ASOCIACIÓN IMPULSORA DO PACTO TERRITORIAL DE EMPREGO DO BARBANZA-NOIA UNIDADES DE PROMOCIÓN E DESENVOLVEMENTO. Tecido Produtivo

Transcripción

1 ASOCIACIÓN IMPULSORA DO PACTO TERRITORIAL DE EMPREGO DO BARBANZA-NOIA UNIDADES DE PROMOCIÓN E DESENVOLVEMENTO Tecido Produtivo

2 - 1 -

3 TECIDO PRODUTIVO -2-

4 - 3 -

5 5. Tecido Produtivo 5.1 Introdución Entorno Macroeconómico Localización do Solo Empresarial Localización das Infraestruturas Portuarias Tecido Empresarial Sector Pesqueiro Sector Agrogandeiro Conclusións DAFO

6 - 5 -

7 5.1 Introdución Segundo o acordado na primeira Mesa do Diálogo Social de Galicia un dos obxectivos primordiais é incrementar o ritmo de creación de novas empresas, pretendendo así aumentar o seu número nun 5%. Para poder alcanzar dita meta propuxéronse unha serie de medidas como: axudas ao autoemprego, accións que fomenten o espírito emprendedor, formación para a creación e xestión de empresas, información e asesoramento empresarial De todos os xeitos, para poder chegar a implantar ditas medidas é fundamental realizar primeiro un estudo sobre a situación económicoempresarial da zona. Nas páxinas seguintes realízase unha análise do tecido produtivo da área de influencia do Pacto Territorial de Emprego de Barbanza-Noia. Para facilitar unha mellor comprensión do tema dividímolo en tres grandes bloques: Tecido Empresarial, Sector Pesqueiro e Sector Agrogandeiro. Na análise do Tecido Empresarial abórdanse os seguintes campos: a demografía empresarial, empresas segundo condición xurídica e o número de asalariados e empresas por actividade, así como as empresas exportadoras. Debido á importancia do sector pesqueiro na nosa zona dedícaselle todo un apartado, no que se fará mención á evolución da flota, ás lonxas e ás principais especies comercializadas en cada unha, así como ao mercado laboral neste sector. O terceiro bloque fai referencia ao sector agrogandeiro no que se analizará a distribución do solo e distinguiranse os tres subsectores dos que se compón: sector forestal, agrícola e gandeiro. Neste bloque farase mención, ao igual que no anterior, ás afiliacións á Seguridade Social. Para rematar, ao final deste capítulo expóñense unhas breves conclusións a modo de resumo acerca destas tres grandes áreas de estudo

8 5.2 Entorno Macroeconómico Antes de comezar o estudo do tecido produtivo e da situación empresarial da área do Pacto Territorial de Emprego Barbanza-Noia veremos as principais características do entorno económico no que nos atopamos a nivel Galicia, Coruña e Pacto. Nesta primeira táboa amosamos datos macroeconómicos a nivel de Galicia sobre a Actividade, a Demanda, Mercado e Prezos e Indicadores Financeiros para o período : ACTIVIDADE * PIB en volume 4 1,8-2,6 Produción Industrial 5,6-6,3-20,6 Cifra de Negocios de Servizos 8,3-1,5-12,1 DEMANDA, MERCADO E PREZOS * Gasto en Consumo Final dos Fogares 4 1,2-1,3 Formación Bruta de Capital (FBC) 1 5,8-2,1-10,9 Exportacións 14,1-2,4-20,2 Importacións 3,3-6,7-23,4 Custos Laborais 3,7 3,7 4,4 Confianza do Consumidor -18,9-35,2-38,4 INDICADORES FINANCIEIROS * Tipo de Cambio: USD / EUR 1,3706 1,4708 1,3614 JPY / EUR 161,24 152,45 129,33 GBP / EUR 0,6846 0,7962 0,8851 Tipo Oficial de Xuro 4,00 2,50 1,00 EURIBOR 4,45 4,826 1,761 Precio Crú de Petróleo Brent 72,51 97,38 56,88 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. * Datos dos primeiros meses do No caso do tipo de xuro reflíctese o último dato publicado. Tanto as importacións coma as exportacións nas Industrias Manufactureiras e Alimentarias incrementáronse no 2008 con respecto ao IMPORTACIÓNS/EXPORTACIÓNS * INDUSTRIA Importacións 100,12 103,09 100,71 98,91 97, ,67 103,41 106,42 93,22 MANUFACTUREIRA Exportacións 102,38 103,85 104,03 100,36 100, ,77 110,75 112,62 108,83 INDUSTRIA DA Importacións 92,69 100,66 98,43 95,75 100, ,61 106,25 105,8 90,54 ALIMENTACIÓN Exportacións 100,22 105,35 103,3 95,17 98, ,11 103,77 103,72 100,15 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. * Os datos do 2009 pertencen ao mes Xuño. 1 FBC: tamén chamada Inversión Bruta. É o incremento producido nun lapso concreto de tempo no capital produtivo dun sector ou da economía sen ter en conta a amortización

9 EVOLUCIÓN DAS IMPORTACIÓNS/EXPORTACIÓNS NAS INDUSTRIAS MANUFACTUREIRA E ALIMENTARIA Importacións Industria Manufactureira Importacións Industria Alimentaria Exportacións Industria Manufactureira Exportaciósn Industria Alimentaria Un indicador importante da economía é o IPC (Índice de Prezos ao Consumo): medida estatística da evolución do conxunto de prezos dos bens e servizos que consume a poboación residente en vivendas familiares. Neste caso non só facemos referencia a Galicia, senón tamén ao conxunto de España e á provincia da Coruña. (Os datos están referidos ao mes de agosto de cada un dos diferentes anos). IPC España Galicia A Coruña ,015 87,913 87, ,649 90,501 90, ,681 93,483 93, ,759 96,585 96, , , , , , , , , , , , ,864 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Vexamos agora os ingresos medios mensuais por fogar (en ) no total de Galicia, na provincia da Coruña e no Occidente da provincia, ao que pertencen os concellos integrantes do Pacto Territorial de Emprego Barbanza-Noia: INGRESO MEDIO MENSUAL POR FOGAR PERÍODO GALICIA CORUÑA CORUÑA OCCIDENTAL Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. A media da provincia de A Coruña é superior á da Comunidade Autónoma; con todo, a media do oeste da provincia é inferior a ambas as dúas áreas anteriores

10 En canto ao Índice de Confianza Empresarial para Galicia amosamos os datos para o segundo trimestre de cada ano co obxecto de facer unha comparación máis exacta: ÍNDICE DE CONFIANZA EMPRESARIAL Industria Escaseza de man de obra cualificada Construción Comercio polo miúdo Resto de servizos Total ,1 46,1 31,9 40, , ,3 27,5 30, ,1 17,9 24, ,3 Variac ,55-0,71-0,46-0,56-0,60 Escaseza de man de obra non cualificada ,6 5,3 2, ,9 1,7 5,3 5,2 4, ,6 0,6 0 1,2 1,1 Variac ,83-0,89-1,00-0,91-0,89 Escaseza de aprovisionamentos ,1 8, , ,4 7, ,3 9,3 0 4,3 5,9 Variac ,15 0,86 * -- -0,64-0,27 Problemas financeiros ,7 8,7 17,8 10,1 10, ,8 37,8 23,1 29,7 29, ,6 65,7 47, ,5 Variac ,84 6,55 1,66 3,85 3,91 Sen dificultades que sinalar ,3 30,8 35,8 44,1 42, ,2 38,9 38, ,9 24,6 42,2 35,5 32,8 Variac ,46-0,20 0,18-0,20-0,23 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. * Amosa a Variación porcentual do período O Índice de Confianza Empresarial realizado pola Antena Local de Boiro da Cámara de Comercio sitúao nun -11 para o primeiro trimestre do ano 2009, mentres que para o segundo atópase nun -0,95. Dito índice está referido aos catro concellos da comarca do Barbanza e ao concello de Porto do Son, pertencente ao comarca de Noia. A evolución dos Orzamentos Públicos do total do Pacto amósanse na seguinte táboa (expresados en ): Dereitos liquidados Obrigas recoñecidas netas Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

11 Cómpre aclarar que os Dereitos Liquidados abranguen os impostos directos, indirectos, taxas e outros ingresos, transferencias correntes, ingresos patrimoniais, alleamento de investimentos reais, transferencias de capital e activos e pasivos financeiros. As Obrigas Recoñecidas Netas inclúen gastos de persoal, gastos en bens correntes e servizos, gastos financeiros, transferencias correntes, investimentos reais, transferencias de capital e activos e pasivos financeiros. Reflectimos de seguido a evolución das partidas con maior peso tanto dos Dereitos Liquidados coma das Obrigas Recoñecidas mediante as seguintes gráficas: EVOLUCIÓN DAS PARTIDAS CON MAIOR PESO NOS DEREITOS LÍQUIDOS NO PERÍODO Impostos directos Transferencias correntes Impostos indirectos Taxas e outros ingresos EVOLUCIÓN DAS PARTIDAS CON MAIOR PESO NAS OBRIGAS RECOÑECIDAS NO PERÍODO Gastos de persoal Investimentos reais Gastos en bens correntes e servizos Imos ver agora a Tributación Municipal de cada un dos concellos integrantes do Pacto expresada en euros per cápita segundo un artigo de X. Álvarez Corbacho publicado en A Voz de Galicia o 20 de setembro de A pesares de que o artigo foi publicado neste mesmo ano, os datos corresponden ao ano ÁREA Tributos Municipais Boiro 368 Lousame 116 Noia 299 Outes 154 Pobra do C. 231 Porto do Son 219 Rianxo 234 Riveira 437 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de X. Álvarez Corbacho para o ano

12 5.3 Localización do Solo Empresarial A superficie total de solo empresarial do Pacto é de m 2, repartidos entre os concellos de Boiro, Noia, A Pobra do Caramiñal e Riveira, tal e como aparece reflectido na táboa seguinte: NOME CONCELLO POLÍGONOS DO PACTO Nº PARCELAS Nº EMPRESAS M 2 TOTAIS USO INDUSTRIAL- EMPRESARIAL ESPIÑEIRA BOIRO AUGALEVADA NOIA A TOMADA POBRA DO C XARÁS RIVEIRA Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Consellería de Medio Ambiente, Territorio e Infraestruturas, IGVS e Xestur. A continuación amosamos un mapa da área do Pacto Territorial de Emprego no que aparecen sinalados os diferentes polígonos existentes, así coma aqueles que se atopan en construción ou en estudo. No subapartado 3.5 Solo Empresarial pertencente ao capítulo Territorio, Infraestruturas e Medio Natural faise mención en maior medida a este tema

13 5.4 Localización das Infraestruturas Portuarias Debido á estreita relación do mar coa maioría das actividades económicas do Pacto, facemos neste apartado unha pequena referencia á situación das Infraestruturas Portuarias, información ampliada no subapartado 3.7 Infraestrutura Portuaria do capítulo Territorio, Infraestruturas e Medio Natural faise referencia de xeito máis amplo a ditas instalacións

14 - 13 -

15 5.5 Tecido Empresarial Evolución Empresarial no período Índices Empresariais Densidade Empresarial Actividade Empresarial Penetración Empresarial Autoemprego Índices de Participación Territorial Especialización Empresarial Demografía Empresarial Índices de Demografía Empresarial Empresas por Condición Xurídica Empresas por Número de Asalariados Empresas por Actividade Construción Industria Servizos Sector Comercio Comercio Maiorista Comercio polo Miúdo Asociacionismo Empresarial Sector Hostaleiro Axencias de Viaxe Aloxamento e Restauración Servizos Varios

16 5.5.7 Empresas Exportadoras Economía Social Viveiro de Empresas

17 5.5.1 Evolución Empresarial no Período No ano 2000 había no Pacto un total de empresas, cifra que representaba un 2,98% do total de empresas de Galicia e un 7,12% do total de empresas da provincia. No ano 2007 a área Pacto incrementou o seu número de empresas nun 24,53% acadando un total de empresas. Este incremento do 24,53% no número de empresas do Pacto a penas variou a porcentaxe que representaban do total galego e da provincia xa que pasou a supor un 2,99% das empresas galegas e un 7,15% das empresas da Coruña; isto débese a que Galicia e a provincia incrementaron o seu número de empresas nunhas porcentaxes similares ao Pacto, tal e como observamos no cadro seguinte: EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE EMPRESAS PERÍODO GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Variac % ,00% 24,14% 24,53% 26,70% 20,66% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Se analizamos as comarcas do Pacto, vemos como a comarca do Barbanza aumentou o seu número de empresas en máis dun 26%, mentres que a comarca de Noia fíxoo nun 20,66%

18 5.5.2 Índices Empresariais Densidade Empresarial Tal e como podemos ver na táboa seguinte, as tres grandes áreas de estudo incrementaron o número de empresas por cada mil habitantes no período O Pacto pasou de 47,56 empresas/1.000 habitantes a 59,54, cifra aínda menor que a da provincia (a cal pasou de 62,57 empresas/1.000 habitantes a 76,01) e a do total de Galicia (de 60,78 empresas/1.000 habitantes a 74,27). ANO Nº Empresas GALICIA CORUÑA PACTO Total Habitantes Densidade Empresarial Nº Empresas Total Habitantes Densidade Empresarial Nº Empresas Total Habitantes Densidade Empresarial , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,54 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE e IGE. Para ter unha visión máis ampla amosamos un mapa no que podemos apreciar a densidade empresarial nos diferentes concellos do Pacto para o ano Como observamos (e tal como veremos en apartados posteriores) o concello con menor densidade empresarial é Lousame, mentres que Noia representa o concello con máis número de empresas por cada habitantes

19 Actividade Empresarial O Índice de Actividade Empresarial relaciona as empresas totais existentes coas persoas en idade de traballar (de 16 a 64 anos). Como se aprecia na táboa o Índice de Actividade Empresarial no ano 2000 para Galicia era de 9,15%, para a provincia de 9,22% e para o Pacto 7,16%. Esta diferenza entre as tres áreas mantense co paso dos anos; así, no ano 2007 temos un índice de 11,21% para o total galego, un 11,28% para A Coruña e un 9% para o Pacto. O Índice da provincia supera (aínda que por moi pouco) ao de Galicia e o Pacto en ambos os dous anos. Con todo, hai anos nos que o índice galego supera ao da Coruña. GALICIA CORUÑA PACTO ANO Nº Empresas Habitantes de anos Índice Actividade Empresarial Nº Empresas Habitantes de anos Índice Actividade Empresarial Nº Empresas Habitantes de anos Índice Actividade Empresarial ,15% ,22% ,16% ,34% ,42% ,10% ,43% ,42% ,26% ,65% ,60% ,40% ,19% ,16% ,92% ,37% ,34% ,11% ,82% ,90% ,65% ,21% ,28% ,00% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do INE e IGE Penetración Empresarial O Índice de Penetración Empresarial representa a porcentaxe da poboación activa do Pacto que representa aos propietarios de empresas, incluídos os traballadores familiares que dirixen unha empresa como actividade secundaria e os propietarios de empresas do sector agrícola. Este índice relaciona aos afiliados no Réxime de Traballadores Autónomos co total da poboación en idade de traballar. O Índice de Penetración é moi similar para Galicia e A Coruña durante todo o período O Índice de Penetración do Pacto, a pesares que foi incrementándose paulatinamente ano a ano segue a ser inferior ao da Comunidade Autónoma e da provincia. GALICIA CORUÑA PACTO ANO Afiliados RETA Habitantes de anos Índice Penetración Empresarial Afiliados RETA Habitantes de anos Índice Penetración Empresarial Afiliados RETA Habitantes de anos Índice Penetración Empresarial ,68% ,39% ,96% ,90% ,60% ,35% ,14% ,84% ,43% ,37% ,09% ,86% ,83% ,26% ,96% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

20 Autoemprego O Índice de Autoemprego fai referencia á porcentaxe de persoas que teñen negocio propio como medio de ingresos sobre o total de persoas empregadas. Dito índice relaciona aos afiliados no Réxime de Traballadores Autónomos co total de afiliados. GALICIA CORUÑA PACTO ANO Afiliados RETA Afiliados Totais Índice Autoemprego Afiliados RETA Afiliados Totais Índice Autoemprego Afiliados RETA Afiliados Totais Índice Autoemprego ,26% ,69% ,13% ,30% ,67% ,50% ,05% ,34% ,37% ,66% ,03% ,75% ,28% ,67% ,18% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. No ano 2006 o Índice de Autoemprego diminuíu nas tres áreas de estudo. No 2007 tamén descendeu para Galicia e A Coruña, mentres que na área Pacto comezou a aumentar; con todo o índice do Pacto é inferior ao de Galicia e da provincia Índices de Participación Territorial O Índice Industrial, Comercial, de Restauración e Bares e o Turístico son índices comparativos da importancia da industria, do comercio, da restauración e do turismo, respectivamente, en cada área de estudo. O Índice de Actividade Económica é un índice comparativo do conxunto da actividade económica de cada territorio. ÍNDICES DE PARTICIPACIÓN TERRITORIAL 2007 ÁREA Índice Industrial Índice Comercial Índice de Restauración e Bares Índice Turístico Índice de Actividade Económica BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA BARBANZA NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Atlas Socioeconómico de Caixanova * Os datos están calculados en Base: Galicia=

21 Especialización Empresarial Este índice amósamos a participación que ten unha actividade no tecido empresarial do Pacto en relación á participación desa mesma actividade a nivel de Galicia. Así, o Pacto Territorial de Emprego estará especializado nunha actividade concreta se a súa achega, respecto ao total de actividades é maior á de Galicia. Se o Índice de Especialización é superior á unidade considérase que o Pacto está sobreespecializado; se pola contra, o índice é inferior a un, o Pacto non estará especializado. Dito índice calcúlase mediante a fórmula seguinte: E I = V V P i G i V V P t G t P Vi Nº empresas da actividade i existentes no Pacto. V Nº empresas da actividade i existentes no total de Galicia. G i V Nº empresas totais do Pacto. P t V Nº empresas totais de Galicia. G t A continuación vemos un gráfico que recolle todas as actividades segundo código CNAE: ESPECIALIZACIÓN EMPRESARIAL SEGUNDO CNAE , , , , Código CNAE

