Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 2

Transcripción

1 PLAN DE XESTIÓN

2 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 2

3 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 3 INDICE 1. XUSTIFICACIÓN E OBXECTIVOS PLAN DE XESTIÓN ( ) ÓRGANOS DE XESTIÓN DA RESERVA DE BIOSFERA MARIÑAS CORUÑESAS E TERRAS DO MANDEO PROCESO DE PARTICIPACIÓN PARA A ELABORACIÓN DO PLAN DE XESTIÓN ( ) Liña estratéxica A. XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN Liña estratéxica B. CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Liña estratéxica C. SOSTIBILIDADE DO MEDIO RURAL E DO MEDIO MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Liña estratéxica D. CIENCIA E DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES Liña estratéxica E. ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO... 22

4 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 4 1. ANTECEDENTES Despois da celebración no ano 1968, da Conferencia sobre a Conservación e o Uso Racional dos Recursos da Biosfera da UNESCO, acordouse a posta en marcha do Programa MaB da UNESCO, o cal non se desenvolvería de forma efectiva ata o ano O concepto de Reservas de Biosfera, desenvolvido inicialmente no ano 1974, era un factor clave para lograr o propósito de compatibilizar los obxectivos aparentemente conflictivos de conservación da biodiversidade, fomento do desenvolvemento socioeconómico e mantemento dos valores culturais asociados. As Reservas de Biosfera foron concebidas como áreas para experimentar, perfeccionar, demostrar e implementar dito obxectivo. No ano 1974, un grupo de traballo do Programa Persoa e Biosfera (MaB) da UNESCO introduce o concepto de Reserva de Biosfera, consistente en harmonizar a conservación co home. O lanzamento da Rede Mundial de Reservas de Biosfera iniciouse en 1976, aprobando as primeiras Reservas que integrarían dita Rede. Posteriormente, en 1983 realizouse o primeiro Congreso Mundial de Reservas de Biosfera na localidade bielorrusa de Minsk, organizado pola UNESCO e o PNUMA, en cooperación coa FAO e a UICN. De dita reunión, emanou o primeiro Plan de Acción da Rede Mundial de Reservas da Biosfera (RMRB), editado en 1984, no cal se perfilaba o componente de desenvolvemento e xa se recomendaban unha serie de acción para a RMRB. Pola súa parte, o Estado Español contribuía ó desenvolvemento e posta en marcha deste novo escenario mediante a creación da Rede de Reservas de Biosfera Españolas (RRBE) no ano 1992, coa integración dunha decena de Reservas. Pero non é ata 1995 cando se elaborou unha estratexia global de funcionamento e desenvolvemento sostible das Reservas de Biosfera, con motivo da Conferencia Mundial de Reservas de Biosfera que tiña lugar en Sevilla no ano 1995, na cal se aprobaba a denominada Estrategia de Sevilla, así coma o Marco Estatutario da RMRB, e que na actualidade todavía se encontraba en vigor. Co paso do tempo, o concepto de Reserva de Biosfera demostrou o seu valor máis alá da súa condición de área protexida e, como tal, se está convertindo nunha ferramenta que sin abandonar os seus obxectivos de conservación, é aproveitada por científicos, planificadores e responsables de fórmulas políticas para xerar unha variedade de coñecemento, investigacións científicas e experiencias que vinculen a conservación da biodiversidade co desenvolvemento socioeconómico sustentable para o benestar da

5 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 5 humanidade. Polo tanto, a atención se centra en desenvolver e aplicar modelos para a sostenibilidade mundial, nacional e local, e para que as Reservas da Biosfera sirvan de lugares de aprendizaxe onde os decisores políticos, as comunidades científicas e de investigación, os profesionales da xestión e os colectivos implicados traballen en conxunto para convertir os principios globais de desenvolvemento sostible en prácticas locais apropiadas Estratexia de Sevilla e Marco Estatutario da RMRB (UNESCO, 1996) A Conferencia internacional que tivo lugar en Sevilla no ano 1995 marcou o comezo dunha nova era para a Rede Mundial de Reservas da Biosfera (RMRB). As accións que se decidiron nesta Conferencia se incorporaron á denominada Estratexia de Sevilla, así coma ó Marco Estatutario da Rede Mundial de Reservas de Biosfera, ambos documentos aprobados pola Resolución 28C/2.4 da Conferencia Xeral da UNESCO en A Estratexia de Sevilla definía as directrices a adoptar para unha acción futura nos territorio designados como Reservas de Biosfera, de cara á entrada no século XXI. A finais da década dos 70 do século XXI, o Programa MaB propugnaba acadar un equilibrio duradeiro entre a diversidade biolóxica, o desenvolvemento socioeconómico e o patrimonio cultural. De tódolos xeitos, co paso do tempo a conservación das áreas protexidas resultaría impensable sen plantexarse, simultaneamente, as necesidades de desenvolvemento das comunidades locais. Produciuse, en consecuencia, unha converxencia de enfoque entre áreas protexidas e Reservas de Biosfera, é dicir, entre conservación e desenvolvemento local. Máis aún, o propio Convenio sobre a Diversidade Biolóxica firmado durante a Cumbre da Terra, celebrada en Río de Janeiro en 1992, definía tres obxectivos integrados: conservación da diversidade biolóxica, uso sustentable dos seus compoñentes e unha distribución xusta e equitativa dos beneficios obtidos dos seus recursos xenéticos. A Estratexia de Sevilla se marcaba catro grandes obxectivos a cumprir nos territorios designados como Reservas da Biosfera: Utilización das Reservas de Biosfera para a conservación da diversidade biolóxica natural e cultural. Empregar as Reservas de Biosfera como modelos na ordenación do territorio e lugares de experimentación do desenvolvemento sostible. Utilizar as Reservas de Biosfera para a investigación, a observación permanente, a educación e a capacitación. Aplicar o concepto de Reserva de Biosfera.

6 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 6 Pola súa parte, o Marco Estatutario aprobado na Conferencia de Sevilla estrablecía que ditos espazos deben procurar ser lugares de excelencia para o ensaio e a demostración de métodos de conservación e desenvolvemento sostible a escala rexional mediante o logro de tres funcións que deben desempeñar: Conservación das paisaxes, os ecosistemas, as especies e a diversidade xenética. Desenvolvemento económico e humano sostible. Coñecemento científico e apoio loxístico, prestando apoio a proxectos de demostración, de educación e capacitación sobre o medio ambiente e de investigación e observación permanente en relación con cuestións locais, rexionais, nacionais e mundiais de conservación. 1.2 Plan de Acción de Madrid ( ) En febreiro de 2008, con motivo do 3º Congreso Mundial de Reservas de Biosfera celebrado en Madrid, acordouse a aprobación do Plan de Acción da Rede Mundial de Reservas de Biosfera (RMRB), coñecido na actualidade coma o Plan de Acción de Madrid. Éste baséase na Estrategia de Sevilla e o seu obxectivo é capitalizar as vantaxes estratéxicas dos instrumentos de Sevilla e conseguir que as Reservas de Biosfera sexan designadas internacionalmente como as principais áreas adicadas ó desenvolvemento sostible no século XXI. Durante o período de 13 anos dende a adopción da Estratexia de Sevilla ata o acordo do Plan de Acción de Madrid, surxiron ou se intensificaron distintos problemas e cuestións de alcance global que fixeron que fora necesario que o Programa MaB se adaptase e cambia para poder responder con eficacia a estos novos desafíos. Entre os problemas principais que aumentaron aínda máis a pobreza e a desigualdade, encóntranse os seguintes: Cambio climático acelerado con consecuencias para as sociedades e os ecosistemas. Pérdida acelerada da diversidade cultural e biolóxica, e as súas consecuencias inesperadas na capacidade dos ecosistemas para continuar proporcionando servizos fundamentais para o benestar da humanidade. O proceso acelerado de urbanización como impulsor dos cambios ambientais.

7 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 7 Ante estos retos, surxiron varias oportunidades de cambio mediante a toma de conciencia, a todos os niveis, da necesidade de manter e asegurar o acceso ós servicios prestados polos ecosistemas para o benestar da humanidade, incluída a saúde, a seguridade e a xusticia/ equidade. Consciente das cuestións relevantes nos retos clave, durante o perídodo , mediante a posta en práctica dos obxectivos do Plan de Acción de Madrid, o Programa MaB abordará estratéxicamente os Obxectivos de Desenvolvemento do Milenio (ODM) a través das iniciativas seguintes: Desenvolver mecanismos para impulsar o desenvolvemento sostible nas Reservas de Biosfera, desenvolvido de acordo con tódolos sectores da sociedade para asegurar o benestar das poblacións e o seu entorno. Probar e aplicar políticas para a adaptación ó cambio climático e a súa mitigación, en coordinación con outros programas intergubernamentales. Usar a experiencia da Rede Mundial, das redes temáticas do MaB e enfoques interdisciplinarios para desenvolver e probar políticas e prácticas que aborden las cuestións que afectan ós tipos de ecosistemas clave, a saber, zonas costeiras, illas, océanos, montañas, desertos, bosques tropicais, ecosistemas de agua doce e áreas de urbanización crecente. Desenvolver programa científicos de investigación baseados no enfoque da Valoración de Ecosistemas do Milenio (EM) para definir planteamentos que garanticen os servicios prestados polos ecosistemas no futuro. En definitiva, como consecuencia do exposto nos parágrafos anteriores o Plan de Acción de Madrid articula accións, obxectivos, indicadores de éxito, asociacións e outras estratexias de implementación, ademais dun marco de evaluación para a RMRB no período comprendido entre 2008 e Os obxectivos xerais do Plan de Acción de Madrid son: a) Anclar os programas de investigación, formación, desenvolvemento de capacidades e demostración do MaB na interfaz entre as interaccións da conservación e o uso sustentable da biodiversidade, a adaptación ó cambio climático e a súa mitigación, e o benestar cultural e socioeconómico das comunidades humanas. b) Facilitar a utilización activa de lugares incluídos na RMRB como lugares de aprendizaxe para o desenvolvemento sostible, é dicir, mostrar enfoques que fomenten a cooperación entre as comunidades epistemológicas (académicas), políticas, profesionais e interesadas para abordar e resolver problemas específicos de cada contexto e mellorar as condicións sociais, económicas e medioambientais para o benestar dos ecosistemas e a humanidade.

