Unidade 1. Primaria Ciencias da Natureza 5 Programación

Transcripción

1 Primaria Ciencias da Natureza 5 Programación Unidade 1 1. Presentación da unidade 2. Obxectivos didácticos 3. Contidos da unidade/criterios de avaliación/estándares de aprendizaxe avaliables 4. Selección de evidencias para o portfolio 5. Competencias: descritores e desempeños 6. Tarefas 7. Estratexias metodolóxicas 8. Recursos 9. Ferramentas de avaliación 10. Medidas para a inclusión e atención á diversidade 11. Autoavaliación do profesorado

2 1. PRESENTACIÓN DA UNIDADE Título Os seres vivos. Descrición da unidade Nesta unidade farase un percorrido pola estrutura e as funcións básicas dos seres vivos e as variacións nestas, que permiten clasificar a enorme biodiversidade do planeta. Estes contidos trátanse segundo unha secuencia didáctica, que pretende ser un eixe condutor para fundamentar a aprendizaxe. Esta secuencia didáctica baséase na definición de célula e dos distintos niveis de organización, a definición das funcións vitais desde a perspectiva dos órganos e aparatos implicados, os criterios para clasificar os seres vivos nos cinco reinos, e estudar a vida desde unha perspectiva máis global, atendendo á diversidade, o uso do microscopio e o concepto de biosfera. Un dos principais obxectivos é que os alumnos vexan as súas novas aprendizaxes de xeito atractivo e motivador, que gocen aprendendo. A través das diferentes actividades propostas na unidade, preténdese que os alumnos e as alumnas adquiran os coñecementos seguintes: As partes da célula e as tarefas que realizan. Os niveis de organización dos seres vivos. As funcións vitais. As características xerais dos cinco reinos de seres vivos. Os niveis de clasificación dos seres vivos. A definición de especie. Temporalización: Setembro Outubro 2. OBXECTIVOS DIDÁCTICOS Coñecer os principais compoñentes celulares e as funcións que desempeñan, e os niveis de organización dos seres vivos. Afondar no coñecemento das funcións vitais. Adquirir unhas ideas xerais sobre as características dos seres vivos para a súa clasificación, e aplicalas con seres vivos do ámbito. Desenvolver pautas para observar con respecto a natureza. Coñecer e utilizar elementos e estratexias matemáticos, e TIC para resolver problemas e investigar sobre os seres vivos. Comprender informacións e adquirir vocabulario sobre os seres vivos para expresar coñecementos de forma oral e escrita. 2

3 3. CONTIDOS DA UNIDADE - CRITERIOS DE AVALIACIÓN - ESTÁNDARES DE APRENDIZAXE AVALIABLES Contidos Criterios de avaliación Estándares de aprendizaxe avaliables A célula. Partes e tarefas que realizan. 1. Adquirir unha idea básica de célula como 1.1. Identifica, nomea e describe as tarefas das partes dunha Niveis de organización unidade funcional dos célula típica, coñece a dos seres vivos: seres vivos e coñecer a organización e a disposición células, tecidos, organización fisiolóxica das células en tecidos, órganos, aparatos e dos seres unicelulares órganos e aparatos, e define sistemas. e pluricelulares. ser unicelular e ser A función de nutrición pluricelular. e os procesos que a 2. Afondar no 2.1. Define función de nutrición; conforman. coñecemento das describe e nomea os Tipos de nutrición. funcións vitais. procesos que a integran. Explica os tipos de nutrición A función de relación e identifica e nomea seres nos seres vivos. vivos que os realizan. A función de 2.2. Define función de relación e reprodución e os seus función de reprodución. tipos. Nomea, explica e compara Os cinco reinos de os tipos de reprodución: seres vivos. sexual e asexual. Características de 3. Coñecer os aspectos 3.1. Coñece as características cada un deles. funcionais que permiten que permiten clasificar seres Niveis de clasificación. clasificar seres vivos, vivos. Nomea os cinco A especie. as xerarquías reinos, describe as súas Informacións básicas sobre nomenclatura binomial. Nomes existentes na clasificación destes e a estrutura e a utilidade características e nomea seres vivos que os compoñen. comúns e nomes da nomenclatura 3.2. Coñece distintos niveis da científicos. binomial. clasificación dos seres vivos. Realización de observacións de seres vivos e de imaxes destes. Respecto á natureza e Define especie. Coñece a estrutura da nomenclatura binomial e os nomes científicos dalgúns animais do ámbito. aprecio pola variedade 4. Desenvolver pautas de 4.1. Mostra curiosidade por e complexidade dos observación de seres coñecer diferentes aspectos seres vivos. vivos, afianzar o dos seres vivos e aplica os Comprensión de informacións, adquisición de vocabulario, uso da lingua como respecto pola natureza e apreciar a enorme variedade de mecanismos que teñen os seres vivos para seus coñecementos sobre os seus niveis de organización e a súa clasificación nas descricións que realiza deles. instrumento de realizar as súas 4.2. Mostra respecto pola comunicación e funcións vitais. natureza e manifesta mantemento dunha actitude favorable cara á lectura. Coñecemento e aplicación de 5. Comprender curiosidade por coñecer o ámbito natural próximo e aprecia os esforzos pola súa conservación Comprende informacións, 3

