ESTUDO DE MERCADO E COMERCIALIZACIÓN DE PRODUTOS ECOLÓXICOS

Transcripción

1 ESTUDO DE MERCADO E COMERCIALIZACIÓN DE PRODUTOS ECOLÓXICOS

2 ÍNDICE Páx. 1. INTRODUCIÓN PRODUCIÓN ECOLÓXICA EN ESPAÑA CONSUMO DE PRODUTOS ECOLÓXICOS EN ESPAÑA CONSUMO DE PRODUTOS ECOLÓXICOS EN GALICIA PERFIL SOCIODEMOGRÁFICO DA PERSOA CONSUMIDORA DE PRODUTOS ECOLÓXICOS PRODUTOS DEMANDADOS POLAS PERSOAS CONSUMIDORAS E NON CUBERTOS POLAS PRODUTORAS DISTRIBUCIÓN DE PRODUTOS ECOLÓXICOS EN ESPAÑA Características das canles minoristas especializadas Características das canles minoristas convencionais Características de maioristas especializados CONCLUSIÓNS REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS

3 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 3 1. INTRODUCIÓN. O presente estudo pertence a nunha liña de traballo da asociación AXEL que ten por obxectivo a detección de oportunidades de negocio para as zonas rurais da provincia de Lugo. O Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (MAPAMA) define a produción ecolóxica como un compendio de técnicas agrarias que exclúe normalmente o uso, na agricultura e na gandería, de produtos químicos de síntese como fertilizantes, praguicidas, antibióticos, etc., co obxectivo de preservar o medio ambiente, manter ou aumentar a fertilidade do solo e proporcionar alimentos con todas as súas propiedades naturais. A produción ecolóxica en España experimentou un importante progreso nos últimos anos, situándonos a día de hoxe como o primeiro estado membro da Unión Europea en superficie dedicada a este sector. Unha situación que se manterá nun futuro debido as condicións naturais do noso país. Neste contexto, percibimos a necesidade de realizar un estudo no cal se identificasen aqueles produtos ecolóxicos demandados pola poboación galega e que, ou ben non se producen en Galicia ou ben o volume da produción de orixe galega é insuficiente para satisfacer esa demanda, os cales poderían ser considerados bens que permitirían seguir crecendo ao sector primario. É dicir, un nicho de mercado sen explotar, que podería diversificar a produción de produtores ecolóxicos do noso territorio e mellorar a rendibilidade da súa actividade. Para que estes datos saían á luz é necesario facer un estudo profundo da evolución que sufriu o consumo de produtos ecolóxicos tanto a nivel nacional como autóctono. De igual xeito, é necesario coñecer cales son as características e os avances na produción ecolóxica en España e en Galicia, ademais de dar a coñecer cal é o perfil dos consumidores ecolóxicos e as canles de comercialización principais para este tipo de produtos.

4 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 4 2. PRODUCIÓN ECOLÓXICA EN ESPAÑA. España lidera a nivel europeo a superficie dedicada ao cultivo de produción ecolóxica, situándose a nivel mundial tan só por tras de Australia, Arxentina, EEUU e China. Hoxe en día hai máis de 170 países que desenvolven este tipo de agricultura, unha cifra que se viu duplicada con respecto á do ano No Gráfico 1 obsérvase que o número de produtores ecolóxicos amosa unha tendencia crecente nos últimos vinte anos, se ben, dende o ano 2008 medra de forma moito máis rápida, chegando no ano 2011 ata os produtores. Nas últimas estatísticas presentadas polo MAPAMA, aparecen rexistrados no ano 2015 un total de produtores ecolóxicos. En canto aos elaboradores/transformadores de produtos ecolóxicos tamén se aprecia un crecemento ao longo dos últimos vinte anos, pero dun xeito moito non tan notable como no caso dos produtores, pero sí constante Produtores Elab/ Transf Gráfico 1: Evolución da Produción Ecolóxica ( ). Fonte: MAPAMA.