8 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 8 c) Recopilar, sintetizar e difundir a experiencia adquirida durante máis de 30 anos de labor do Programa MaB e a RMRB, así como as súas accións planificadas para nacionais e locais para lograr obxectivos globais, como os ODM, reducindo significativamente a tasa actual de perda de biodiversidade antes de 2010, e outros obxectivos que forman parte dos procesos da CMCCNU e de Kyoto, vinculados á mitigación e a adaptación ó cambio climático global. d) Contribuír á aparición dunha nova xeración de profesionais que poidan desempeñar funcións de embaixadores e xestores/ coordinadores para tender pontes entre os programas medioambientais globais e as aspiracións de desenvolvemento local e nacional. 2. XUSTIFICACIÓN E OBXECTIVOS Este Plan de Xestión constitúe un plan para o desenvolvemento sostible da Reserva de Biosfera, sendo o instrumento básico para a xestión e planificación deste territorio, tendo como finalidade o establecemento das liñas xerais de acción e estratexias prioritarias de actuación para o cumprimento dos obxectivos da Reserva de Biosfera. A vixencia do presente documento será de 5 anos ( ), ou ata que se considere oportuna a redacción dun novo Plan de Xestión que substitúa a este. A formulación deste Plan de Xestión desenvólvese de acordo aos criterios establecidos nos documentos marco vixentes na actualidade, aos obxectivos do Programa MaB (Home e Biosfera) da UNESCO, e estando aliñado con: As disposicións normativas sectoriais vixentes. As políticas, plans e programas vixentes e futuros, das diferentes actividades sectoriais. O Cumio da Terra de Río de Janeiro (1992), e o Convenio sobre a Diversidade Biolóxica. A Carta de Turismo Sostible (Lanzarote, 1995). A Conferencia de Reservas de Biosfera de Sevilla (1995), na que se aprobaba a Estratexia e o Marco Estatutario da Rede Mundial de Reservas de Biosfera. O Convenio Europeo da Paisaxe (Florencia, 2000). O Cumio da Terra de Johhanesburgo (2002). A Avaliación dos Ecosistemas do Milenio (2005). A Estratexia da Rede de Reservas de Biosfera Españolas (Estratexia de Lanzarote, 2006) e o Plan de Acción para a Rede de Reservas de Biosfera Españolas derivado da anterior. O Plan de Acción de Madrid para a Rede Mundial de Reservas de Biosfera. O Pan de Acción de Montseny para a Rede de Reservas de Biosfera Españolas.

9 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 9 O Programa de Desenvolvemento Rural ( ). A Estratexia Europa O Programa Emprego Verde da Organización Internacional do Traballo (OIT, 2008). Iniciativa para unha Economía Verde (PNUMA, 2008). A Estratexia Galega de Especialización Intelixente ( ). A nova Política Agraria Común ( ). 3. PLAN DE XESTIÓN ( ). A candidatura da Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo establece o Plan de Acción para o período , aprobado pola UNESCO na declaración oficial da Reserva da Biosfera que foi acordada na XXV Reunión do Consello Internacional de Coordinación do Programa MaB, celebrada na sede da UNESCO en París do 27 ao 30 de maio de Na primeira reunión do Consello de Dirección da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo, celebrada o día 18 de xuño de 2013, acórdase traballar na elaboración dun Plan de Xestión ( ) a cinco anos que concrete as accións recollidas no Plan de Acción ( ). Este Plan de Xestión será froito da participación e consenso dos axentes do territorio e das entidades que participan na xestión e que teñen competencias na Reserva da Biosfera (a participación é un principio que se está a impulsar desde a UNESCO no desenvolvemento do Programa MaB). Hai que destacar o enfoque de abaixo a arriba na formulación deste Plan de Xestión, que será resultado do debate e a participación das Mesas Sectoriais e a Xunta Directiva da A.D.R. Mariñas-Betanzos, do Consello de Dirección, Comités Científico e de Participación, as Comisións Técnicas da Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo, así como o público interesado en xeral. Este Plan de Xestión constitúe un plan de desenvolvemento sostible da Reserva da Biosfera, cuxa finalidade é establecer as liñas de actuación concretas para o cumprimento dos obxectivos das Reservas da Biosfera para o período A posta en marcha e desenvolvemento do Plan de Xestión ( ) vai a desenvolver a Visión compartida e a Misión da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. A Visión céntrase en fomentar o aproveitamento sostible dos recursos endóxenos, así como a conservación do patrimonio natural e cultural que identifica a este territorio, permitindo a mellora da calidade de vida da poboación local. Esta Reserva de Biosfera mediante a participación dos seus poboadores, comprometeuse coa conservación dos recursos naturais a través dun modelo de desenvolvemento socioeconómico sostible que xere oportunidades para a igualdade social, sen comprometer a xeracións futuras, mellorando o uso racional do territorio e

10 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 10 a súa gobernanza, desenvolvendo actividades de formación e investigación, así como poñendo en marcha experiencias demostrativas de desenvolvemento sostible. A Misión da Reserva de Biosfera é: A. Promover a mellora da calidade de vida e o reforzo dos sectores produtivos mediante a súa integración cos obxectivos e principios de conservación e sostibilidade da Reserva de Biosfera. B. Garantir un desenvolvemento sostible do espazo rural é necesario para apoiar a mellora de renda das explotacións de forma integral, incluíndo a mellora da calidade das producións, o respecto ao medio ambiente, o mantemento dos servizos dos ecosistemas e a diversificación das actividades. C. Outro dos retos desta Reserva de Biosfera será impulsar modelos de produción e consumo máis sostibles, que permitan contribuír á mitigación do cambio climático reducindo as emisións de CO2, así como solucionar os problemas derivados da gran demanda enerxética actual e da dependencia dos combustibles fósiles. D. Asegurar a recuperación, conservación e protección dos valores ambientais e culturais do territorio, así como fomentar o aproveitamento sostible dos recursos naturais. E. Contribuír a enfrontar os grandes retos do século XXI baixo o prisma da investigación, a aprendizaxe, a cooperación, a comunicación, a innovación, a sostibilidade e a cohesión social, promovendo deste modo un crecemento participativo, sostible e integrador da Reserva de Biosfera, e xerando un entorno de coñecemento. As funcións das Reservas de Biosfera presupoñen a implicación das poboacións locais e outros axentes sociais na xestión do territorio e o desenvolvemento do plan de actuacións. Só deste modo poderán acadarse os fins da Reserva en canto a armonizar desenvolvemento e conservación. O Plan de Xestión ( ), estrutúrase nas seguintes liñas de acción: A. XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN B. ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO C. SOSTIBILIDADE DO MEDIO RURAL E DO MEDIO MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS D. CIENCIA E DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES E. CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS

11 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) ÓRGANOS DE XESTIÓN DA RESERVA DE BIOSFERA MARIÑAS CORUÑESAS E TERRAS DO MANDEO. Os Órganos de Xestión da Reserva de Biosfera son os responsables do desenvolvemento das estratexias, liñas de acción e programas, así como das medidas adecuadas para a consecución dos obxectivos do Programa MaB da UNESCO. Estes Órganos de Xestión teñen un carácter participativo e aberto para que a poboación participe nos mesmos a través das entidades públicas e privadas, universidades, empresas, etc. Os Órganos Colexiados de Xestión da Reserva de Biosfera MCeTM son: Consello de Dirección, Comité Executivo, Comité Científico, Comité de Participación e Comisións Técnicas de Apoio á Xestión. Entre as facultades do Consello de Dirección están as de: promover e aprobar a execución do Plan de Xestión da Reserva; analizar os condicionamentos económicos e sociais da Reserva de Biosfera; aprobar os orzamentos da Reserva ou aprobar as actuacións a levar a cabo no marco do Plan de Xestión da Reserva. Son funcións do Comité Executivo: posta en marcha das actuacións recollidas no Plan de Xestión e acordadas polo Consello de Dirección; elaborar propostas de actuación ou fomentar o voluntariado. O Comité Científico é un órgano consultivo que ten entre os seus obxectivos identificar e formular propostas, así como asistir á toma de decisións do Consello de Dirección da Reserva de Biosfera MCeTM e ao Comité Executivo, tendo representación nestes Órganos. O Comité de Participación ten, entre outras, a facultade de promover e garantir a participación dos axentes locais implicados e interesados na xestión e desenvolvemento sostible da Reserva de Biosfera, así como artellar os procesos de toma de decisións de abaixo arriba. No que respecta aos órganos unipersoais, compóñense dunha Presidencia, unha Vicepresidencia e unha Xerencia. A Presidencia e Vicepresidencia do Órgano de Xestión recaerá na Presidencia e Vicepresidencia da Asociación Mariñas Betanzos.

12 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) PROCESO DE PARTICIPACIÓN PARA A ELABORACIÓN DO PLAN DE XESTIÓN ( ). O Plan de Xestión constitúe o eixo central para o desenvolvemento sostible da Reserva de Biosfera, tendo por finalidade establecer as liñas de actuación para o cumprimento dos obxectivos da Reserva de Biosfera, fomentando a conservación do patrimonio natural e cultural que identifica a este territorio a través da compatibilización dos usos e aproveitamento sostibles da poboación local. Para que o Plan de Xestión sexa unha ferramenta útil, áxil e eficiente, artéllase un mecanismo de participación entre a poboación local que permite trasladar a este Documento final os intereses e puntos de vista dos diferentes sectores sociais implicados na Reserva de Biosfera. Desta maneira pretendíase incorporar a opinión dos habitantes e das partes interesadas na adopción de decisións, creando un documento de consenso que reforce a posta en marcha e o funcionamento da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. As fases que se realizan neste proceso de participación son as seguintes: 1. Revisión de documentos de referencia para a xestión das Reservas de Biosfera. Estudo e investigación de documentos relacionados e de influencia no que respecta ás Reservas de Biosfera, ademais de información sobre ás futuras políticas no que a conservación da natureza e desenvolvemento rural se refire. 2. Elaboración do Documento para o debate (versión 1.0). Realización por parte do equipo técnico da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo do primeiro borrador do plan, servindo este como documento para o debate. 3. Presentación nas Mesas sectoriais da Asociación Mariñas Betanzos. Difusión e presentación do Documento v.1 aos membros da Asociación Mariñas Betanzos, mediante as mesas sectoriais. Debate e achegas sobre o primeiro borrador e apertura do prazo para a recepción de alegación/propostas ao borrador do Plan de Xestión ( ). 4. Elaboración do Documento para o debate v.2 Organización, estudo e incorporación das alegacións presentadas e corrección de erros identificados. Redacción do segundo documento de dabate e presentación en Xunta Directiva e no Consello de Dirección.

13 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) Presentación pública na busca de fomentar a participación da poboación local. Estas presentacións do segundo borrador do Plan polos concellos teñen tratado de darlle a máxima difusión e fomentando a participación dos habitantes na elaboración do instrumento de xestión. 6. Documento definitivo Plan de Xestión Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo e proposta de Candidatura LEADER ( ) O resultado final deste proceso de participación é a posta en marcha da ferramenta de xestión da Reserva nos vindeiros 5 anos, que conte co consenso e a participación de todos os axentes territoriais. Redacción do Plan de Xestión da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Deste Plan de Xestión emanará a Candidatura Leader ( ) O período de tempo que abarca este proceso é de 10 meses. A continuación amósase un esquema da metodoloxía seguida.

