PSIKIATRIA ERE, AURRERA DOAN DISZIPLINA "LA PSIQUIATRÍA, UNA DISCIPLINA QUE TAMBIEN AVANZA"

Tamaño: px
Comenzar la demostración a partir de la página:

Download "PSIKIATRIA ERE, AURRERA DOAN DISZIPLINA "LA PSIQUIATRÍA, UNA DISCIPLINA QUE TAMBIEN AVANZA""

Transcripción

1 PSIKIATRIAKO XXIII EGUNERATZE IKASTAROA XXIII CURSO ACTUALIZACIÓN EN PSIQUIATRÍA PSIKIATRIA ERE, AURRERA DOAN DISZIPLINA " "LA PSIQUIATRÍA, UNA DISCIPLINA QUE TAMBIEN AVANZA" Europa Jauregia / Palacio Europa Vitoria-Gasteiz 2015eko martxoak 4,5, 6 eta 7 4, 5, 6, y 7 de Marzo de 2015 Laguntzaileak/Colaboran: HOSPITAL UNIVERSITARIO DE ÁLAVA HOSPITAL PSIQUIÁTRICO DE ÁLAVA

2 DEPARTAMENTO NEUROCIENCIAS. FACULTAD DE MEDICINA. UNRSIPSIKIATRIAKO XXIII EGUNERATZE IKASTAROA XXIII CURSO ACTUALIZACIÓN EN PSIQUIATRÍA PSIKIATRIA ERE, AURRERA DOAN DISZIPLINA «PATOLOGIA PSIKIATRIKO ERRESISTENTEA.»ATOLOGÍA PSIQUIÁTRICA RESISTENTE. DE "LA PSIQUIATRÍA, UNA DISCIPLINA QUE TAMBIEN AVANZA" L CONCEPTO AL TRATAMIENTO» EUROPA JAUREGIA / PALACIO EUROPA VITORIA-GASTEIZ, 2015EKO MARTXOAK 4, 5, 6, ETA 7 4, 5, 6 Y 7 DE MARZO DE 2015

3 DARIAK / DIRECTORES: J. Ezcurra A. González-Pinto M. Gutiérrez E. Elizagárate AHOLKULARI ZIENTIFIKOAK / ASESORES CIENTÍFICOS: P. Sánchez A.B. Yoller M. Karim P. López LAGUNTZAILEAK: / COLABORACION: IDAZKARIA: / SECRETARIA: Ana del Olmo ana.delolmopinilla@osakidetza.net Telefonoak / Teléfonos: / Faxa / Fax: / Arabako Ospitale Psikiatrikoa. Vitoria- Hospital Psiquiátrico de Álava. Vitoria- IZEN-EMATEA: / INSCRIPCION: 400 (Plaza mugatuak / Plazas limitadas) KK/ zk. / CC/ nº KUTXABANK Curso de REHACOP: 100 (40 Plazak mugatuak / 40 Plazas limitadas)

4 AKREDITAZIOA: Doktoregoko ikasleentzat Euskal Herriko Unibertsitateak aitortutako 20 orduko balioa izango du. Osasun Lanbideen Etengabeko Prestakuntzako Euskal Kontseiluak ziurtatutako eta Osasun Sistema Nazionalak homologatutako jarduera. Eusko Jaurlaritza Ekintza zientifikoetarako interés sanitarioaren onarpena. SEP-k eta SEPB-k interes zientifikotzat jota HARTZAILEAK: Psikiatriko Mediku Espezialistak. Mediku Egoiliarrak. Doktoregoko Ikasleak. Psikologiko Klinikoak. EUD. HELBURUAK: Gai ezberdinak irizpide praktiko eta gaurkotasunekoen arabera berraztertzea. Partehartzaileen ekarpen pertsonalak eta ikerketa-ildoetako iruzkinak jasoko dira, oinarrizko ikuspegi batetik zein praktika klinikoari aplikatuta. PROZEDURA: Mahai-inguruak izango dira, hizlari bakoitza 20 minutuz jardungo dela, eta ondoren, bertaratutakoek aukeratutako galderen inguruko berbaldia, solaskideekin. Saioak amaitutakoan, txostengileek azaldutako ekarpenak ebaluatuko dituzte bertaratutakoek. ACREDITACIÓN: Reconocido con 20 horas por la Universidad del País Vasco para alumnos de doctorado. Actividad acreditada por el Consejo Vasco de Formación Continuada de las Profesiones Sanitarias y homologada en el S.N.S. (Sistema Nacional de Salud). Declarada de Interés sanitario para actos científicos por el Gobierno Vasco. Declarada de interés científico por la SEP y por la SEPB. DIRIGIDO A: Médicos Especialistas en Psiquiatría. Médicos Residentes. Alumnos de Doctorado, Psicólogos Clínicos. D.U.E.s OBJETIVOS: Revisión con un criterio práctico y de actualidad de diferentes temas que incluyen aportaciones personales y comentario de líneas de investigación de los participantes, tanto desde un punto de vista básico como aplicado a la práctica clínica. PROCEDIMIENTO: Mesas redondas con intervenciones de 20 minutos cada ponente y coloquio posterior con discusores y preguntas seleccionadas por los asistentes. Al finalizar las sesiones los asistentes evaluarán las aportaciones expuestas por los ponentes. Previsión Sanitaria proveerá una Póliza de Accidentes Gratuita a todos los asistentes al curso con una cobertura de euros en fallecimiento, duración un año. Y efectuará Sorteo de un fin de semana gratuito para dos personas en el Complejo Residencial en San Juan (Alicante) entre los asistentes al curso.