4 elementos, operacións e estratexias matemáticos para resolver problemas. Comprensión da realidade social e exercicio dunha cidadanía construtiva, solidaria e respectuosa coa sociedade e coa natureza. Coñecemento e uso responsable das TIC ao investigar sobre os seres vivos. Uso de estratexias para tratar a información, convertela en coñecemento propio e aplicala a distintos contextos, e participación activa no propio proceso de aprendizaxe. Iniciativa e perseveranza á hora de afrontar problemas e defender opinións, e desenvolvemento de actitudes de respecto e colaboración ao traballar en grupo. informacións, adquirir vocabulario sobre os seres vivos, expresar coñecementos e opinións de forma oral e escrita, e mostrar interese pola lectura de textos sobre a biodiversidade e a exploración para o seu descubrimento. 6. Coñecer e aplicar elementos e estratexias matemáticos para resolver problemas sobre medidas reais de microorganismos vistos ao microscopio. 7. Coñecer e usar de forma responsable as TIC, usar estratexias para tratar a información, convertela en coñecemento propio e aplicala a distintos contextos, e participar de forma activa no propio proceso de aprendizaxe. 8. Mostrar iniciativa e perseveranza á hora de afrontar problemas e defender opinións, e desenvolver actitudes de respecto e colaboración á hora de traballar en grupo. adquire vocabulario sobre os seres vivos, expresa coñecementos e opinións de forma oral e escrita, e mostra interese pola lectura Coñece e aplica elementos, operacións e estratexias matemáticos para resolver problemas sobre medidas reais de microorganismos vistos ao microscopio Obtén e organiza información, traballa co esquema da unidade, e utiliza os recursos dixitais con interese e responsabilidade Mostra unha actitude emprendedora, acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación e participa activamente nos exercicios de aprendizaxe cooperativa. 4