14 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 14

15 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) Liña estratéxica A. XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN

16 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 16 LIÑA ESTRATÉXICA A: XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN Acción A1. Posta en marcha dos órganos de xestión DENOMINACIÓN DA ACTUACIÓN Creación e posta en marcha dos órganos de xestión CÓDIGO DA ACTUACIÓN A1.1 Alta Creación e posta en marcha da estrutura organizativa e de xestión da Reserva de Biosfera MCeTM Con esta acción crearanse e poñeranse en marcha os órganos de xestión (colexiados e unipersoais), tendo en conta o principio de xestión participativa : A. Consello de Dirección B. Comité Executivo C. Comité Científico D. Comité de Participación E. Comisións Técnicas de Apoio á Xestión. F. Presidencia G. Vicepresidencia H. Xerencia Establecerase un protocolo de participación pública na xestión da Reserva de Biosfera Reserva de Biosfera MCeTM, Concellos, Xunta de Galicia, Diputación da Coruña, Axentes do territorio, Universidades, sector empresarial 12 meses Persoal propio Órgano de xestión creado: Consello de Dirección Órgano de xestión creado: Comité Científico Órgano de xestión creado: Comité de Participación Órgano de xestión creado: Comité Executivo Protocolos de participación pública creados Nº de Administracións implicadas na xestión Nº de empresas implicadas na xestión Nº de entidades locais (privadas) implicadas na xestión

17 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 17 LIÑA ESTRATÉXICA A: XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN Acción A2. Estratexia de comunicación da Reserva DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Creación da identidade gráfica e corporativa CÓDIGO da ACTUACIÓN A2.1 Alta Deseño e creación da imaxe corporativa para a visualización da Reserva de Biosfera Deseño e creación da imaxe da Reserva da Biosfera: Concurso Escolar. Deseño de logotipo. Apoio no deseño de marca (branding). Deseño e creación de papelería e cartelería corporativa. Creación do Manual de identidade corporativa. Creación do Manual de sinaléptica corporativa. Deseño de logos asociados a marcas e distintivos que se impulsen coa Reserva. Concellos, axentes do territorio, centros de ensinanza primaria, asociacións ambientais 4 meses Sinalización da Reserva de Biosfera; Fomento da Agricultura Ecolóxica e a comercialización nos circuítos curtos; Creación de marca de calidade ligada á Reserva de Biosfera; Programa de Responsabilidade Social Empresarial Persoal propio + Financiamento (Asistencia Técnica) Colaboración con outras entidades da Reserva de Biosfera Manuais de identidade corporativa creados Manual de sinalética creado Logotipos creados

18 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 18 LIÑA ESTRATÉXICA A: XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN Acción A2. Estratexia de comunicación da Reserva DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Sinalización da Reserva CÓDIGO da ACTUACIÓN A2.2 Media Implementación da sinaléptica na Reserva de Biosfera Desenvolvemento da sinaléptica da Reserva e instalación: Sinalización viaria (accesos) da Reserva de Biosfera (AP-9, A-6, N-550, AG-52). Sinalización nos accesos marítimos, incluíndo medidas de aplicación (velocidade, usos) Sinalización de sede da entidade xestora da Reserva de Biosfera. Pegatinas para a sinalización existente en Centros de Interpretación e Aulas da Natureza. Pegatinas para a sinalización existente en paneis informativos interpretativos asociados a Espazos Naturais e patrimonio cultural. Concellos, Deputación da Coruña, Xunta de Galicia, Administración Xeral do Estado (Demarcación de Estradas, Demarcación de Costas) 6 meses Creación da identidade gráfica e corporativa Persoal propio + Financiamento (Asistencia Técnica) Número de sinais realizadas e instaladas nos accesos viarios Nº pegatinas realizadas e instaladas nos Espazos Naturais Nº pegatinas realizadas e instaladas nos Centros de Interpretación e Aulas da Natureza

19 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 19 LIÑA ESTRATÉXICA A: XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN Acción A2. Estratexia de comunicación da Reserva DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Deseño e elaboración de material divulgativo, e campaña de CÓDIGO da ACTUACIÓN A2.3 divulgación Media Deseñar e elaborar o material divulgativo da Reserva de Biosfera, e desenvolver a campaña de divulgación Deseño e desenvolvemento do material divulgativo: Guía e mapa da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Guías e mapas temáticos: Turismo de Natureza, Turismo Industrial, Patrimonio cultural e etnografía, Centros de Interpretación, Ruta das Adegas. Tematización Rede de Centros de Interpretación: A Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Boletín trimestral divulgativo sobre información e actualidade ligada á Reserva de Biosfera, en dixital. Materiais para o fomento da sostibilidade a nivel local e para a educación ambiental Material promocional (camisetas, gorras, pegatinas, bolígrafos e lápices, lápices Usb, chaveiros, imáns, etc.) Deseño e desenvolvemento de campaña de divulgación: Prensa escrita; radio e televisión; publicacións especializadas (turismo, natureza, gastronomía). Concurso de fotografía e Premio Compromiso coa Reserva de Biosfera MCeTM Celebración dos principais días/fitos internacionais: 2 Febreiro: Día Mundial dos Humidais ; 22 Marzo: Día Internacional da Auga; 16 Abril: Día Internacional do Emprendemento ; 22 Maio: Día Internacional da Diversidade Biolóxica ; 5 Xuño: Día Internacional do Medio Ambiente ; 28 Xuño: Día Internacional da Árbore ; 27 Setembro: Día Internacional do Turismo ; 28 Setembro 7 Outubro: Semana da Custodia do Territorio ; 16 Outubro: Día Internacional da Alimentación ; 10 Novembro: Día Internacional da Ciencia ; 5 Decembro: Día Internacional do Voluntariado. Mellorar o deseño e xestionar o espazo web ( da Reserva de Biosfera, así como das redes sociais. Concellos, Deputación da Coruña, Xunta de Galicia, entidades conservacionistas, asociacions de turismo, produtores agroalimentarios locais, confrarías de pescadores, asociacións culturais, Museo das Mariñas, asociacións medioambientais 6 meses C1.1, F2.1, G2.1, I1.1 Persoal propio + Financiamento Colaboración con outras entidades da Reserva de Biosfera Número de guías elaboradas segundo temática Número de mapas elaborados segundo temática Número de materiais promocionais elaborados Nº de iniciativas en medios de comunicación e publicacións especializadas Nº de visitas á web e Nº de seguidores das redes sociais Actividades celebradas en Días Internacionais Nº de premios e concursos celebrados

20 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 20 LIÑA ESTRATÉXICA A: XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN Acción A3. Impulsar asociacións e compromisos de cooperación DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Cooperación con Reservas de Biosfera, a cidade de A Coruña CÓDIGO da ACTUACIÓN A3.1 e outros territorios Media Promover a colaboración e cooperación entre a Reserva de Biosfera e as áreas urbanas más próximas como é a cidade de A Coruña, con outras Reservas de Biosfera, e con outras territorios Esta acción consistirá no deseño e posta en marcha de distintas actuacións en materia de cooperación. Entre as posibles temáticas de cooperación podemos destacar: A. Auga B. Comercialización en circuítos curtos C. Mobilidade D. Xestión de residuos E. Turismo F. Educación ambiental e observación de aves. G. Responsabilidade Social Empresarial H. Enerxía I. Emprendemento Esta acción tamén comprenderá: Posta en marcha de programa de irmanamento con outras Reservas de Biosfera e visitas para o intercambio de experiencias. Participar nas Redes de Reservas (Rede Española, EuroMab, IberoMab, etc.) Posta en marcha da Rede Galega de Reservas de Biosfera. A.D.R. Mariñas-Betanzos ; Concello de A Coruña; axentes do territorio e da cidade de A Coruña; asociacións medioambientais 48 meses (Anos ) Persoal propio + financiamento Cooperación con outras entidades da Reserva de Biosfera Proxectos de cooperación presentados coa cidade de A Coruña e outros territorios Nº de xornadas realizadas sobre temática urbano-rural Acordos de irmanamento adoptados Participación en Redes Internacionais e Temáticas Creación e participación na Rede Galega de Reservas de Biosfera

21 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 21 LIÑA ESTRATÉXICA A: XESTIÓN ADAPTATIVA, COMUNICACIÓN E COOPERACIÓN Acción A3. Impulsar asociacións e compromisos de cooperación DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Cooperación con outros Axentes da Reserva de Biosfera CÓDIGO da ACTUACIÓN A3.2 Media Promover a colaboración e cooperación entre a Reserva de Biosfera e outros territorios que non sexan Reserva de Biosfera Esta acción consistirá no deseño e posta en marcha de distintas actuacións en materia de cooperación cos axentes e/ou entidades que están desenvolvendo a súa actividade na Reserva de Biosfera. Entre os posibles ámbitos da cooperación temos: A. Investigación e innovación. B. Actividades ligadas ao mar e ao litoral. C. Custodia do Território; conservación e educación ambiental. D. Turismo sostible; Cultura e patrimonio. E. Produción agroalimentaria e comercialización en circuítos curtos. F. Emprendemento. G. Mobilidade e loita contra o cambio climático. H. Responsabilidade Social Empresarial. I. Xuventude na Reserva ( A Xuventude decide ) J. Voluntariado ambiental a. Creación dunha rede local de voluntariado ambiental (Mantemento, restauración e recuperación de hábitats e especies; Erradicación e control de especies invasoras; Adaptación ao cambio climático e a súa mitigación) A.D.R. Mariñas-Betanzos, otros territorios 48 meses (Anos ) Persoal propio + financiamento Cooperación con outras entidades da Reserva de Biosfera Proxectos de cooperación presentados con axentes da Reserva Nº de actividades conxuntas con axentes da Reserva Nº de redes de voluntariado ambiental creadas

22 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) Liña estratéxica B. ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO

23 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 23 LIÑA ESTRATÉXICA B: ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO Acción B1. Emprego Verde DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Fomento do emprego e o emprendemento sostible CÓDIGO da ACTUACIÓN B1.1 Alta Promover e mellorar o nivel de emprego e emprendemento sostible na Reserva de Biosfera Esta acción consistirá no deseño e posta en marcha de distintas accións e estratexias que melloren as oportunidades de emprego e emprendemento sostible. Entre as posibles liñas de actuación encóntranse: A. Apoio a iniciativas emprendedoras a través do Programa LEADER B. Fomento do cooperativismo C. Identificación e difusión das oportunidades para o emprendemento ligado ao aproveitamento sostible dos recursos da Reserva de Biosfera. D. Xerar espazos e/ou dinámicas para o traballo colaborativo ou coworking entre emprendedores E. Xerar espazos para a posta en marcha de iniciativas emprendedoras ligadas ao sector agroalimentario. F. Mentoring ou acompañamento a emprendedores G. Mellorar a creación de emprego verde H. Creación de oportunidades de emprego e emprendemento no ámbito das persoas en risco de exclusión social A.D.R. Mariñas-Betanzos, outros territorios Anos Persoal propio + financiamento Nº de accións para o fomento do emprego e o emprendemento postas en marcha Nº de persoas participantes Nº de persoas inseridas laboralmente