22 Das actividades que podemos considerar especializadas dentro da área Pacto (actividades que contan cun Índice de Especialización próximo á unidade) destacamos: Código Descrición CNAE Índice Especialización 67 Actividades auxiliares da intermediación financeira 1,06 71 Alugueiro de maquinaria e equipo sen operario 1,02 50 Venda, mantemento e reparación de vehículos de motor 0,98 24 Industria química 0,97 28 Fabricación de produtos metálicos, agás maquinaria e equipo 0,96 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Na área Pacto atopamos unhas 14 actividades cun índice de especialización bastante superior á unidade, polo que podemos concluír que no Pacto posuímos actividades sobreespecializadas con respecto a Galicia. Entre elas destacamos: Código Descrición CNAE Índice Especialización 61 Transporte Marítimo 3,49 17 Industria Téxtil 3,42 35 Fabricación doutro material de transporte 2,92 37 Reciclaxe 2,79 41 Captación, depuración e distribución de auga 1,97 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

23 5.5.3 Demografía Empresarial Neste primeiro apartado tratamos a demografía empresarial da zona Pacto: farase referencia ao número de novas empresas, ás que cerran e ás que permanecen na actividade económica para o período PERÍODO PACTO CORUÑA GALICIA ALTA PERM BAIXA ALTA PERM BAIXA ALTA PERM BAIXA Fonte: Elaboración propia a partir de datos do IGE. GALICIA O número de empresas que se dan de alta segue unha tendencia lixeiramente crecente, a excepción dos anos 2002 e 2005 en que diminúe, observándose ao final do período un incremento das altas dun 22,74%. As empresas que se dan de baixa tamén seguen a mesma tendencia crecente, agás no 2004, ano en que ten lugar unha baixada dun 28,46%. En canto á permanencia, foi aumentando ano a ano, o que ao final do período de estudo supuxo un incremento do 24,16%. A CORUÑA Tal e como vemos no cadro as altas non seguen ningunha tendencia na provincia; uns anos baixan e outros soben, aínda que no período de estudo prodúcese un incremento do 25,64%. A permanencia de empresas foi aumentando paulatinamente ano tras ano ata alcanzar un incremento total dun 23,95 %. As baixas de empresas tamén foron bastante irregulares no total da provincia; ao final do período estudado o incremento foi menor que no total da Comunidade Autónoma (un 15,16%). PACTO No caso das altas de empresas obsérvase unha tendencia decrecente nos anos 2001, 2005 e 2007, mentres o resto dos anos seguen a tendencia oposta. A porcentaxe de suba no período estudado supón un incremento do 28,47%. Se observamos a evolución do número de baixas apreciamos como nos últimos 3 anos non deixa de aumentar, despois do importante descenso sufrido no período , como vemos reflectido nas gráficas seguintes. A porcentaxe de decrecemento das baixas non chega ao 1%, polo que podemos concluír que entre o ano 2000 e o 2007 mantivéronse case constantes. O número de empresas que permanecen no panorama empresarial increméntase cada ano, alcanzando un crecemento total para o período dun 24%

24 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS NO PERÍODO GALICIA CORUÑA PACTO GALICIA CORUÑA PACTO GALICIA CORUÑA PACTO A continuación e, co fin de acadar unha mellor comprensión da situación do Pacto, desglosaranse por comarcas as altas, baixas e permanencia de empresas. BARBANZA O comportamento das altas na comarca do Barbanza é curioso: un ano diminúe o número e no ano seguinte increméntase. Con todo, ao final do 2007 observamos un aumento maior do 35%. En canto ao número de baixas sucede o mesmo que na área Pacto; increméntase no último trienio, mentres que no resto dos anos aumenta no mesmo período que diminúen as altas e viceversa. En canto ás permanencias, estas foron aumentando progresivamente ata alcanzar un incremento do 25,55% no total do período de estudo. PERÍODO BARBANZA ALTA PERM BAIXA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS NA COMARCA DO BARBANZA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS NA COMARCA DO BARBANZA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS NA COMARCA DO BARBANZA NO PERÍODO Unha vez feita a análise comarcal, abordarase a evolución das altas, das baixas e da permanencia empresarial nos concellos pertencentes ao Barbanza: EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN BOIRO NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN BOIRO NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN BOIRO NO PERÍODO Nas gráficas anteriores apréciase como, tanto a evolución das altas no concello de Boiro, como das baixas e das permanencias, segue a tendencia da comarca

25 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN POBRA DO C. NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN POBRA DO C. NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN POBRA DO C. NO PERÍODO No concello de A Pobra do Caramiñal o número de altas sufriu dúas baixadas considerables no período estudado, concretamente, nos anos 2001 e 2004, mentres no resto dos anos o seu número foise incrementando. A permanencia só diminuíu no ano 2002, sufrindo un aumento progresivo no resto do período. As baixas foron máis irregulares, como podemos ver na gráfica correspondente. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN RIANXO NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN RIANXO NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN RIANXO NO PERÍODO En Rianxo diminúen as altas nos anos 2003, 2005 e 2007, as permanencias só decaen no ano 2001 (nun 3,29%) e no caso das baixas a situación é bastante irregular; crecen nun ano e decrecen no seguinte. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN RIVEIRA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN RIVEIRA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN RIVEIRA NO PERÍODO No caso de Riveira as altas teñen pequenas variacións segundo o período; a permanencia das empresas vai aumentando progresivamente ano tras ano e nas baixas sucede o mesmo que nas altas. A maior baixada que sufriron tivo lugar no 2004,o que representa máis do 40% de decrecemento. NOIA As altas na comarca de Noia aumentaron todos os anos, agás no 2001 e no 2007, en que descenderon. As permanencias tamén ascenderon menos no ano 2002, cando sufriron un decaemento do 0,6%. As baixas empezaron aumentando para comezar a descender do ano 2002 ata o 2005, en que voltaron a incrementarse; no 2004 alcanzaron a súa maior baixada; un descenso superior ao 38%. Fonte: Elaboración propia a partir dos PERÍODO datos do IGE. NOIA ALTA PERM BAIXA

26 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS NA COMARCA DE NOIA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS NA COMARCA DE NOIA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS NA COMARCA DE NOIA NO PERÍODO Ao igual que no caso do Barbanza, imos ver as gráficas que representan a evolución municipal das altas, baixas e permanencias nos concellos integrantes da comarca de Noia: EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN LOUSAME NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN LOUSAME NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN LOUSAME NO PERÍODO As altas no concello de Lousame baixan un ano e soben ao seguinte. As permanencias foron crecendo ata o 2006, ano en que comezaron a baixar, sendo o caso das baixas moito máis irregular, como podemos ver na gráfica. O decaemento máis significativo das baixas deste concello produciuse no ano 2004, o que supuxo unha diminución do 80%. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN NOIA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN NOIA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN NOIA NO PERÍODO As altas no concello de Noia descenden no 2001, 2002 e 2007, incrementándose no resto dos anos. Tal e como vemos no gráfico, as permanencias van aumentando ao longo do período. As baixas descenderon todos os anos a excepción do 2005, ano en que sufriron unha suba do 50% e no 2007, no que esta superou o 35%. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN OUTES NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN OUTES NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN OUTES NO PERÍODO Como observamos nas gráficas do concello de Outes, tanto as altas como as baixas son moi variantes, experimentando subidas nuns anos e baixadas noutros; no caso das permanencias

27 contemplamos un comportamento máis ríxido, cunha lixeira baixada no 2002, única excepción, xa que no resto dos anos o comportamento é crecente. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE ALTAS EN PORTO DO SON NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE PERMANENCIAS EN PORTO DO SON NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE BAIXAS EN PORTO DO SON NO PERÍODO No concello de Porto do Son as altas son bastante irregulares, as permanencias seguen un crecemento continuado en todo os período e as baixas teñen a súa maior caída no ano 2004, representando unha porcentaxe de diminución do 45,16% Índices da Demografía Empresarial A partir dos datos anteriores imos calcular uns índices que nos axudarán a entender de xeito máis doado a estrutura demográfica empresarial. Creación ou Altas de Empresas: indica a cantidade de empresas que se incorporan anualmente á economía. ÍNDICE DE CREACIÓN DE EMPRESAS ÁREA BARBANZA 0,12 0,10 0,11 0,11 0,11 0,10 0,13 0,13 NOIA 0,12 0,10 0,10 0,10 0,10 0,10 0,13 0,12 PACTO 0,12 0,10 0,11 0,11 0,11 0,10 0,13 0,12 CORUÑA 0,11 0,12 0,11 0,10 0,11 0,10 0,12 0,11 GALICIA 0,11 0,12 0,11 0,11 0,11 0,10 0,12 0,11 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Baixas ou Desaparicións de Empresas: indica a cantidade de empresas que se retiran anualmente da economía. ÍNDICE DE DESAPARICIÓN DE EMPRESAS ÁREA BARBANZA 0,10 0,12 0,09 0,09 0,04 0,07 0,07 0,08 NOIA 0,13 0,15 0,12 0,11 0,06 0,09 0,09 0,10 PACTO 0,11 0,13 0,10 0,10 0,05 0,08 0,08 0,08 CORUÑA 0,08 0,09 0,11 0,08 0,05 0,08 0,07 0,08 GALICIA 0,08 0,10 0,10 0,08 0,05 0,07 0,08 0,08 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

28 Estabilidade ou Permanencia de Empresas: indica a estabilidade do tecido empresarial. ÍNDICE DE ESTABILIDADE EMPRESARIAL ÁREA BARBANZA 0,88 0,90 0,89 0,89 0,89 0,90 0,87 0,87 NOIA 0,88 0,90 0,90 0,90 0,90 0,90 0,87 0,88 PACTO 0,88 0,90 0,89 0,89 0,89 0,90 0,87 0,88 CORUÑA 0,89 0,88 0,89 0,90 0,89 0,90 0,88 0,89 GALICIA 0,89 0,88 0,89 0,89 0,89 0,90 0,88 0,89 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Creación Neta de Empresas: trátase da diferenza entre a creación e a desaparición de empresas, ambas expresadas en porcentaxe do total de empresas existentes. Este indicador é útil para determinar se a base empresarial dunha economía se expande ou se contrae. No cadro (referido a datos do 2007) reflectimos a Creación Neta de Empresas que determina que a economía das áreas estudadas expándese. ÁREA % SOBRE O TOTAL DE EMPRESAS Altas Baixas CREACIÓN NETA DE EMPRESAS BARBANZA 0,13 0,08 0,05 NOIA 0,12 0,10 0,02 PACTO 0,12 0,08 0,04 CORUÑA 0,11 0,08 0,03 GALICIA 0,11 0,08 0,03 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

29 5.5.4 Empresas por Condición Xurídica Neste apartado dividiremos o total de empresas por condición xurídica co obxectivo de ter unha idea máis detallada da composición empresarial da nosa área de estudo. GALICIA O total de empresas da Comunidade Autónoma no ano 2007 é de , das que máis do 60% son Persoas Físicas. Á vista do cadro seguinte apreciamos como no período de estudo todos os tipos de empresas por condición xurídica aumentan en máis ou en menos porcentaxe, agás as Sociedades Anónimas que diminuíron preto dun 3%. As Sociedades de Responsabilidade Limitada foron as que máis incrementaron o seu número de empresas tanto cuantitativamente (en empresas) coma porcentualmente (nun 61,83%). PERÍODO EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA EN GALICIA Total Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros Variac.% ,00% 9,43% -2,91% 61,83% 4,93% 59,78% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA EN GALICIA NO ANO ,49% 7,64% 29,68% 1,95% 60,25% Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros

30 A CORUÑA No ano 2007, o 41,8% das empresas de Galicia pertencían á provincia de A Coruña, o que supón un total de Ao igual que no total da Comunidade Autónoma o grupo máis numeroso é o de Persoas Físicas, seguido polo das Sociedades de Responsabilidade Limitada. As Sociedades Anónimas e as Cooperativas reduciron o seu número no ano 2007 con respecto ao 2000, nun 8,93% e 3,16% respectivamente. Tamén nesta área de estudo foron as Sociedades de Responsabilidade Limitada as que máis incrementaron o seu número: en case un 65%, o que en termos absolutos supón un total de empresas. PERÍODO EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NA CORUÑA Total Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros Variac.% ,14% 10,06% -8,93% 64,73% -3,16% 56,95% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NA CORUÑA NO ANO ,46% 8,47% 27,98% 1,95% 61,13% Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros Como se aprecia no gráfico, a porcentaxe que representa cada condición xurídica na provincia non varía moito con respecto ás porcentaxes do total da Comunidade Autónoma

31 PACTO O número total de empresas no período 2007 na área Pacto é de 6.153, cifra que supón un 24,53% máis que no ano Con todo, este total do Pacto supón tan só un 3% do total de empresas galegas e un 7,15% do total de empresas da provincia de A Coruña. Ao igual que acontece no total galego e da provincia, a condición xurídica predominante é a de Persoas Físicas, que supón máis do 62% do total de empresas do Pacto no ano O segundo grupo máis numeroso é o das Sociedades de Responsabilidade Limitada. PERÍODO EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA DO PACTO Total Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros Variac.% ,53% 13,16% 0% 50,48% 0% 60,58% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Á vista dos datos apréciase como a variación total do número Sociedades Anónimas e Cooperativas permaneceu estable, mentres que as Persoas Físicas, as Sociedades de Responsabilidade Limitada e Outros grupos aumentaron o seu número. As Sociedades de Responsabilidade Limitada son o grupo que máis aumentou en datos absolutos (nun total de 579 empresas), mentres que en termos porcentuais o último grupo, Outros foi o que maior aumento tivo: máis dun 60%. EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NO PACTO NO ,29% 8,14% 28,05% 1,45% 62,07% Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros

32 Para ter unha perspectiva máis clara de Galicia, A Coruña e o total do Pacto comparamos os datos anteriores na seguinte gráfica: EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NO ANO Galicia Coruña Pacto Sociedades cooperativas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Sociedades anónimas Outros Sociedades de responsabilidade limitada Persoas físicas Vexamos agora un desglose máis profundo do Pacto por comarcas: EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NO ANO Pacto Barbanza C. Noia Sociedades cooperativas Persoas físicas Sociedades cooperativas Sociedades anónimas Outros Sociedades de responsabilidade limitada Persoas físicas

33 O 65,17% das empresas do Pacto no ano 2007 corresponden á comarca do Barbanza, mentres que o 34,83% restante pertence á comarca de Noia. En ambas as dúas comarcas o grupo máis numeroso segue a ser o de Persoas Físicas, ao igual que no resto das áreas de estudo, seguido polo de Sociedades de Responsabilidade Limitada. BARBANZA O grupo que máis aumentou en canto á cantidade de empresas foi o das Sociedades Limitadas (en 468 empresas), sendo o seguinte grupo con máis incremento cuantitativo o de Persoas Físicas (en 262). As cooperativas diminuíron en 6 empresas, o que é debido á diminución do número de cooperativas en todos os concellos do Barbanza, agás en Boiro, no que sufriron un incremento. EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NA COMARCA DO BARBANZA PERÍODO Total Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros Variac.% ,70% 12,57% 0% 58,14% -42,86% 65,05% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. O concello con maior número de empresas da comarca é Riveira, cun total de 1.603, seguido por Boiro con 1.103, Rianxo con 690 e, por último, A Pobra con 614. As porcentaxes que representan podemos velas na gráfica seguinte: COMPARACIÓN DO NÚMERO DE EMPRESAS DE CADA CONCELLO NO TOTAL DA COMARCA DO BARBANZA NO ANO % 28% 17% 15% BOIRO POBRA RIANXO RIVEIRA

34 O ranking do número de empresas por condición xurídica en cada un dos concellos da comarca do Barbanza segue a ser o mesmo que na comarca, no Pacto, na provincia e na Comunidade Autónoma: EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NO ANO Persoas físicas 0 Barbanza Boiro Pobra C. Rianxo Riveira Sociedades cooperativas Sociedades cooperativas Sociedades anónimas Outros Sociedades de responsabilidade limitada Persoas físicas NOIA O grupo que máis aumentou cuantitativamente o seu número é tamén o máis numeroso: o das Persoas Físicas, que se incrementaron en 182 (incremento do 14,10%). O único grupo que non variou o seu número no período de estudo foi o das Sociedade Anónimas. EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NA COMARCA DE NOIA PERÍODO Total Persoas físicas Sociedades anónimas Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Outros Variac.% ,66% 14,10% 0% 32,46% 150% 53,97% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

35 O concello que conta con maior número de empresas é Noia con 1.091, seguido por Porto do Son con 495 e Outes con 419; no último lugar está Lousame, cun total de 138. COMPARACIÓN DO NÚMERO DE EMPRESAS DE CADA CONCELLO NO TOTAL DA COMARCA DE NOIA NO ANO % 13% 36% 35% LOUSAME NOIA OUTES PORTO DO SON Nalgúns concellos desta comarca o ranking do ano 2007 varía con respecto a todas as áreas que levamos analizadas. O único concello que segue a mesma tendencia é Porto do Son. Lousame e Outes teñen máis Cooperativas que Sociedades Anónimas (de feito, en Lousame non hai ningunha Sociedade Anónima e Outes tan só ten unha) e Noia ten o mesmo número dunhas que doutras (en ambos os casos ten 5). A seguinte gráfica representa este ranking: EMPRESAS POR CONDICIÓN XURÍDICA NO ANO C. Noia Lousame Noia Outes Porto do Son Sociedades de responsabilidade limitada Sociedades cooperativas Sociedades cooperativas Sociedades anónimas Outros Sociedades de responsabilidade limitada Persoas físicas

