2. Kontzeptuak eta metodologia 13 LIKIDAZIO KATEA PFEZren aitorpen bateratuak likidazio kate osoa biltzen du: errenta iturriak lehenik, oinarri likidagarria, kuota osoa, kenkariak, kuota likidoa eta konturako ordainketak gero, eta kuota likido diferentziala azkenik. Erabilitako kontzeptuak zergak berak definitzen dituen eta aitorpen ereduan adierazita daudenak dira noski. Guztiarekin ere, esan behar da aurkezpen taula errazteko, hainbat multzo edo talde osatu direla. Hona hemen: 1. Ondare irabazi eta galerak kontzeptuak (5.ak) bai urtebetetik beherakoak eta bai urtebetetik gorakoak hartzen ditu. Lehenengoak oinarri likidagarri orokorrari gehitzen zaizkio eta bigarrenak oinarri likidagarri bereziari. 2. Beste murrizpen batzuk kontzeptuan (11.ean) hauek sartzen dira: aurreko ekitaldietako etekin irregular negatiboen konpentsazioak, pentsio konpentsagarrien eta urteko mantenurako ordainketen murrizpenak, aurreko ekitaldietako oinarri likidagarri erregular edo orokor negatiboen konpentsazioa, eta errenta salbuetsiak, karga tasa kalkulatzeko izan ezik (errenta salbuetsiak zeinu negatiboz sartzen direnez, Gaintzako udalerrian kontzeptu horrek balio negatiboa du). 3. Gainontzeko kenkari familiar eta pertsonalak kontzeptuan (19.ean) hiru kenkari hauek sartzen dira: haurrak adoptatzeagatik, urteko mantenua ordaintzeagatik eta zergadunarekin bizi den 65 urtetik gorako pertsona ezinduagatik. 4. Ohiko etxebizitzan inbertitzea kontzeptuak (21.ak) inbertsioagatik beragatik aplikatzen den kenkariaz gainera, etxebizitza-kontuan inbertitzeagatik eta familia ugarien soberakinagatik aplikatzen diren kenkariak jasotzen ditu. 5. Beste kenkari batzuk kontzeptuan (27.ean) honako hauek sartzen dira: Ceutan eta Melillan lortutako errentengatik aplikatzen diren kenkariak, gardentasun fiskaleko sozietateei eta nazioarteko sozietate gardenei dagozkienak eta bestelako kenkariak. 6. Gainontzeko atxikipenak eta konturako ordainketak kontzeptuak (35.ak) sarien eta gardentasun fiskalaren kontura egindako ordainketak biltzen ditu, bai eta aurreko ekitaldietan egindako kenkarietarako eskubidea galtzeagatik sortutako gehikuntza ere (azken honek zeinu negatiboa duenez, 13 udalerritan kontzeptu horrek balio negatiboa du). Likidazio kateko kontzeptuek bi datu mota biltzen dituzte: kanpokoak (adibidez, 1 edo 2 edo 15), eta kalkulatuta- CADENA DE LIQUIDACIÓN La declaración consolidada del IRPF recoge la cadena de liquidación comenzando desde las fuentes de renta y pasando entre otros por la base liquidable, cuota íntegra, deducciones, cuota liquida y pagos a cuenta, para terminar con la cuota liquida diferencial. Los conceptos utilizados han sido obviamente los definidos por el propio impuesto y consignados en el modelo de declaración. No obstante señalar que para simplificar el cuadro de presentación se han realizado una serie de agrupaciones y consolidaciones. Así: 1. El concepto 5. Ganancias y pérdidas patrimoniales incluye tanto las de menos de un año que se agregan a la base liquidable general como las de más de un año que forma la base liquidable especial. 2. En el concepto 11. Otras reducciones están incluidos: las compensaciones de rendimientos irregulares negativos de ejercicios anteriores, las reducciones por pensiones compensatorias y anualidades por alimentos, la compensación de bases liquidables regulares o generales negativas de ejercicios anteriores y las rentas exentas excepto para determinar el tipo de gravamen (esta última con signo negativo, razón por la cual en el municipio de Gaintza este concepto tiene valor negativo). 