24 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 24 LIÑA ESTRATÉXICA B: ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO Acción B1. Emprego Verde DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Fomento da construción natural CÓDIGO da ACTUACIÓN B1.2 Media Divulgación de técnicas construtivas baseadas na reciclaxe e emprego de materiais tradicionais e/ou naturais A. Fomento destas prácticas para as construcións asociadas ás actividades agrarias ou a calquera outra actividade. B. Fomento do emprego de materiais non agresivos co entorno e coa saúde das persoas. C. Formación para a autoconstrución A.D.R. Mariñas-Betanzos, asociacións medioambientalistas, concellos, empresas de bioconstrución, poboación en xeral 3 meses B4.2, G2.1, G2.2, H1.5, I1.1 Persoal propio + Financiamento Cooperación con outras entidades Nº de obradoiros organizados sobre construción natural Nº de guías realizadas sobre construción natural Nº de persoas que participan nos obradoiros

25 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 25 LIÑA ESTRATÉXICA B: ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO Acción B2. Responsabilidade Social Empresarial DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Programa de Responsabilidade Social Empresarial CÓDIGO da ACTUACIÓN B2.1 Alta Promover a implicación desde o sector empresarial na conservación dos recursos naturais e melloras sociais no ámbito da Reserva de Biosfera Con esta acción vaise a artellar a implicación do sector empresarial na posta en marcha de iniciativas de mellora ambiental e social, previstas ou ligadas ao Plan de Xestión da Reserva de Biosfera. Esta cooperación vai a ser recoñecida no marco do Programa de Responsabilidade Social Empresarial da Reserva de Biosfera. Está previsto a realización das seguintes actuacións: A. Identificación, mapeo e caracterización das empresas localizadas na Reserva de Biosfera. B. Análises sectoriais. C. Elaborar Plan de Xestión do Programa de Responsabilidade Social Empresarial da Reserva de Biosfera MCeTM. Revisión bibliográfica e definición do marco xurídico da RSE. Elaborar Regulamento de Xestión da marca e logotipo da Reserva de Biosfera MCeTM. Elaborar Regulamento de Uso da marca e logotipo da Reserva de Biosfera MCeTM. Elaboración de modelos (convenios con empresas, solicitudes, etc.) D. Difusión do Programa de RSE. Elaboración de material divulgativo (guía e díptico). Difusión en prensa. Reunións sectoriais. E. Posta en marcha do Programa de RSE Acordos con empresas. Identificación e valoración de Bolsa de proxectos Seguimento e avaliación dos acordos A.D.R. Mariñas-Betanzos ; asociacións empresariais; empresas; asociacións medioambientais; entidades de custodia do territorio; outras entidades. ano Programa Ceida (Fundación Biodiversidad ) Persoal propio Nº de reunións sectoriais realizadas sobre RSE Programas de RSE desenvolvidos Nº de acordos adoptados con empresas

26 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 26 LIÑA ESTRATÉXICA B: ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO Acción B3. Adaptación ao cambio climático e a súa mitigación. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Promoción do aforro e eficiencia enerxética e utilización das CÓDIGO da ACTUACIÓN B3.1 enerxías renovables. Media Fomentar medidas para a sensibilización e a formación da poboación para xerar unha sociedade e economía sostibles e baixas na produción de carbono. Programa de promoción do aforro e a eficiencia enerxética: Asesoramento e axuda ás administracións locais e empresas no uso de enerxías renovables e eficiencia enerxética mediante a realización de diversas actividades (xornada, premios, estudos, establecemento de compromisos de boas prácticas) Formación e concienciación da poboación local, en especial dos nenos e a xuventude, dos beneficios de realizar prácticas e adoptar medidas de: o Aforro e eficiencia enerxética o Utilización das enerxías renovables o Disminución do consumo de auga o A mellora da xestión de residuos e a reciclaxe o A mobilidade sostible Fomentar a participación local na creación dun modelo sostible de sociedade. Promover o uso da biomasa para a xeración enerxética Identificación liñas de aforro enerxético e cooperación entre os polígonos industriais do territorio. Asociacións e entidades veciñais e medioambientais, poboación local, Concellos do territorio e Deputación da Coruña. 12 meses ( ) D1.1, D1.2, D1.3. Persoal propio + Financiamento Convocatorias axudas (Agader, Xunta de Galicia, LIFE+, etc.) Número de xornada ou eventos que se organicen para a formación e número de asistentes aos mesmos. Número de experiencias de aforro e eficiencia enerxética, utilización de enerxías renovables e mobilidade sostible. Número de entidades, organismos ou administracións que establezan compromisos de boas prácticas. Cantidade de material divulgativo e poboación á que chegará.

27 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 27 LIÑA ESTRATÉXICA B: ENTORNO SOCIOECONÓMICO, EMPREGO E CAMBIO CLIMÁTICO Acción B3. Adaptación ao cambio climático e su mitigación. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Establecemento de colaboración con outros organismos e CÓDIGO da ACTUACIÓN B3.2 Reservas para a divulgación e cooperación na adaptación/mitigación ao cambio climático. Media Crear unha rede de cooperación entre entidades comprometidas na loita contra o cambio climático. Posta en marcha dunha rede de cooperación e irmanamento para compartir experiencias e sumar esforzos de cara á realización de actividades que combatan ou mitiguen o cambio climático. Contacto con entidades Establecemento de cooperación. Deseño de plan de actividades. Realización de accións. Asociacións e entidades medioambientais, Reservas de Biosfera, Administracións públicas, Grupos de Acción Local socios do proxecto Loita Contra o Cambio Climático. 12 meses (2015) B3.1,B3.2, H2.1 Persoal propio + Financiamento Número de xornadas ou eventos que se organicen na rede de cooperación. Plans de actividades deseñados Número de experiencias de cooperación/irmanamento con outras Reservas en materia de adaptación/mitigación ao cambio climático

28 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) Liña estratéxica C. SOSTIBILIDADE DO MEDIO RURAL E DO MEDIO MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS

29 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 29 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C1. Mellora da calidade de vida das poboacións DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Boas prácticas para o saneamento e depuración integral de CÓDIGO da ACTUACIÓN C1.1 núcleos de poboación rural, o abastecemento de auga e sensibilización para o consumo racional da auga Media Fomentar ase as boas prácticas para sistemas de saneamento e depuración autónomos de núcleos de poboación rural e diagnose da situación na Reserva de Biosfera; avanzar en boas prácticas do abastecemento de auga para consumo humano nos núcleos rurais con insuficiente capacidade de subministro para a súa poboación; promover o consumo racional da auga Esta acción conlevará: A. A realización dun estudo sobre a situación actual do saneamento e depuración nos núcleos de poboación rural da Reserva de Biosfera, que contemplará: Diagnose; identificación de núcleos con necesidades; definir prioridades para a implementación de modelos de saneamento e depuración autónomos. B. Edición e publicación dunha Guía de boas prácticas sobre saneamento autónomo e depuración en núcleos de poboación rural, que comprendería: C. Difusión da Guía de boas prácticas (xornada de divulgación) D. Obradoiros sobre sistemas naturais de depuración e saneamento E. Participación en Redes Temáticas F. Elaboración dun estudio sobre a situación actual do abastecemento de auga nos núcleos rurais da Reserva de Biosfera. G. Participación pública (mesas da auga, informes, difusión boas prácticas). H. Elaborar Planes sectoriais para a redución e mellor uso da auga. Realizaranse para os seguintes ámbitos: Agricultura; Industria; Administración Pública; Turismo e Residencial. I. Sensibilización Realización de xornada de difusión. Publicación de Guías de boas prácticas. Concellos, Augas de Galicia, empresas concesionarias de servizos públicos (saneamento e depuración), asociacións veciñais 24 meses (ano ) Mellora do servizo de abastecemento de auga en núcleos rurais Persoal propio + Financiamento Colaboración outros proxectos (Life Rural Supplies) Nº de diagnoses realizadas sobre o estado do saneamento Guía de boas prácticas elaboradas Nº de xornadas de divulgación realizadas Nº de diagnoses realizados sobre o estado do abastecemento de auga Nº de xornadas de divulgación realizadas sobre o abastecemento de auga Nº axentes implicados nas mesas da auga Nº de núcleos que participaron no proxecto Nº de Plans sectoriais realizados sobre o uso da auga Nº de Xornadas de divulgación realizadas sobre o uso da auga Nº de Guías de boas prácticas publicadas sobre o uso da auga

30 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 30 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C1. Mellora da calidade de vida das poboacións DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Mellorar o acceso a unha rede aberta de internet nos CÓDIGO da ACTUACIÓN C1.2 núcleos rurais Media Incorporación de novas tecnoloxías e mellora do acceso a internet nas zonas rurais Levaranse a cabo as seguintes accións: A. Coñecer a situación do acceso a internet nos núcleos rurais da Reserva de Biosfera. Identificar áreas rurais con deficiencias de acceso a internet. Definir o sistema para acceso a internet a través de redes abertas. B. Participación e difusión. Realización de xornada de difusión sobre redes abertas de acceso a internet. Publicación dun Manual básico de acceso a internet a través de redes abertas. C. Posta en marcha de experiencia piloto nun núcleo rural. A.D.R. Mariñas-Betanzos, Concellos, empresas servizos telefonía e internet, Deputación da Coruña, Xunta de Galicia 12 meses (año 2017) Persoal propio + Financiamento Nº de núcleos identificados con deficiencias no acceso a internet Nº de redes abertas de acceso a internet postas en marcha