5 PROGRAMA

6 ERRESISTEAMIÉRCOLES 4 DE MARZO 15:30 a 19:00 CURSO TEÓRICO-PRÁCTICO DEL MANEJO DE LA CLOZAPINA (M.Gutiérrez, E. Alvarez, M.Bioque, G. Safont, P.Sanchez y M. Bernardo) Programa del curso: 16:00. Presentación del curso: Miguel Gutiérrez 16:10. TEMA 1. Clozapina, un antipsicótico actual. Indicaciones y contraindicaciones. Eficacia de la clozapina. Respuesta a clozapina. Estrategias de potenciación y combinación. Dr. Enric Álvarez. Hospital Sant Pau. Servei Catalá de Salut. Barcelona 16:45. TEMA 2. Seguridad: Efectos adversos y riesgo cardiovascular. Monitorización del riesgo cardiovascular. Prevención e intervenciones. Dr. Miquel Bioque. Hospital Clinic. Barcelona 17:30. TEMA 3. Cómo iniciar el tratamiento con clozapina. Cambio de otro antipsicótico a clozapina. Tratamiento de mantenimiento. Interrupción del tratamiento. Concentraciones de clozapina. Monitorización de niveles plasmáticos y plan de farmacovigilancia. Dra. Gemma Safont. Hospital Mutua de Tarrasa (Barcelona) 18:15. TEMA 4. Metabolismo de la clozapina. Estrategias para optimizar los niveles plasmáticos de clozapina. Farmacogenética y clozapina. Prescripción personalizada. Dr. Pedro Sánchez 18:45. TEMA 5. Investigación y clozapina. Las tendencias actuales. Clozapina en primeros episodios? Dr. Miquel Bernardo 19:00. Cierre y conclusiones. Dr. E. Alvarez, Dr. M. Bernardo 19:15 ACTO INAUGURAL: E. Elizagárate, J. Ezcurra, A. Mª González-Pinto y M. Gutiérrez 19,30-20,15 h. CONFERENCIA INAUGURAL PRESENTACIÓN: Francisco Vidal CONFERENCIANTE: Miguel Roca Bennassar. Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad des illes Baleares Presidente de la Fundación Española de Psiquiatría y Salud Mental TITULO: Crisis económica y salud mental: Propuestas de intervención

7 JUEVES 5 DE MARZO 8,30 Recogida Documentación 9,30. SESIÓN 1. Cuestiones de actualidad en el marco de los trastornos de personalidad Presidente: Antonio Medina Coordinador: Jorge Pla Jose Luis Carrasco Factores inflamatorios extra e intracelulares en los trastornos impulsivos y de la personalidad Mª Jose Moreno y Mª Jose Jaén. Mujer, trastorno de personalidad y adicción" Miguel Angel González Torres. La aplicación de programas de psicoterapia específica de los Trastornos de Personalidad en el medio público: implementación, limitaciones, resultados. Discusores: Rafael Lillo, Antoni Porta, Julia Cano 11,00. SESIÓN 2. Nuevas aproximaciones al estudio y tratamiento de la depresión Presidente: Jeronimo Sáiz Coordinador: Esther Ibarrola Imanol Querejeta: Inflamación como factor etiológico y condicionante evolutivo en la depresión. Enric Alvarez: Función cognitiva y depresión, un tema de actualidad" Josep Guardia.: Trastornos del ánimo y Dependencia del alcohol: el papel que Nalmefeno puede ejercer en el tratamiento. Discusores: Angela Ibañez, Julian Elorza, Iris de la Rosa, Manuel Bousoño

8 12,30. SESIÓN 3. TDAH hoy Presidente: Jose Giner Coordinador: Mahmoud Karim Haidar Miguel Casas. Repercusiones del TDAH en la vida cotidiana del paciente adulto. Jose Antonio Ramos Quiroga. TDAH en mujeres Cesar Soutullo TDAH en niños. Aspectos actuales. Discusores: Manuel Arrojo, María Artamendi, Marina Díaz Marsá, 14,00. PAUSA 16,00. SESIÓN 4. Agitación psicomotriz y suicidio: dos problemas urgentes Presidente: Mª Paz García Portilla Coordinador: Olatz Napal Pilar Sainz, Las conductas suicidas y parasuicidas Jose Luis Romero Los cuadros de agitación psicomotriz: cómo abordarlos Pedro Sánchez, Posibilidades de loxepina inhalada en el tratamiento de la agitación psicomotriz Discusores: Lucas Giner, Eulalio Valmisa, Itziar Idiaquez 17,30. SESIÓN 5. Esquizofrenia refractaria: del concepto al tratamiento Presidente: Fernando Mosquera Coordinador: Jon Gaviña Jesus Ezcurra, Aproximación conceptual a la esquizofrenia refractaria Elizagarate Elizagarate, Los programas terapéuticos Rafael García Vigencia de clozapina en el tratamiento de la esquizofrenia refractaria. Discusores: Juan Mons, Felipe Ortuño, Clemente García Rizo, Luis Caballero

9 19,00 SESIÓN 6 Los antipsicóticos de liberación retardada. Posibilidades terapéuticas Presidente: Iñaki Eguiluz Coordinador: Ramón Pigem Rafael Segarra Papel de las antipsicóticos de Larga Duración en primeros episodios psicóticos José Manuel Olivares, Implicaciones clínicas y costos de los antipsicóticos de Larga Duración en el tratamiento de la esquizofrenia Sonia Bustamante. Superando barreras para la prescripción de Antipsicóticos de Larga Duración Discusores: Mario Páramo, Jon García Ormaza, Agustín Larrazabal 20,30. Final de jornada