5 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 5 Así pois, o número de produtores aumentou moito, especialmente nos últimos oito anos, o que se pode deber principalmente á evolución do mercado de consumo interior e ao incremento no número de exportacións. A nivel xeográfico (Mapa 1), Andalucía e Castela A Mancha son as comunidades que teñen maior número de produtores ecolóxicos (entre as dúas rexistran máis da metade de produtores ecolóxicos en todo o estado), seguidos de Extremadura, Murcia e Cataluña. Galicia ocupa a décima posición (respecto ás 17 comunidades autónomas), sendo Cantabria e A Rioxa as que presentan un menor número de produtores rexistrados. En canto ao número de elaboradores/transformadores de produtos ecolóxicos, é Cataluña a que destaca, con preto do dobre de rexistros que Andalucía, que é a segunda comunidade con maior número. Neste caso, Galicia sitúase no oitavo lugar entre as 17 comunidades autónomas, coincidindo, coincidindo as comunidades autónomas onde menos elaboradores e transformadores hai (Cantabria e A Rioxa) cos lugares onde menos produtores están rexistrados. Mapa 1: Produtores e Elaboradores/Transformadores ecolóxicos por Comunidade Autónoma. Fonte: MAPAMA.

6 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 6 A produción ecolóxica en España está moi orientada a produtos de orixe vexetal, e non tanto aos produtos de orixe animal, a pesar de que, tanto en España como en Galicia, especialmente na cornixa cantábrica, se dan unhas condicións especiais para o desenvolvemento da gandería, entre as que destacan o clima e a tradición pola explotación dos recursos gandeiros. O mercado interior de alimentos e bebidas ecolóxicas viuse incrementado na última década a pesar de non chegar a un nivel de desenvolvemento e constancia na produción. A elevada porcentaxe de crecemento do mercado ecolóxico en España débese principalmente aos niveis dos que se partía, que eran moi baixos, e que permitiron un forte ritmo inicial de crecemento que se viu paralizado nos últimos catro anos. 3. CONSUMO DE PRODUTOS ECOLÓXICOS EN ESPAÑA. Durante os últimos anos o sector da produción, elaboración e comercialización ecolóxica en España comportouse de xeito favorable, sen embargo o consumo interno deste tipo de bens non segue os mesmos patróns de comportamento, aínda que mantén unha perspectiva optimista e de crecemento debido á maior sensibilización da poboación ante este tipo de produtos. Tal e como observa no Gráfico 2, os produtos ecolóxicos máis consumidos en España serían tanto as hortalizas, como as froitas, as legumes e os froitos secos, segundo datos extraídos do MAPAMA. Do mesmo xeito, os alimentos infantís son os menos consumidos pola sociedade española, seguidos dos ovos e dos lácteos e derivados. Por outra banda, tal e como se aprecia na Táboa 1, o gasto dos consumidores en produtos ecolóxicos en España incrementouse un 5,42% no período comprendido entre o ano 2011 e o 2013, segundo os últimos datos publicados polo MAPAMA. O gasto per cápita, para o mesmo período de tempo aumentou un 5,83% situándose no ano 2011 en 20,45 millóns de e no 2013 en 21,66 millóns de.

7 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 7 Alimentación infantil Ovos 2% 4% Leite e derivados 4% Panadería e bollería 5% Resto produtos 18% Hortalizas, froitas, legumes e froitos secos 40% Carne e derivados 7% Viño 8% Aceite 12% Gráfico 2: Consumo de produtos ecolóxicos en España no ano Fonte: elaboración propia a partir de datos extraídos do MAPAMA / /2011 Alimentación ecolóxica % 3,42% Total Alimentación e Bebidas (Fogar+Horeca) % A. Ecolóxica s/total Alimentación e Bebidas Gasto per cápita en Alimentos Ecolóxicos ( /ano) Gasto per cápita Total Alimentación ( /ano) ,57% -1,29% 1,01% 0,99% 0,95% 21,66 21,01 20,45 3,03% 2,74% 2154, , ,83 1,64% -1,91% Táboa 1: Gastos dos consumidores en millóns de euros. Fonte: MAPAMA.