36 5.5.5 Empresas por Número de Asalariados Neste apartado imos facer unha división do total de empresas segundo número de asalariados, o que nos vai permitir poder incluílas nos seguintes grupos: CATEGORÍA Nº Traballadores Volume de negocio anual Volume de activos anual MICROEMPRESA 0 a 9 2 millóns 2 millóns PEQUENA EMPRESA 10 a millóns 10 millóns MEDIANA EMPRESA 50 a millóns 43 millóns GRAN EMPRESA millóns 43 millóns Para incluír unha empresa nunha ou noutra categoría só é necesario que se cumpra, polo menos, un dos tres criterios: número de traballadores, volume de negocio anual ou volume de activos anual. Nunha primeira impresión imos observar que o grupo maioritario son as microempresas, nas que os traballadores autónomos son os principais tipos de traballadores e, en moitas ocasións inclusive, os únicos traballadores. GALICIA Porcentualmente o incremento máis forte producido entre os períodos 2000 e 2007 afecta ao grupo das grandes empresas, que pasan de 74 a 109. Con todo, se analizamos cuantitativamente esta variación, o grupo con maior crecemento é o das microempresas, que sufriron un aumento de empresas. EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS EN GALICIA PERÍODO Total de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados Variac.% ,00% 23,62% 29,96% 45,39% 47,30% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

37 Un 95% do total das empresas galegas son microempresas e tan só un 4% pequenas empresas. As medianas e grandes empresas só representan un 0,6% e 0,05% respectivamente do total de empresas da Comunidade Autónoma. A CORUÑA Tal e como ocorre no total de Galicia, as microempresas representan máis do 95% do total das empresas da provincia de A Coruña, mentres as pequenas empresas supoñen só o 4,2% deste total. Analizando a evolución dende o ano 2000 ao 2007 vemos como todos os grupos aumentaron o seu número, sendo, tamén neste caso, as empresas con número de asalariados superior a 249 as de maior incremento porcentual (dun 62,86%). Cuantitativamente, o maior incremento corresponde ás microempresas. PERÍODO EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NA CORUÑA Total de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados Variac.% ,14% 23,95% 26,05% 40,37% 62,86% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. PACTO No Pacto tamén se incrementaron todos os grupos no período , acadando os mesmos rankings que nas outras dúas áreas anteriormente estudadas. PERÍODO EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NO PACTO Total de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados Variac.% ,53% 24,42% 25,77% 35,29% 100% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

38 O número de empresas con menos de 10 asalariados supón, na área Pacto, unha porcentaxe maior que na provincia e na Comunidade Autónoma; un 96,23%. EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NO ANO Galicia Coruña Pacto de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados máis de 249 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados de 0 a 9 asalariados EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NO ANO de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados 0 Pacto Barbanza Noia de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados máis de 249 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados de 0 a 9 asalariados

39 BARBANZA No seguinte cadro vemos tamén como no ano 2007 todos estes tipos de empresas aumentaron o seu número con respecto ao ano EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NA COMARCA DO BARBANZA PERÍODO Total de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados Variac.% ,70% 26,77% 23,77% 26,67% 100,00% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Analizando a comarca do Barbanza apreciamos como o total das grandes empresas do Pacto pertencen á mesma e, máis concretamente, aos concellos de Boiro, A Pobra do Caramiñal e Riveira. EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NO ANO Barbanza Boiro Pobra do C. Rianxo Riveira de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados máis de 249 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados de 0 a 9 asalariados O grupo máis numeroso segue a ser o das empresas con menos de 10 asalariados, tanto na comarca coma nos concellos que a integran

40 NOIA O 34,83% das empresas do Pacto corresponden á comarca de Noia, onde non hai ningunha gran empresa. As medianas empresas duplicáronse no período As pequenas empresas aumentaron cuantitativamente en 13 e as microempresas, que son as máis abundantes, incrementáronse en 352. EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NA COMARCA DE NOIA PERÍODO Total de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados Variac.% ,66% 20,31% 31,71% 100,00% -- Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. EMPRESAS POR NÚMERO DE ASALARIADOS NO ANO C. Noia Lousame Noia Outes Porto do Son de 0 a 9 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados máis de 249 asalariados máis de 249 asalariados de 10 a 49 asalariados de 50 a 249 asalariados de 0 a 9 asalariados No concello de Lousame só atopamos microempresas e, nunha cifra case imperceptible, algunha pequena empresa. Nos concellos de Noia, Outes e Porto do Son podemos atopar unha ou dúas medianas empresas (como é o caso de Porto do Son)

41 5.5.6 Empresas por Actividade Unha clasificación das empresas segundo a actividade económica que desenvolven é a do Imposto sobre Actividades Económicas (IAE), clasificación que seguiremos nun primeiro momento. Todas as empresas están obrigadas a estar inscritas no IAE, aínda que non todas están obrigadas a pagar este imposto. Dende o 1 de xaneiro de 2003, soamente están obrigadas a paga ro IAE aquelas empresas nas que a facturación supere o millón de euros. Así mesmo, unha mesma empresa pode estar inscrita en tantos epígrafes IAE coma actividades leve a cabo. TOTAL LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO ÁREA Variac. % BARBANZA ,90% C. NOIA ,55% PACTO ,47% Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. O total de licenzas IAE na área Pacto é de no ano 2001, incrementándose ata a cifra de no ano 2008; isto supón cuantitativamente unha suba de licencias, o que indica máis dun 49% de incremento. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA DO PACTO Un 66% das licenzas do Pacto corresponde á comarca do Barbanza, as cales tiveron un crecemento superior ao Pacto en canto a termos porcentuais (un 53,9%). As licenzas da comarca de Noia tamén aumentaron o seu número paulatinamente ata o ano 2008; nun 41,55%, porcentaxe inferior ao total do Pacto. O concello de Riveira é o que conta con maior número de licenzas IAE, representando o 28% das licenzas totais do Pacto. O segundo concello con máis licencias é Boiro cun 18,42%, seguido moi de cerca polo concello de Noia, que posúe o 17,37% das licenzas do Pacto. Para un desglose máis en profundidade imos mostrar o número de licenzas segundo as divisións IAE recollidas no seguinte cadro:

42 DIVISIÓNS División 1 División 2 Enerxía e auga. ACTIVIDADE Extracción e transformación de minerais non enerxéticos. Industria química. División 3 Industrias transformadoras dos metais. División 4 División 5 División 6 División 7 División 8 División 9 Outras industrias manufactureiras. Construción. Comercio, restaurantes e hospedaxe, reparacións. Transporte e comunicacións. Institucións financeiras, seguros, servizos prestados ás empresas e alugueres. Outros servizos. Todas as divisións nas que se pode descompoñer o IAE incrementáronse no ano 2008 con respecto ao ano 2001, aínda que non todas foron aumentando co paso dos anos; por iso, amosamos tamén as gráficas da evolución das diferentes divisións para o total da área Pacto. Cabe destacar tamén que o grupo máis numeroso é a División 6, que fai referencia ao sector servizos: comercio, restaurantes, hospedaxes e reparacións, polo que faremos mención aos diferentes apartados desta división dentro do sector correspondente, ao igual que faremos coa división correspondente ao sector construción e industria. LICENZAS IAE TOTAIS NA ÁREA PACTO POR DIVISIÓNS Variac. % División ,76% División ,37% División ,52% División ,98% División ,85% División ,24% División ,60% División ,19% División ,96% TOTAL ,47% Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 1 NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 2 NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 3 NO PERÍODO División 1: Enerxía e agua División 2: Extracción e transformación de minerais non enerxétivos. Industria Química División 3: Industrias transformadoras dos metais

43 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 4 NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 5 NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 6 NO PERÍODO División 4: Outras industrias manufactureiras. División 5: Construción. División 6: Comercio, restaurantes e hospedaxe, reparacións. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 7 NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 8 NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE NA ÁREA PACTO DA DIVISIÓN 9 NO PERÍODO División 7: Transporte e comunicacións División 8: Institucións financieiras, seguros, servizos prestados ás empresas e alugueres División 9: Outros servizos. Diferenciaremos a partir de agora, seguindo os datos do IGE para o período , o tipo de empresas en función de 3 grandes áreas de actividade: Sector Construción, Industria e Servizos. Atendendo ao número de empresas, podemos dicir que o sector servizos é o que maior peso ten na estrutura empresarial da área Pacto, seguido moi de lonxe pola construción e, en último lugar, pola industria. EMPRESAS POR ACTIVIDADE NA ÁREA DO PACTO NO ANO % 76% 8% Construción Industria Servizos O ranking dos sectores na área do Pacto é o mesmo que no caso de Galicia e da provincia, onde inclusive as porcentaxes de cada un dos tres sectores case non experimentan variación en relación a cada unha das áreas. O sector servizos é o de maior peso achegándose ao 80% nos tres casos. EMPRESAS POR ACTIVIDADE EN GALICIA NO ANO 2007 EMPRESAS POR ACTIVIDADE NA PROVINCIA DA CORUÑA NO ANO % 14% 8% 7% 77% 79% Construción Industria Servizos Construción Industria Servizos

44 Nunha primeira visión, os cadros seguintes amosan como todos os sectores aumentaron tanto no total da Comunidade Autónoma, coma nos da provincia e da área Pacto. GALICIA TOTAL Construción Industria Servizos CORUÑA TOTAL Construción Industria Servizos Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de IGE. Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de IGE. O número de empresas totais do Pacto incrementouse máis que nas outras dúas áreas de estudo en termos porcentuais. Mentres o Pacto creceu nun 24,53%, a provincia fíxoo nun 24,14% e Galicia nun 24%. Este maior crecemento porcentual do número de empresas do Pacto con respecto ás outras dúas áreas débese fundamentalmente ao maior crecemento do sector da Construción, o cal incrementouse no mesmo período nun 55%, fronte ao 46,14% da Coruña e o 43,44% do total galego. PACTO TOTAL Construción Industria Servizos O número de empresas foi aumentando paulatinamente, ano tras ano, nas tres áreas Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de IGE. estudadas, agás no total da provincia de A Coruña no ano 2002 e no ano 2001 no Pacto, nos que o número de empresas totais diminuíu con respecto ao período anterior. Mostramos de seguido unha gráfica co obxectivo de ter unha visión máis rápida da evolución porcentual nas tres grandes áreas de estudo con respecto ao número de empresas totais: EVOLUCIÓN PORCENTUAL DO NÚMERO DE EMPRESAS NO PERÍODO ,08 0,07 0,06 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00-0,01-0, GA LIC IA 2 % 1% 3 % 6 % 2 % 4 % 4 % C OR U Ñ A 2 % 0 % 3 % 6 % 2 % 5% 4 % PA C T O - 1% 1% 2 % 7% 3 % 6 % 4 % Botando unha ollada á mesma, vemos como no período diminuíu o número de empresas do Pacto, en termos porcentuais, data a partir da cal foise incrementando. No período o crecemento porcentual do número de empresas do Pacto foi maior que o da provincia e que o de Galicia

45 A continuación imos facer un estudo máis pormenorizado da evolución do número de empresas segundo sectores de actividade para o Pacto, A Coruña e Galicia, facendo mención dentro da área Pacto á evolución das diferentes comarcas que o integran: Construción Comparando os tres grandes grupos de actividade que acabamos de ver na páxina anterior, atopamos que a construción é o sector que máis aumentou porcentualmente nas tres áreas de estudo. En Galicia creceu un 43,44%, na provincia un 46,14% e no Pacto un 55%. O número de empresas adicadas á construción na área do Pacto supón un 3,35% do total de Galicia e un 8,5% da provincia. Cabe destacar que este sector aumentou progresivamente nas tres áreas estudadas ano a ano a excepción do ano 2001 no Pacto, onde tivo unha diminución do 0,92% con respecto ao ano anterior. Nº EMPRESAS DA CONSTRUCIÓN PERÍODO GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de IGE. Ao igual que no Pacto, a construción foi o grupo con maior incremento porcentual nas dúas comarcas. Vexamos agora o seguinte gráfico que nos amosa a evolución ano a ano nas 3 grandes áreas de estudo en termos porcentuais; nel apréciase con máis claridade como o número de empresas incrementouse máis no Pacto que nas outras dúas áreas a partir do ano ,14 0,12 0,10 0,08 EVOLUCIÓN PORCENTUAL DO NÚMERO DE EMPRESAS DA CONSTRUCIÓN NO PERÍODO ,06 0,04 0,02 0,00-0, GA LIC IA 3 % 6 % 5% 8 % 5% 6 % 7% C OR U Ñ A 2 % 7% 5% 8 % 5% 6 % 7% PA C T O - 1% 9 % 4 % 13 % 5% 8 % 8 %

46 Nos gráficos seguintes amosaremos a evolución de cada un dos concellos do Pacto separados por comarcas. O aspecto máis salientable é que no ano 2001 diminuíu o número de empresas adicadas á construción en case todos os concellos, coa excepción de Outes, no que a cifra decaeu ao ano seguinte, e dos concellos de Boiro e Riveira, onde o número de empresas non deixou de crecer. En termos porcentuais, o concello no que máis aumentou o número de empresas foi Noia; nun 78,13%, seguido por A Pobra do Caramiñal cun 67,39%. En termos absolutos coincide o primeiro posto para o concello de Noia con 78 empresas, seguido por Boiro con 73 e Riveira con 72. EVOLUCIÓN DO SECTOR DA CONSTRUCIÓN NOS CONCELLOS DO BARBANZA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO SECTOR DA CONSTRUCIÓN NOS CONCELLOS DE NOIA NO PERÍODO BOIRO POBRA DO C. RIANXO RIVEIRA LOUSAME NOIA OUTES PORTO DO SON Segundo datos do ano 2007, o concello da comarca do Barbanza con máis peso na construción é Riveira, cun 35%, seguida de cerca por Boiro cun 33%. Na comarca de Noia é precisamente o concello que leva o seu nome o que ten maior peso. EMPRESAS ADICADAS Á CONSTRUCIÓN NOS CONCELLOS DO BARBANZA NO ANO 2007 EMPRESAS ADICADAS Á CONSTRUCIÓN NOS CONCELLOS DE NOIA NO ANO % 33% 25% 14% 19% 13% BOIRO POBRA DO C. RIANXO RIVEIRA 21% LOUSAME NOIA OUTES PORTO DO SON 40% Concretamente, o concello con máis peso dos 8 que integran o Pacto é o de Riveira, cun 20%, seguido polo concello de Boiro cun 19%, e polo de Noia cun 17%. EMPRESAS ADICADAS Á CONSTRUCIÓN NOS CONCELLOS DO PACTO NO ANO % 19% 6% 11% 10% 8% 9% 17% BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C. PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA

47 LICENZAS IAE Faremos mención agora ás licenzas IAE para o Pacto, as comarcas e os concellos que o integran. O número de licenzas foi aumentando paulatinamente dende o ano 2001 ata o 2008, agás no 2005 onde o seu número diminuíu en 95, cifra que supón un descenso do 9,63%. Ao ano seguinte (2006), o aumento do número de licenzas que sufriu este sector supuxo un incremento de máis do 40%. DIVISIÓN 5: CONSTRUCIÓN ÁREA Variac. % BOIRO % LOUSAME % NOIA % OUTES % POBRA DO C % PORTO DO SON % RIANXO % RIVEIRA % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. Neste cadro observamos que as licenzas do sector da Construción aumentaron non só na área Pacto e nas comarcas senón tamén en cada un dos concellos integrantes. No Pacto o incremento de licenzas IAE case se duplicou no ano 2008 con respecto ao 2001; pola súa parte, a comarca do Barbanza creceu máis que o Pacto e que a comarca de Noia con respecto ao número de licenzas. A área onde máis se incrementaron as licenzas IAE neste sector foi no concello de Boiro, seguido polo de Noia. Con todo, e como veremos máis adiante neste mesmo apartado, estes concellos non coinciden cos que tiveron unha maior construción. Todo este crecemento no número de empresa adicadas á construción débese fundamentalmente ao boom inmobiliario producido nos últimos anos. LICENZAS DE CONSTRUCIÓN Imos ver de seguido un cadro que recolle o número de licenzas concedidas para o período Como podemos ver o número de licenzas concedidas na área Pacto diminúe no 2007 con respecto ao 2000 en case un 26%. Esta baixada vén provocada polo descenso do número de licenzas en 5 dos 8 concellos integrantes do Pacto; Outes, Pobra e Riveira son os únicos concellos que aumentaron o seu número. No total da provincia tamén descenderon as licenzas concedidas (nun 13,54%), ao contrario que en Galicia onde o número de licenzas aumentou nun 3,66%

48 NÚMERO DE LICENZAS TOTAIS ÁREA BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA BARBANZA C. NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. VIVENDAS DE NOVA PLANTA Vexamos agora a evolución do número de vivendas de nova planta e a súa variación con respecto ao ano 2000: Noia e Rianxo son os únicos concellos nos que a construción de novas vivendas descendeu ó redor dun 20% en ambos os dous casos. A maior suba encontrámola no concello de Outes, onde o número de vivendas aumentou en máis dun 2.000%. As vivendas construídas de nova planta no Pacto constitúen un 18,98% do total da provincia e un 9,43% do total de Galicia. NÚMERO DE VIVENDAS DE NOVA PLANTA ÁREA Variac % BOIRO % LOUSAME % NOIA % OUTES % POBRA DO C % PORTO DO SON % RIANXO % RIVEIRA % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % CORUÑA % GALICIA % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

49 SUPERFICIE DESTINADA A VIVENDA O Pacto incrementa a superficie construída dedicada a vivendas nun 143%, unha porcentaxe moi superior á de Galicia e A Coruña, que o fan nun 36% e 24% respectivamente. Esta superficie representa un 7,52% do total da superficie construída na Comunidade Autónoma e un 15,95% do total da provincia. A excepción dos concellos de Noia e de Rianxo, que diminúen a superficie construída no ano 2007 con respecto ao 2000, o resto dos concellos auméntana. O caso máis salientable é o de Outes, no que o incremento supera o 1.200%. SUPERFICIE DESTINADA A VIVENDA CONSTRUÍDA ( m 2 ) ÁREA Variac % BOIRO % LOUSAME % NOIA % OUTES % POBRA DO C % PORTO DO SON % RIANXO % RIVEIRA % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % CORUÑA % GALICIA % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Cómpre salientar que no concello de Riveira atópase o Centro Empresarial da Construción do Barbanza, unha sociedade composta actualmente por máis de 220 empresas e autónomos adicados a diferentes actividades dentro da construción: albaneis, carpinteiros, fontaneiros, etc