10 VIERNES 6 DE MARZO 9,30. SESIÓN 7. Novedades en Primeros episodios psicóticos Presidente: Miguel Bernardo Coordinador: Margarita Saenz Mónica Martínez Cengotitabengoa. Relación entre inflamación, factores neurotróficos y respuesta a antipsicóticos en primeros episodios Oihane Menchaca y Mariana Bustillo Niveles plasmáticos y predictores de respuesta de antipsicóticos de segunda generación en primeros episodios psicoticos Ana González Pinto Clozapina en primeros episodios psicóticos Discusores: Victor Pérez, Luis Aguera, Juan Carlos Leza, Marta Alonso 11,00. SESIÓN 8. Las fobias una patología olvidada? Presidente: Julio Bobes Coordinador: Alfonso Blanco Javier Ballesteros Evaluación epidemiológica del problema Leonardo Casais Tipos de fobias: su clínica y repercusiones Enrique Echeburua El tratamiento psicoterápico de las fobias Discusores: Jose Manuel Menchón, Arantza Zabala, Jesús de la Gándara, Juán Llorente 12,30 SESION 9 Controversias clínicas en Trastorno bipolar Presidente: Diego Palao Coordinador: Ana Blanca Yoller Iñaki Zorrilla Los síntomas mixtos: todavía un problema complejo Eduard Vieta Manejo terapeutico del paciente bipolar de alta complejidadr

11 Jose Manuel Goikolea Antipsicóticos en el tratamiento de mantenimiento del trastorno bipolar Discusores: Juan Gibert, Sara Barbeito, Patricia Pérez, Juán Larumbe 14,00 PAUSA 16,00. SESIÓN 10. TRASTORNOS PSIQUIÁTRICOS INFANTILES Presidente: Fina Castro Coordinador: Jesus Mª Ruiz Aguado Saioa López Zurbano. Como tratamos el trastorno de disregulación del estado de ánimo? Lourdes Fañanás. Depresión en el niño y adolescente Carmen Moreno. Avances en la etiología y abordaje de los trastornos del espectro autista. Discusores: Purificación López, Javier Palomo, Cesar Valcarcel, Blanca Revuelta 17,30 SESION 11. Aportaciones recientes en problemas por uso de substancias. I Presidente: Lluis San Coordinador: Esther Fernández Nestor Szerman. Patologia dual en Trastornos Conducta Alimentaria. Qué tratamiento psicofarmacológico? Miguel Angel Landabaso. Síntomas depresivos y respuesta al tratamiento con antidepresivos en pacientes con diagnóstico dual. Gerardo Flórez Viejos y nuevos tratamientos parala dependencia alcoholica Discusores: Natalia Mendiola, Carlos Caso, Ainhara Jiménez 18,30 SESION 12. Aportaciones recientes a los trastornos por abuso de cannabis Presidente: Javier Meana

12 Coordinador: Joseba Ruiz de Apodaca Sonia Ruiz de Azua Aspectos cognitivos del consumo de cannabis, factores asociados a los déficits cognitivos El problema del trastorno de control de impulsos Koldo Callado Fisiopatologia de los trastornos psiquiatricos por abuso de cannabis Belen Arranz Esquizofrenia y consumo de cannabis: recientes aportaciones en la interacción gen-ambiente y en la respuesta terapéutica Discusores: Ana Villamor, Aitor Francos, Victor Puente, Juan Manuel Jiménez 20,00 clausura

13 SABADO 7 DE MARZO 9,00-14,00 CURSO: REHABILITACION COGNITIVA. REHACOP Profesores: Natalia OJEDA Y Javier PEÑA. UNIVERSIDAD DE DEUSTO. BILBAO INSCRIPCIONES LIMITADAS (40 PLAZAS) CUOTA DE INSCRIPCIÓN, 100 OBJETIVOS GENERALES DEL CURSO: El objetivo general del curso es la formación de personal sanitario en técnicas de rehabilitación neuropsicológica que les habilite para la realización de actividades de intervención con los pacientes y usuarios. OBJETIVOS ESPECIFICOS: Conocer los principios de la rehabilitación neuropsicológica, sus modelos y principios de funcionamiento. Revisar los dominios cognitivos principales y los déficits cognitivos más comunes en cada uno de ellos. Conocer y aprender a manejar el programa REHACOP de rehabilitación cognitiva. Adquirir el conocimiento necesario para la puesta en marcha de una intervención real con pacientes utilizando el REHACOP. Este curso consta de dos partes. La primera revisa las aportaciones de la neuropsicología al campo de la rehabilitación de trastornos psiquiátricos y neurológicos más frecuentes. Hace especial hincapié en las características de la intervención neuropsicológica y en los programas de intervención estandarizados y otras estrategias de intervención no estandarizada. Del mismo modo, describirá y desarrollará las experiencias experimentales que se está desarrollando en rehabilitación neuropsicológica en estudios multicéntricos y su posible ampliación a otros centros colaboradores. La segunda parte es un taller práctico con el programa REHACOP de rehabilitación neuropsicológica para psicosis y esquizofrenia. En ella, los alumnos se familiarizaran con el programa, aprenderán sus características y el modo de implementación, y adquirirán todo el conocimiento necesario para implementarlo con sus pacientes. 14,00. CLAUSURA