5 4. SELECCIÓN DE EVIDENCIAS PARA O PORTFOLIO Os estándares de aprendizaxe mostran o grao de consecución dos criterios de avaliación desde a propia descrición e concreción do criterio. Para facilitar o seguimento do desenvolvemento de cada estándar, buscaremos evidencias dos alumnos que mostren a súa evolución en cada un deles. No anexo de avaliación proponse un portfolio de evidencias para os estándares de aprendizaxe. O cadro seguinte suxire unha selección dalgunhas destas posibles evidencias. Os docentes poderán substituílas por outras que consideren máis relevantes para o desenvolvemento do seu grupo. Libro do alumno (A) / Proposta didáctica (PD) / Recursos fotocopiables (RF) Estándares de aprendizaxe avaliables 1.1. Identifica, nomea e describe as tarefas das partes dunha célula típica, coñece a organización e a disposición das células en tecidos, órganos e aparatos, e define ser unicelular e ser pluricelular Define función de nutrición; describe e nomea os procesos que a integran. Explica os tipos de nutrición e identifica e nomea seres vivos que os realizan Define función de relación e función de reprodución. Nomea, explica e compara os tipos de reprodución: sexual e asexual Coñece as características que permiten clasificar seres vivos. Nomea os cinco reinos, describe as súas características e nomea seres vivos que os compoñen Coñece distintos niveis da clasificación dos seres vivos. Define especie. Coñece a estrutura da nomenclatura binomial e os nomes científicos dalgúns animais do ámbito Mostra curiosidade por coñecer diferentes aspectos dos seres vivos e aplica os seus coñecementos sobre os seus niveis de organización e a súa clasificación nas descricións que realiza deles Mostra respecto pola natureza e manifesta curiosidade por coñecer o Selección de evidencias para o portfolio Actividades do LA para identificar imaxes (debuxos e fotografías) de compoñentes celulares. Actividade do LA, que traballa coa imaxe, para diferenciar os tipos de nutrición e recoñecer as substancias implicadas en cada proceso que integra a función de nutrición. Actividades do LA para describir como realiza a función de relación unha planta. Actividades do LA para comparar os tipos de reprodución. Actividade do LA, que traballa coa imaxe, para coñecer e aplicar algunhas características dos seres vivos utilizados para clasificalos. Actividade do LA para ordenar nunha táboa algúns aspectos de cada un dos cinco reinos. Actividades do LA para aprender a clasificar, utilizando unha clave dicotómica, seres vivos comúns no ámbito. Ficha de ampliación dos RF para clasificar animais. Proxecto para investigar sobre os nomes comúns de seres vivos moi coñecidos no ámbito, proposto na PD. Actividade, da tarefa do LA, para observar a natureza utilizando o microscopio titulada 5

6 ámbito natural próximo e aprecia os esforzos pola súa conservación Comprende informacións, adquire vocabulario sobre os seres vivos, expresa coñecementos e opinións de forma oral e escrita, e mostra interese pola lectura Coñece e aplica elementos, operacións e estratexias matemáticos para resolver problemas sobre medidas reais de microorganismos vistos ao microscopio Obtén e organiza información, traballa co esquema da unidade, e utiliza os recursos dixitais con interese e responsabilidade Mostra unha actitude emprendedora, acepta os erros ao autoavaliarse, persevera nas tarefas de recuperación e participa activamente nos exercicios de aprendizaxe cooperativa. «Descubrimos seres microscópicos». Actividades do LA para traballar coa lectura e o vocabulario. Actividade do LA para aplicar estratexias matemáticas para resolver problemas sobre medidas reais de microorganismos vistos ao microscopio. Actividade do LA para participar activamente e mellorar no propio proceso de aprendizaxe completando o esquema da unidade. Actividade de aprendizaxe cooperativa do proxecto sobre os cinco reinos proposto na PD. 6

7 5. COMPETENCIAS: DESCRITORES E DESEMPEÑOS Competencia Descritor Desempeño Comunicación lingüística. Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía. Competencia dixital. Aprender a aprender. Competencias sociais e cívicas. Sentido de iniciativa e espírito emprendedor. Conciencia e expresións culturais. Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. Plan lector: Gozar coa lectura. Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que acontece ao noso redor. Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. Intelixencias múltiples: Desenvolver as distintas intelixencias múltiples. Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. Educación en valores: Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema. Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. Elabora unha biografía de Linneo. Le a lectura inicial e os textos recomendados no plan lector. Aplica os coñecementos aprendidos para clasificar seres vivos utilizando unha clave dicotómica. Interpreta con corrección o apoio visual para a realización da actividade sobre a célula humana. Fai un esquema cos catro procesos dos que consta a función de nutrición dos seres vivos. Constrúe un modelo de célula para desenvolver as intelixencias espacial e natural e científica. Participa activamente no traballo en grupo coa información sobre un dos cinco reinos. Recoñece a importancia dos seres vivos e do ámbito no que habitan. Opina sobre a posibilidade de vida noutros planetas como Marte. Realiza o proxecto de observación de seres unicelulares nunha gota de auga, coidando a estética, a orde e a pulcritude. 7