50 Industria As empresas industriais foron aumentando co paso dos anos no total de Galicia; no caso da provincia tamén aumentaron, coa excepción do ano 2002 en que sufriron unha diminución do 1,5%. Na área Pacto as empresas deste sector diminuíron o seu número en máis dun 3% ata o 2004, ano no que comezaron a incrementarse ata alcanzar a cifra de 516 empresas, sendo o crecemento total no período do 10,49%. Nº EMPRESAS INDUSTRIAIS PERÍODO GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de IGE. As empresas do sector industria do Pacto representan máis ou menos as mesmas porcentaxes do sector da construción con relación a Galicia e á Coruña: un 3,11% e 8,04% respectivamente. Amosamos agora un gráfico da evolución porcentual do número de empresas do sector industrial para Galicia, a provincia de A Coruña e o Pacto: EVOLUCIÓN PORCENTUAL DO NÚMERO DE EMPRESAS DO SECTOR INDUSTRIAL NO PERÍODO ,06 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00-0,01-0, GA LIC IA 1% 0 % 2 % 2 % 2 % 2 % 1% C OR U Ñ A 2 % - 2 % 1% 3 % 3 % 2 % 0 % PA C T O - 1% - 1% - 2 % 1% 5% 5% 3 % Ata o ano 2004 o crecemento porcentual do número de empresas do sector servizos do Pacto foi menor que o do total galego e da provincia; con todo, a partir do 2005 o crecemento do Pacto foi maior que o experimentado nas outras dúas áreas de estudo

51 LICENZAS IAE Nas divisións correspondentes ao IAE atopamos 3 grupos que fan referencia ao sector industria, polo que de seguido faremos mención a cada un deles de xeito individual: O número de licenzas IAE correspondentes á División 2 aumentaron en 9 na área Pacto, pero no desglose municipal vemos como só o fixeron nos concellos de Boiro, Noia e Porto do Son. Os municipios de Lousame, Pobra e Riveira mantiveron o seu número con respecto ao ano 2001, mentres os concellos de Outes e Rianxo diminuíron o número; nunha soa licenza no primeiro e en dúas no segundo: DIVISIÓN 2: EXTRACCIÓN E TRANSFORMACIÓN DE MINERAIS NON ENERXÉTICOS E PRODUCTOS DERIVADOS, INDUSTRIA QUÍMICA Variac. % ÁREA BOIRO % LOUSAME % NOIA % OUTES % POBRA DO C % PORTO DO SON % RIANXO % RIVEIRA % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. As industrias transformadoras do metal incrementáronse en 54 na área Pacto,o que supón un incremento do 42,52% con respecto ao ano O ano no que máis creceu o número de licenzas foi o 2005, xa que este subiu en 21 con respecto ao ano anterior. O número de licenzas tamén aumentou en ambas as dúas comarcas, sobre todo na do Barbanza, debido ao forte incremento acontecido nos concellos de A Pobra do C. (en 15 licenzas) e Rianxo (en 14). DIVISIÓN 3: INDUSTRIAS TRANSFORMADORAS DOS METAIS ÁREA Variac. % BOIRO % LOUSAME % NOIA % OUTES % POBRA DO C % PORTO DO SON % RIANXO % RIVEIRA % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago

52 As industrias manufactureiras tamén incrementaron o seu número con respecto ao ano 2000 na área Pacto (en 63 licenzas), ao igual que nas comarcas do Barbanza (en 55 licenzas) e de Noia (en 8 licenzas). A nivel municipal o número de licenzas non seguiu esta tendencia xa que nos concellos de Lousame, Noia e Rianxo o seu número sufriu un decaemento con respecto ao ano DIVISIÓN 4: OUTRAS INDUSTRIAS MANUFACTUREIRAS ÁREA Variac. % BOIRO % LOUSAME % NOIA % OUTES % POBRA DO C % PORTO DO SON % RIANXO % RIVEIRA % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. A industria é o sector con menos peso na nosa área cando falamos de número de empresas, pois o seu peso oscila entre un 7% e un 8% nas tres grandes áreas de estudo, tal e como vimos nas primeiras gráficas deste apartado. De seguido imos ver un cadro que recolle a variación do número de empresas totais adicadas á industria na área Pacto segundo a actividade que levan a cabo: Como xa aclaramos con anterioridade o total de empresas industriais aumentou un 10,49% no ano 2007 con respecto ao ano De todos os xeitos, non todos os subgrupos de industria aumentaron paulatinamente cada ano, pois houbo grupos que foron diminuíndo, como é o caso dos seguintes: - 14: Extracción de minerais non metálicos nin enerxéticos - 18: Industria da Confección e Peletería - 20: Industria da Madeira - 33: Fabricación de equipos médico-cirúrxicos. O subgrupo máis numeroso da Industria é a Industria de produtos alimenticios e bebidas que pasou de 116 no ano 2000 a 124 no ano 2007, aumentando en 8 empresas en todo o período de estudo. O segundo subgrupo con maior número de empresas de industria na área Pacto é o 20: Industria da madeira, o que diminuíu en 9 empresas, pasando de 73 empresas no ano 2000 a 64 no Houbo tamén grupos que apareceron ou desapareceron durante o período estudado polo que a porcentaxe de variación non queda reflectida. Ocorre isto nos subgrupos 10: Extracción e aglomeración de antracita, e no 30: Fabricación de máquinas de oficina e equipos informáticos. A Industria do papel e a Captación, depuración e distribución de auga (grupos 21 e 41 respectivamente) mantivéronse estables durante o período estudado conservando o número de empresas adicadas a dita actividade invariable

53 TOTAL Nº EMPRESAS DO SECTOR INDUSTRIA POR CNAE NA ÁREA DO PACTO CÓDIGO DESCRIPCIÓN Extracción e aglomeración de antracita, hulla, lignito e turba Extracción de minerais non metálicos nin enerxéticos Industria de produtos alimenticios e bebidas Variac. % ,33% ,90% 17 Industria téxtil ,46% Industria da confección e da peletería Preparación, curtido e acabado do coiro; fabricación de artigos de marroquinería e viaxe; artigos de albardería, talabartería e zapatería Industria da madeira e da cortiza, agás mobles; cestería e espartería ,35% ,67% ,33% 21 Industria do papel % 22 Edición, artes gráficas e reprodución de soportes gravados ,50% 24 Industria química % Fabricación de produtos de caucho e materias plásticas Fabricación doutros produtos minerais non metálicos % ,54% 27 Metalurxia % Fabricación de produtos metálicos, agás maquinaria e equipo Industria da construción de maquinaria e equipo mecánico Fabricación de máquinas de oficina e equipos informáticos Fabricación de equipos e instrumentos médicocirúrxicos, de precisión, óptica e reloxería Fabricación de vehículos de motor, remolques e semirremolques Fabricación doutro material de transporte Fabricación de mobles; outras industrias manufactureiras ,68% ,50% % % ,33% ,11% 37 Reciclaxe Produción e distribución de enerxía eléctrica, gas, vapor e auga quente Captación, depuración e distribución de auga % % TOTAL EMPRESAS INDUSTRIA ,49% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

54 Unha actividade moi importante propia de zonas pesqueiras e da nosa Comunidade Autónoma é a dos estaleiros e a construción de embarcacións de madeira, actividade artesanal de alto valor que se atopa recollida no epígrafe 35. Fabricación doutro material de transporte, máis concretamente no subapartado Construción e reparación de barcos (excepto barcos de lecer e deporte). Neste senso, hai que comentar que debido á constante modernización da flota de baixura creouse na zona a Asociación Galega de Carpintería de Ribeira que conta cun total de 16 asociados, dos que a metade pertencen á nosa área de estudo. Cabe destacar tamén que no concello de Rianxo está instalada Gestenaval, S.L., unha empresa dedicada á enxeñería naval, consultaría pesqueira e de acuicultura. ESTALEIROS ASOCIADOS EMPRESA Estaleiros Triñanes Domínguez, S.L. Estaleiros Amado Estaleiros Catoira Estaleiros Lago Abeijón, S.L. Carpintería Domingo Ayaso Estaleiros Abeijón Hermanos, S.L. Estaleiros Aguiño Estaleiros Lojo, S.L. LOCALIDADE BOIRO OUTES RIANXO OUTES AGUIÑO - Riveira OUTES AGUIÑO - Riveira RIANXO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de Agalcari. Vexamos agora a evolución da industria en cada concello do Pacto: EVOLUCIÓN DO SECTOR INDUSTRIAL NOS CONCELLOS DO BARBANZA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO SECTOR INDUSTRIAL NOS CONCELLOS DE NOIA NO PERÍODO BOIRO POBRA DO C. RIANXO RIVEIRA LOUSAME NOIA OUTES PORTO DO SON O máis salientable deste sector é a continua suba no concello de Porto do Son, que obtivo un crecemento ao final do período estudado dun 60%. Mentres que todos os concellos incrementaron o número de empresas adicadas á industria ao final do período , a pesar de teren nalgún que outro ano algunha lixeira caída, os concellos de Noia e Rianxo diminuíron o seu número nun 16,18% en un 5% respectivamente. Ao igual que sucedía na construción, os concellos con maior peso dentro deste sector no ano 2007 son Riveira, na comarca do Barbanza e Noia no caso da comarca que leva o seu nome. EMPRESAS ADICADAS Á INDUSTRIA NOS CONCELLOS DO BARBANZA NO ANO 2007 EMPRESAS ADICADAS Á INDUSTRIA NOS CONCELLOS DE NOIA NO ANO % 27% 29% 9% 22% 17% 27% 35% BOIRO POBRA DO C. RIANXO RIVEIRA LOUSAME NOIA OUTES PORTO DO SON

55 En canto ao concello do Pacto con maior peso, é Riveira cun 23%, seguido por Boiro cun 18%. O concello de Noia só representa un 11%, quedando nun 5º posto: EMPRESAS ADICADAS Á INDUSTRIA NOS CONCELLOS DO PACTO NO ANO % 18% 3% 11% 15% 9% 9% 12% BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C. PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA Servizos O sector servizos é o máis importante da economía en todas as áreas. Tanto en Galicia coma na provincia de A Coruña alcanzou un incremento ao final do período estudado do 22%, mentres no Pacto foi do 21%. Este sector só tivo un lixeiro decaemento nos anos 2001 e 2002 no Pacto e na provincia respectivamente. Nº EMPRESAS DE SERVIZOS PERÍODO GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de IGE. A porcentaxe que representan as empresas do Pacto deste sector no total da Comunidade Autónoma e da provincia diminúe lixeiramente con respecto aos outros dous sectores; en relación a Galicia representa un 2,9% e á Coruña un 6,8%. O sector servizos pode subdividirse no sector comercio, no sector hostaleiro e en servizos varios, aos cales faremos mención individualmente máis adiante. Na área Pacto existen un total de empresas adicadas ao sector servizos no ano O peso do sector servizos no total do panorama empresarial non baixa do 76% na área Pacto, na provincia de A Coruña e no total da Comunidade Autónoma; máis concretamente, supón un 76% no Pacto, un 79% na provincia e un 77% no total de Galicia (Ver Apartado Empresas por Actividade). Vexamos agora a evolución porcentual nas tres áreas de estudo:

56 No sector servizos sucede o mesmo que nos outros dous sectores para o período ; o Pacto sofre unha diminución do 1% nos tres sectores e a partir de entón comeza a aumentar o número de empresas porcentualmente. Nos anos 2003, 2004 e 2006 o crecemento do Pacto é maior que nas outras dúas áreas. EVOLUCIÓN PORCENTUAL DO NÚMERO DE EMPRESAS DO SECTOR SERVIZOS NO PERÍODO ,07 0,06 0,05 0,04 0,03 0,02 0,01 0,00-0,01-0, GALICIA 0,02 0,00 0,03 0,06 0,02 0,04 0,03 CORUÑA 0,02-0,01 0,02 0,06 0,02 0,05 0,03 PACTO -0,01 0,01 0,03 0,06 0,02 0,06 0,03 Imos ver agora a evolución deste sector en cada un dos concellos integrantes do Pacto: EVOLUCIÓN DO SECTOR SERVIZOS NOS CONCELLOS DO BARBANZA NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO SECTOR SERVIZOS NOS CONCELLOS DE NOIA NO PERÍODO BOIRO POBRA DO C. RIANXO RIVEIRA LOUSAME NOIA OUTES PORTO DO SON A tendencia global dos concellos do Pacto é a aumentar o número de empresas do sector servizos ao final do período , pese a que, sobre todo nos anos 2001 e 2002 a maioría deles diminuíron o seu número. O concello que tivo un maior crecemento neste período foi Riveira cun 29,88%, que pasou de 984 empresas no ano 2000 a empresas no O segundo concello con maior crecemento foi Boiro que pasou de 661 empresas a 815, o que supón unha subida do 23,3%. EMPRESAS ADICADAS ÓS SERVIZOS NOS CONCELLOS DO BARBANZA NO ANO % EMPRESAS ADICADAS ÓS SERVIZOS NOS CONCELLOS DE NOIA NO ANO % 22% 41% 16% 18% 56% 16% BOIRO POBRA DO C. RIANXO RIVEIRA LOUSAME NOIA OUTES PORTO DO SON

57 Nun desglose municipal Riveira e Noia seguen a ser os concellos con maior peso nas súas respectivas comarcas. No caso da área Pacto, Riveira segue sendo o concello con maior peso, pero o segundo concello deixa de ser Boiro (cun 18%), desbancado por Noia que acada un 19%. EMPRESAS ADICADAS ÓS SERVIZOS NOS CONCELLOS DO PACTO NO ANO % 18% 1% 11% 7% 10% 6% 19% BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C. PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA LICENZAS IAE Co obxectivo de conseguir unha visión máis ampla do sector servizos veremos de seguido a evolución das licenzas IAE totais correspondentes á División 6 na área Pacto e nos diferentes concellos, tal e como comentamos anteriormente. DIVISIÓN 6: COMERCIO, RESTAURANTES E HOSPEDAXES, REPARACIÓNS ÁREA Variac. % BOIRO ,49% LOUSAME ,92% NOIA ,45% OUTES ,75% POBRA DO C ,01% PORTO DO SON ,69% RIANXO ,97% RIVEIRA ,08% BARBANZA ,82% C. NOIA ,72% PACTO ,24% Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. O Pacto incrementou o número de licenzas IAE nun 21,24%, feito provocado polo aumento experimentado nas dúas comarcas: un 26,82% no caso de Barbanza e un 11,72% no de Noia. En canto a termos municipais o concello que maior suba obtivo foi Riveira, seguido de Boiro, tanto en valores absolutos coma porcentuais. A táboa anterior recollía o total de licenzas IAE referidas aos grupos do 61 ao 69, que engloban actividades de comercio, hostalería, reparacións, etc, tal e como amosamos de seguido:

58 GRUPO 61 Comercio maiorista ACTIVIDADE 62 Recuperación de produtos 63 Intermediarios do comercio 64 Comercio minorista de produtos alimenticios, bebidas e tabaco 65 Comercio minorista de produtos industriais 66 Comercio en réxime de expositores e aparatos automáticos 67 Servizo de alimentación 68 Servizo de hospedaxe 69 Reparacións Dentro de cada un dos diferentes grupos do sector servizos (comercio, hostalería e servizos varios) faremos referencia á evolución das licenzas IAE. Como xa dixemos o sector servizos abrangue o sector comercio e o hostaleiro e servizos varios, polo que a continuación imos pormenorizar cada un destes subsectores Sector Comercio Primeiramente faremos unha aproximación xeral á evolución do comercio e, de seguido, unha clasificación do comercio segundo se a actividade é maiorista ou retallista. A seguinte táboa amosa a evolución do número total de empresas adicadas ao comercio no total de Galicia, da provincia, do Pacto e das dúas comarcas que o integran: EVOLUCIÓN DO TOTAL DO COMERCIO NO PERÍODO ÁREA Variac % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % CORUÑA % GALICIA % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Nunha primeira impresión vemos que tanto no Pacto, coma na provincia e na Comunidade Autónoma ascendeu lixeiramente o número de empresas. O crecemento do 7% da área Pacto débese fundamentalmente ao incremento na comarca do Barbanza, xa que a comarca de Noia case non aumentou o seu número (pasou de 639 empresas a 640). Para entender mellor este crecemento imos ver a evolución que sufriu individualmente cada concello

59 EVOLUCIÓN DO TOTAL DO COMERCIO NO PERÍODO ÁREA Variac % BOIRO % LOUSAME % NOIA % OUTES % POBRA DO C % PORTO DO SON % RIANXO % RIVEIRA % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Todos os concellos da comarca do Barbanza incrementaron o número de empresas, sendo Riveira o concello que, cuantitativamente, máis o aumentou (en 81 empresas). Na comarca de Noia atopamos que tanto o concello de Outes coma o de Porto do Son diminuíron o seu número; nun 10% e 2% respectivamente. Este decaemento, unido ao pequeno incremento do concello de Noia levou a que a comarca non aumentara máis que nunha unidade o seu número. Faremos mención agora a estes mesmos datos de comercio, pero dun modo máis desglosado, establecendo unha división do total de empresas de comercio nos subgrupos 50, 51 e 52 do CNAE (Códigos Nacionais de Actividades Económicas) para estudar a súa evolución. Antes da clasificación imos ver que abrangue cada un dos grupos: - 50: Venda, mantemento e reparación de vehículos de motor, motocicletas e ciclomotores. - 51: Comercio por xunto e intermediarios do comercio, agás vehículos de motor. - 52: Comercio polo miúdo, agás vehículos de motor. ÁREA EVOLUCIÓN DOS DIFERENTES SUBGRUPOS DE COMERCIO NOS ANOS 2000 E 2007 GRUPO 50 GRUPO 51 GRUPO Variac % Variac % Variac % BARBANZA % % % C. NOIA % % % PACTO % % % CORUÑA % % % GALICIA % % % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Na área Pacto todos os grupos aumentaron o seu número no ano 2007 con respecto ao ano A pesar de que o grupo 52 (Comercio polo miúdo) é o máis numeroso foi o que menos creceu no período (un 2%), debido ao descenso do 3% ocorrido na comarca de Noia. O grupo que máis creceu, incluso máis que Galicia e A Coruña foi o 51: Comercio por xunto e intermediarios do comercio. Os outros dous grupos aumentaron por debaixo da Comunidade Autónoma e da provincia