31 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 31 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C2. Fomento de prácticas agrogandeiras sostibles DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Recuperación de variedades autóctonas e produción de CÓDIGO da ACTUACIÓN C2.1 recursos fitoxenéticos Alta Recuperación e conservación do patrimonio xenético vexetal e mellorar a produción de recursos fitoxenéticos autóctonos Esta acción consiste, a través da cooperación cos axentes interesados, na recuperación de variedades autóctonas hortofrutícolas galegas conservadas nos bancos de xermoplasma públicos e avanzar no seu rexistro como variedades de conservación. Actuacións a levar a cabo: A. Identificación e selección de variedades Identificación e selección de variedades hortícolas autóctonas recollidas nos bancos de xermoplasma. Avaliación agronómica, físico-química, nutricional e sensorial das variedades. Posta en marcha de parcelas experimentais e seguimento técnico. Selección de variedades. Identificación, catalogación e recuperación de variedades autóctonas de froiteiras. B. Rexistro das variedades de conservación. Solicitar o rexistro como variedades de conservación no Rexistro de variedades comerciais. Esta acción tamén consiste na posta en marcha de unha parcela experimental para a produción de recursos fitoxenéticos (sementes, plantón) de variedades autóctonas hortícolas: C. Identificar condicionantes legais e parámetros de produción en ecolóxico D. Produción de recursos fitoxenéticos en ecolóxico A.D.R. Mariñas-Betanzos, Consellería do Medio Rural e do Mar (CIAM), Concellos, Bantegal, CRAEGA, Fundación Juana de Vega, sector restauración, produtores agrarios 24 meses (Anos ) Formación para o fomento da Agricultura Ecolóxica e o emprendemento; Asesoramento para a reconversión á Agricultura Ecolóxica; Facilitar o acceso a terras agrarias ociosas Persoal propio + Financiamento (Asistencia Técnica) Cooperación con outras entidades Nº de variedades autóctonas identificadas nos bancos de xermoplasma públicos Nº de avaliacións agronômicas, físico-química, nutricional e sensorial realizadas Nº de parcelas experimentais postas em marcha Nº de rexistros solicitados como variedades de conservación Documento con condicionantes legais para a produción de sementes e plantón ecolóxico Parámetros de produción e estruturais establecidos para a produción de sementes e plantón ecolóxico. Nº de parcelas experimentais para a produción de sementes e plantón ecolóxico postas en marcha Nº de variedades autóctonas producidas ecoloxicamente nas parcelas experimentais

32 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 32 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C2. Fomento de prácticas agrogandeiras sostibles DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Agricultura de proximidade e comercialización a través de CÓDIGO da ACTUACIÓN C2.2 circuítos curtos Alta Fomento das producións agroalimentarias sostibles e a súa comercialización nos circuítos curtos Se trata de valorizar as producións hortícolas ecolóxicas da Reserva de Biosfera, especialmente as de variedades autóctonas, a través dunha marca de calidade e avanzar na comercialización nos circuítos curtos. Actuacións a levar a cabo: A. Creación de unha Plataforma Alimentaria Local (incluirá a todos os Axentes interesados en participar), para lo que será necesario realizar a identificación, mapeo e caracterización dos Axentes clave, a súas necesidades e condicionantes. B. Creación marca de calidade Establecemento de estándares de calidade. Deseño e creación de imaxe de marca. Fixar mecanismos para asegurar a trazabilidade. C. Comercialización en circuítos curtos Identificar vías de comercialización. Identificar demandas da restauración local. Deseño de menús ecolóxicos. Deseño e posta en marcha de unha plataforma web para a comercialización das variedades hortícolas autóctonas. Deseño e elaboración de material de difusión (guía, mapa, bolsas, etc.). Proxecto piloto de menús ecolóxicos en garderías e colexios. D. Difusión das variedades locais e a súa importancia na gastronomía. A.D.R. Mariñas-Betanzos, Consellería do Medio Rural e do Mar (CIAM), sector restauración, sector da distribución e comercialización agroalimentaria, produtores agrarios 24 meses (anos ) Formación para o fomento da Agricultura Ecolóxica e o emprendedurismo; Asesoramento para a reconversión á Agricultura Ecolóxica; Facilitar o acceso a terras agrarias ociosas Persoal propio + Financiamento Cooperación con outras entidades Nº de Plataformas Alimentarias Locais creadas Marcas de calidade creadas Vías de comercialización identificadas (circuíto curto) Materiais de difusión elaborados para a comercialización de produtos locais nos circuitos curtos

33 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 33 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C2. Fomento de prácticas agrogandeiras sostibles DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Recuperación de razas autóctonas en perigo de extinción e CÓDIGO da ACTUACIÓN C2.3 comercialización de producións Alta Recuperación do patrimonio xenético animal e creación dun sistema de comercialización para produtos de orixe animal amparado pola marca de calidade da Reserva de Biosfera Cooperación cos axentes interesados, na recuperación de razas autóctonas en perigo de extinción galegas conservadas tanto en organismos públicos como privados e avanzar no recoñecemento como razas autóctonas en perigo de extinción daquelas que aínda non teñen o dito recoñecemento oficial. A. Identificación das razas autóctonas existentes entre produtores e diferentes organismos que traballan na súa conservación. B. Favorecer a selección e conservación xenética. C. Favorecer os traballos que se están a elaborar para a catalogación daquelas razas que aínda se atopen sen catalogar. É necesario a creación dun sistema de comercialización que permita a venda directa dos excedentes de produción das explotacións de produtores de razas autóctonas na propia explotación ou a establecementos de venda directa ao consumidor no ámbito local, baixo un control e marcado de calidade autorizado polas administracións competentes. Para o cal é necesario: D. Creación dun matadoiro móbil que permita minorar custes de sacrificio e acadar autorización hixiénico sanitaria por parte das autoridades sanitarias (elaboración da guía sanitaria). E. Implantación da marca de calidade A incorporación dos ditos produtos ao sistema de comercialización determinado na acción D2.3 A.D.R. Mariñas-Betanzos, Consellería do Medio Rural e do Mar (CIAM), Fundación ACIVEGA, Asociación Agalpi, produtores 24 meses (anos ) Formación para o fomento da Agricultura Ecolóxica e o emprendedurismo; Asesoramento para a reconversión á Agricultura Ecolóxica; Facilitar o acceso a terras agrarias ociosas, Marca de calidade para a agricultura de proximidade e comercialización a través dos circuítos curtos Persoal propio + Financiamento Cooperación con outras entidades Razas autóctonas identificadas Razas autóctonas catalogadas Matadoiros móbiles creados

34 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 34 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C2. Fomento de prácticas agrogandeiras sostibles DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Formación e asesoramento para o fomento da Agricultura CÓDIGO da ACTUACIÓN C2.4 Ecolóxica e o emprendemento Media Mellorar a formación e a información sobre a Agricultura Ecolóxica, fomentar as producións agroalimentarias sostibles, a incorporación á actividade agraria e a reconversión á Agricultura Ecolóxica Se trata de dar formación teórica e práctica no ámbito da Agricultura Ecolóxica, dirixida a desempregados e emprendedores interesados en incorporarse á actividade agraria, especialmente na produción ecolóxica. Actuacións a levar a cabo: A. Identificación dunha bolsa de persoas desempregadas interesadas en incorporarse á actividade agraria. B. Impartir formación teórica e práctica. C. Desenvolvemento de prácticas laborais. D. Desenvolvemento de visitas demostrativas. E. Apoio e asesoramento para a posta en marcha de explotacións agrarias. F. Facilitar o acceso a terras agrarias ociosas. Identificación de terras agrarias ociosas susceptibles de poñer en produción. Crear un espazo web con información sobre estas parcelas. Mediación e posta en contacto entre demandantes e oferentes de terras agrarias. Promover a incorporación destas terras agrarias ao Banco de Terras de Galicia. Difusión da bolsa de terras. G. Posta en marcha de viveiro/incubadora de empresas agroalimentarias ecolóxicas. Trátase de fomentar a reconversión da agricultura convencional á AE, prestando asesoramento e facendo difusión das oportunidades que representa a AE para incrementar o valor engadido das producións, así como ambientalmente (Alta como Entidade de Aconsellamento, elaboración material divulgativo) A.D.R. Mariñas-Betanzos, Consellería do Medio Rural e do Mar (CIAM, CFEA Guísamo), Fundación Juana de Vega, Consellería de Traballo e Benestar, CRAEGA, Bantegal, técnicos, Igape 48 meses (Anos ) Recuperación de variedades autóctonas; Produción de recursos fitoxenéticos autóctonos; Marca de calidade para a agricultura de proximidade e comercialización a través de circuítos curtos; Asesoramento para a reconversión á Agricultura Ecolóxica Persoal propio + Financiamento Cooperación con outras entidades Nº de actividades formativas sobre Agricultura Ecolóxica e emprendemento desenvolvidas e Nº alumnos Nº de viveiros creados Nº de persoas inseridas laboralmente Nº de produtores atendidos e asesorados sobre Agricultura Ecolóxica Nº de actividades formativas realizadas sobre reconversión á Agricultura Ecolóxica Nº de guías realizadas sobre reconversión á Agricultura Ecolóxica

35 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 35 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C2. Fomento de prácticas agrogandeiras sostibles DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Mellora no tratamento e xestión de residuos e a súa CÓDIGO da ACTUACIÓN C2.5 valorización agraria Alta Mellorar a xestión dos residuos na Reserva de Biosfera, garantindo un correcto almacenamento, tratamento e eliminación ou aplicación, e a súa valorización agraria. Actuacións a desenvolver: A. Identificación da tipoloxía de residuos xerados: agrícolas, gandeiros, orgánicos, sólidos, líquidos, etc. B. Avaliar a xestión, tratamento e eliminación dos residuos. C. Identificar os posibles usos de dichos residuos, así como os tratamentos a recibir (mecánicos, químicos, reciclaxe, compostaxe, etc.). D. Control da contaminación de solos e augas. E. Avaliación e asimilación da lexislación aplicable. F. Desenvolvemento de mesas de participación de axentes implicados. G. Establecemento dun plan de actuación e xestión sostible, no que se minimicen os riscos ambientais e detallando infraestruturas de recollida, almacenamento, tratamento e eliminación, así como de aplicación agrícola dos residuos agrogandeiros. H. Proxecto piloto para a valorización agraria dos residuos. I. Difusión de resultados. A.D.R. Mariñas-Betanzos, Concellos, Consellería do Medio Rural e do Mar (CIAM), produtores agrarios, técnicos 30 meses (anos ) Saneamento e depuración integral de núcleos de poboación rural Persoal propio + Financiamento Convocatoria LIFE+ ( ) Tipoloxías identificadas sobre os residuos xerados Nº de plans de actuación e xestión sostible de residuos agrogandeiros deseñados Nº de mesas de participación desenvoltas sobre xestión de residuos agrogandeiros

36 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 36 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C3. Fomento de prácticas forestais sostibles. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Incentivación e difusión da certificación forestal, das boas CÓDIGO da ACTUACIÓN C3.1 prácticas forestais e da cultura forestal asociativa e fomento de actuacións de sostibilidade das plantacións produtoras de especies alóctonas. Alta Promoción e incentivación dunha cultura forestal sostible, potenciando un modelo produtor respectuoso co medio ambiente, rendible economicamente e adecuado á sociedade. Ordenación e planificación adecuada ambientalmente das plantacións e terreos forestais de carácter produtor con especies alóctonas. Fomento e difusión do establecemento da certificación forestal nas plantacións produtoras, promovendo as boas prácticas forestais e tratando de crear modelos de xestión conxunta das parcelas forestais para crear unha xestión do monte más eficiente. Estudio do estado actual das masas forestais da Reserva. Divulgación dos beneficios que conleva a certificación forestal e as boas prácticas forestais Realización de xornada formativas e de capacitación con propietarios de terreos, empresas, traballadores e axentes involucrados no sector forestal. Establecemento dunha iniciativa piloto para a promoción da xestión conxunta de terreos forestais. Promoción de actuacións de conservación de pequenos bosquetes de especies autóctonas nas plantacións produtoras, na súa maioría de pino (Pinus sp.) e eucalipto (Eucalyptus sp.). Análise do estado actual das plantacións forestais produtoras Divulgación e fomento de prácticas respectuosas coas formacións de bosques naturais e de ordenación das producións e aproveitamentos, mediante materiais divulgativos e xornadas formativas. Asociacións e entidades veciñais, propietarios de terreos, empresas do sector forestal, Concellos, Xunta de Galicia. 24 meses ( ) D3.1, D3.2 Persoal propio + Financiamento Superficie forestal agrupada para a súa xestión. Número de iniciativas de xestión conxunta. Número de medidas de difusión de boas prácticas. Planes de ordenación deseñados e postos en marcha. Nº de análises realizados sobre o estado actual das plantacións forestais produtoras Superficie nas que se teñen establecido actuacións de sostibilidade de plantacións produtoras.