8 6. TAREFAS Libro do alumno (LA) / Proposta didáctica (PD) / Recursos fotocopiables (RF) / Libro dixital (LD) Tarefa 1: Lemos «A Expedición Malaspina» e traballamos co texto e a imaxe inicial. Coñecemos as suxestións metodolóxicas da PD. Lemos a lectura aplicando a metodoloxía de aprendizaxe cooperativa de lectura compartida e realizamos as actividades do LA e do LD. Observamos a imaxe e realizamos as actividades do LA e do LD, algunhas destas actividades facémolas de forma cooperativa tal e como se suxire na PD. Expoñemos, de forma breve, o esquema completo da unidade do LD. Realizamos a actividade «Recorda o que sabes sobre os seres vivos» do LD. Tarefa 2: Coñecemos as características dos seres vivos; a célula e os niveis de organización. Coñecemos as suxestións metodolóxicas e identificamos as ideas previas e as dificultades da aprendizaxe coa PD. Describimos a célula, as súas partes e a función que desempeñan co LA, traballamos coa imaxe dunha célula vista ao microscopio e realizamos as actividades do LA e do LD. Distinguimos entre seres unicelulares e seres pluricelulares co LA, e visualizamos a presentación do LD. Realizamos as actividades do LA e do LD, as actividades 1 e 2 da ficha de reforzo dos RF e as actividades de reforzo e ampliación da PD. Facemos o proxecto (observar seres unicelulares nunha gota de auga) para investigar da PD, o obradoiro de ciencias «Como construír un modelo de célula dos RF», e o vídeo-obradoiro «Constrúo un modelo de célula», do LD. Tarefa 3: Definimos as funcións vitais. Coñecemos as suxestións metodolóxicas e identificamos as ideas previas e as dificultades da aprendizaxe coa PD. Describimos a función de nutrición e os procesos que a integran, traballamos coas imaxes de nutrición heterótrofa e autótrofa, co LA e cos materiais dixitais do LD. Realizamos a actividades do LA e do LD, de reforzo da PD e do LD. Describimos a función de relación e reprodución co LA, e visualizamos o vídeo «A función de relación en animais» e a presentación «A función de relación nas plantas» do LD. Realizamos as actividades do LA e do LD, e aplicamos as estratexias de aprendizaxe cooperativa tal e como se propón na PD. Facemos o proxecto (sementeira de sementes de céspede) para investigar da PD. Tarefa 4: Clasificamos seres vivos. Coñecemos as suxestións metodolóxicas coa PD. Expoñemos as diferenzas entre os seres vivos e traballamos coa imaxe, co LA e co LD. Describimos as características máis importantes de cada reino e expoñemos a curiosidade sobre os escaravellos co LA e o LD. Realizamos as actividades sobre a clasificación dos seres vivos en reinos, do LA e do LD, e o proxecto para traballar en grupo coa información (sobre un dos cinco reinos) aplicando estratexias de aprendizaxe cooperativa da PD. 8