60 Nas seguintes gráficas vemos unha comparativa de ano 2000 e 2007 na área Pacto, tanto do total do comercio coma dos diferentes grupos: EVOLUCIÓN DO TOTAL DO COMERCIO NOS CONCELLOS DO PACTO EVOLUCIÓN DO GRUPO 50 DE COMERCIO NOS CONCELLOS DO PACTO BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C. PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C. PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA EVOLUCIÓN DO GRUPO 51 DE COMERCIO NOS CONCELLOS DO PACTO EVOLUCIÓN DO GRUPO 52 DE COMERCIO NOS CONCELLOS DO PACTO BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C. PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA BOIRO LOUSAME NOIA OUTES POBRA DO C. PORTO DO SON RIANXO RIVEIRA Para un estudo máis detallado analizamos o comercio maiorista e comercio pólo miúdo máis en profundidade, do que, nunha primeira impresión concluímos que o comercio retallista supera con creces ao comercio ao por maior Comercio Maiorista Dende o ano 2000 o número de empresas adicadas á venda maiorista non deixou de subir ata alcanzar un incremento cuantitativo de 90 empresas, o que supuxo un crecemento maior ao 35%. O maior incremento en termos cuantitativos produciuse no ano 2006 (21 empresas), pasando das 304 empresas no ano 2005 ás 325 no ano TOTAL Nº EMPRESAS MAIORISTAS ÁREA Variac. BARBANZA ,85% C. NOIA ,84% PACTO ,57% CORUÑA ,18% GALICIA ,95% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. A comarca do Barbanza creceu porcentualmente máis que o Pacto (nun 41,85%) e foi no ano 2007 onde o número de empresas alcanzou a súa maior suba (en 17 empresas), pasando das 244 do ano anterior ás 261 do

61 A comarca de Noia creceu un 18,84% con respecto ao ano 2000, menos que a área Pacto. Nesta comarca non sucedeu o mesmo que no Barbanza en canto a un crecemento continuado, senón que se produciron tanto aumentos coma diminucións. O seu maior incremento produciuse no 2006, ao igual que na área Pacto, aumentando o número de empresas en 8 con respecto ao ano anterior. Tal e como comentamos anteriormente e, como podemos ver nos gráficos seguintes, a comarca do Barbanza e o Pacto seguen a mesma tendencia, mentres que a comarca de Noia segue a súa propia. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE EMPRESAS MAIORISTAS NO PERÍODO EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE EMPRESAS MAIORISTAS NO PERÍODO PACTO GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA C. NOIA En cada un dos anos do período estudado máis do 90% das empresas ao por maior están clasificadas como microempresas, segundo o seu número de traballadores. As pequenas empresas en ningún ano chegan a representar o 7% do total de empresas maioristas e na área Pacto non atopamos ningunha empresa maiorista catalogada como Gran Empresa. Para unha visión máis concreta amosamos a seguinte táboa: ANO EMPRESAS MAIORISTAS CLASIFICADAS SEGUNDO O Nº DE ASALARIADOS TOTAL Microempresa Pequena empresa Mediana empresa Nº empresas % sobre o total Nº empresas % sobre o total Nº empresas % sobre o total ,86% 12 4,74% 1 0,40% ,75% 16 6,25% 0 0% ,34% 15 5,66% 0 0% ,22% 16 5,78% 0 0% ,58% 19 6,42% 0 0% ,72% 12 3,95% 1 0,33% ,46% 17 5,23% 1 0,31% ,46% 18 5,25% 1 0,29% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. O número de licenzas IAE correspondentes ao comercio ao por maior supera ao número de empresas adicadas a dita actividade. O total de licenzas na área Pacto é de 377 no ano 2007, fronte ás 271 do ano 2001, o que supuxo un incremento do 39% do 2000 ao O incremento máis forte do número de licenzas produciuse no ano 2008, onde se alcanzaron as 433 para esta área, debido ao incremento da comarca do Barbanza e da comarca de Noia; en 37 e 19 licenzas respectivamente. O aumento do número de licenzas de ambas as dúas comarcas débese fundamentalmente ao incremento destas no concello de Riveira en 21 e no concello de Noia en

62 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 61: COMERCIO MAIORISTA ÁREA VARIAC % BARBANZA % NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. O grupo 62: Recuperación de Produtos abrangue o comercio ao por maior de chatarra, metais de refugallo e outros produtos de recuperación. O número de licenzas IAE neste caso é moito menor, aínda que se produciu unha lixeira suba en termos absolutos con respecto ao ano 2000: EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 62: RECUPERACIÓN DE PRODUTOS ÁREA VARIAC % BARBANZA % NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. O grupo 63 fai referencia aos Intermediarios do Comercio, grupo que aumentou o seu número con respecto ao ano 2000: EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 63: INTERMEDIARIOS DO COMERCIO ÁREA VARIAC % BARBANZA % NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago Comercio polo Miúdo Por mor da gran variedade de ofertas comerciais o comercio retallista non resulta moi doado de estudar, polo que profundizaremos na clasificación segundo os códigos CNAE (Códigos Nacionais de Actividades Económicas) e posteriormente recorreremos á clasificación do Ministerio de Economía e Facenda. Ao final deste apartado faremos mención tamén ás diferentes asociacións de empresarios ea o número de asociados cos que contan cada unha das asociacións, así como o número de asociados aos Centros Comerciais Abertos. No seguinte cadro podemos ver a evolución do número de empresas adicadas á venda e mantemento de vehículos de motor

63 TOTAL Nº EMPRESAS ADICADAS Á VENDA E MANTEMENTO DE VEHÍCULOS DE MOTOR (CNAE 50) Variac. % ÁREA BARBANZA ,91% NOIA ,99% PACTO ,55% CORUÑA ,39% GALICIA ,68% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. As empresas da área Pacto tan só representan o 3% das empresas adicadas a esta actividade do total de empresas galegas e o 7,7% do total das empresas da provincia no ano Como podemos ver na táboa seguinte as áreas estudadas non seguen unha tendencia crecente en canto ao número de empresas no período , senón que, por exemplo no ano 2001, todas as áreas agás Galicia diminúen o seu número. No ano 2007 o Pacto incrementou en 11 o seu número de empresas con respecto ao ano 2000, o que supón un incremento do 6,55%; con todo, é unha porcentaxe de suba inferior á da comarca do Barbanza onde o número de empresas case aumentou nun 9%. O incremento do número de empresas débese fundamentalmente á suba no concello de Riveira das empresas adicadas a esta actividade nun 22,86%, porcentaxe que representa un incremento cuantitativo de 8 empresas. En canto ao resto de empresas que se dedican ao comercio polo miúdo, existen na área Pacto un total de 1.401, cifra que representa un 3,7% do total de empresas da Comunidade Autónoma e un 9,13% do total da provincia. A porcentaxe de crecemento da área Pacto neste tipo de actividade foi menor que no total de Galicia e na provincia de A Coruña no ano Esta menor porcentaxe foi debida ao descenso de empresas adicadas a esta actividade na comarca de Noia, provocado fundamentalmente pola diminución acontecida nos concellos de Outes e Porto do Son (un 12,68% e un 6,84% respectivamente). TOTAL Nº EMPRESAS ADICADAS AO COMERCIO POLO MIÚDO, AGÁS VEHÍCULOS DE MOTOR (CNAE 52) ÁREA Variac. BARBANZA ,59% C. NOIA ,78% PACTO ,89% CORUÑA ,77% GALICIA ,14% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. O crecemento da comarca do Barbanza débese aos incrementos dos concellos de Boiro, Rianxo e Riveira, nun 6,88%, 9,52% e 4,11% respectivamente. Cuantitativamente o concello que máis aumentou na área Pacto foi Boiro, nun total de 17 empresas

64 Na clasificación establecida polo Ministerio de Economía e Facenda, as actividades de comercio tradicional sofren unha primeira división en canto a produtos alimenticios, non alimenticios e comercio mixto (grandes superficies, mercadillos, etc): ÁREA Alimentación Nº actividades TOTAL ACTIVIDADES COMERCIAIS Non alimentación Superficie m 2 Nº actividades Grandes superficies, mercadillos e outros Superficie m 2 Nº actividades TOTAL Superficie m 2 Nº actividades Superficie m 2 GALICIA A CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Fonte: Elaboración propia a partir do Atlas Socioeconómico de Caixanova O número total de actividades comerciais no Pacto é de 2.454, cifra que supón unha porcentaxe do 3,7% con respecto ao total de Galicia e un 8,43 con respecto ao total provincial, mentres a superficie do Pacto adicada a estas actividades supón un 3,04% do total de superficie galega adicada a actividades comerciais e un 7,36% do total da provincia adicada ás mesmas actividades. TOTAL DE ACTIVIDADES COMERCIAIS PACTO BARBANZA NOIA No alimentación Alimentación Grandes superficies, mercadillos e outros Grandes superficies, mercadillos e outros PACTO BARBANZA NOIA Alimentación No alimentación Dentro do comercio de produtos alimenticios distinguimos entre Comercio tradicional e Supermercados. O comercio tradicional abrangue froiterías, carnicerías, peixerías, viño, tabaco e resto de non alimentación

65 ALIMENTACIÓN ÁREA Comercio tradicional Supermercados Total alimentación Nº actividades Superficie m 2 Nº actividades Superficie m 2 Nº actividades Superficie m 2 GALICIA A CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Fonte: Elaboración propia a partir do Atlas Socioeconómico de Caixanova Á vista do cadro observamos que en todas as áreas as actividades de comercio tradicional supoñen unha porcentaxe moi elevada das actividades totais de alimentación, superando en todos os casos o 86%. NÚMERO ACTIVIDADES ALIMENTARIAS Total alimentación 0 Comercio tradicional PACTO BARBANZA NOIA Supermercados PACTO BARBANZA NOIA Supermercados Comercio tradicional Total alimentación O comercio de produtos non alimentarios divídese á súa vez en 3 subgrupos: Vestido e Calzado, Fogar e Resto de non alimentación. Antes de entrar na análise de cada un dos subgrupos imos aclarar que é o que abrangue cada apartado: 1. Vestido e Calzado: comercio ao por menor de produtos téxtiles, incluíndo produtos téxtiles para o fogar, coma alfombras ou tapicería. Toda clase de prendas para o vestido e tocado, calzado, mercería, bolsos, etc. 2. Fogar : comercio ao por menor de artigos para o equipamento do fogar e da construción. Abrangue mobles a excepción dos de oficina, artigos de menaxe, de bricolaxe, etc. 3. Resto Non Alimentación: comercio ao por menor de farmacias, maquinaria, carburantes, mobles de oficina, instrumentos médicos, etc

66 ÁREA Nº actividades NON ALIMENTACIÓN Vestido e Calzado Fogar Resto Non Alimentación Total Non Alimentación Superficie m 2 Nº actividades Superficie m 2 Nº actividades Superficie m 2 Nº actividades Superficie m 2 GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Fonte: Elaboración propia a partir do Atlas Socioeconómico de Caixanova O subgrupo máis numeroso en todas as áreas de estudo recollidas no cadro é o Resto Non Alimentación que supón no caso de Galicia e da provincia o 51% do número de actividades. No caso do Pacto e das súas comarcas representa unha porcentaxe un pouco inferior; un 49% en ambos os 3 casos. Nos outros dous subgrupos, Vestido e Calzado e Fogar, podemos observar en todas as áreas de estudo que o peso que representan dentro do grupo de Non Alimentación acada unha porcentaxe moi parecida; ao redor un 25-27%. EMPRESAS NON ALIMENTARIAS EN GALICIA 25% EMPRESAS NON ALIMENTARIAS NA CORUÑA 25% EMPRESAS NON ALIMENTARIAS NO PACTO 26% 49% 51% 51% 24% Vestido e Calzado Fogar Resto Non Alimentación 24% Vestido e Calzado Fogar Resto Non Alimentación 25% Vestido e Calzado Fogar Resto Non Alimentación EMPRESAS NON ALIMENTARIAS NO BARBANZA EMPRESAS NON ALIMENTARIAS EN NOIA 26% 27% 49% 48% 25% 25% Vestido e Calzado Fogar Resto Non Alimentación Vestido e Calzado Fogar Resto Non Alimentación

67 NÚMERO DE ACTIVIDADES NON ALIMENTARIAS Total no alimentación PACTO BARBANZA NOIA Resto no alimentación Hogar Vestido y Calzado PACTO BARBANZA NOIA Vestido y Calzado Hogar Resto no alimentación Total no alimentación O comercio mixto, tal e como aparece reflectido con anterioridade, divídese en grandes almacéns, hipermercados e almacéns populares. Outras actividades comerciais retallistas son o comercio ambulante e os mercadillos, actividades bastante destacadas na nosa zona. ÁREA Nº Grandes almacéns Nº Hipermercados GRANDES ÁREAS COMERCIAIS Nº Almacéns populares Total grandes áreas Nº Comercio ambulante e mercadillos Outros Total grandes superficies, mercadillos e outros Total superficie de grandes superficies, mercadillos e outros GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA NOIA Fonte: Elaboración propia a partir do Atlas Socioeconómico de Caixanova Tal e como vemos na táboa anterior, dentro do grupo das grandes áreas comerciais o subgrupo con máis peso é o do comercio ambulante. No total do Pacto temos 94; pero, con todo, no total de Galicia e da provincia esta porcentaxe é moi pequena, representando un 3,55% e 9,41% respectivamente. Se queremos ir a un mercadillo ambulante no Pacto podemos facelo os martes no concello de Boiro, os mércores en A Pobra do Caramiñal, os sábados en Riveira e os domingos en Noia

68 GRANDES SUPERFICIES, MERCADILLOS E OUTROS Total grandes superficies, mercadillos e outros Nº Comercio ambulante e mercadillos Outros PACTO BARBANZA NOIA Almacéns Populares Almacéns Populares Outros Nº Comercio ambulante e mercadillos Total grandes superficies, mercadillos e outros PACTO BARBANZA NOIA Cómpre destacar tamén que no Pacto existen diversas asociacións de empresarios, que teñen unha importancia significativa na área do comercio polo que se lles dedica un apartado específico na páxina seguinte. Hai tres grupos de licenzas IAE que fan referencia ao comercio retallista; o grupo 64: Comercio retallista de produtos alimenticios, bebidas e tabaco, o grupo 65: Comercio minorista de produtos industriais e o grupo 66: Comercio en réxime de expositores e aparatos automáticos. Para ver a súa evolución imos analizar grupo a grupo: EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 64: COMERCIO RETALLISTA DE PRODUTOS ALIMENTICIO, BEBIDAS E TABACO VARIAC % ÁREA BARBANZA % C. NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. O único grupo que diminuíu en canto ao número de licenzas IAE na área Pacto foi o 64: Comercio minorista de produtos alimenticios, bebidas e tabaco, provocado polo descenso experimentado nas dúas comarcas. Este descenso faise máis acusado no caso da comarca de Noia. A nivel municipal reduciuse en todos os concellos, a excepción do de Porto do Son onde subiu en 3 unidades o número de licenzas e do de Riveira, onde aumentou en 14. O grupo máis numeroso en calquera é o 65: Comercio minorista de produtos industriais, grupo que tivo tamén o maior aumento en termos cuantitativos: un total de 393 licenzas na área Pacto, aumento debido ao incremento do número de licenzas en cada un dos 8 concellos integrantes da área Pacto

69 EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 65: COMERCIO RETALLISTA DE PRODUTOS INDUSTRIAIS ÁREA VARIAC % BARBANZA % C. NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. O pequeno incremento producido na área Pacto para o grupo 66: Comercio en réxime de expositores e aparatos automáticos foi debido ao descenso experimentado na comarca de Noia, en concreto, nos concellos de Noia e Outes. Todos os concellos da comarca do Barbanza aumentaron o seu número, agás o concello de A Pobra do C. que o diminuíu. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 66: COMERCIO EN RÉXIME DE EXPOSITORES E APARATOS AUTOMÁTICOS VARIAC % ÁREA BARBANZA % C. NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago Asociacionismo Empresarial Neste apartado imos facer mención ás diferentes asociacións de empresarios coas que conta a área Pacto e a o número de asociados a cada unha delas, así coma ao número de asociados aos centros comerciais abertos. Na actualidade existen 10 asociacións de empresarios en toda a área do Pacto, 5 delas na comarca do Barbanza e as 5 restantes na comarca de Noia; 4 das mesmas están integradas na FEB (Federación de Empresarios do Barbanza): Asociación de Empresarios de Boiro, Empresarios de Outes, Asociación de Empresarios de Porto do Son, Asociación de Empresarios de Ribeira. De seguido imos ver unha táboa que recolle cada unha das diferentes asociacións, como están distribuídas segundo os concellos aos que pertencen e cales contan ademais co servizo de Centro Comercial Aberto. Cómpre destacar a pouca unión observada nalgúns casos ao redor deste tema, o que pode supoñer unha debilidade non só para o concello senón tamén para o Pacto