37 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 37 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C4. Sostibilidade da actividade piscícola e cinexética. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Recuperación de especies autóctonas e promoción de boas CÓDIGO da ACTUACIÓN C4.1 prácticas pesqueiras e cinexéticas. Media Promoción dun desenvolvemento das actividades cinexética e piscícola dun modo compatible cos obxectivos de conservación da Reserva. Incentivar a recuperación de especies autóctonas para a caza e pesca, e promoción de boas prácticas que permitan un aproveitamento respectuoso co medio ambiente e con o resto de actividades que se desenvolvan na Reserva. Organización de xornada de formación. Realización de material divulgativo de boas prácticas piscícolas e cinexéticas. Fomento da realización de plans de ordenación dos recursos. Asociacións e entidades de caza e pesca; propietarios de terreos; Concellos, Xunta de Galicia; asociacións medioambientais 2 anos (anos ) B2.1, B1.1, B1.2 Persoal propio + Financiamento Número de medidas de difusión de boas prácticas cinexéticas e piscícolas promovidas. Nº de materiais divulgativos realizados de boas prácticas piscícolas e cinexéticas Número de iniciativas para a recuperación de especies autóctonas de caza e pesca.

38 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 38 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C5. Fomento da pesca e marisqueo sostibles. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Programa para a revalorización da actividade pesqueira e CÓDIGO da ACTUACIÓN C5.1 marisqueira local e de calidade mediante a posta en marcha dunha marca de calidade. Alta Manter a flota artesanal, promovendo un aproveitamento sostible dos recursos e mellorar a comercialización e valorización dos produtos. - Estudio dos recursos e produtos mariñeiros actuais da Reserva. - Análise de medidas para o incremento de valor engadido - Posta en marcha dunha marca de calidade asociada á Reserva. - Divulgación e concienciación de prácticas sostibles. - Realización de xornadas formativas. - Promoción dos mercados locais e as lonxas. Confrarías de pescadores e mariscadores, hosteleiros e restauradores, asociacións e entidades veciñais e ambientais, poboación local, Concellos, Deputación da Coruña, Xunta de Galicia, GAC Golfo Ártabro 24 meses (anos ) Persoal propio + Financiamento Número de medidas de revalorización e impulso da actividade pesqueira e marisqueira local e de calidade. Establecemento do programa de medidas ambientais na actividade pesqueira e marisqueira. Número de medidas de apoio ás vías de comercialización local dos produtos que proveñen da actividade pesqueira e marisqueira. Número de medidas de apoio ao fomento do consumo local.

39 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 39 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C6. Fomento de produtos de calidade DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Creación de marca de calidade ligada á Reserva de Biosfera CÓDIGO da ACTUACIÓN C6.1 Alta Fomentar que os produtos e servizos sostibles e de calidade se adhiran a distintivos de calidade asociados á Reserva de Biosfera Se trata de crear unha marca o marcas de calidade para os produtos e servizos sostibles da Reserva de Biosfera, especialmente no sector empresarial turístico e o agroalimentario. Entre as actuacións a desenvolver: A. Difusión e sensibilización. Realización de xornada e seminarios sobre marcas de calidade. Guía marcas calidade. B. Participación multisectorial. Desenvolvemento de mesas sectoriais e reunións con produtores e empresas de servizos C. Realización dun estudio para a definición de Marcas de Calidade Identificación e mapeo de produtos e servizos. Análise de distintivos/certificacións de calidade susceptibles de poñer en marcha. Definir estándares de calidade para os produtos e servizos da Reserva de Biosfera, amparados polos distintivos de calidade. Estudio económico de implantación Marcas de Calidade. D. Elaboración dunha Guía de implementación das Marcas de Calidade. E. Lanzamento da/s Marca/s de Calidade. Xornada de lanzamento. Difusión en prensa. F. Adhesión á marca de calidade A.D.R. Mariñas-Betanzos, Consellería do Medio Rural e do Mar (CIAM), produtores agroalimentarios, sector da restauración e hosteleiros, empresas de servizos turísticos, outros sectores produtivos 24 meses (anos ) Creación da identidade gráfica e corporativa Persoal propio + Financiamento Nº de xornadas/seminarios realizados sobre Marcas de Calidade Nº de mesas sectoriais realizadas sobre Marcas de Calidade Nº de Guías realizadas sobre implantación de Marcas de Calidade Nº de distintivos de calidade creados

40 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 40 LIÑA ESTRATÉXICA C: SOSTIBILIDADE do MEDIO RURAL e do MARIÑO, PRODUCIÓNS E SERVIZOS Acción C6. Fomento de produtos de calidade DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Reforzar o turismo sostible na Reserva de Biosfera CÓDIGO da ACTUACIÓN C6.2 Media Organizar unha nova oferta turística ligando os servizos á Reserva de Biosfera Accións a desenvolver: A. Avaliación do patrimonio e o seu grado de uso turístico actual e potencial. Recursos relevantes e mensaxes a comunicar da Reserva. Valoración de actividades humanas da RB a interpretar e dos recursos humanos. B. Avaliación do uso público da RB. Caracterización de equipamentos e servizos de uso público e a súa idoneidade. C. Valoración da oferta turística para compoñer o produto. Tipos de oferta e caracterización; Pertenza a marcas e sistemas de calidade. D. Valoración da demanda turística actual. E. Coñecer os equipamentos e servizos interpretativos, e establecementos e servizos turísticos. G. Implementación das novas tecnoloxías na comercialización turística. F. Conformación de modalidades do Produto turístico: Talleres con empresarios adheridos, e xestor RB para definir modalidades do produto turístico. Acordo para integrar servizos guiados da RB cos servizos turísticos. G. Estrutura de xestión do destino: figura, fins, membros, plan de xestión. H. Plan de promoción: Accións a incluír en convenios e Plan de comercialización. I. Creación dun roteiro de turismo ornitolóxico. J. Accións ligando gastronomía e turismo (produtos locais e receitas, etc.) K. Creación roteiros agroalimentarios e turismo industrial. L. Deseño e elaboración de material promocional M. Integración no Clube de Produto Turístico Reservas de Biosfera Españolas A.D.R. Mariñas-Betanzos, Concellos, CEIDA, Deputación da Coruña, sector da restauración e hosteleiros, empresas de servizos turísticos, outros sectores produtivos, Rede Española de Reservas da Biosfera, asociacións medioambientais, responsables de infraestruturas de transporte, asociacións de turismo. 24 meses (anos ) Creación da identidade gráfica e corporativa; Creación de marca de calidade ligada á Reserva de Biosfera Persoal propio + Financiamento Cooperación con entidades da Reserva de Biosfera Nº de estudos para a caracterización dos equipamentos turísticos Nº de xornadas/talleres realizados con empresarios turísticos Nº de produtos turísticos creados

41 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) Liña estratéxica D. CIENCIA E DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES

42 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 42 LIÑA ESTRATÉXICA D: CIENCIA e DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES Acción D1. Utilizar a Reserva como lugar de investigación DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Plan de Seguimento e Xestión das Zonas Costeiras CÓDIGO da ACTUACIÓN D1.1 Media Mellorar o coñecemento sobre as zonas costeiras da Reserva de Biosfera A través desta actuación se pretende poñer en marcha un Plan de Seguimento e Xestión das Zonas Costeiras da Reserva. Actuacións: A. Definir e consensuar plan de traballo: Reunión Consello Científico e Mesas de expertos. B. Elaboración Plan de Seguimento e Xestión: Competencias en zonas de costa; : investigación, sector mar, empresariado, etc. Revisión bibliográfica; Traballo de campo. de presións e impactos; Caracterización e análise da situación de partida. Cartografía. Definición do bo estado e dos obxectivos ambientais das zonas costeiras. Deseño de protocolos de comunicación para mellorar a información sobre actuacións nas zonas costeiras (Concellos, Xunta de Galicia, AGE). Deseño de protocolos/plan de monitorización. Propostas de accións; Cronograma. C. Participación pública e gobernanza do litoral. Establecemento dunha mesa de participación activa na planificación integrada da xestión do litoral. Establecemento dunha mesa de xestión dos usos do litoral cos axentes implicados. D. Difusión do Plan de Seguimento e Xestión E. Establecemento de acordos cos axentes da investigación, para mellorar a transferencia de coñecementos Reunión con representantes de Universidades, Centros/Plataformas tecnolóxicos, Grupos de Investigación, etc. F. Posta en marcha dos protocolos de comunicación coas entidades/institucións competentes, para mellorar a información sobre as actuacións proxectadas/postas en marcha nas zonas costeiras. A.D.R. Mariñas-Betanzos, Concellos, Investigadores (Universidades, Centros Tecnolóxicos, Grupos de Investigación, etc.), Demarcación de Costas de Galicia, Consellería Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas, Augas de Galicia, Consellería do Medio Rural e do Mar, GAC Golfo Ártabro, Confrarías, entidades ambientalistas, 24 meses (anos ) Diagnose e plan de monitoreo do estado ecolóxico das augas continentais; Mapa da biodiversidade da Reserva de Biosfera MCeTM Persoal propio + Financiamento Nº de estudos para a caracterización das zonas costeiras Nº de mesas de expertos sobre xestión de zonas costeiras Nº de Plans de Seguimento creados Nª de acordos de comunicación/transferencia establecidos