14 PROFESORES: L. AGÜERA Psiquiatra. Hospital Doce de Octubre. Madrid. M. ALONSO Psiquiatra adjunto. Complejo Hospitalario Donostia. Osakidetza. CIBERSAM. Donostia-San Sebastián. E. ÁLVAREZ Director del Servicio de Psiquiatría. Hospital de la Santa Creu i Sant Pau. Profesor Titular de Psiquiatría. Universitat Autónoma de Barcelona. CIBERSAM. IBsantpau. Barcelona. B. ARRANZ Psiquiatra. Parc Sanitari San Joan de Deu. CIBERSAM. Barcelona. M. ARROJO Psiquiatra. Jefe de Servicio de Salud Mental y Asistencia a Drogodependencias del Servicio Gallego de Salud. SERGAS. Santiago de Compostela. M. ARTAMENDI Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- J. BALLESTEROS Profesor titular Departamento Neurociencias. Universidad del País Vasco. Lejona. Vizcaya. S. BARBEÍTO Psiquiatra. Unidad Investigación Psiquiatría. CIBERSAM. Hospital Universitario de Álava Sede Santiago. Osakidetza. Vitoria- M. BERNARDO Profesor Titular. Universidad de Barcelona. Director Programa Esquizofrenia. Hospital Clínic. CIBERSAM. Barcelona. M. BIOQUE Psiquiatra. Hospital Clínic de Barcelona. Servei de Psiquiatría. CIBERSAM. Barcelona. A. BLANCO Catedrático de Psiquiatría. Universidad de Sevilla. Sevilla. J. BOBES Catedrático de Psiquiatría. Universidad de Oviedo. Vicepresidente Sociedad Española de Psiquiatría. Presidente Socidrogalcohol. CIBERSAM. Oviedo. M. BOUSOÑO Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad de Oviedo. CIBERSAM. Oviedo. S. BUSTAMANTE Psiquiatra. Hospital Basurto. Osakidetza. Bilbao. M. BUSTILLO Psicóloga. Departamendo de Neurociencias. Universidad del País Vasco. CIBERSAM. Vizcaya. L. CABALLERO Profesor Asociado. Universidad Autónoma de Madrid. Jefe de Hospital de Día de Psiquiatría. Hospital Puerta de Hierro. Madrid. L.F. CALLADO Profesor Titular de Farmacología. Universidad del País Vasco. CIBERSAM. Bilbao. J. CANO Psiquiatra. Profesora Asociada Facultad de Derecho. Jerez de la Frontera. Cádiz. J. L. CARRASCO Catedrático de Psiquiatría. Universidad Complutense. Hospital Clínico San Carlos. CIBERSAM. Madrid. L. CASAIS Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad de Cádiz. Cádiz. M. CASAS Catedrático de Psiquiatría. Jefe de Servicio. Hospital de la Val de Hebrón. Universidad Autónoma de Barcelona. C. CASO Psiquiatra. Jefe Sección. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- F. CASTRO Psiquiatra. Presidenta AEPNYA. Hospital Clinic. Barcelona.

15 J. DE LA GÁNDARA Jefe de Servicio de Psiquiatría. Complejo Asistencial de Burgos. Profesor Asociado. Universidad de Burgos. Burgos. I. DE LA ROSA Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. Vitoria- M. DÍAZ MARSÁ Universidad Complutense. Hospital Clínico San Carlos. Presidenta Sociedad Madrileña de Psiquiatría. Madrid. E. ECHEBURÚA Catedrático de Psicología Clínica. Facultad de Psicología. Universidad del País Vasco. San Sebastián. J. I. EGUILUZ Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad del País Vasco. Jefe de Servicio. Hospital de Cruces. Osakidetza. CIBERSAM. Bilbao. E. ELIZAGÁRATE Profesor Asociado Universidad del País Vasco. Jefe de Sección. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- J. ELORZA Profesor coordinador de prácticas. Universidad de Cádiz. Psiquiatra. Hospital Universitario Puerto Real. Cádiz. J. EZCURRA Psiquiatra. Jefe de Servicio. Osakidetza. Red de Salud Mental de Araba. Vitoria- L. FAÑANÁS Facultad de Biología. Unidad de Antropología. CIBERSAM. Universidad de Barcelona. E. FERNÁNDEZ Psiquiatra. Hospital Universitario de Alava. Osakidetza. Vitoria- G. FLÓREZ Psiquiatra. Complejo Hospitalario de Orense. Sergas. Orense. A. FRANCOS MIR. Hospital Universitario de Álava. Osakidetza. Vitoria- J. GAVIÑA MIR. Hospital Universitario de Álava. Osakidetza. Vitoria- J. GARCÍA ORMAZA Psiquiatra. Hospital de Cruces. Osakidetza. CIBERSAM. Baracaldo. Vizcaya. R. GARCÍA Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- C. GARCIA RIZO Psiquiatra. Hospital Clinic. Universidad de Barcelona. CIBERSAM. Barcelona. Mª P. GARCÍA-PORTILLA Profesora Titular de Psiquiatría. Universidad de Oviedo. CIBERSAM. Oviedo. J. GIBERT Catedrático de Farmacología. Universidad de Cádiz. CIBERSAM. Cádiz. J. GINER Catedrático de Psiquiatría. Universidad de Sevilla. L. GINER Profesor Asociado de Psiquiatría. Universidad de Sevilla. J.M. GOIKOLEA Psiquiatra. Hospital Clínic. Universidad de Barcelona. CIBERSAM. Barcelona. A. Mª GONZÁLEZ PINTO Profesora Titular Psiquiatría. Universidad del País Vasco. Jefe de Sección. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Jefe de Servicio de Investigación en Salud Mental de Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- M. A. GONZÁLEZ-TORRES Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad del País Vasco. Jefe del Servicio de Psiquiatría. Hospital Basurto. Osakidetza. Bilbao. J. GUARDIA Psiquiatra. Unitat des conductes adictives. Hospital Sant Pau. Barcelona. M. GUTIERREZ Catedrático de Psiquiatría. Universidad del País Vasco. CIBERSAM. Jefe de Servicio Hospital Universitario de Álava. Presidente Sociedad Española Psiquiatría. A. IBAÑEZ Psiquiatra. Hospital Ramón y Cajal. Madrid.