70 CONCELLO ASOCIACIÓNS DE EMPRESARIOS NOME DA ASOCIACIÓN Nº ASOCIADOS CENTRO COMERCIAL ABERTO Nº ASOCIADOS Ó CCA BOIRO Asociación Boirense de Empresarios: ABE 266 Boiro Aberto 119 LOUSAME Non hai NOIA Noia Histórica --- Noia Histórica Asociación Empresarios de San Lázaro SEN DATO Asociación de Actividades Empresariais de Noia OUTES Asociación de Empresarios de Outes POBRA DO C. Comerciantes e Traballadores Autónomos da Puebla do Caramiñal 151 Eixo Comercial Asociación de Empresarios O Deán --- O DEÁN 85 PORTO DO SON Asociación Sonense de Empresarios --- Eixo Comercial RIANXO Asociación Rianxeira de Empresarios 138 ARE 119 RIVEIRA Asociación Empresarios de Riveira 345 Viamare 106 Fonte: Elaboración propia coa colaboración das Asociacións de Empresarios. No cadro seguinte atopamos o número total de asociados ás asociacións empresariais na área Pacto seguindo a clasificación establecida polo Ministerio de Economía e Facenda. Para comezar veremos os asociados retallistas adicados á venda de produtos de alimentación: ALIMENTACIÓN BARBANZA NOIA PACTO SUPERMERCADOS COMERCIO TRADICIONAL: CARNICERÍAS FROITERÍAS PEIXERÍAS PANADERÍAS VIÑO+BEBIDAS RESTO ALIMENTAC. Fonte: Elaboración propia coa colaboración das asociacións empresariais. NON ALIMENTACIÓN COMERCIO TRADICIONAL - VESTIDO E CALZADO BARBANZA NOIA PACTO FOGAR RESTO NON ALIMENTACIÓN COMERCIO MIXTO Fonte: Elaboración propia coa colaboración das asociacións empresariais. A continuación vemos os asociados nas mesmas categorías, pero no Centro Comercial Aberto correspondente: ALIMENTACIÓN BARBANZA NOIA PACTO SUPERMERCADOS COMERCIO TRADICIONAL: CARNICERÍAS FROITERIAS PEIXERÍAS PANADERÍAS VIÑO+BEBIDAS RESTO ALIMENTACIÓN Fonte: Elaboración propia coa colaboración das asociacións empresariais. NO ALIMENTACIÓN COMERCIO TRADICIONAL: - VESTIDO E CALZADO BARBANZA NOIA PACTO FOGAR RESTO NON ALIMENTACIÓN COMERCIO MIXTO Fonte: Elaboración propia coa colaboración das asociacións empresariais

71 As asociacións de empresarios contan tamén con asociados que non se adican ao comercio tradicional, senón que se atopan nas categorías de industria, hostalería e servizos, información que se atopa nos cadros que se poden ver de seguido: SECTOR BARBANZA C. NOIA PACTO INDUSTRIA HOSTALERÍA SERVIZOS Fonte: Elaboración propia coa colaboración das Asociacións de Empresarios. Por último faremos mención aos asociados ao Centro Comercial Aberto dentro dos anteriores grupos: SECTOR BARBANZA C. NOIA PACTO INDUSTRIA HOSTALERÍA SERVIZOS Fonte: Elaboración propia coa colaboración das Asociacións de Empresarios Sector Hostaleiro Neste apartado analizaremos máis en profundidade o sector hostaleiro para o caso de Galicia, A Coruña e o Pacto facendo mención nalgunha ocasión aos diferentes concellos integrantes. O total dos establecementos hostaleiros do Pacto é de 785 (a datos do ano 2007), dos cales 495 pertencen á comarca do Barbanza e os restantes 290 á comarca de Noia. Vexamos un cadro que nos desglosa estes tipos de establecementos para poder ter unha visión máis ampla do sector: TIPO DE ESTABLECEMENTOS GALICIA CORUNA PACTO BARBANZA NOIA Hoteis Cámpings e outras hospedaxes de curta duración Restaurantes Establecementos de bebidas Comedores colectivos TOTAL Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE. Dentro da área do Pacto o concello que presenta maior número de establecementos hostaleiros é Riveira, cun total de 213, seguido de Boiro con 126 e de Noia con 117. Amosamos agora unha gráfica que representa a evolución total deste sector dende o ano 2000 ao 2007 en Galicia, A Coruña e no Pacto

72 COMPARATIVA DA EVOLUCIÓN PORCENTUAL DO SECTOR HOSTALEIRO 0,12 0,10 0,08 0,06 Variación 0,04 0,02 0,00-0,02-0, GALICIA 1% -2% 3% 6% -2% 2% 1% CORUÑA 2% -3% 2% 5% -2% 4% 1% PACTO 1% -1% 3% 10% -3% 3% -1% Tal e como observamos, no ano 2002 prodúcese un decaemento do sector para estas tres áreas de estudo. Con todo, dentro da área Pacto temos que mencionar que a comarca do Barbanza aumenta o seu número de establecementos debido ao incremento que se produciu tanto en Boiro coma en Rianxo; en todos os demais concellos produciuse un lixeiro decaemento. O ano 2004 foi un período de gran expansión para este sector. Vemos que tanto no total de Galicia, da provincia e da área Pacto prodúcese un incremento, bastante considerable nesta última área de estudo, debido a que no 2004 todos os concellos aumentaron o seu número de establecementos. O ano seguinte tivo unha tendencia á baixa e no 2006 todos os concellos aumentaron o seu número agás Lousame, Porto do Son e Rianxo que tiveron unha lixeira caída. No período seguinte o Pacto tivo unha reacción contraria ao resto de Galicia e da provincia; mentres que estes dous aumentaron o número o Pacto diminuíuno, ao igual que as dúas comarcas que o forman. No caso dos concellos non todos reduciron o seu número: Lousame, A Pobra do C. e Rianxo aumentárono e en Noia permaneceu estable. COMPARATIVA DA EVOLUCIÓN PORCENTUAL DA HOSTALERÍA NA COMARCA DO BARBANZA E NOS SEUS CONCELLOS 0,15 0,10 Variación 0,05 0,00-0,05-0, BARBANZA 0% 0% 3% 10% -3% 3% 0% BOIRO -6% 2% -4% 14% -2% 8% -5% POBRA DO C. 6% -6% 3% 1% -3% 1% 4% RIANXO -1% 7% 8% 10% -6% -4% 8% RIVEIRA 3% -1% 7% 12% -3% 3% -2%

73 COMPARATIVA DA EVOLUCIÓN PORCENTUAL DA HOSTALERÍA NA COMARCA DE NOIA E NOS SEUS CONCELLOS 0,20 0,15 0,10 0,05 Variación 0,00-0,05-0,10-0,15-0, C. NOIA 3% -3% 1% 10% -2% 2% -2% LOUSAME 5% -5% 5% 14% -16% -5% 5% NOIA 4% -1% -1% 8% -1% 4% 0% OUTES -6% -3% 0% 8% 0% 9% -1% PORTO DO SON 8% -4% 4% 13% -2% -5% -7% As porcentaxes de evolución no período son as que se amosan de seguido: O aumento do 12% no Pacto débese fundamentalmente ao incremento no ano 2004 do número de hoteis e de hospedaxes de curta duración, que aumentaron en 3 puntos porcentuais cada un. Dentro da área do Pacto o concello que maior variación presentou foi o de Rianxo cun 23%, como consecuencia do paulatino crecemento de cada un dos subgrupos; no ano 2000 tiña un total de 69 establecementos e no ano 2007 pasou a ter 85. ÁREA GALICIA VARIACIÓN 9% O aumento do concello de Riveira dun 20% débese, entre outras cousas, ao incremento do número de restaurantes, pasando de 26 no ano 2000 a un total de 43 no Outro concello que merece ser comentado en profundidade é Lousame, que representa o caso contrario, pois non presenta modificación algunha no caso da porcentaxe e do número total de establecementos (21 para ambos os dous anos). Con todo, no ano 2004 este total incrementouse en 25 para volver a diminuír nos anos consecutivos. No caso deste concello imos facer unha análise máis profunda para ver a evolución nos subgrupos anteriores. Como podemos ver no cadro seguinte o número de establecementos de bebidas diminuíu en 5 unidades e pola contra incrementouse o número de restaurantes e o de Cámpings e hospedaxes de curta duración. LOUSAME TOTAL HOSTALERÍA Hoteis Cámpings e outros tipos de hospedaxe de curta duración Restaurantes CORUÑA 8% PACTO 12% BARBANZA 15% NOIA 8% BOIRO 5% LOUSAME 0% NOIA 14% OUTES 5% POBRA DO C. 8% PORTO DO SON 5% RIANXO 23% RIVEIRA 20% Establecementos de bebidas Hostalería. Non clasificados

74 Axencias de Viaxe Antes de entrar no tema da Restauración e Aloxamento imos facer referencia ás axencias de viaxe existentes no Pacto: Como podemos ver no cadro hai un total de 20 axencias de viaxe na área Pacto, das que a meirande parte pertencen á comarca do Barbanza. O concello no que podemos atopar un maior número destas axencias é Boiro, cun total de 6, seguido por Noia e Riveira, con 5 cada unha. AXENCIAS DE VIAXE BARBANZA 13 NOIA 7 PACTO 20 CORUÑA 233 GALICIA 506 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos Aloxamento e Restauración Para poder ter unha visión máis ampla deste sector é conveniente coñecer a oferta que se pode atopar en canto ao aloxamento e a restauración. Comezaremos pola oferta en aloxamento: Observamos que o número total de aloxamentos na área Pacto é de 82 e que o número total de prazas das que se dispón é de 4.793, cifras bastante considerables se non as comparamos co total de Galicia, xa que dese modo só representarían un 3 e un 4% respectivamente. OFERTA DE ALOXAMENTO PACTO CORUÑA GALICIA HOTEIS PENSIÓNS E HOSTAIS TURISMO RURAL CAMPAMENTOS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS APARTAMENTOS Nº TURÍSTICOS PRAZAS OFERTA DE ALOXAMENTO TOTAL Nº PRAZAS % Nº 3% 34% 100% % PRAZAS 4% 35% 100% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos 2007 actualizados. Case o 60% da oferta total de aloxamento na área Pacto corresponden a hoteis, pensións e hostais, aínda que só representan un 26% das prazas totais desta área de estudo. A oferta non hoteleira representa, en canto ao número de establecementos un 41% do total, pero no referente a número de prazas supón un 74% da oferta total de aloxamento nesta área, polo que, neste sentido, convértese na tipoloxía máis relevante e con maior peso da estrutura da oferta de aloxamento; máis concretamente, son os campamentos os que supoñen un maior peso, ao contar cun 68% do número total de prazas

75 OFERTA DE ALOXAMENTO NA ÁREA DO PACTO (Nº Establecementos) OFERTA DE ALOXAMENTO NA ÁREA DO PACTO (Nº Prazas) 27% 13% 2% 20% 38% HOTEIS PENSIÓNS E HOSTAIS TURISMO RURAL CAMPAMENTOS 68% 1% 14% 12% 5% HOTEIS PENSIÓNS E HOSTAIS TURISMO RURAL CAMPAMENTOS APARTAMENTOS TURÍSTICOS APARTAMENTOS TURÍSTICOS Se profundizamos máis no tema do aloxamento obtemos unha clasificación de todos os establecementos hoteleiros e extrahoteleiros segundo rango; é dicir, no caso dos establecementos hoteleiros segundo o número de estrelas, no turismo rural segundo a clasificación A, B ou C á que faremos mención máis adiante, etc. HOTEIS 1 ESTRELA 2 ESTRELAS 3 ESTRELAS 4 ESTRELAS 5 ESTRELAS TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos En toda a área do Pacto só atopamos un hotel de 4 estrelas situado na comarca do Barbanza, o cal representa unha porcentaxe demasiado pequena comparado co total de Galicia e da provincia. Mentres que A Coruña acolle un 35% do total de hoteis da nosa Comunidade Autónoma, a área Pacto representa un 1,3%. O mesmo sucede no caso de hoteis dunha estrela, que son os máis abundantes nesta área, pero que só representan o 3,9% do total de Galicia. Os hoteis dunha soa estrela repártense equitativamente entre o total as dúas comarcas, pero, se o analizamos máis fondamente vemos que esa repartición non é igual por concellos; os que máis posúen son Noia, Porto do Son e Riveira, cun total de 3 cada unha. PENSIÓNS E HOSTAIS 1 ESTRELA 2 ESTRELAS 3 ESTRELAS TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos

76 En canto ás pensións e hostais hai 14 establecementos dunha e de dúas estrelas pero só 3 que posúen 3 estrelas. No tocante ao número de prazas, teñen un peso maior as de 2 estrelas, cun total de 304, seguidas, pero de lonxe, polos establecementos dunha estrela. No caso do turismo rural a clasificación faise en relación a 4 grupos: - Grupo A: abrangue pazos, castelos, mosteiros, casas grandes e reitorais. - Grupo B: fai referencia ás casas de aldea. - Grupo C: inclúe as casas de labranza. - Grupo D: refírese ás aldeas de turismo rural. TURISMO RURAL A B C TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos O grupo con máis peso tanto a nivel de establecementos coma de prazas é o grupo B, as casas de aldea. Segundo o número de establecementos representa un 14,8% do total da provincia e un 4,22% do total de Galicia. Os campamentos clasifícanse nas categorías de luxo, primeira, segunda e terceira. Cómpre salientar que no total de Galicia non existe ningún campamento de luxo e que os máis abundantes son os de terceira, seguido moi de cerca dos de segunda. Dos 7 campamentos de primeira que hai na provincia de A Coruña un está situado no Pacto, máis concretamente na comarca de Noia (no concello de Porto do Son) e conta cun total de 390 prazas. En canto ós campamentos de segunda ocorre o contrario, sendo máis abundantes na comarca do Barbanza onde supoñen un total de prazas. CAMPAMENTOS 1ª 2ª 3ª TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos No caso dos apartamentos turísticos a clasificación tamén é de luxo, de primeira, segunda e terceira pero represéntanse por catro, tres, dúas ou unha chave respectivamente. Este tipo de establecementos non son moi representativos na nosa zona e tampouco supoñen unha gran oferta de aloxamento, xa que en toda a área do Pacto só atopamos dous, un en cada comarca; máis en concreto, nos concellos de Noia e A Pobra

77 APARTAMENTOS TURÍSTICOS 1 CHAVE 2 CHAVES 3 CHAVES TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos A continuación amosamos unhas gráficas cos principais servizos ofrecidos polos establecementos que levamos analizados neste apartado, clasificándoos segundo pertenzan á agrupación de hostaleiros e extrahoteleiros. PRINCIPAIS SERVIZOS PRESTADOS NOS ESTABLECEMENTOS HOTELEIROS Salón social Lavandería Bar / Cafetería Parque infantil Acceso minusválido Ascensor Admite cans Accesible a motos Accesible a autos PRINCIPAIS SERVIZOS PRESTADOS NOS CAMPINGS Pista de tenis Pesca de superficie Pesca submarina Supermercado Parque infantil Bar / Cafetería Restaurante Troco de moeda Socorrista Caixa de correos Accesible a bus No caso do turismo rural, a gráfica referirase ás actividades que se poden levar a cabo contando coa colaboración das empresas de turismo activo: PRINCIPAIS ACTIVIDADES QUE SE PODEN REALIZAR NOS ESTABLECEMENTOS DE TURISMO RURAL Piragüismo Agroturismo Praia marítima Pesca do mar Pesca fluvial Caza menor Montaña Surf Parapente Rafting Sendeirismo homologado Rutas de montaña Rutas dacabalo Tarefas agropecuarias

78 As licenzas IAE concedidas para o grupo 68: Servizo de Hospedaxe para a área Pacto incrementáronse nun 85% dende o ano 2001 ata o 2008; nas dúas comarcas vemos como tamén se incrementaron moito, nun 92% no caso do Barbanza en nun 74% no de Noia. A maioría de licenzas pertencen á comarca do Barbanza, en especial aos concellos de Rianxo e Riveira. Cabe destacar que o concello de Rianxo pasou de 4 licenzas no ano 2001 a un total de 21 no 2008, o que supón o maior incremento no período de estudo de todas as áreas analizadas (un 425%). EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 68: SERVIZO DE HOSPEDAXE VARIAC % ÁREA BARBANZA % NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. Por derradeiro lugar imos facer referencia aos restaurantes que podemos atopar na nosa área, distinguindo as dúas comarcas e facendo mención á clasificación á que pertencen. RESTAURANTES 1 GARFO 2 GARFOS 3 GARFOS TOTAL ÁREA Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS Nº PRAZAS BARBANZA NOIA PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Cultura e Turismo. Datos No total do Pacto temos 144 restaurantes nos que poden comer un total de comensais. Como podemos ver, a comarca do Barbanza é superior en calquera clasificación no número de restaurantes e, por suposto, de prazas, aglutinando o 58,3% dos restaurantes totais do Pacto e o 55,4% das prazas. En canto ao número de licenzas IAE concedidas para a área Pacto cóntase no ano 2008 con 934, fronte ás 838 do A meirande parte das licenzas (máis do 60%) pertencen á comarca do Barbanza e, dentro desta, o concello con maior número é Riveira cun total de 255 no ano 2008, seguido polo concello de Boiro con 163. Na comarca de Noia o concello que conta con maior número é Noia, con 163. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 67: SERVIZO DE ALIMENTACIÓN VARIAC % ÁREA BARBANZA % NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. As licenzas IAE do grupo 67: Servizo de alimentación abranguen dende servizos de restaurantes, cafés, bares, a servizos en chocolaterías calquera que sexa a súa categoría. Un sector importante a desenvolver para facer máis atractivo o destino, complementar a oferta hostaleira e optimizar a posta en valor dos recursos culturais e naturais públicos é o de