43 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 43 LIÑA ESTRATÉXICA D: CIENCIA e DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES Acción D1. Utilizar a Reserva como lugar de investigación DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Mapa da biodiversidade da Reserva de Biosfera MCeTM CÓDIGO da ACTUACIÓN D1.2 Alta Mellorar o coñecemento sobre o medio natural na Reserva de Biosfera e implicar á poboación no estudio e conservación do patrimonio natural Se prevé a realización das seguintes actuacións: A. Revisión bibliográfica e informatización dos rexistros sobre biodiversidade ( ). B. Entrevistas a persoas coñecedoras da flora e fauna da Reserva de Biosfera. C. Mostreos de campo. D. Creación dun Catálogo da Biodiversidade na Reserva de Biosfera. E. Difusión da acción: Reunións sectoriais. Posta en marcha da iniciativa Especie do ano. F. Participación Formación a técnicos e formación á poboación local (recollida de datos). Desenvolvemento de ferramenta on-line (Plataforma Biodiversidade Virtual). G. Difusión dos resultados: Artigos en publicación científica A.D.R. Mariñas-Betanzos, Entidades Ambientalistas, Colexios, Universidade, Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas 24 meses (anos ) Plan de Seguimento das Zonas Costeiras; Diagnose e plan de monitoreo do estado ecolóxico das augas continentais Persoal propio + Financiamento Catálogo da biodiversidade elaborado Artigos en publicacións científicas Ferramenta on-line desenvolvida sobre biodiversidade na Reserva de Biosfera Nº de actividades formativas realizadas sobre a biodiversidade

44 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 44 LIÑA ESTRATÉXICA D: CIENCIA e DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES Acción D2. Emprego da Reserva como fonte de aprendizaxe DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Programa de formación en prácticas produtivas sostibles CÓDIGO da ACTUACIÓN D2.1 Media Mellorar a educación ambiental nos distintos sectores produtivos da Reserva de Biosfera e avanzar na sostibilidade das actividades económicas A través de esta acción se pretende sensibilizar e trasladar, aos distintos sectores produtivos da Reserva, información práctica co obxectivo de minimizar os impactos ambientais da súa actividade. Se prevé a realización das seguintes actuacións: A. Identificación e caracterización dos sectores económicos existentes na Reserva. B. Revisión bibliográfica (sostibilidade de actividades económicas). C. Difusión da acción: Reunións sectoriais. Elaboración de material divulgativo. D. Traballo de campo (visitas a actividades de distintos sectores e recollida de datos). E. Elaboración e publicación de Guías de boas prácticas ambientais para as distintas actividades económicas identificadas. F. Elaboración e publicación de dípticos sobre boas prácticas ambientais. G. Realización de Cursos formativos sobre boas prácticas ambientais nas distintas actividades económicas identificadas. H. Difusión da información xerada no espazo web da Reserva. A.D.R. Mariñas-Betanzos, asociacións empresariais, Consellería de Traballo e Benestar, Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas 12 meses (año 2016) Programa de formación para entidades locais Persoal propio + Financiamento Guías de boas prácticas ambientais elaboradas Cursos formativos impartidos sobre boas prácticas ambientais Nº de novas dadas sobre boas prácticas ambientais a través da web

45 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 45 LIÑA ESTRATÉXICA D: CIENCIA e DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES Acción D2. Emprego da Reserva como fonte de aprendizaxe DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Reforzar as capacidades locais CÓDIGO da ACTUACIÓN D2.2 Media Sensibilizar ao conxunto de cargos, xestores e persoal técnico sobre aspectos da Reserva de Biosfera MCeTM. Entre as actuacións a levar cabo: A. Elaboración de Guía para a Administración Local A Reserva de Biosfera MCeTM na Administración Local. B. Elaborar proposta de calendario de actividades formativas e temáticas. C. Participación: Reunións con cargos, xestores e técnicos. Consulta sobre calendario actividades formativas e temáticas. D. Desenvolvemento de actividades formativas/informativas e entrega da Guía. A.D.R. Mariñas-Betanzos, Concellos, Consorcio de As Mariñas 2 meses Programa de formación en prácticas produtivas sostibles Persoal propio + Financiamento Nº de guías elaboradas A Reserva de Biosfera MCeTM na Admón. Local Actividades formativas desenvolvidas Nº de reunións/xornadas realizadas con técnicos e xestores locais

46 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 46 LIÑA ESTRATÉXICA D: CIENCIA e DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES Acción D2. Emprego da Reserva como fonte de aprendizaxe DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Posta en marcha das Xornadas da Auga CÓDIGO da ACTUACIÓN D2.3 Media Mellorar o coñecemento sobre o estado das masas de Auga, a súa xestión e os retos que se presentan na Reserva de Biosfera Anualmente desenvolveranse unhas Xornadas da Auga co obxectivo de servir de foro de debate e mellorar o coñecemento sobre un recurso clave da Reserva de Biosfera, como é a auga, observado globamente desde a cabeceira dos cursos fluviais ata o medio mariño. Para estas xornadas contarase coa participación dos axentes locais, expertos, xestores, así como da poboación local. Entre as temáticas ou aspectos que van a comprender estas xornadas estarán as de: A. Xestión hídrica B. Xestión integrada das zonas costeiras C. Abastecemento e saneamento D. Aproveitamentos sostibles E. Conservación ambiental F. Patrimonio e turismo G. Gobernanza A.D.R. Mariñas-Betanzos, asociacións medioambientalistas, concellos, confrarías e asociacións de mariscadoras, científicos e expertos, empresas, poboación en xeral, outros axentes locais Anos B1.1, B1.2, B2.1, B3.1, B4.1, B4.2, D1.1, D1.2, D1.3, D4.1, E1.1, F2.1, G1.1, G1.2, H1.1, H1.4, I1.1 Persoal propio + Financiamento Cooperación con outras entidades Nº de xornadas desenvoltas sobre a Auga Nº de persoas que participan nas xornadas da Auga

47 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 47 LIÑA ESTRATÉXICA D: CIENCIA e DESENVOLVEMENTO DE CAPACIDADES Acción D2. Emprego da Reserva como fonte de aprendizaxe DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Investigación e coñecemento CÓDIGO da ACTUACIÓN D2.4 Media Mellorar o coñecemento e a investigación na Reserva de Biosfera MCeTM, así como a súa xestión no plano científico a través das distintas actividades deseñadas, propostas e/ou desenvoltas polo Comité Científico. Actividades a desenvolver: A. Deseño e posta en marcha dun Programa de Investigación e Seguimento B. Monitorización e elaboración de proposta de indicadores; seguimento e avaliación C. Mellora do coñecemento e aplicabilidade D. Investigación e capacitación E. Facilitar a circulación e transferencia de coñecementos entre investigadores e xestores F. Avaliación sistematizada das accións de conservación, desenvolvemento e apoio loxístico G. Promover a implicación de institucións ou entidades privadas no financiamento de proxectos de investigación H. Elaboración dun catálogo sobre as investigacións realizadas A.D.R. Mariñas-Betanzos, Comité Científico da Reserva de Biosfera, científicos e expertos, outros axentes locais Anos A1.1, B4.1, C1.4, G1.2 Persoal propio + Financiamento Nº de Programas de Investigación e Seguimento Nº de actividades de investigación desenvoltas propostos Nº de actividades de transferencia desenvoltas Resultados das investigacións incorporados á xestión da Reserva Convenios ou acordos con entidades privadas Catálogos sobre investigación elaborados

48 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) Liña estratéxica E. CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS

49 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 49 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E1. Mantemento, restauración e recuperación dos hábitats e especies. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Protección, conservación e restauración dos ecosistemas e CÓDIGO da ACTUACIÓN E1.1 hábitats naturais prioritarios e das especies de interese da Reserva Alta Conservación dos recursos naturais da Reserva, en especial dos espazos protexidos clasificados como Rede Natura 2000 e dos identificados como Zona Núcleo. A conservación da biodiversidade é un dos principais retos que debe afrontar a Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo, centrándose na protección dos hábitats máis sensibles e de aquelas especies de maior valor ecolóxico e interese ambiental. Con esta liña de traballo preténdese garantir a estabilidade das poboacións de especies protexidas, e a conservación dos hábitats máis sensibles, en especial os de tipo prioritario como os encontrados nos ecosistemas higroturfófilos, os da área litoral, os humedais costeiros, as canles e cursos fluviais e os bosques naturais, así como os hábitats para anfibios. Para isto desenvolveranse as seguintes actividades: Análise do estado e delimitación dos espazos naturais, dos hábitats e das especies de interese (cartografía ambiental, identificación, inventariado). Estudo e diagnose dos hábitats e ecosistemas. Dinamización da participación dos na determinación de decisións. Elaboración dun plan de restauración e conservación. Traballos para a restauración e mellora dos espazos degradados. Seguimento e monitorización dos valores naturais. Divulgación, concienciación e difusión do patrimonio natural, dos valores asociados e da biodiversidade. Establecemento de programas de vixianza ambiental e de custodia do territorio. Identificar unha Bolsa de proxectos ligados á conservación e mellora ambiental Asociacións culturais, expertos en patrimonio e etnografía, Concellos, Diputación da Coruña, Universidade, asociacións ambientais, entidades de custodia do territorio, Demarcación de Costas do Estado en Galicia 36 meses (anos ) B1.2 Persoal propio + financiamento Número de hábitats e superficie nos que se ten establecido medidas de conservación, mantemento, mellora e restauración dos mesmos. Superficies que teñen sido obxecto de mecanismos de custodia do territorio para a conservación dos hábitats de interese comunitario. Nº de bolsas de proxectos de conservación creadas

50 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 50 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E1. Mantemento, restauración e recuperación dos hábitats e especies. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Identificación e restauración doutros hábitats naturais non CÓDIGO da ACTUACIÓN E1.2 estudados e promoción da creación de novos espazos protexidos. Media Conservación dos recursos naturais da Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo Ademais das zonas xa clasificadas como espazos protexidos da Rede Natura 2000 existen na Reserva áreas de importante valor natural pero que non contan con ningunha figura de protección na actualidade. Este traballo estaría estruturado da seguinte maneira: Estudo do estado actual dos hábitats en toda a superficie da Reserva. Estudo do estado ecolóxico das augas continentais. Identificación dos elementos de maior importancia para a súa protección, xestión e conservación (hábitats acuáticos, areais, bosques, agrosistemas, etc.). Incorporación da participación da poboación local. Análise e selección da figura de protección que mellor se adapte ás condiciones existentes. Deseño dun plan de conservación e ordenación dos espazos. Animación e apoio na declaración de ENILs Esta acción tamén comprendería a mellora do estado de conservación dos ecosistemas considerados reservorios de carbono e dos bosques naturais, así como o desenvolvemento de medidas de custodia do territorio Asociacións e entidades veciñais e medioambientais, poboación local, Concellos do territorio, Universidades, Deputación da Coruña e Xunta de Galicia, Demarcación de Costas do Estado en Galicia 12 meses (ano 2015) B1.1, B1.3 Persoal propio + Financiamento Número de hábitats e superficie nos que se teñen establecido medidas de conservación, mantemento, mellora e restauración dos mesmos. Número de novos espazos protexidos aprobados. Novos espazos protexidos con Plan de Ordenación, Uso e Xestión Superficie de tipos de hábitat que teñen sido obxecto de medidas de adaptación/mitigación ao cambio climático postas en marcha. Nº de acordos de custodia do territorio