8 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 8 4. CONSUMO DE PRODUTOS ECOLÓXICOS EN GALICIA. Segundo o Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica (CRAEGA) os produtores galegos producen principalmente hortalizas, froitas, legumes, cereais, froitos secos, leite (e derivados), carne de vacún, ovino e caprino, plantas aromáticas, medicinais e cosméticas; bebidas tales como augardente, viño ou licores; e pensos. Toda a variedade de produtos que se dan na comunidade galega permiten que exista unha grande oferta para os consumidores de produtos ecolóxicos de Galicia ou, incluso de España. A continuación, preséntase un gráfico no cal se poden distinguir os diferentes tipos de produtos e o grao de consumo por parte da sociedade. Así pois, as froitas, as verduras e os lácteos son os produtos consumidos con maior frecuencia pola poboación galega. Pola contra, os alimentos infantís e os conxelados son os produtos ecolóxicos que a sociedade galega menos consume. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Con maior frecuencia 1 vez por semana 1 ou 2 veces ó mes Gráfico 3: Tipo e frecuencia de consumo de produtos ecolóxicos. Fonte: Elaboración propia a partir de datos extraídos do barómetro CRAEGA.

9 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 9 5. PERFIL SOCIODEMOGRÁFICO DA PERSOA CONSUMIDORA DE PRODUTOS ECOLÓXICOS. Tal e como reflicte o estudo realizado polo MAPAMA (Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente) no ano 2014, o perfil das persoas consumidoras de produtos ecolóxicos caracterízase porque teñen entre 45 e 54 anos, son mulleres e distribúense de forma semellante por toda España. Polo xeral, son persoas de clase media alta que teñen un poder adquisitivo adecuado que posibilita o consumo deste tipo de produtos, e que están ben informados sobre os mesmos e sobre as información incluída nas etiquetas, polo que son capaces de identificar facilmente aqueles produtos que son realmente ecolóxicos. Ademais, son consumidores que levan consumindo produtos ecolóxicos unha media de oito anos consecutivos. A frecuencia de consumo sitúase en torno ás dúas veces por semana, sendo os vexetais e a froita os produtos ecolóxicos máis consumidos. A saúde é un dos motivos principais que levan aos consumidores a demandar este tipo de produtos, mentres que o prezo e a baixa dispoñibilidade son os motivos que creen que fan que o número de consumidores non aumente.

10 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina PRODUTOS DEMANDADOS POLOS CONSUMIDORES E NON CUBERTOS POLOS PRODUTORES. España é líder europeo en canto á superficie destinada ao cultivo de produción ecolóxica. Lugo é a provincia galega con maior superficie certificada para a produción de produtos ecolóxicos de Galicia, facturando o ano pasado once millóns de euros. A pesar disto, e tal e como se amosa no Gráfico 4, hai unha variedade de produtos dos cales a demanda actualmente non está cuberta polos produtores ecolóxicos galegos. Así pois, entre estes produtos difíciles de atopar encóntranse a carne, a bebida, as froitas, os vexetais, as conservas ou os pratos preparados. 25% 20% 15% 10% 5% 0% Gráfico 4: Alimentos ecolóxicos máis difíciles de atopar. Fonte: elaboración propia a partir de datos extraídos do CRAEGA. Polo tanto, comparando os Gráficos 3 e 4 conclúese que tanto a froita ecolóxica como a verdura ecolóxica producidas na comunidade galega non permiten satisfacer todas as necesidades presentadas polos consumidores galegos. Isto lévanos a pensar en que hai unha ampla marxe de crecemento para a produción agrícola ecolóxica na nosa