79 empresas que ofrecen servizos de turismo activo. Na última década tense creado un importante número de empresas que ofrecen servizos relacionados co turismo náutico, turismo de natureza e turismo de aventura, contando cun total de 16 empresas deste tipo en funcionamento no Na táboa seguinte faise unha relación do número de empresas segundo o concello no que teñen a súa sede dentro do ámbito do Pacto. Así mesmo, achégase un listado do tipo de actividades principais que ofertan: CONCELLOS Nº EMPRESAS SERVIZOS CONCELLOS Nº EMPRESAS SERVIZOS Boiro 3 Noia 1 Outes 1 Pobra do C. 2 Porto do Son 3 Golf Actividades Turismo activo Actividades Tempo Libre Guías de natureza Actividades a cabalo Sendeirismo Rutas en bicicleta Mergullo Cruceiros a vela Mergullo Rutas a cabalo Surf Rianxo 2 Riveira 4 Fonte: Elaboración propia coa colaboración dos Técnicos de Xuventude dos Concellos. Descenso do Ulla Kitesurf Sendeirismo Paintball Rutas pola Ría en neumática Mergullo Pesca con cana Pesca submarina Rutas pola Ría Paintball Sendeirismo Bicicleta de montaña Outro aspecto a destacar é o funcionamento no período do Programa de Desenvolvemento e Diversificación Económica de Zonas Rurais (PRODER II), tanto na comarca de Noia, integrada dentro da A.R.D. Muros-Noia, coma na do Barbanza, formando parten neste caso da Asociación Deloa xunto coa comarca do Sar. Os proxectos cofinanciados con estes fondos e relativos a empresas do sector hostaleiro e para o turismo activo cítanse a continuación: PROXECTOS COFINANCIADOS POLO PRODER II NA COMARCA DE BARBANZA BOIRO Creación da casa de turismo rural Casa do Patín Creación de hotel rústico en Abanqueiro Creación de restaurante en Boiro Servizos mariños RIANXO RIVEIRA Creación do Hotel Gastronómico Punta Couso Creación de empresa de rutas náuticas Creación de hotel rústico en Teixoeira Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do PRODER II Memoria Sar Barbanza (Facilitada pola Fundación Paideia Galiza) PROXECTOS COFINANCIADOS POLO PRODER II NA COMARCA DE NOIA LOUSAME Casa de turismo rural Do Tarela Ampliación da casa de turismo rural Casa do Xan OUTES Mesón de produtos típicos Casa Amanda Casa de turismo rural Do Zuleiro Ampliación da casa de turismo rural Perfeuto María Empresa de servizos ecuestres PORTO DO SON Restaurante dous garfos A Cociña das Monadas" Hotel Rural Val de Nebra Hotel I estrela O Noso Construción de pensión de tres estrelas Áncora da Ría Equipamento do Hotel restaurante A Salgadeira de Portosín Escola de actividades náuticas Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de FDEZ. BARJA MARTÍNEZ, José Carlos e MONTEAGUDO ROMERO, Inés (2007): PRODER II ( ). A.R.D. Ría Muros-Noia (Cedido pola Fundación Comarcal Noia)

80 A nivel xeral tamén cabe subliñar outras accións xerais como: a creación dun vídeo de recursos patrimoniais ou a asistencia a distintas feiras de turismo: Fitur e BTL- Lisboa. Outras accións desenvolvidas e cofinanciadas polo PRODER II nesta comarca serían: o deseño, elaboración e mantemento da páxina web da A.R.D. Ría Muros-Noia, a asistencia a eventos de promoción turística (tres feiras e dous salóns de turismo), o deseño, execución e mantemento do Sistema de Información Xeográfica da ría Muros-Noia, o estudo para a creación dun produto turístico da zona, a organización do I Foro Turístico da ría Muros-Noia, a realización dunha campaña publicitaria televisiva, a sinalización de recursos turísticos ou a elaboración dun Plan de Calidade de establecementos turísticos da ría. O apoio ao desenvolvemento do tecido empresarial hostaleiro do Proder II foi importante e serve de referencia das novas oportunidades que supoñen o programa Leader e os GAC que no segundo semestre do 2009 estarán en funcionamento e que deben ser un importante estímulo á creación de empresas tanto do sector hostaleiro como de servizos de actividades náuticas no medio natural e posta en valor do patrimonio cultural. Salientar dentro da área do Pacto como entidades dinamizadoras do sector turístico a iniciativa Ruralover promovida dende Deloa e as distintas actividades e programas realizados co impulso da Mancomunidade Arousa Norte. Tanto unha como outra centran as súas actuacións, no que se refire ao ámbito do Pacto, na comarca de Barbanza. No caso da Mancomunidade, xunto co desenvolvemento do Plan de Dinamización Turística que rematou no 2006, destacan iniciativas innovadoras como o proxecto CREAR Turismo dirixido ao apoio á creación de novas empresas, o MET (Mapa Emocional Turístico), o apoio para a creación do Consorcio de Turismo ou o Bono Gastronómico, así como un importante labor de mellora na sinalización de puntos de interese do patrimonio cultural e natural. No caso de Ruralover destaca a creación do Club Ruralover, a posibilidade de realizar reservas on-line e a oferta de paquetes onde se combinan distintos servizos Servizos Varios Este apartado fai referencia ao resto dos epígrafes do sector servizos que non fan mención nin ao sector comercio nin ao sector hostaleiro. Aquí podemos atopar servizos de transporte, educación, actividades de intermediación financeira, etc. De seguido amosamos unha táboa na que recollemos a evolución de cada un dos diferentes grupos nos que dividimos este apartado dende o ano 2000 ata o O total do número de empresas adicadas a servizos varios acadou no ano 2007 a cifra de 1.920, case unhas 600 empresas máis que no ano 2000, o que supón un incremento do 44,69%. Nunha primeira ollada vemos que o grupo que máis aumentou cuantitativamente na área Pacto foi o 70: Actividades Inmobiliarias, que incrementou o seu número de empresas en 151, supoñendo unha porcentaxe de incremento do 127,97%. O ano que máis aumentou este epígrafe foi o 2007, facéndoo en 59 empresas con respecto ao ano anterior. O forte crecemento das Actividades Inmobiliarias no Pacto débese ao incremento en ambas as dúas comarcas que o forman: a comarca do Barbanza cun aumento do 139,24% e a comarca de Noia cunha suba do 105,13%. O aumento da comarca do Barbanza débese ao aumento en todos os seus concellos, en especial o concello de Riveira, onde esta actividade tivo un incremento, en termos absolutos, de 68 empresas

81 Na comarca de Noia tamén sucedeu o mesmo, xa que todos os municipios aumentaron o seu número; o maior aumento cuantitativo produciuse no concello de Noia, con 27 empresas novas. Os únicos grupos que diminuíron o número de empresas foron: o 60. Transporte terrestre e o 90. Actividades de saneamento público. O descenso experimentado no Transporte débese á diminución existente nas dúas comarcas. O decrecemento da comarca do Barbanza foi propiciado pola diminución acontecida sobre todo no concello de Riveira, onde a diminución alcanzou o 18,03%, e, en menor medida, ao descenso do concello de Rianxo (dun 4,17%). O decrecemento da comarca de Noia debeuse á diminución en todos os concellos que a integran do número de empresas adicadas a esta actividade. Por outra banda, o descenso das Actividades de Saneamento Público provén da diminución da comarca do Barbanza, máis en concreto, dos concellos de Boiro e de A Pobra do C. As Actividades Informáticas case se cuadriplicaron neste período de estudo, pasando de 6 no ano 2000 a 23 no TOTAL Nº EMPRESAS ADICADAS A SERVIZOS VARIOS SEGUNDO CNAE NA ÁREA DO PACTO CÓDIGO DESCRIPCIÓN Variac.% Transporte terrestre; transporte por tubos ,85% 61 Transporte marítimo, de cabotaxe e por vías de navegación interiores ,67% 63 Actividades anexas ós transportes: actividades de axencias de viaxes ,17% 64 Correos e telecomunicacións ,29% 67 Actividades auxiliares da intermediación financeira ,67% 70 Actividades inmobiliarias ,97% 71 Alugueiro de maquinaria e equipo sen operario, de efectos persoais e utensilios domésticos ,14% 72 Actividades informáticas ,33% 73 Investigación e desenvolvemento ,56% 74 Outras actividades empresariais ,42% 80 Educación ,57% 85 Actividades sanitarias e veterinarias, servizos sociais ,71% 90 Actividades de saneamento público ,09% 91 Actividades asociativas ,43% Actividades recreativas, culturais e deportivas Actividades diversas de servizos persoais ,47% ,71% TOTAL EMPRESAS SERVIZOS ,69% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do IGE

82 As licenzas IAE do grupo 69: Reparación, podemos incluílas neste apartado de Servizos Varios. Este grupo abrangue calquera tipo de reparacións dende amaños de artigos eléctricos, automóbiles, bicicletas, maquinaria industrial, etc. EVOLUCIÓN DO NÚMERO DE LICENZAS IAE DO GRUPO 69: REPARACIÓNS VARIAC % ÁREA BARBANZA % NOIA % PACTO % Fonte: Elaboración propia a partir de datos da Cámara de Comercio de Santiago. Tal e como sucede na maioría das licenzas a área que máis incrementa o seu número porcentualmente é a comarca do Barbanza, debido ao incremento de todos os seus concellos, en especial do concello de Riveira, que aumentou o número de licenzas en termos absolutos en 26, sendo o concello con maior incremento. Na comarca de Noia só aumentaron o seu número os concellos de Noia e Porto do Son; en 9 e 7 licenzas respectivamente

83 5.2.5 Empresas Exportadoras Segundo o Directorio de Empresas ARDÁN, na área Pacto hai un total de 41 empresas exportadoras, que dan traballo a máis de persoas. Tal e como vemos na táboa e na gráfica seguintes as empresas exportadoras adicadas á industria de produtos alimenticios e bebidas son as máis numerosas na nosa zona. Só estas empresas dan traballo a máis de traballadores. EMPRESAS EXPORTADORAS DA ÁREA PACTO POR CNAE NO ANO 2008 CNAE DESCRIPCIÓN CNAE Nº EMPRESAS 05 PESCA E ACUICULTURA 3 15 INDUSTRIA DE PRODUTOS ALIMENTICIOS E BEBIDAS INDUSTRIA TÉXTIL 1 18 INDUSTRIA DA CONFECCIÓN E DA PELETERÍA 2 20 INDUSTRIA DA MADEIRA, EXC. MOBLES 3 21 INDUSTRIA DO PAPEL 1 25 FABRICACIÓN DE PRODUTOS DE CAUCHO E MATERIAS PLÁSTICAS FABRICACIÓN DE PRODUTOS METÁLICOS, EXC. MAQUINARIA E EQUIPO PRODUCIÓN E DISTRIBUCIÓN DE ENERXÍA ELÉCTRICA, GAS, VAPOR E AGUA QUENTE CONSTRUCIÓN 3 50 VENTA E REPARACIÓN VEHÍCULOS MOTOR, VENTA MENOR COMBUSTIBLES 2 51 COMERCIO POR MAIOR E INTERMEDIARIOS DO COMERCIO 6 52 COMERCIO RETALLISTA, EXC. COMERCIO VEHÍCULOS 1 60 TRANSPORTE TERRESTRE 1 70 ACTIVIDADES INMOBILIARIAS 1 TOTAL EMPRESAS EXPORTADORAS NA ÁREA PACTO 41 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do Directorio de Empresas ARDÁN. A nivel comarcal cómpre mencionar que o 93% das empresas exportadoras do Pacto corresponden á comarca do Barbanza, mentres que o 7% restante sitúase na comarca de Noia EMPRESAS EXPORTADORAS NA ÁREA PACTO NO ANO ACTIVIDADE (Código CNAE) Os concellos que contan con maior número de empresas exportadoras son: Riveira con 16, Boiro con 11 e A Pobra do C. con 8. Na maioría dos casos trátase de empresas do sector 15: Industria de produtos alimenticios e bebidas

84 5.5.8 Economía Social Antes de meternos de cheo na denominada Economía Social imos facer mención á súa procedencia e para o que, primeiramente afondaremos no Terceiro Sector. O Terceiro Sector é un sector que se atopa na metade de camiño entre o público e o privado. Está formado por entidades sen ánimo de lucro como asociacións, fundacións, organizacións non gobernamentais ou empresas que traballan no campo da economía social. A súa función é cubrir espazos que non cobren nin o sector público nin o privado. Unha das partes fundamentais do Terceiro Sector é a Economía Social, que segundo a Confederación Empresarial Española de Economía Social pode definirse como: Unha forma específica de facer empresas que xorde como resposta ás diferentes necesidades que require a cohesión social. As principais características das empresas de Economía Social son: Priman as persoas e o obxecto social sobre o capital. A xestión é participativa e democrática. O seu interese coincide co interese xeral. Defende e aplica principios de solidariedade e responsabilidade. Teñen autonomía de xestión e independencia respecto aos poderes públicos. Aplican os excedentes á consecución de obxectivos de interese xeral, intereses dos membros e o desenvolvemento sostible. Así mesmo, a Economía Social abrangue dous subsectores: 1. Subsector de Mercado: integrado por empresas con organización democrática (isto tradúcese na igualdade: unha persoa = un voto) e nas que a distribución de beneficios non se atopa vinculada ao capital aportado polo socio. A Economía Social de Mercado está integrada por: - Cooperativas. - Sociedades Laborais. - Sociedades Agrarias de Transformación. - Empresas Mercantís non Financeiras controladas por axentes da Economía Social. - Mutuas de Seguro. - Mutuas de Previsión Social. - Caixas de Aforro. 2. Subsector de Non Mercado: abrangue ás institucións privadas sen ánimo de lucro ao servizo dos fogares. Está formada por: - Asociacións. - Fundacións. - Empresas de Inserción (Integración sociolaboral de persoas en risco de exclusión). - Centros Especiais de Emprego (Formación e emprego para persoas con discapacidade). De seguido imos ver o tipo de empresas de Economía Social, xa sexan de Mercado ou de Non Mercado, máis representativas da área Pacto:

85 Cooperativas Son empresas de Economía Social de Mercado; trátase de sociedades de capital variable que, con estrutura e xestión democrática, en réxime de libre adhesión e baixa voluntaria, desenvolve unha empresa de propiedade conxunta, a través do exercicio de actividades socioeconómicas, para prestar servizos e para satisfacer necesidades e aspiracións dos seus socios, e en interese pola comunidade, mediante a participación activa deles, distribuíndo os resultados en función da actividade cooperativizada. Existen 24 tipos de cooperativas diferentes entre as que se poden atopar: cooperativas agrarias, de ensino, do mar, de servizos, de traballo asociado, etc. Segundo a web de cooperativas de Galicia, no Pacto hai 33 cooperativas inscritas no Rexistro de Cooperativas, das que 23 son cooperativas de traballo asociado, 6 cooperativas do mar, 2 de servizos, unha cooperativa agraria e outra de vivenda. Código CNAE Descrición CNAE Cantidade 01 Agricultura e Gandería 1 05 Pesca, Acuicultura e Actividades relacionadas 8 17 Industria Téxtil 1 18 Industria da Confección e da Peletería 9 45 Construción 2 51 Comercio por Xunto e Intermediarios do Comercio 4 80 Educación 1 85 Actividades Sanitarias e Veterinarias 3 92 Actividades Recreativas, Culturais e Deportivas 2 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos de Cooperativas de Galicia. Sociedades Laborais Sociedades de Economía Social de Mercado. Son sociedades de natureza mercantil, anónimas ou de responsabilidade limitada, que contan cun capital social pertencente de xeito maioritario aos seus socios traballadores. Código CNAE Descrición CNAE Cantidade 14 Extracción de Minerais Non Metálicos Nin Enerxéticos 1 27 Metalurxia 1 28 Fabricación de Produtos Metálicos 2 34 Fabricación de Vehículos de Motor, Remolques e Semiremolques 1 35 Fabricación doutro Material de Transporte 1 45 Construción 3 50 Comercio ao por Maior Comercio por Xunto e Intermediarios do Comercio 6 52 Comercio polo Miúdo 6 55 Hostalería 5 63 Actividades Anexas ao Transporte, Axencias de Viaxe 1 74 Outras Actividades Empresariais 4 80 Educación 1 85 Actividades Sanitarias e Veterinarias 1 92 Actividades Recreativas, Culturais e Deportivas 1 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos do Directorio de Sociedades Laborais da Xunta de Galicia

86 Caixas de Aforros Sociedades de Economía Social de Mercado. Son intermediarios financeiros cunha operativa similar á dos bancos, aínda que manteñen peculiaridades que os diferencian, como poden ser a natureza xurídica, a composición dos seus órganos de goberno e a súa regulación. CAIXAS DE AFORROS ÁREA BARBANZA NOIA PACTO CORUÑA GALICIA Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Atlas Socioeconómico de Caixanova 2007 (datos 2006) e 2008 (datos 2007). Asociacións 2 Sociedades de Economía Social de Non Mercado. No tecido asociativo destacan entidades que prestan servizos a persoas con diversidade funcional que podemos consultar no documento Mapa de Recursos. Na última década proliferou a existencia de asociacións de carácter cultural que ofrecen servizos relacionados coas artes plásticas e escénicas (música, danza, teatro, ) sendo entidades que tanto ofrecen emprego a profesionais destes sectores como á súa vez facilitan formación de diferentes niveis, mesmo de carácter pre-profesional. As bandas de música, os grupos de teatro, etc, son viveiros nos que se inician posibles futuros profesionais relacionados co mundo da cultura. As asociacións empresariais e profesionais de distintos ámbitos tamén son xeradoras de emprego para técnicos cualificados relacionado co ámbito da administración e empresa ao tempo que ofrecen formación e servizos para a mellora da empregabilidade e do emprendemento. Unha relación exhaustiva deste tipo de asociacións podemos atopala no apartado 5.5 (Tecido Empresarial), así coma no documento denominado Mapa de Recursos. Tamén as asociacións deportivas ofrecen unha posibilidade de emprego, como por exemplo, para monitores deportivos. Fundacións No Pacto existen diversos tipos de fundacións: Hai fundacións de carácter asistencial e educativo como son a Fundación Blanco Monroy no concello de Noia, a Fundación Escuelas Josefa Sobrido no concello de Riveira e o colexio Divino Maestro de A Pobra do Caramiñal, pertencente á Fundación Pedro Barrié de la Maza situada na cidade de A Coruña. 2 Debido a problemas de actualización nos censos municipais de asociacións non foi doado realizar unha análise cuantitativa deste tipo de entidades

87 Fundacións con carácter sanitario coma a Fundación Pública Hospital da Barbanza, situada no concello de Riveira (faise mención a esta fundación no apartado 3.13 Sanidade). Fundacións de carácter cultural coma a Fundación do Museo do Gravado de Artes (no concello de Riveira). Na área Pacto actúa tamén a Fundación Paideia a través da Asociación de Desenvolvemento Rural Deloa (faise mención á mesma no apartado Proxecto Equal). Centros Especiais de Emprego Sociedades de Economía Social de Non Mercado. Definimos como Centros Especiais de Emprego aqueles centros que realizan un traballo produtivo, participando regularmente nas operacións de mercado e que teñen por finalidade a integración das persoas con discapacidade ao réxime de traballo normal, asegurando un emprego remunerado á vez que prestan os servizos de axuste persoal e social que requiran estes traballadores. A súa estrutura e organización será similar ás das empresas ordinarias. Poden ser creados por administracións públicas ou por persoas físicas, xurídicas ou comunidades de bens, que teñan capacidade xurídica e de obrar para ser empresarios. Tal e como recollemos no apartado Recursos para Persoas con Discapacidade de este mesmo estudo (páxina 55-56), na área do Pacto só existe un Centro Especial de Emprego situado no concello de Noia: A Creba Feito á Man, SL; pertencente ao código CNAE Fabricación de outros artigos de papel e cartón