9 Definimos especie e nome científico co LA e visualizamos o vídeo sobre Linneo do LD. Traballamos o concepto de especie coas imaxes e realizamos as actividades sobre a clasificación dos seres vivos do LA e do LD, e das fichas de reforzo e ampliación dos RF. Facemos o proxecto (clasificar e nomear especies comúns) para investigar e visitamos a web do Museo de Ciencias Naturais, tal e como se propón na PD. Coñecemos as suxestións metodolóxicas para a tarefa coa PD. Expoñemos «Pequenos científicos: aprendemos a clasificar» do LA e realizamos as actividades do LA e a actividade do LD. Tarefa 5: Descubrimos seres microscópicos e observamos un tecido. Coñecemos as suxestións metodolóxicas coa PD. Expoñemos a primeira parte da tarefa do LA. Visualizamos a información audiovisual que explica o funcionamento do microscopio e o vídeo-obradoiro (o uso do microscopio) do LD. Realizamos as actividades do LA e do LD, e outras actividades como a lectura, do LD e o obradoiro de ciencias «Que hai nunha gota de auga?» dos RF. Expoñemos a segunda parte da tarefa do LA. Realizamos as actividades do LA e do LD, e outras actividades traballando en cooperativo como propón a PD. Tarefa 6: Repasamos a unidade. Coñecemos as suxestións metodolóxicas da PD. Lemos o resumo da unidade do LD. Realizamos as actividades de repaso da unidade do LA e do LD. Recompilamos as actividades para o portfolio do alumno. 7. ESTRATEXIAS METODOLÓXICAS No desenvolvemento das tarefas empréganse diversas estratexias metodolóxicas: Exposición do profesor utilizando diferentes soportes e incidindo na forma de describir os seres vivos, desde o que se ve por fóra a como é por dentro. Antes de comezar, débense coñecer as ideas previas e as dificultades da aprendizaxe do alumnado. Realización de observacións reais dalgúns seres vivos, sempre que sexa posible, no laboratorio ou visitando medios naturais; para iso é importante ter as mostras e os materiais preparados e prever con tempo as visitas. Traballo reflexivo individual no desenvolvemento das actividades individuais, proxectos para investigar e obradoiros de ciencias. Traballo en grupo cooperativo no desenvolvemento de actividades e proxectos: facer grupos de 3 ou 4 alumnos e utilizar as estruturas de cooperativo suxeridas na guía do profesor para traballar os principios de definición de obxectivo grupal, interdependencia positiva e interacción cara a cara. Recoméndase a aprendizaxe cooperativa aplicando as metodoloxías de lectura compartida, folio xiratorio, lapis ao centro e mapa conceptual compartido. Posta en común en gran grupo, despois do traballo individual ou de grupo. 9

10 8. RECURSOS Os seguintes materiais de apoio poden reforzar e ampliar o estudo dos contidos da área de Ciencias da Natureza: Recursos fotocopiables da proposta didáctica, con actividades de reforzo, ampliación, obradoiros de ciencia e avaliación. Cadernos complementarios do libro do alumno. Os materiais dixitais, entre os que destacan os vídeos e as simulacións con información complementaria sobre as células e os seres vivos, a observación de organismos mediante o microscopio, a descrición e o uso deste instrumento, a forma de realizar observacións científicas, as técnicas de observación da biodiversidade en medios naturais... Un microscopio escolar e materiais para realizar observacións. Guías de clasificación, manuais, enciclopedias e medios informáticos de consulta. Recursos dixitais Libro dixital: Os alumnos poderán reforzar ou ampliar os contidos estudados utilizando os recursos dixitais dispoñibles. CD que acompaña a proposta didáctica, cos recursos fotocopiables. Enlaces web: e 9. FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN. Proba de avaliación da unidade (nos recursos fotocopiables da unidade e no libro dixital).. Rexistro de avaliación (no anexo de avaliación).. Outros recursos: rúbrica, diana, etc. (no anexo de avaliación). 10. MEDIDAS PARA A INCLUSIÓN E ATENCIÓN Á DIVERSIDADE Que dificultades e potencialidades prevexo no grupo durante o desenvolvemento da unidade? Como vou minimizar as dificultades? Que necesidades individuais prevexo no desenvolvemento da unidade? Que recursos e estratexias manexarei para atender as necesidades individuais? 11. AUTOAVALIACIÓN DO PROFESORADO Que porcentaxe de alumnos alcanzaron os obxectivos de aprendizaxe da unidade? 10

11 Que é o que mellor funcionou nesta unidade? Que cambiaría no desenvolvemento da unidade o próximo curso? Por que? 11