11 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 11 comunidade. Ademais, este crecemento pode potenciarse en Lugo debido a que, como xa se expuxo anteriormente, esta é a provincia con maior superficie rexistrada para a produción ecolóxica. Do mesmo xeito, podemos intuír outra necesidade non cuberta polos produtores ecolóxicos cara aos consumidores; isto é, os agricultores que se encontran amparados baixo o CRAEGA para que a súa produción sexa certificada como ecolóxica, ven necesario adquirir as sementes dos futuros froitos en tendas especializadas en sementes ecolóxicas situadas nas diferentes comunidades autónomas, pero non poden mercalas a produtores galegos, debido a que este nicho de mercado non está explotado en Galicia. Así pois, esta sería outra oportunidade de negocio específica que permitiría aos agricultores comercializar sementes ecolóxicas para os demais produtores. Por outra banda, entre os diversos contactos mantidos durante a realización do presente estudo con profesionais da produción, elaboración/transformación e comercialización de produtos ecolóxicos da provincia de Lugo, recollemos aquí a necesidade dunha tenda especializada na venda de produtos ecolóxicos a granel na cidade de Lugo, que manifesta a dificultade que teñen para atopar viños e pole de abellas para a súa distribución e venda a granel. Destacan ademais a escasa variedade de viño ecolóxico embotellado, producido en Galicia, sendo como somos un país vinícola. Outras variedades de produtos que se adquiren maioritariamente a produtores doutras rexións do estado son as galletas e os zumes de froitas, por seren testemuñais as producións galegas neste ámbito. Destaca tamén a escasa comercialización de manteiga elaborada a partir do leite producido pola cabana de vacún galego, o que ten unha difícil explicación cando Galicia é a comunidade autónoma que máis leite de vacún produce de todo o estado español (con diferenza, xa que triplica á produción de Castela e León, que é a segunda) e as marxes comerciais no prezo do leite nos últimos anos son negativas para moitos gandeiros.

12 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina DISTRIBUCIÓN DE PRODUTOS ECOLÓXICOS EN ESPAÑA. Toda a cadea de valor da produción ecolóxica vese caracterizada pola gran cantidade e variedade de alternativas con que contan os produtores e os elaboradores de alimentos ecolóxicos para a distribución dos seus produtos. Así pois, as canles de distribución dos produtos ecolóxicos poden ser a distribución minorista especializada, a distribución minorista convencional e a distribución maiorista especializada Características das canles minoristas especializadas. As canles minoristas especializadas na venda de alimentos e bebidas ecolóxicas están caracterizadas pola gran variedade de formatos existentes, entre os que destacan os grupos de consumo, as tendas ecolóxicas especializadas, os herbolarios, as asociacións de consumidores de produtos ecolóxicos e a venda directa e de proximidade. Os grupos de consumo son grupos de xente que se organizan para facer un consumo de alimentos que non é habitual entre a sociedade, o que facilita a produción e a distribución de estes alimentos, contactando con produtores ecolóxicos. A súa principal función é aproximar os produtos ecolóxicos aos consumidores finais desenvolvendo tarefas de compra e xestión de pedidos, entre outros. En Lugo atópase O Bandullo Ecolóxico 1, unha asociación de consumidores de produtos ecolóxicos e artesáns comprometida co consumo e difusión de produtos ecolóxicos e artesáns, producidos na nosa contorna con criterios éticos baseados no respeto ao entorno natural e á responsabilidade social. 1 Para contactar coa asociación:

13 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina Características das canles minoristas convencionais. Hoxe en día, estanse empezando a introducir os produtos ecolóxicos nas canles convencionais, sendo O Corte Inglés e Carrefour as cadeas que mostran unha política máis activa. Por exemplo, en Carrefour ademais de comercializar unha grande variedade de marcas ecolóxicas, tamén podemos atopar a súa propia marca Carrefour eco, con produtos ecolóxicos amparados baixo a marca branca. A parte destas dúas cadeas de distribución nacional, tamén existen dúas de carácter rexional que introduciron unha gama moi importante de produtos ecolóxicos, estas son Gadisa, empresa galega, e Hermanos Martín, de orixe andaluza. As cadeas de supermercados de venda exclusiva de produtos ecolóxicos son difíciles de atopar, pero en España contamos coas empresas francesas Biocoop e Naturasi que ofertan este tipo de produtos. De igual xeito, contamos con unha cadea española dedicada á venda deste tipo de produtos, Ecoveritas, con tendas distribuídas maioritariamente polas comunidades autónomas de Cataluña e Illas Baleares, e en menor medida Madrid e o País Vasco Características de maioristas especializados. En canto aos maioristas especializados o pioneiro en España foi a empresa Biocoop que opera dende Barcelona. Máis tarde aparece en Girona a empresa Luz de Vida que distribúe produtos, tanto españois como de importación, a comercios especializados e que conta ademais con tendas propias de venda ao público. Entre os maioristas especializados que se dedican exclusivamente á subministración están Eco Alternativa e Grup D Alimantio Ecológica.