88 5.5.9 Viveiro de Empresas Un proxecto moi atractivo que se está levando a cabo na área Pacto, máis concretamente no concello de Boiro, é a construción dun Viveiro de Empresas. Preténdese que este proxecto comece a funcionar o vindeiro ano Trátase dunha estrutura física que combina o ofrecemento de locais, formación, asesoramento e prestación de servizos. No Pacto a creación de novas empresas supón, no ano 2007 un 7,69% do total da provincia e un 3,21% de Galicia. A pesares disto, segundo datos da Cámara de Comercio só un 20% das empresas de nova creación (entendendo por estas as de idade menor a 3 anos) continúan coa súa actividade e iso agrávase máis nas empresas de servizos. Por isto, os obxectivos que se pretenden conseguir coa creación dun viveiro de empresas é conseguir o crecemento de novas empresas e a creación de traballo. O edificio que albergará o Viveiro de Empresas estase a construír no polígono industrial de Espiñeira (Boiro) por unha empresa privada. Conta cunha superficie construída de 3.395,70 m 2, dos cales 561,92 m 2 corresponden ao Viveiro. Para a adecuación dos espazos interiores estase a facer cargo un Obradoiro de Emprego subvencionado pola Xunta de Galicia, que actualmente da traballo a 26 desempregados ademais do persoal docente e de apoio. O obradoiro conta con 2 módulos diferenciados: albanelería e carpintería. Dito edificio catalogarase de sostible xa que terá instalados paneis solares, enerxía fotovoltaica para o alumeado e biomasa para a calefacción, e estará dotado das últimas tecnoloxías. O centro constará de 2 alturas en el estarán instalados un Centro de Formación, o Viveiro de Empresas e unha serie de áreas comúns. O Viveiro contará cun total de 11 oficinas repartidas nas dúas alturas (4 na planta baixa e 7 na planta alta), unha sala de conferencias e 2 salas de xuntas. O centro de formación terá 4 talleres: albanelería, carpintería, cantería e xardinería

89 5.6 Sector Pesqueiro Introdución Flota do Pacto Buques segundo Arte de Pesca Flota segundo Arte Menor Buques destinados á Acuicultura Flota segundo Arqueo e Potencia Evolución da Flota Cultivos Mariños Bateas O Mexillón Parque de Cultivo Mariño Granxas Mariñas Cetarias Criadeiros Estacións Depuradoras e Centros Expedición Lonxas do Pacto Principais Especies Vendidas por Lonxa Descargas de Túnidos Plans de Extracción de Marisco Asociacionismo Confrarías de Pescadores Agade: Asociación Galega de Empresarios Depuradores de Moluscos

90 Anfaco: Asociación Nacional de Fabricantes de Conservas de Pescados y Mariscos

91 5.6.1 Introdución A importancia do sector pesqueiro en Galicia reflíctese na seguinte táboa: DATOS DE EMPREGO ACTIVIDADE Nº DE EMPREGOS Pesca extractiva, marisqueo e acuicultura Conserva Conxelado Comercialización TOTAL Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos. Datos Se atendemos á estimación que se manexa para este sector referida ao emprego que xera en terra, temos que, segundo os datos de afiliación ao réxime especial do mar, os máis de empregos no mar na zona Pacto supoñen case en terra, o que indica a relevancia do sector na economía de Barbanza-Noia. Nas páxinas que seguen achéganse distintos datos que confirman a extraordinaria importancia do sector para o desenvolvemento non só do territorio de estudo, senón da propia Comunidade Autónoma. Como veremos, a cantidade de peixe e marisco desembarcado, así como a variedade de especies capturadas e o volume de vendas que xera, sitúan ao sector pesqueiro, marisqueiro e da industria alimentaria vinculada a el como sectores estratéxicos. Comezaremos a análise pola flota, para a continuación abordar o tema dos parques de cultivos mariños, as vendas totais das lonxas do Pacto, así como as ventas en cada unha das diferentes lonxas e as descargas de túnidos. Para rematar faremos referencia ao tecido asociativo empresarial do sector

92 5.6.2 Flota do Pacto O número de buques dos que dispón o Pacto é de repartidos por todo o territorio, dos cales faenan en caladoiros nacionais e os restantes, todos eles pertencentes ao porto de Riveira, traballan en caladoiros comunitarios ou internacionais. FLOTA DO PACTO PORTO CALADOIRO Nº BARCOS BARBANZA C. NOIA PACTO NACIONAL 831 COMUNITARIO 6 INTERNACIONAL 12 NACIONAL 524 COMUNITARIO 0 INTERNACIONAL 0 NACIONAL 1355 COMUNITARIO 6 INTERNACIONAL 12 TOTAL DE BUQUES NO PACTO Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Plataforma Tecnolóxica de Pesca da Consellería do Mar da Xunta de Galicia. Datos a PORCENTAXE DE BUQUES SEGUNDO O CALADOIRO AO QUE PERTENCEN NA ÁREA PACTO 0,44% 0,87% 98,69% NACIONAL COMUNITARIO INTERNACIONAL BUQUES SEGUNDO O CALADOIRO AO QUE PERTENCEN NA COMARCA DO BARBANZA 1% 1% BUQUES SEGUNDO O CALADOIRO AO QUE PERTENCEN NA COMARCA DE NOIA 0% 98% NACIONAL COMUNITARIO INTERNACIONAL 100% NACIONAL COMUNITARIO INTERNACIONAL

93 Buques segundo Arte de Pesca Se atendemos ás artes de pesca, distinguimos entre arte menor, cerco, palangre e arrastre: FLOTA TOTAL SEGUNDO ARTE DE PESCA *CALADOIRO NACIONAL *CALADOIRO NON NACIONAL ÁREA ARTE Nº BARCOS ÁREA ARTE Nº BARCOS ARRASTRE 42 ARRASTRE 3 BARBANZA MENOR 777 BARBANZA MENOR 0 CERCO 10 CERCO 2 PALANGRE 2 PALANGRE 13 ARRASTRE 0 ARRASTRE 0 C. NOIA MENOR 507 C. NOIA MENOR 0 CERCO 17 CERCO 0 PALANGRE 0 PALANGRE 0 ARRASTRE 42 ARRASTRE 3 PACTO MENOR MENOR 0 PACTO CERCO 27 CERCO 2 PALANGRE 2 PALANGRE 13 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Plataforma Tecnolóxica de Pesca da Consellería do Mar da Xunta de Galicia. Datos a PORCENTAXE DE BUQUES SEGUNDO O CALADOIRO AO QUE PERTENCEN NA ÁREA PACTO 0,44% 0,87% 98,69% NACIONAL COMUNITARIO INTERNACIONAL

94 Flota segundo Arte Menor Para afondar un pouco máis no estudo dos buques desglosarémolos segundo as artes menores de pesca coas que faenan: a. Flota de artes menores con artes de anzol por portos base O número total de embarcacións do ámbito do Pacto dende as que se traballa con estas artes representa un 32% do total da flota galega. O porto de Noia, cun 12,55% do total da flota galega que faena con artes de anzol é o que conta cun maior número de embarcacións orientadas á pesca con este tipo de artes en Galicia. A importancia da flota increméntase se atendemos aos datos de embarcacións con artes menores con liña ou cordel onde a porcentaxe do Pacto respecto á Comunidade Autónoma sobe a máis do 39%, sendo Noia o concello que conta cun 16,79% do total da flota de Galicia dedicada a este tipo de artes. No uso do palangrillo é o porto de Riveira o que conta con maior peso en Galicia (un 10,41%), pero no conxunto do Pacto a porcentaxe de embarcacións que faenan con esta arte só acada unha porcentaxe do 18% sobre o total. CON ARTES DE ANZOL PORTOS Nº Buques % Distribución sobre Galicia Arqueo Potencia NOIA ,99% 12,55% RIVEIRA ,22% 8,48% AGUIÑO ,20% 4,22% RIANXO ,62% 3,13% POBRA DO C ,30% 2,08% CABO DE CRUZ SIN DATO 35 SIN DATO 1,66% SIN DATO 20 SIN DATO PACTO ,12% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Anuarios de Pesca da Consellería de Pesca. 567 b. Flota de artes menores con artes de marisqueo por portos base PORTOS Nº Buques ARTES DE MARISQUEO % Distribución sobre Galicia Arqueo Potencia NOIA ,71% 12,05% RIANXO ,48% 6,16% RIVEIRA ,43% 5,56% AGUIÑO ,50% 3,49% POBRA DO C ,33% 3,22% CABO DE CRUZ ,89% 2,61% PACTO ,34% 33,09% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Anuarios de Pesca da Consellería de Pesca. A importancia do sector marisqueiro vese reflectida na porcentaxe de flota total do Pacto en Galicia. Máis do 43% das embarcacións que se dedican na nosa Comunidade Autónoma os labores marisqueiros teñen como base algún dos portos do Pacto e esta porcentaxe sobe ata o 51% no marisqueo dende embarcación. Neste tipo de actividade o porto de Noia conta co 15,11% sendo o

95 primeiro de Galicia neste apartado. Destaca o porto de Aguiño na flota dedicada ao percebe, cun total de 99 embarcacións que representan un 16,28% de Galicia, e o de Rianxo no uso do rastro de vieira, con 31 embarcacións e un 15,42%, situándose no segundo lugar, despois de Cambados, en embarcacións que faenan con dita arte. c. Flota de artes menores con artes de cerco por portos base O volume da flota na utilización deste tipo de arte tamén ten unha importante porcentaxe de participación sobre o total da flota da nosa Comunidade Autónoma, xa que representa case un 37% do total. PORTOS Nº Buques ARTES DE CERCO % Distribución sobre Galicia Arqueo Potencia RIVEIRA ,54% 10,20% RIANXO 4 4 7,69% 8,16% NOIA 3 3 5,77% 6,12% AGUIÑO 2 2 3,85% 4,08% PORTO DO SON 2 2 3,85% 4,08% PORTOSÍN 2 2 3,85% 4,08% PACTO ,55% 36,72% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Anuarios de Pesca da Consellería de Pesca. d. Flota de artes menores con artes de enmalle por portos base Neste caso o total do Pacto sobre o de Galicia está no 21%, sendo os portos de Rianxo e Noia os que contan con maior número de embarcacións que utilizan este tipo artes en Galicia. PORTOS Nº Buques ARTE DE ENMALLE % Distribución sobre Galicia Arqueo Potencia RIANXO ,70% 3,67% NOIA ,24% 5,53% RIVEIRA ,99% 4,10% CABO DE CRUZ ,05% 2,67% POBRA DO C ,83% 2,58% PACTO ,81% 18,55% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Anuarios de Pesca da Consellería de Pesca. e. Flota de artes menores con artes de nasas por portos base A porcentaxe de embarcacións das comarcas de Barbanza e Noia representa case un 30% do total de Galicia. A utilización da nasa da nécora dende 140 embarcacións e dende 114 con nasas do polbo que teñen por base Riveira, así como as 181 de Noia, 84 de A Pobra e 73 de Cabo de Cruz con nasa de camarón, indican a importancia deste tipo de artes para a economía do ámbito do Pacto

96 PORTOS Nº Buques ARTES DE NASAS % Distribución sobre Galicia Arqueo Potencia NOIA ,04% 7,41% RIVEIRA ,62% 5,77% POBRA DO C ,49% 3,24% CABO DE CRUZ ,81% 2,50% RIANXO ,40% 2,41% AGUIÑO SEN DATO 53 SEN DATO 1,64% SEN DATO 50 SEN DATO 724 PACTO ,36% 22,97% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Anuarios de Pesca da Consellería de Pesca. No que se refire á flota do caladoiro nacional que faena con artes de cerco destaca Portosín con 17 unidades, segundo porto en importancia de Galicia por número de embarcacións con ese tipo de artes, e os portos de Riveira e Aguiño que suman un total de 9 nese concello. Moi importante é mencionar a renovación e mellora que se levou a cabo na flota de Riveira co obxectivo de adaptala á forte competencia doutras flotas e que veu imposta pola propia estratexia para o sector impulsada dende a Unión Europea nos últimos anos. Para poder acadar o grado de modernización que posúen na actualidade distintas empresas armadoras que teñen como porto base Riveira, recibiron un importante volume de axudas procedentes do IFOP. Segundo datos da organización non gobernamental Fishsubsidy, Riveira é o quinto porto da U.E. en recibir máis axudas dende o ano 1994 ata o O ranking é o seguinte: 1. Vigo con 238 millóns de euros. 2. Huelva con 97 millóns de euros. 3. As Palmas con 84 millóns de euros. 4. Ceuta con 81 millóns de euros. 5. Riveira con 71,8 millóns de euros Buques Destinados á Acuicultura No caso dos buques dedicados á acuicultura atopamos moita disparidade segundo os concellos; mentres nos concellos de Noia e Riveira son inexistentes, no concello de Boiro (na parroquia de Cabo de Cruz) e no de Rianxo pasan do centenar. BUQUES DESTINADOS Á ACUICULTURA 0,30% ACUICULTURA PORTO Nº BARCOS CABO DE CRUZ ,81% 38,67% NOIA 1 POBRA DO C ,92% 0,30% CABO NOIA POBRA DO C. RIANXO RIVEIRA RIANXO 145 RIVEIRA 1 Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Plataforma Tecnolóxica de Pesca da Consellería do Mar da Xunta de Galicia. Datos a

97 Flota segundo Arqueo e Potencia Imos ver agora un cadro no que se recolle o arqueo en GT e a potencia en cabalos (CV) en cada porto do Pacto, do total da provincia e de Galicia. PORTOS ARQUEO PORTOS POR ARQUEO E POTENCIA % SOBRE GALICIA POTENCIA % SOBRE GALICIA AGUIÑO 410 0,22% ,70% CABO DE CRUZ 55 0,03% ,33% CORRUBEDO 26 0,01% 272 0,06% NOIA 482 0,26% ,89% PALMEIRA 19 0,01% 174 0,04% POBRA DO C. 91 0,05% ,33% PORTO DO SON 161 0,09% ,31% PORTOSÍN ,55% 945 0,21% RIANXO 294 0,16% ,67% RIVEIRA ,29% ,53% PACTO ,68% ,06% CORUÑA ,85% ,63% GALICIA % % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos dos Anuarios de Pesca da Consellería de Pesca. Á vista dos anteriores cadros podemos comentar algúns aspectos que indican a importancia da flota do Pacto no conxunto de Galicia. O porto de Noia é o primeiro porto do Pacto en canto a número de embarcacións se refire: conta con 421, ocupando o segundo posto no total de Galicia. O primeiro ocúpao a Illa de Arousa con 442. Se atendemos ao número de embarcacións por concello Riveira é o que máis embarcacións posúe tanto no Pacto coma en toda a Comunidade Autónoma, cun total de 448. O primeiro porto de Galicia por toneladas de arqueo é Vigo con GT, e o segundo Riveira, con GT. Se atendemos á potencia atopamos o mesmo ranking: Vigo sitúase no primeiro lugar con CV e Riveira no segundo cun total de CV

98 Evolución da Flota Vexamos agora a variación que sufriu a flota neste período de estudo: A área Pacto tivo unha maior variación porcentual que Galicia e que a provincia de A Coruña. Dentro do Pacto a comarca do Barbanza foi a que máis diminuíu a súa flota; nun 44% con respecto ao ano ÁREA VARIACIÓN GALICIA % CORUÑA % PACTO % BARBANZA % NOIA % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos COMPARACIÓN DA FLOTA NO PERÍODO GALICIA CORUÑA PACTO BARBANZA C. NOIA Se analizamos con un pouco máis de profundidade a evolución en cada porto vemos que o que presenta un maior descenso é Rianxo, onde a flota diminuíu en máis do 60%, seguido por Cabo de Cruz cunha redución superior ao 50%. ÁREA VARIACIÓN AGUIÑO % CABO DE CRUZ % CORRUBEDO % FREIXO 6 SEN DATO -- NOIA % PALMEIRA % POBRA DO C % PORTO DO SON % PORTOSÍN % RIANXO % RIVEIRA % Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería de Pesca e Asuntos Marítimos

99 5.6.3 Cultivos Mariños Unha das características máis destacadas da área Pacto tanto pola súa achega á actividade socioeconómica como pola súa presenza visual (no caso das bateas) son os cultivos mariños. Neste apartado faremos mención aos diferentes tipos de establecementos de cultivos mariños Bateas A localización das bateas divídese segundo distritos. Na nosa área contamos con 3 distritos diferenciados: o Distrito de Noia, o Distrito de Riveira e o Distrito do Caramiñal (No mapa seguinte podemos ver o territorio que abrangue cada un deles). O Distrito de Noia conta cun só polígono no que se sitúan 27 bateas das que 26 se dedican ao cultivo do mexillón e soamente dúas ao cultivo de ostra plana (unha delas cultiva ambas especies á vez). O Distrito de Riveira posúe dous polígonos denominados B e C e conta cun total de 64 bateas dedicadas integramente ao cultivo do mexillón. O Distrito do Caramiñal é o máis extenso dos tres; conta con 7 polígonos e cun total de 660 bateas especializadas fundamentalmente no cultivo do mexillón. Só hai 5 bateas nas que se cultivan conxuntamente outras especies coma as ameixas babosas, ameixas finas, ameixas xaponesas e ostras planas. COMPARACIÓN DAS BATEAS SEGUNDO DISTRITO 4% 9% CARAMIÑAL NOIA RIVEIRA 87% Fonte: Elaboración propia a partir dos datos da Consellería do Mar a data