3. El concepto 19. Resto deducciones familiares y personales incluye las deducciones por adopción, por abono de anualidades por alimentos y por persona mayor de 65 años con grado de discapacidad reglamentario que conviva con el contribuyente. 4. El concepto 21. Inversión en vivienda habitual incluye además de la propia deducción por inversión, las deducciones por inversión en cuenta vivienda y el exceso para familias numerosas. 5. El concepto 27. Otras deducciones incluye las deducciones por rentas obtenidas en Ceuta y Melilla, de sociedades de transparencia fiscal e internacional y otras deducciones. 6. El concepto 35. Resto pagos a cuenta y retenciones incluye los pagos a cuenta de premios y de transparencia fiscal, así como el incremento por pérdida del derecho de deducciones de ejercicios anteriores (este último con signo negativo, razón por la cual en un total de 13 municipios este concepto tenga valor negativo). Los diversos conceptos de la cadena de liquidación contienen dos tipos de datos: externos (como por ejemplo el 1 ó el 2 ó el 15) y calculados (como el 7 y cuya fórmula se especifica en el cuadro como suma de 1+2+3+4+5+6). Naturalmente, todos los conceptos con datos calculados pueden 2 0 0 5 UdalGIDA Zenbaki berezia
14 2. Kontzeptuak eta metodologia koak (7, kasu, zeinaren formula 1+2+3+4+5+6 eragiketaren batura bezala zehaztu baita koadroan). Jakina, datu kalkulatuak dituzten kontzeptuak beste datuetatik abiatuta ere lortu daitezke. 29. kontzeptua, Kuota likidoa delakoa, ez da datu kalkulatu bezala zehaztu, aitorpen guztiak batuta ez baita 29 = 14 28 eragiketa betetzen. Banaka hartuta, eragiketa hori zergadun batzuentzat betetzen da; beste batzuek, ordea, kuota osoa gainditzen duten kenkariak jarri dituzte beren aitorpenean, oso-osorik aplikatzerik ez dituzten arren. Azkenik, ez dugu ahaztu behar likidazio katearen errentak zenbateko garbiak direla beti, hau da, eragiketa honen emaitza direla: etekin gordinak ken gastu kengarriak (Gizarte Segurantzari egindako kotizazioak, kuota sindikalak, errentan emandako ondasun higiezinen konponketa eta artapen gastuak...) ken kenkari aplikagarriak (lan etekinen hobaria,...). obtenerse directamente a partir de los otros datos. En el caso del concepto 29. Cuota líquida no se ha especificado como dato calculado, ya que a nivel agregado no se cumple 29 = 14 28. A nivel individual existen contribuyentes para los que esa igualdad se cumple, pero hay otros que rellenan en su declaración deducciones superiores a la cuota íntegra, aunque no se las puedan aplicar en su totalidad. Y por último, no debemos olvidar que las rentas de la cadena de liquidación hacen siempre referencia a importe netos, es decir, se definen como la suma de rendimientos brutos menos los gastos deducibles (cotizaciones a la Seguridad Social, cuotas sindicales, reparación y conservación de inmuebles arrendados,..) y menos las reducciones aplicables (bonificación por rendimientos de trabajo,..). ESKUALDEAK Eskualdeen araberako sailkapenaren barruan Donostia hiria Donostialdea eskualdetik kanpo utzi dugu probintziako hiriburu gisa dituen ezaugarri bereziengatik, eta beste eskualde bat balitz bezala hartu da. Eskualdeak nola banatu diren 1. eranskinean ikus daiteke. COMARCAS Dentro de la clasificación comarcal se ha dejado fuera de la comarca de Donostialdea a la propia ciudad de Donostia, a causa de sus especificas características como capital de provincia, y se ha considerado como comarca diferente. En el Anexo 1 se puede observar la distribución comarcal utilizada. TALDEAK BIZTANLERIAREN ARABERA Biztanleko batez besteko zenbatekoak kalkulatu eta udalerriak tamainaren arabera estratifikatzeko erabili diren datuak Zuzenbidezko Biztanleriarenak dira, Estatistika Institutu Nazionalak 2003/01/01era arteko udal errolda berrikusi ondoren argitaratuak. 