16 E. IBARROLA Psiquiatra. Osakidetza. Red de Salud Mental de Araba. Vitoria- I. IDIAQUEZ Jefe de Sección de Psiquiatría Forense. Instituto Medicina Legal de Catalunya. Barcelona. Mª J. JAEN Psiquiatra. Profesora colaboradora de prácticas. Universidad de Córdoba. J. M. JIMENEZ Psiquiatra. Red de Salud Mental de Guipuzcoa. Osakidetza. Guipuzcoa. A. JIMENEZ ANGULO Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- M. KARIN HAIDAR Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- M. A. LANDABASO Psiquiatra. Centro de Salud Mental Uribe-Costa. Osakidetza. Getxo. Vizcaya. A. LARRAZABAL Psiquiatra. Hospital Donostia. Osakidetza. Donostia-San Sebastián. J. LARUMBE Psiquiatra. Osakidetza. Red de Salud Mental de Araba. Vitoria- J. C. LEZA Catedrático Universidad Complutense de Madrid. Facultad de Medicina. Dpto. Farmacología. CIBERSAM. Madrid. R. LILLO Psiquiatra. Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad de Córdoba. J. LLORENTE Psicólogo. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria. P. LÓPEZ Psiquiatra. Jefe de Sección. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- S. LÓPEZ ZURBANO Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava Sede Santiago. Osakidetza. Vitoria. M. MARTÍNEZ Farmacéutica. Investigadora Postdoctoral del CIBERSAM en el Servicio de Psiquiatría. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. Vitoria- Profesora de la UNED en el Centro Asociado de Vitoria. J. MEANA Catedrático Farmacología. Universidad del País Vasco. CIBERSAM. Leioa. Vizcaya. A. MEDINA Catedrático de Psiquiatría. Universidad de Córdoba. O. MENCHACA Hospital Universitario de Cruces. Osakidetza. Bilbao. J. M. MENCHÓN Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad de Barcelona. Jefe de Servicio. Hospital de Bellvitge. CIBERSAM. Barcelona. N. MENDIOLA Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria. J. MONS Psiquiatra. Burgos. C. MORENO Hospital Gregorio Marañón. Madrid. M. J. MORENO Profesora Titular de Psiquiatría. Universidad de Córdoba. F. MOSQUERA Director Médico. Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- O. NAPAL Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. Vitoria- N. OJEDA Psicóloga. Directora del Departamento de Fundamentos y Métodos. Facultad de Psicología. Universidad de Deusto. Bilbao. J. M. OLIVARES Jefe Departamento Psiquiatria. EOXI.Profesor Titular Universidad de Vigo. Jefe de Servicio de Piquiatría. Hospital Xeral. Vigo. F. ORTUÑO Psiquiatra. Clínica Universitaria de Navarra. Profesor Psiquiatría. Universidad de Navarra. Pamplona.

17 D. PALAO Profesor Asociado. Universidad Autónoma de Barcelona. Director Centro de Salud Mental Parc Taulí. Barcelona. J. PALOMO Psiquiatra. Profesor Asociado Psiquiatría. Universidad del País Vasco. Hospital Donostia. Osakidetza. CIBERSAM. Donostia-San Sebastián. M. PÁRAMO Jefe de Servicio Complejo Hospitalario Universitario. Santiago de Compostela. J. PEÑA Psicólogo. Facultad de Psicología. Universidad de Deusto. Bilbao. P. PÉREZ Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. Vitoria- V. PÉREZ-SOLA Profesor Asociado. Universidad Autónoma de Barcelona. Director de la Unidad de Psiquiatría. Hospital Sant Pau. CIBERSAM. Barcelona. R. PIGEM Psiquiatra. Director Clínica Bella Vista. Lleida. J. PLA Psiquiatra. Profesor Asociado Universidad de Navarra. Clínica Universitaria de Navarra. Pamplona. A. PORTA Jefe de Servicio de Psiquiatría. Hospital Quirón. Barcelona. V. PUENTE Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- I. QUEREJETA Profesor Asociado de Psiquiatría. Universidad del País Vasco. Jefe de Servicio de Psiquiatría. Hospital Donostia. Osakidetza. CIBERSAM. Donostia-San Sebastián. J. A. RAMOS QUIROGA Psiqiatra. Hospital Vall d hebrón. Barcelona. B. REVUELTA Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- M. ROCA Profesor Titular de Psiquiatría. Universidad de Illes Baleares. Mallorca. Presidente de la Fundación Española de Psiquiatría y Salud Mental. J. L. ROMERO Jefe de Servicio. Hospital Broadmor. Reino Unido. U.K. J. Mª RUIZ AGUADO Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- J.A. RUIZ DE APODACA Psiquiatra. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- S. RUIZ DE AZÚA Psicóloga. Servicio de Psiquiatría. Hospital Universitario de Álavasede Santiago. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- M. SÁENZ Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- G. SAFONT Psiquiatra. Mutua de Terrassa. Terrassa. J. SÁIZ Catedrático de Psiquiatría. Universidad de Alcalá de Henares. Jefe de Servicio de Psiquiatría. Hospital Ramón y Cajal. Madrid. Presidente Fundación Española de Psiquiatría y Salud Mental. (FEPSM). CIBERSAM. Madrid. P. SÁIZ Profesora Titular de Psiquiatría. Universidad de Oviedo. CIBERSAM. Oviedo. LL. SAN Jefe de Servicio de Psiquiatría y Psicología. Hospital Sant Juoan de Deu. Barcelona. CIBERSAM. Barcelona. P. SÁNCHEZ Psiquiatra. Red de Salud Mental de Arba. Osakidetza. Profesor Asociado Facultad de Medicina. Universidad del País Vasco. Vitoria- R. SEGARRA Profesor Asociado de Psiquiatría. Universidad del País Vasco. Hospital de Cruces. Osakidetza. Vizcaya. CIBERSAM

