TEMA 15 A LINGUA COMO INSTRUMENTO DE APRENDIZAXE

Transcripción

1 TEMA 15 A LINGUA COMO INSTRUMENTO DE APRENDIZAXE

2 15.1 Obter información Normalmente, cando buscamos información en diversas fontes documentais para realizarmos un traballo específico só nos interesa un fragmento concreto do encontrado, no que se fala do tema que buscamos. Outras veces, aínda sendo útil toda a información dispoñible, esta é moi extensa e debemos comprimila ou resumila para que se adapte ás pretensións do noso traballo. Nestes casos é cando nos pode ser moi útil recorrer a unha ou a varias das estratexias que existen para a recollida de información. As máis útiles son: _ Os apuntamentos: consiste en tomar notas por escrito dos fragmentos máis salientables da información que estamos visualizando, oíndo ou lendo. Por exemplo: cando o profesor explica na clase un tema e vostede vai collendo apuntamentos do que di segundo lle pareza importante ou non a información da que fala. _ O subliñado: consiste en destacar mediante un trazo (liñas, raias ou outros sinais) as frases esenciais e as palabras claves dun texto. Que debemos subliñar? A idea principal dun texto ou parágrafo, palabras técnicas ou específicas do tema que estamos estudando e algún dato relevante que nos permita unha mellor comprensión. Nunca se debe subliñar nunha primeira lectura, convén ler o texto antes dúas ou tres veces. _ O guión: o guión é un escrito no que breve e ordenadamente se apuntaron algunhas ideas ou cousas co obxecto de que sirva de guía para un determinado fin. Por exemplo: se ten que dar unha charla sobre un tema calquera pode apuntar nun papel as ideas principais sobre as que vai xirar a exposición; deste xeito, seralle máis fácil seguir unha secuencia de ideas evitando as repeticións ou os erros involuntarios. _ O resumo: despois de ler un texto, comprendelo adecuadamente e subliñar nel as palabras técnicas ou ideas principais necesarias, é cando debemos proceder a realizar un resumo do mesmo. Resumir é realizar unha breve redacción que recolla as ideas principais do texto mais utilizando o noso propio vocabulario. _ As fichas temáticas: nunha ficha temática recóllense de forma ordenada e sistematizada os datos principais ou máis relevantes extraídos previamente dun texto, lección, etc. Son de tamaño rectangular e o seu contido pode variar en función das nosas necesidades. Por exemplo: acabamos de ler un capítulo extenso dunha novela e queremos ter claro os personaxes que interveñen, quen son, de que falan, 2

3 acordarnos do significado de certas palabras que tivemos que buscar no dicionario, resumir o seu contido, etc Mecanismos gramáticais e léxicos de referencia interna Neste punto teórico imos revisar algúns mecanismos gramaticais e léxicos de referencia interna (de xeito resumido) que xa vimos en unidades anteriores mais que debido á súa importancia convén volver sobre eles. Estes son: A repetición: consiste en utilizar nunha oración ou texto referencias á mesma palabra varias veces mediante o uso de sinónimos, hiperónimos, repetindo o mesmo elemento Exemplo: Aquela rosa branca, que ten Eva na man, é preciosa. Facía tempo que non vía unha flor tan rechamente. A elipse: consiste en suprimir palabras que non son imprescindibles para a comprensión dun texto. Exemplo: Ese profesor é o mellor (profesor) de todo o centro. A deíxe: son palabras que serven para indicarnos cousas (deixis, en grego, significa sinalar). Palabras coma ti, hoxe, aquí, isto, son expresións deícticas, que nos serven para sinalar ou facer referencia a persoas, situacións, lugares, etc. Exemplo: Este neno é moi educado pero ese é unha boa peza. // O meu pai librouse do accidente pero o teu tivo feridas graves A oración Neste punto teórico imos seguir revisando algunhas cuestións relacionadas coa oración que xa vimos en unidades anteriores pero que cómpre repasar por ser conceptos básicos que deben quedar ben claros. A oración transmite un contido completo. Está separada doutras por pausas e ten unha entoación determinada. 3

4 Punto de vista sintáctico A oración caracterízase por ter como elementos esenciais un suxeito e un predicado: Suxeito: é o elemento da oración que realiza a acción indicada polo verbo. O suxeito é un sintagma nominal, é dicir, un substantivo (ou pronome), ao que chamamos núcleo, e que pode ir acompañado doutras palabras coas que forma unha unidade. Exemplos (en negriña o núcleo e subliñado o suxeito): Pedro corre moi rápido / O meu pai tropezou co farol. Hai oracións con suxeito omitido: É guapa (suxeito omitido: ela) e oracións sen suxeito: En Santiago chove moito. As oracións sen suxeito levan verbos referidos a fenómenos atmosféricos ou o verbo haber conxugado en terceira persoa de singular: hai, había, houbo, haberá Predicado: é outra das partes dunha oración. É o que se di do suxeito. O predicado é sempre un sintagma verbal, é dicir, un verbo que funciona como núcleo e que pide ir acompañado doutras palabras coas que forma unha unidade. Exemplos (en negriña o núcleo e subliñado o predicado): Lucas fixo ben o exame / Manola andou durante sete quilómetros. Punto de vista semántico A oración caracterízase pola intención coa que se fala ou a actitude do falante ante o que di; pódense distinguir os seguintes tipos: Enunciativas: informan acerca de algo, afirmándoo ou negándoo. Exemplo: A casa de Pedro é verde. Interrogativas: formulan unha pregunta. Poden ser directas (cun signo de interrogación ao final, en galego, ou entre dous signos de interrogación, en castelán): Que hai para cear? ou indirectas (sen signos de interrogación): Chama ao Alberte e pregúntalle cando vai regresar da súa estancia no Brasil. Exclamativas: din algo con especial intensidade ou sentimento. Exemplo: Ao fin aprobaches a materia! Exhortativas: transmiten unha orde, un mandato ou un rogo. Exemplo: Colle a tixola, pona ao lume, frite primeiro as patacas e despois as costeletas. 4

5 Dubitativas: manifestan unha dúbida. Exemplo: Tal vez sexa a túa ocasión para demostrares o que vales. Desiderativas: manifestan un desexo. Exemplo: Oxalá Iria volva comigo O cambio de categoría gramátical Un mesmo significado pode manifestarse nun texto a través de diversas clases de palabras. A transformación dunha clase de palabra noutra prodúcese mediante morfemas. Exemplo: interromper (verbo) interrupción (substantivo). Ademais, os determinantes (artigos e adxectivos determinativos) teñen a facultade de transformar calquera clase de palabra nun substantivo. Nestes casos o determinante cumpre a función de substantivador e o elemento transformado por el denomínase palabra substantivada. Exemplo: Gústame esa casa verde (adxectivo) / Colle o verde (adxectivo substantivado). 5