3. eranskinean ikus daiteke zein taldetan sailkatu den udalerri bakoitza tamainaren arabera. GRUPOS SEGÚN LA POBLACIÓN Los datos de población utilizados para calcular los importes medios por habitante y realizar la estratificación de los municipios por tamaño han sido los de la Población de Derecho, publicados por el Instituto Nacional de Estadística según la Revisión del Padrón municipal a 01/01/2003. En el Anexo 3 se puede observar en que grupoo según el tamaño ha sido la clasificado cada municipio. AITORPENEN BANAKETA OINARRI LIKIDAGARRIAREN TARTEEN ARABERA Honako pausuak egin dira PFEZren aitorpenak oinarri likidagarriaren tarteen arabera banatzeko: 1. Aurkeztu diren 336.422 aitorpenak txikienetik handienera ordenatu dira oinarri likidagarriaren zenbatekoa kontuan hartuta. 2. Aitorpen kopuru bereko 5 taldetan banatu dira (67.285 aitorpen lehen eta bigarren taldean eta 67.284 aitorpen gainerako taldeetan). 3. Lehen taldean oinarri likidagarririk txikieneko 67.285 aitorpenak sartu dira, hau da, 6.479,5 euro bitarteko oinarri likidagarria duten aitorpenak. 4. Bigarren taldea 6.479,5 eta 12.153,1 euro bitarteko oinarri likidagarria duten 67.285 aitorpenek osatzen dute. DISTRIBUCIÓN DE LAS DECLARACIONES POR TRAMOS DE BASE LIQUIDABLE Los pasos que se han seguido para distribuir las declaraciones del IRPF por tramos de base liquidable han sido los siguientes: 1. Se han ordenado las 336.422 declaraciones presentadas de menor a mayor importe de la base liquidable. 2. Se han repartido en 5 grupos de igual número de declaraciones cada uno (67.285 en el primero y segundo y 67.284 en el resto de grupos). 3. El primer grupo esta formado por las 67.285 declaraciones con menor importe de base liquidable, concretamente por las declaraciones de hasta 6.479,5 euros de base liquidable. 4. El segundo grupo esta formado por las 67.285 declaraciones que tienen una base liquidable entre 6.479,5 euros y 12.153,1 euros. Zenbaki berezia UdalGIDA 2 0 0 5
2. Kontzeptuak eta metodologia 15 5. Hirugarren taldea 12.153,1 eta 17.057,5 euro bitarteko oinarri likidagarria duten 67.284 aitorpenek osatzen dute. 6. Laugarren taldea 17.057,5 eta 24.119,1 euro bitarteko oinarri likidagarria duten 67.284 aitorpenek osatzen dute. 7. Bosgarren eta azken taldean oinarri likidagarririk handieneko aitorpenak sartu dira, 24.119,1 eurotik gorakoak. Hau da, oinarri likidagarriaren balioaren arabera ordenatuta dauden 5 taldetan banatu dira aitorpenak, eta talde bakoitzak aitorpen guztien %20 hartzen du. Horrela, lehen taldea oinarri likidagarri gutxien aitortu duten zergadunen %20k osatzen dute, eta azken taldea, ordea, oinarri likidagarri gehien aitortu dutenen %20k. 5. El tercer grupo esta formado por las 67.284 declaraciones que tienen una base liquidable entre 12.153,1 euros y 17.057,5 euros. 6. El cuarto grupo esta formado por las 67.284 declaraciones que tienen una base liquidable entre 17.057,5 euros y 24.119,1 euros. 