18 C. SOUTULLO Clínica Universitaria de Navarra. Psiquiatra. Pamplona. N. SZERMAN Presidente de la Sociedad Española de Patología Dual. Psiquiatra. Hospital Virgen de la Torre. Madrid. C. VALCÁRCEL Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- E. VALMISA Profesor Tutor de Prácticas. Universidad de Cádiz. Director de la UGC de Salud Mental. Hospital Universitario de Puerto Real. Cádiz. F. VIDAL Psiquiatra. Centro de Especialidades. Sergas. Lugo. E. VIETA Profesor Titular de Psiquiatría. Hospital Clínic. Universidad de Barcelona. CIBERSAM. Barcelona. A. VILLAMOR Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria- A. B. YOLLER Psiquiatra. Jefe de Sección. Red de Salud Mental de Araba. Osakidetza. Vitoria- A. ZABALA Dra. En Psicología. Departamento Neurociencias. Universidad del País Vasco. CIBERSAM. Leioa, Vizcaya. I. ZORRILLA Psiquiatra. Hospital Universitario de Álava-Sede Santiago. Osakidetza. CIBERSAM. Vitoria-

19

Guía de Práctica Clínica sobre la Depresión Mayor en la Infancia y en la Adolescencia

Guía de Práctica Clínica sobre la Depresión Mayor en la Infancia y en la Adolescencia Guía de Práctica Clínica sobre la Depresión Mayor en la Infancia y en la Adolescencia GUÍAS DE PRÁCTICA CLÍNICA EN EL SNS MINISTERIO DE SANIDAD Y POLÍTICA SOCIAL MINISTERIO DE CIENCIA E INNOVACIÓN MINISTERIO

Más detalles

Guía de Práctica Clínica de Prevención y Tratamiento de la Conducta Suicida

Guía de Práctica Clínica de Prevención y Tratamiento de la Conducta Suicida Guía de Práctica Clínica de Prevención y Tratamiento de la Conducta Suicida I. Evaluación y Tratamiento GUÍAS DE PRÁCTICA CLÍNICA EN EL SNS MINISTERIO DE SANIDAD, POLÍTICA SOCIAL E IGUALDAD MINISTERIO

Más detalles

Unidad de Tratamiento del Dolor

Unidad de Tratamiento del Dolor Unidad de Tratamiento del Dolor Estándares y recomendaciones de calidad y seguridad INFORMES, ESTUDIOS E INVESTIGACIÓN 2011 MINISTERIO DE SANIDAD, POLÍTICA SOCIAL E IGUALDAD Unidad de Tratamiento del

Más detalles

Guía de Práctica Clínica sobre la Prevención y el Tratamiento de la Obesidad Infantojuvenil

Guía de Práctica Clínica sobre la Prevención y el Tratamiento de la Obesidad Infantojuvenil Guía de Práctica Clínica sobre la Prevención y el Tratamiento de la Obesidad Infantojuvenil GUÍAS DE PRÁCTICA CLÍNICA EN EL SNS MINISTERIO DE SANIDAD Y POLÍTICA SOCIAL MINISTERIO DE CIENCIA E INNOVACIÓN

Más detalles

Año Europeo del Envejecimiento Activo y de la Solidaridad Intergeneracional 2012 Resultados del Programa de actividades en España Informe Final

Año Europeo del Envejecimiento Activo y de la Solidaridad Intergeneracional 2012 Resultados del Programa de actividades en España Informe Final 2012 Año Europeo del Envejecimiento Activo y de la Solidaridad Intergeneracional 2012 Resultados del Programa de actividades en España Informe Final Año Europeo del Envejecimiento Activo y de la Solidaridad

Más detalles

Informe anual del Sistema Nacional de Salud 2008

Informe anual del Sistema Nacional de Salud 2008 Informe anual del Sistema Nacional de Salud 2008 INFORMES, ESTUDIOS E INVESTIGACIÓN 2010 MINISTERIO DE SANIDAD, POLÍTICA SOCIAL E IGUALDAD Informe anual del Sistema Nacional de Salud 2008 INFORMES, ESTUDIOS

Más detalles

Estrategia para el Abordaje de la Cronicidad en el Sistema Nacional de Salud

Estrategia para el Abordaje de la Cronicidad en el Sistema Nacional de Salud Estrategia para el Abordaje de la Cronicidad en el Sistema Nacional de Salud SANIDAD 2012 MINISTERIO DE SANIDAD, SERVICIOS SOCIALES E IGUALDAD Estrategia para el Abordaje de la Cronicidad en el Sistema

Más detalles

Guía de Práctica Clínica para el Manejo de Pacientes con Insomnio en Atención Primaria