14 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina CONCLUSIÓNS. Despois de todo o analizado anteriormente, vemos que tanto a produción como o consumo de produtos ecolóxicos se viu incrementada nos últimos anos en Galicia e España. En canto aos produtos que son demandados pola sociedade pero que non están sendo producidos, ou no caso de selo hai un déficit, temos por unha banda unha necesidade non cuberta en produtos tales como froitas e a verduras. Por outra banda, os produtores de viño galego e de pole de abella non os comercializan a granel, configurándose esta como unha vía alternativa de comercialización para estes produtos. Segundo as numerosas fontes consultadas, en Galicia hai moi poucos produtores de galletas e zumes o que permitiría que moitos produtores actuais desenvolveran novas liñas de produtos deste tipo. Por último, e como motor dun novo negocio en Galicia que ata o momento non está explotado, teríamos a produción de sementes ecolóxicas que permitiría que moitos produtores galegos non tiveran que adquirilas a produtores doutras comunidades autónomas de España. Así, os ámbitos indicados representan unha posibilidade para impulsar a posta en marcha de novas iniciativas de emprendemento no medio rural así como para a diversificación das actividades de produtores en activo, mellorando así a rendibilidade das súas explotacións. En canto aos modos de distribución da produción ecolóxica, a situación actual mostra que as tendas especializadas en alimentación ecolóxica, tanto herbolarios como tendas de dietética, e a venta directa dos produtores e os comercios convencionais son as canles máis importantes para a distribución deste tipo de produtos.

15 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 15 REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS. Arriaga, E. (xuño de 2014). Estudio de los hábitos de consumo de productos ecológicos de los habitantes de Tierra Estella. Universidad Pública de Navarra. Recuperado o 12/07/2016 de 3%B1e.pdf?sequence=1 Asociación Galega de Cooperativas Agrarias (AGACA) (2015). Catálogo de produtos agroalimentarios de cooperativas de Galicia: Galicia, el sabor del origen. Recuperado o 12/07/2016 de Búa, S. (24/07/2016). La producción ecológica se afianza como un refugio contra el paro al crecer su consumo. Faro de Vigo. Recuperado o 28/07/2016 de Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica de Galicia (CRAEGA) (xaneiro de 2014). 2º Barómetro. Percepción e consumo de alimentos ecolóxicos en Galicia (2013). Recuperado o 19/07/2016 de Ecological.bio (2016). El sector ecológico en España Generalitat de Catalunya. Recuperado o 08/07/2016 de cacions_material_referencia/arxius/2016_informe_ecological.pdf González, R. (2004). Gandería ecolóxica nas comarcas da mariña lucense e concello de Riotorto. Santiago de Compostela: IGAPE-BIC Galicia. Recuperado o 14/07/2016 de _adaptacionzona1.pdf

16 Estudo de mercado e comercialización de produtos ecolóxicos Páxina 16 Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente (MAGRAMA) (marzo de 2014). Estrategia para el apoyo a la producción ecológica. Recuperado o 08/07/2016 de ducci%c3%b3n%20ecol%c3%b3gica_tcm pdf Instituto de Estudios Cajamar (Outubro 2005). El mercado de productos ecológicos. Recuperado o 13/07/2016 de PRO-Vocación marketing sostenible, S.L. Estudio encargado pola Subdirección General de Calidad Diferenciada y Agricultura Ecológica do Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente (MAGRAMA) (2015). Caracterización de la comercialización y distribución de productos ecológicos a través de los canales de venta especializados. Recuperado o 20/07/2016 de ados_tcm pdf Subdirección General de Calidad Diferenciada y Agricultura Ecológica do Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente (MAGRAMA) (setembro de 2014). Evolución de la caracterización de la tipología y perfil sociodemográfico del consumidor de alimentos ecológicos en España. Recuperado o 08/07/2016 de Subdirección General de Calidad Diferenciada y Agricultura Ecológica do Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente (MAGRAMA) (2015). Agricultura ecológica: Estadísticas Recuperado o 19/07/2016 de

17 Este documento rematouse de elaborar en agosto de 2016 Rúa Montero Ríos, 69, Entrechán , Lugo (España) CIF: G Inscrición Rexistral: Correo: axelu.org@gmail.com Teléfono:

18