7. El quinto y último grupo esta formado por las 67.284 declaraciones que mayor base liquidable declaran, más de 24.119,1 euros. Es decir, se han distribuido las declaraciones en 5 grupos ordenados según el valor del base liquidable y de manera que cada grupo este constituido por el 20% del total de declaraciones. Así, el primer grupo estará formado por el 20% de los contribuyentes que menor base liquidable declaran, mientras que el último estará formado por el 20% de los contribuyentes que mayor base liquidable declaran. AITORPENEN BANAKETA ERRENTA ITURRI NAGUSIA- REN ARABERA Oro har, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergak bi zati hartzen ditu kontuan: batetik, zergadunaren sarrerak eta gastuak eta, bestetik, ondarezko ondasunak saltzeagatik izandako galerak eta irabaziak. Zergaren oinarri likidagarria eragiketa honen emaitza da: (etekin positiboak etekin negatiboak) + (ondare irabaziak ondare galerak). Hortaz, sarritan gerta daiteke aitorpen batek errenta iturri bat baino gehiago izatea. Hori kontuan, aitorpenak errenta iturri nagusiaren arabera sailkatu dira. Zenbateko negatiboak dituzten aitorpenak era egokian sailkatzearren, honako irizpidea erabili da errenta iturri bat edo bestea esleitzeko orduan: Ondo hau izanik: A jardueren etekin garbia. T lanaren etekin garbia. K kapitalaren etekin garbia (kapital higikor zein higiezinarena). Abs() funtzio absolutua (zenbateko negatiboak positibo bihurtzen dituena) DISTRIBUCIÓN DE LAS DECLARACIONES SEGÚN FUENTE DE RENTA PREDOMINANTE En general, el IRPF tiene en cuenta, por una parte, los ingresos y gastos del contribuyente, y por otra, las pérdidas y ganancias por la venta de los bienes patrimoniales. La base liquidable del impuesto es el resultado de la siguiente operación: (rendimientos positivos rendimientos negativos) + (ganancias pérdidas patrimoniales). Por lo tanto, es frecuente que una misma declaración contenga más de una fuente de renta. Así, las declaraciones se han clasificado según su principal fuente de renta. Con el objeto de clasificar adecuadamente a las declaraciones con importes negativos, el criterio para asignar una u otra fuente ha sido el siguiente: siendo: A el rendimiento neto de actividades. T el rendimiento neto de trabajo. K el rendimiento neto de capital (tanto mobiliario como inmobiliario). Abs() la función absoluto (que convierte importes negativos en positivos) - jardueren iturri nagusia izango da baldin eta: Abs (A) > (Abs (T) + Abs (K)) bada - lanaren iturri nagusia izango da baldin eta: Abs (T) > (Abs (A) + Abs (K)) bada - kapitalaren iturri nagusia izango da baldin eta: Abs (K) > (Abs (A) + Abs (T)) bada - beste edozein kasutan bestelako baten iturri nagusia izango da. - se considera fuente predominante de actividades si: Abs (A) > (Abs (T) + Abs (K)) - se considera fuente predominante de trabajo si: Abs (T) > (Abs (A) + Abs (K)) - se considera fuente predominante de capital si: Abs (K) > (Abs (A) + Abs (T)) - se considera fuente predominante de otro en cualquier otro caso 2 0 0 5 UdalGIDA Zenbaki berezia
16 2. Kontzeptuak eta metodologia Hau da, kanpoan geratu dira gardentasun fiskalaren errenta, garrantzi eskasa edukitzeagatik, eta ondare irabazi eta galerak, irregularrak gertatzeagatik. Hala ere, kapital higiezinaren etekinak eta kapital higikorrarenak errenta iturri bakartzat hartu ditugu; izan ere, kolektiboen artean banaketa desberdina duten arren, lotura handia dago elkarren artean. Hiru talde horietako batean ez dauden aitorpenak aitorpen mistoak izeneko taldean sartu ditugu. Es decir, no hemos tenido en cuenta ni la renta por transparencia