Guía de Práctica Clínica para el Manejo de Pacientes con Insomnio en Atención Primaria Guía de Práctica Clínica para el Manejo de Pacientes con Insomnio en Atención Primaria GUÍAS DE PRÁCTICA CLÍNICA EN EL SNS MINISTERIO DE SANIDAD Y POLÍTICA SOCIAL MINISTERIO DE CIENCIA E INNOVACIÓN MINISTERIO

Más detalles

Protocolo común para la actuación sanitaria ante la Violencia de Género. 2012

Protocolo común para la actuación sanitaria ante la Violencia de Género. 2012 Protocolo común para la actuación sanitaria ante la Violencia de Género. 2012 Protocolo común para la actuación sanitaria ante la Violencia de Género. 2012 INFORMES, ESTUDIOS E INVESTIGACIÓN 2012 MINISTERIO

Más detalles

II Jornada médico-jurídica sobre aspectos prácticos en la valoración del daño corporal. Nexo de causalidad y estado anterior: dificultades y

II Jornada médico-jurídica sobre aspectos prácticos en la valoración del daño corporal. Nexo de causalidad y estado anterior: dificultades y II Jornada médico-jurídica sobre aspectos prácticos en la valoración del daño corporal. Nexo de causalidad y estado anterior: dificultades y criterios Córdoba, 8 de junio de 2012 Presentación FUNDACIÓN

Más detalles

Casi tres de cada cien españoles sufren algún tipo de trastorno obsesivo compulsivo

Casi tres de cada cien españoles sufren algún tipo de trastorno obsesivo compulsivo Casi tres de cada cien españoles sufren algún tipo de trastorno obsesivo compulsivo La limpieza obsesiva es el trastorno compulsivo más frecuente entre la población española Por ahora menos del 20% de

Más detalles

LA EVOLUCIÓN DE LA ADOLESCENCIA ESPAÑOLA SOBRE LA IGUALDAD Y LA PREVENCIÓN DE LA VIOLENCIA DE GÉNERO

LA EVOLUCIÓN DE LA ADOLESCENCIA ESPAÑOLA SOBRE LA IGUALDAD Y LA PREVENCIÓN DE LA VIOLENCIA DE GÉNERO LA EVOLUCIÓN DE LA ADOLESCENCIA ESPAÑOLA SOBRE LA IGUALDAD Y LA PREVENCIÓN DE LA VIOLENCIA DE GÉNERO Investigación promovida por la Delegación del Gobierno para la Violencia de Género María José Díaz-Aguado

Más detalles

Estrategia en Diabetes del Sistema Nacional de Salud

Estrategia en Diabetes del Sistema Nacional de Salud Estrategia en Diabetes del Sistema Nacional de Salud Actualización SANIDAD 2012 MINISTERIO DE SANIDAD, SERVICIOS SOCIALES E IGUALDAD Estrategia en Diabetes del Sistema Nacional de Salud Actualización

Más detalles

Federación estatal de asociaciones de ProFesionales de atención temprana - gat. La realidad actual de La ATENCIÓN

Federación estatal de asociaciones de ProFesionales de atención temprana - gat. La realidad actual de La ATENCIÓN Federación estatal de asociaciones de ProFesionales de atención temprana - gat La realidad actual de La ATENCIÓN TEMPRANA en España GRUPO DE TRABAJO Coordinación: Raquel Cabrerizo de Diago Pilar López

Más detalles

LIBRO BLANCO PROYECTO DE LA TITULACIÓN DE ENFERMERÍA. Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación

LIBRO BLANCO PROYECTO DE LA TITULACIÓN DE ENFERMERÍA. Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación El presente Libro Blanco muestra el resultado del trabajo llevado a cabo por una red de universidades españolas con el objetivo explícito de realizar estudios y supuestos prácticos útiles en el diseño

Más detalles

LIBRO BLANCO TÍTULO DE GRADO EN TRABAJO SOCIAL. Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación

LIBRO BLANCO TÍTULO DE GRADO EN TRABAJO SOCIAL. Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación LIBRO BLANCO TÍTULO DE GRADO EN TRABAJO SOCIAL Agencia Nacional de Evaluación de la Calidad y Acreditación El presente Libro Blanco muestra el resultado del trabajo llevado a cabo por una red de universidades

Más detalles

Guía de Práctica Clínica sobre la Atención al Parto Normal

Guía de Práctica Clínica sobre la Atención al Parto Normal Guía de Práctica Clínica sobre la Atención al Parto Normal GUÍAS DE PRÁCTICA CLÍNICA EN EL SNS MINISTERIO DE SANIDAD Y POLÍTICA SOCIAL MINISTERIO DE CIENCIA E INNOVACIÓN MINISTERIO DE SANIDAD Y POLÍTICA

Más detalles

DONACIÓN EN ASISTOLIA EN ESPAÑA: SITUACIÓN ACTUAL Y RECOMENDACIONES

DONACIÓN EN ASISTOLIA EN ESPAÑA: SITUACIÓN ACTUAL Y RECOMENDACIONES DONACIÓN EN ASISTOLIA EN ESPAÑA: SITUACIÓN ACTUAL Y RECOMENDACIONES Documento de Consenso Nacional 2012 COORDINADORES DOCUMENTO Matesanz Acedos, Rafael Coll Torres, Elisabeth Domínguez-Gi González, Beatriz

Más detalles

Servicio de Asistencia. Protocolo de intervención psicológica

Servicio de Asistencia. Protocolo de intervención psicológica Servicio de Asistencia Protocolo de intervención psicológica Servicio de Asistencia Protocolo de intervención psicológica PARTICIPANTES EN EL GRUPO DE MEJORA PARA LA REALIZACIÓN DEL PROTOCOLO DE INTERVENCIÓN