51 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 51 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E1. Mantemento, restauración e recuperación dos hábitats e especies. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Programa de educación ambiental CÓDIGO da ACTUACIÓN E1.3 ; Asociacións medioambientais Alta Mellorar o coñecemento e a educación sobre os valores e oportunidades que representa a Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo e o Programa MaB Entre as accións previstas, están: Deseño e elaboración dun programa de educación ambiental Charlas divulgativas en centros escolares, a colectivos específicos y a la población en general Accións de concienciación sobre reciclaxe, hábitats, emprendemento sostible, etc. Xornadas de voluntariado ambiental: retirada de invasoras. Charlas ao persoal vinculado coa xestión e mantemento dos espazos naturais. Asesoramento ás entidades locais responsables do mantemento do litoral Deseño e desenvolvemento do programa de educación ambiental A Reserva nas escolas Centros escolares, asociacións medioambientais, Entidades locais con responsabilidade en conservación do litoral Anos 2014, 2015, 2016, 2017 Persoal propio + Financiamento En colaboración co CEIDA e con asociacións medioambientais da Reserva de Biosfera Nº de programas de educación ambiental elaborados Nº de charlas impartidas Nº de persoas formadas Nº de xornadas de voluntariado ambiental con escolares Nº de charlas a persoal vinculado coa xestión e mantemento dos espazos naturais. Nº de entidades locais asesoradas Programa A Reserva nas escolas deseñado e desenvolvido

52 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 52 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E2. Erradicación e control de especies invasoras. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Deseño, posta en marcha e desenvolvemento dun Programa CÓDIGO da ACTUACIÓN E2.1 de control e prevención de especies invasoras na Reserva de Biosfera. Alta Identificar, previr e eliminar as especies invasoras que poidan conlevar un perigo contra a biodiversidade e os valores naturais da Reserva. A colonización, expansión e invasión de especies exóticas constitúe un dos principais problemas e potenciais ameazas para a conservación dos ecosistemas e a biodiversidade natural. Desta forma, faise indispensable contar cun programa de control de especies invasoras, adecuado ás características ambientais da Reserva. Este programa de traballo desenvolveríase nas seguintes fases: Inventario e análise do potencial invasor. Plan de erradicación e control. Avaliación e seguimento do plan de erradicación. Incluír o compromiso de loita contra invasoras na Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo no novo programa de axudas de Desenvolvemento Rural , entre outras medidas correctoras, de: eliminación de eucaliptos e alóctonas nas marxes costeiras, beiras de ríos e outros puntos de interese. Asociacións e entidades medioambientais, Concellos do territorio, Deputación da Coruña e Xunta de Galicia. 24 meses ( ) B1.1, B1.2, B4.2 Persoal propio + Financiamento En colaboración con asociacións medioambientais da Reserva de Biosfera Posta en marcha do programa de erradicación/mitigación de especies invasoras. Superficie/número de poboacións sobre as que se teñen realizado actuacións de control. Inclusión do compromiso loita contra invasoras no novo programa de axudas de Desenvolvemento Rural

53 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 53 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E3. Conservación da paisaxe e dos agrosistemas. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Estudo e elaboración de instrumentos de planificación e CÓDIGO da ACTUACIÓN E3.1 xestión da paisaxe. Alta Conservación e recuperación da paisaxe da Reserva como elemento protector da biodiversidade e do patrimonio natural e cultural. A paisaxe é un recurso e un patrimonio ambiental, cultural, social, histórico de especial relevancia, que reflexa a compatibilidade entre os aproveitamentos pasados e a conservación e posta en valor dos elementos da paisaxe tradicional. Para a consecución dos obxectivos realizaranse os seguintes traballos: Mellorar o coñecemento sobre a paisaxe (estudo, xornadas). Identificación e caracterización da paisaxe Avaliación da paisaxe Definición dos obxectivos de calidade paisaxística Establecemento de directrices, medidas e propostas de actuación, así como avaliar a súa incorporación aos Plans de Xestión da Reserva de Biosfera. Catalogación da paisaxe Deseño e realización de actuacións e traballos necesarios para eliminar ou minimizar impactos que produzan unha elevada alteración da paisaxe en zonas sensibles. Identificación de alteracións graves da paisaxe en zonas sensibles. Estudo de traballos a realizar. de medidas correctoras. Creación de corredores verdes ligados ao litoral e aos cursos fluviais. Asociacións e entidades veciñais e medioambientais, poboación local, Concellos do territorio e Xunta de Galicia. 24 meses ( ) B1.1, B1.2, B2.1, B3.1 Persoal propio + Financiamento Nº de xornadas/seminarios sobre a paisaxe Avaliación da paisaxe realizada Número de medidas de conservación da paisaxe establecidas. Nº de catálogos da paisaxe realizados Zonas sensibles identificadas con alteracións graves da paisaxe Número de medidas de restauración da paisaxe executadas. Nº de corredores verdes creados

54 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 54 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E3. Conservación da paisaxe e dos agrosistemas. DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Conservación, protección e mellora dos agrosistemas CÓDIGO da ACTUACIÓN E3.2 tradicionais. Alta Conservación e recuperación da paisaxe e dos agrosistemas tradicionais da Reserva como elemento protector da biodiversidade e do patrimonio natural e cultural. Promover o mantemento, conservación e mellora dos agrosistemas tradicionais, debido aos valores que posúen de biodiversidade, fomentando o equilibrio e o crecemento sostible que proveña do equilibrio de cultivos, solos, nutrintes, gando, etc. Estos agrosistemas reducen a fragmentación e a mellora da conectividade da biodiversidade, funcionando como corredores ecolóxicos. Análise do estado e funcionalidade dos agrosistemas tradicionais da Reserva. Diagnose da situación actual. Delimitación de sistemas agrarios de elevado valor ecolóxico. Establecemento de medidas de conservación. Promoción da custodia do territorio como instrumento de conservación. Divulgación das funcións dos sistemas agrarios entre a poboación. Identificación de sistemas agrarios sostibles e mellorar o seu coñecemento. Asociacións e entidades veciñais e medioambientais, poboación local, Concellos do territorio, Universidades, Deputación da Coruña e Xunta de Galicia. 30 meses (anos ) B1.1, B1.2, B3.1, B4.1, B4.2 Persoal propio + Financiamento Nº de diagnoses realizadas sobre os agrosistemas Sistemas agrarios de elevado valor ecolóxico delimitados Número de medidas de conservación dos agrosistemas postas en marcha.

55 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 55 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E4. Conservación e dinamización do patrimonio cultural DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Catálogo e restauración de elementos culturais e CÓDIGO da ACTUACIÓN E4.1 etnográficos Alta Mellorar e converter en valor o patrimonio cultural e etnográfico existente na Reserva de Biosfera Con esta acción búscase en primeiro lugar sumar nova información, aos datos xa dispoñibles, sobre os elementos culturais, patrimoniais e etnográficos existentes na Reserva, para logo facer un traballo de recuperación e conservación do patrimonio en diferentes fases, co obxectivo de convertelo nun valor turístico e económico. Entre este patrimonio, hai que salientar o ligado coa auga. O Catálogo de elementos culturais e etnográficos será o instrumento para o coñecemento e que axude a mellorar a planificación sobre o patrimonio cultural e etnográfico. Entre as accións a levar a cabo, están: A. Definir o m6arco para a catalogación patrimonial (normas/prácticas harmonizadas). B. Revisión bibliográfica. C. Participación pública: Mesa de expertos en patrimonio e etnografía. Consulta a axentes do territorio. D. Identificación e mapeo dos elementos patrimoniais e etnográficos da Reserva. E. e caracterización dos elementos patrimoniais e etnográficos. F. Definir as necesidades de conservación, así como as fases e os elementos de actuación a recuperar no patrimonio G. Actuacións de recuperación e conservación patrimonial. H. Realización dun SIX. I. Incorporación dunha páxina sobre patrimonio e etnografía ao espazo web da Reserva. J. Edición e publicación dun Catálogo sobre patrimonio e etnografía na Reserva de Biosfera MCeTM. K. Difusión dos resultados. Xornada de presentación do Catálogo. Información on-line (espazo web Reserva Biosfera MCeTM). Guía e díptico. A.D.R. Mariñas-Betanzos, asociacións culturais, expertos en patrimonio e etnografía, Concellos, Deputación da Coruña, asociacións medioambientais Anos H1.5, H1.4, H1.3, H1.2, G1.1, F2.1, F1.1, D3.2, D3.1, C1.9, C1.8, C1.7, C1.6, C1.5, C1.4, C1.3, C1.2, B4.3, B4.2, B4.1, B3.1, B1.2, B1.1 Persoal propio + financiamento Cooperación con outras entidades da Reserva de Biosfera Guías de patrimonio e etnografía SIG desenvolvido sobre patrimonio e etnografía Intervencións en elementos patrimoniais, culturais ou etnográficos

56 Reserva de Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo. Plan de Xestión ( ) 56 LIÑA ESTRATÉXICA E: CONSERVACIÓN DOS RECURSOS NATURAIS E PATRIMONIAIS Acción E4. Conservación e dinamización do patrimonio cultural DENOMINACIÓN da ACTUACIÓN Xornadas sobre patrimonio CÓDIGO da ACTUACIÓN E4.2 Alta Analizar e dar a coñecer as intervencións sobre o patrimonio na Reserva de Biosfera Con esta acción búscase mellorar o coñecemento sobre o patrimonio da Reserva de Biosfera, coñecer experiencias levadas a cabo noutros territorios sobre valorización patrimonial, dar a coñecer as accións postas en marcha na Reserva de Biosfera e sensibilizara á poboación coa conservación patrimonial. A.D.R. Mariñas-Betanzos, asociacións culturais, expertos en patrimonio e etnografía, Concellos, Deputación da Coruña, asociacións medioambientais Anos I1.1 Persoal propio + financiamento Colaboración con outras entidades culturais da Reserva Nº de xornadas divulgativas desenvolvidas sobre patrimonio Nº de asistentes

57