fiscal, dada su irrelevancia, ni las ganancias y pérdidas patrimoniales, por su irregularidad. Sin embargo, hemos considerado como una sola fuente de renta los rendimientos de capital inmobiliario y los de capital mobiliario, puesto que están muy relacionados, a pesar de que estén distribuidos desigualmente entre los diferentes colectivos. Las declaraciones que no pertenecen a ninguno de esos tres grupos las hemos agrupado bajo el nombre de declaraciones mixtas. OINARRI LIKIDAGARRIAREN DISPERTSIO INDIZEA Edozein analisian batez bestekoak erabiltzen direnean, oso interesgarria izaten da balio horien dispertsio indize edo tasaren bat jasotzea. Dispertsio indize batek zer adierazten du?. Multzo edo sailkapen bateko balioak nola dauden banatuta batez besteko horren inguruan. Balioak egon daitezke batez besteko horren oso hurbil (goitik eta behetik), hau da, metaketa handiagoa da eta orduan banaketa berdintzaileagoa dela esan dezakegu. Edo balioak egon daitezke batez bestekotik oso urruti (batzuk oso goitik eta besteak oso behetik), hau da, balioak oso desberdinki banatuta egotea. Analisi honetan erabili dugun dispertsio indizea formula honen bidez kalkulatu dugu: N Σ I Xij - Xj I i=1 IDj = Xj x Nj Azalpena: IDj = j multzoaren dispertsio indizea Nj = j multzoaren aitorpen kopurua Xij = j multzoaren i aitorpenaren oinarri likidagarriaren balioa Xj = j multzoaren batez besteko oinarri likidagarriaren balioa Dispertsio indizea hau 0,589koa izan da Gipuzkoa osoan (irakurketa errazteko ehunekotan adieraziko dugu, %58,9), 0 eta 2ren artean egon daitekeen balio eskala batean. Balioa 0 izango litzateke baldin eta Gipuzkoako aitortzaile bakoitzaren oinarri likidagarria batez bestekoaren berdina izango balitz, eta 2 izango litzateke baldin eta aitorpen bakar batek oinarri likidagarriaren balio osoa hartuko balu eta beste aitortzaile guztien oinarria hutsa izango balitz. Berez, aldagai baten dispertsio indizearen balioak, berak bakarrik, ez du asko adierazten. Gehiago erabiltzen da denboran zehar indize horrek izan duen bilakaera: horrela ikusten da aztertutako aldagaia berdinkiago edo desberdinkiago banatu den. Gure analisiaren kasuan, Gipuzkoako dispertsio indize hori baliagarria izango da udalerri, populazioaren araberako talde edo eskualdeetatik ateratzen diren dispertsio indizeen erreferentzia moduan, hau da, sailkapen horietako oinarri likidagarriaren banaketa Gipuzkoakoarekin alderatzeko. ÍNDICE DE DISPERSIÓN DE LA BASE LIQUIDABLE Cuando en cualquier análisis se utilizan importes medios, resulta de gran interés recoger algún índice o tasa de dispersión de esos valores. Pero, Qué refleja un índice de dispersión? Muestra la forma en que los valores de un grupo o clasificación se distribuyen con respecto a esa media. Dichos valores pueden encontrarse muy próximos a esa media (por arriba o por abajo), con lo cual la concentración es mayor, y podemos decir que muestran una distribución más igualitaria. Sin embargo, también puede ocurrir que esos valores estén muy alejados (unos muy por encima y otros muy por debajo), con lo que dichos valores estarán distribuidos de forma muy desigual. El índice de dispersión utilizado en este análisis se ha calculado aplicando la siguiente fórmula: N Σ I Xij - Xj I i=1 IDj = Xj x Nj Detalle: IDj = índice de dispersión del grupo j Nj = número de declaraciones del grupo j Xij = valor de base liquidable de la declaración i del grupo j Xj = valor de base liquidable media del grupo j En el conjunto de