Más detalles

Atención de Enfermería al Adulto Mayor en el Primer Nivel de Atención

Atención de Enfermería al Adulto Mayor en el Primer Nivel de Atención UNIVERSIDAD DE LA REPÚBLICA FACULTAD DE ENFERMERÍA DEPARTAMENTO DE ENFERMERÍA COMUNITARIA Atención de Enfermería al Adulto Mayor en el Primer Nivel de Atención AUTORES: Br. Borra Texeira, Vanessa Br. Hernández

Más detalles

PROGRAMA DE DOCTORADO EN DERECHO

PROGRAMA DE DOCTORADO EN DERECHO PROGRAMA DE DOCTORADO EN DERECHO De la Facultad de Derecho de la Universidad de Valladolid. La Facultad de Derecho de la Universidad de Valladolid, cuenta con una tradición multicentenaria en la formación

Más detalles

Monografías GUÍA DE CRITERIOS DE APTITUD PARA TRABAJADORES DEL ÁMBITO SANITARIO. Instituto de Salud Carlos III. Instituto de Salud Carlos III

Monografías GUÍA DE CRITERIOS DE APTITUD PARA TRABAJADORES DEL ÁMBITO SANITARIO. Instituto de Salud Carlos III. Instituto de Salud Carlos III GUÍA DE CRITERIOS DE APTITUD PARA TRABAJADORES DEL ÁMBITO SANITARIO Instituto de Salud Carlos III Ministerio de Economía y Competitividad Escuela Nacional de Medicina del Trabajo Monografías Instituto

Más detalles

Mario de Miguel Díaz (Dir.)

Mario de Miguel Díaz (Dir.) MODALIDADES DE ENSEÑANZA CENTRADAS EN EL DESARROLLO DE COMPETENCIAS ORIENTACIONES PARA PROMOVER EL CAMBIO METODOLÓGICO EN EL ESPACIO EUROPEO DE EDUCACIÓN SUPERIOR Mario de Miguel Díaz (Dir.) Universidad

Más detalles

Descripción del cribado del cáncer en España

Descripción del cribado del cáncer en España Descripción del cribado del cáncer en España Proyecto DESCRIC AATRM Núm.2006/01 INFORMES, ESTUDIOS E INVESTIGACIÓN MINISTERIO DE SANIDAD Y CONSUMO Descripción del cribado del cáncer en España Proyecto

Más detalles

Guía de Práctica Clínica sobre Asma

Guía de Práctica Clínica sobre Asma Guía de Práctica Clínica sobre Asma NIVELES DE EVIDENCIA 1++ Metaanálisis, revisiones sistemáticas de ensayos clínicos o ensayos clínicos de alta calidad con muy poco riesgo de sesgo. 1+ Metaanálisis,

Más detalles

LA ESCUELA DE NEGOCIOS CAIXANOVA MBA PART TIME PRECIOS Y PROCESO DE ADMISIÓN ESCUELA DE NEGOCIOS CAIXANOVA: PIONERA Y LÍDER EN LA FORMACIÓN DIRECTIVA

LA ESCUELA DE NEGOCIOS CAIXANOVA MBA PART TIME PRECIOS Y PROCESO DE ADMISIÓN ESCUELA DE NEGOCIOS CAIXANOVA: PIONERA Y LÍDER EN LA FORMACIÓN DIRECTIVA MBA part-time LA ESCUELA DE NEGOCIOS CAIXANOVA ESCUELA DE NEGOCIOS CAIXANOVA: PIONERA Y LÍDER EN LA FORMACIÓN DIRECTIVA FILOSOFÍA Y RAZÓN DE SER DÓNDE ESTAMOS? LA ESCUELA DE LA EURO REGIÓN I II V MBA

Más detalles

Unidad de Cirugía Mayor Ambulatoria

Unidad de Cirugía Mayor Ambulatoria La Cirugía Mayor Ambulatoria (CMA) como modalidad asistencial ha tenido, dentro del Sistema Nacional de Salud y en el ámbito privado, un considerable desarrollo durante los últimos años, incrementando

Más detalles

INTERVENCIÓN SOCIOEDUCATIVA EN ACOGIMIENTO RESIDENCIAL. Amaia Bravo y Jorge F. del Valle (Coordinadores)

INTERVENCIÓN SOCIOEDUCATIVA EN ACOGIMIENTO RESIDENCIAL. Amaia Bravo y Jorge F. del Valle (Coordinadores) INTERVENCIÓN SOCIOEDUCATIVA EN ACOGIMIENTO RESIDENCIAL Amaia Bravo y Jorge F. del Valle (Coordinadores) (Coordinadores) Es t e d o cu m en to co m p l e m e n ta l o s co n t e n i d o s d e los CURSOS

Más detalles

EN LA VIOLENCIA DE GÉNERO NO HAY UNA SOLA VÍCTIMA. Informe Euskadi

EN LA VIOLENCIA DE GÉNERO NO HAY UNA SOLA VÍCTIMA. Informe Euskadi EN LA VIOLENCIA DE GÉNERO NO HAY UNA SOLA VÍCTIMA Informe Euskadi Depósito legal: M-29414-2012 SE AUTORIZA LA REPRODUCCIÓN SIN FINES COMERCIALES DE LOS CONTENIDOS DE ESTA PUBLICACIÓN CITANDO SU ORIGEN

Más detalles