Gipuzkoa, y dentro de una escala que puede oscilar entre el 0 y 2, el índice de dispersión ha sido del 0,589 (para facilitar su lectura lo expresaremos en porcentaje como %58,9). El valor resultaría 0 si la base liquidable de cada declarante guipuzcoano fuera igual a la media; en cambio, si una única declaración acumulara el valor total de la base liquidable y la base del resto de declarantes fuera cero dicho valor sería 2. Realmente, el valor correspondiente al índice de dispersión de una variable no expresa, por sí solo, demasiado. Es muy importante atender a la evolución de ese índice a lo largo del tiempo, ya que de esa forma se puede observar si la variable analizada ha tenido una distribución más igual o más desigual. En el caso de nuestro análisis, el índice de dispersión de Gipuzkoa servirá como referencia de los índices de dispersión correspondientes a los municipios, grupos según población o a las comarcas, es decir, podremos utilizarlo para comparar la distribución de la base liquidable de esas clasificaciones con la de Gipuzkoa. Zenbaki berezia UdalGIDA 2 0 0 5
2. Kontzeptuak eta metodologia 17 1. ERANSKINA / ANEXO 1 ESKUALDEAK ETA UDALERRIAK / COMARCAS Y MUNICIPIOS BIDASOA BEHEA Hondarribia Irun DEBABARRENA Deba Eibar Elgoibar Mendaro Mutriku Soraluze DEBAGOIENA Antzuola Aretxabaleta Arrasate Bergara Elgeta Eskoriatza Leintz-Gatzaga Oñati DONOSTIA Donostia DONOSTIALDEA Andoain Astigarraga Hernani Lasarte-Oria Urnieta Usurbil GOIERRI Altzaga Arama Ataun Beasain Ezkio-Itsaso Gabiria Gaintza Idiazabal Itsasondo Lazkao Legazpi Mutiloa Olaberria Ordizia Ormaiztegi Segura Urretxu Zaldibia Zegama Zerain Zumarraga OARSOALDEA Errenteria Lezo Oiartzun Pasaia TOLOSALDEA Abaltzisketa Aduna Albiztur Alegia Alkiza Altzo Amezketa Anoeta Asteasu Baliarrain Belauntza Berastegi Berrobi Bidegoian Elduain Gaztelu Hernialde Ibarra Ikaztegieta Irura Larraul Leaburu Legorreta Lizartza Orendain Orexa Tolosa Villabona Zizurkil UROLA KOSTA Aia Aizarnazabal Azkoitia Azpeitia Beizama Errezil Getaria Orio Zarautz Zestoa Zumaia 2 0 0 5 UdalGIDA Zenbaki berezia
18 2. Kontzeptuak eta metodologia 2. ERANSKINA / ANEXO 2 Zenbaki berezia UdalGIDA 2 0 0 5
2. Kontzeptuak eta metodologia 19 2 0 0 5 UdalGIDA Zenbaki berezia
20 2. Kontzeptuak eta metodologia 3. ERANSKINA / ANEXO 3 POPULAZIOAREN ARABERAKO UDALERRI TALDEAK / GRUPOS DE MUNICIPIOS SEGÚN POBLACIÓN 1. TALDEA / GRUPO 1 1.000 biztanle baino gutxiago Menos de 1.000 habitantes Abaltzisketa Aduna Aizarnazabal Albiztur Alkiza Altzaga Altzo Amezketa Arama Baliarrain Beizama Belauntza Berastegi Berrobi Bidegoian Elduain Elgeta Errezil Ezkio-Itsaso Gabiria Gaintza Gaztelu Hernialde Ikaztegieta Irura Itsasondo Larraul Leaburu Leintz-Gatzaga Lizartza Mutiloa Olaberria Orendain Orexa Zerain 2. TALDEA / GRUPO 2 1.001-5.000 biz. / hab. Aia Alegia Anoeta Antzuola Asteasu Astigarraga Ataun Eskoriatza Getaria Ibarra Idiazabal Legorreta Mendaro Mutriku Orio Ormaiztegi Segura Soraluze Zaldibia Zegama Zestoa Zizurkil 3. TALDEA / GRUPO 3 5.001-10.000 biz. / hab. Aretxabaleta Deba Lazkao Legazpi Lezo Oiartzun Ordizia Urnieta Urretxu Usurbil Villabona Zumaia 4. TALDEA / GRUPO 4 10.001-20.000 biz. / hab. Andoain Azkoitia Azpeitia Beasain Bergara Elgoibar Hernani Hondarribia Lasarte-Oria Oñati Pasaia Tolosa Zumarraga 5. TALDEA / GRUPO 5 20.001-100.000 biz. / hab. Arrasate Eibar Errenteria Irun Zarautz 6. TALDEA / GRUPO 6 100.000 biztanle baino gehiago Más de 100.000 habitantes Donostia Zenbaki berezia UdalGIDA 2 0 0 5