2. Zulatzeko makina, erremintak, mekanizazioaren prozesu eta prozedurak, eragiketak, etab.

Transcripción

1 2. Zulatzeko makina, erremintak, mekanizazioaren prozesu eta prozedurak, eragiketak, etab. a) Zulatzeko makina Zulatzeko makina fabrikazio mekanikoan erabiltzen dugun makinetariko bat da. Bertan, hala higidura zirkularra (ebaketa-higidura) nola higidura zuzena (aitzinapen-higidura) erremintari dagozkionak aipatzen dira. Pieza batean zuloak egiteko edo lehenago eginiko zuloak forjaz, galdaketaz, etab. handiagotzeko makina egokia da. Zulatzeko makina, makina-tresna gisa, honela osaturik dago: Masa-atalak: bankada, zutabea, burua eta mahaia. Mekanismoak: motorra, abiadura-kaxa, ardatz nagusia eta barauts-etxea. Zutabedun zulatzeko makina baten ezaugarri teknikoak ondoko hauek dira: Ezaugarri orokorrak: Zulatzeko makina-mota. dib.: zutabeduna. Buru-mota. dib.: polea-konoduna. Zutabea. dib.: zilindrikoa. halmen-ezaugarriak: Zulaketa-ahalmena. rdatz nagusitik mahairainoko distantzia. Lan-ezaugarriak: Motorraren potentzia. Barauts-etxearen abiadura-aukera. itzinapen-abiaduraren aukera. b) Zuloaren mekanizazio-prozesuan erabil ditzakegun erremintak Zulatzeko makinak erabiltzen duen erremintarik arruntena barauts helikoidala da. Erreminta hau Montignomi alemanak asmatu zuen urtean. Barauts helikoidalaren atal nagusiak honako hauek dira: Gorputz zilindrikoa: Erremintaren erdialdea da. Bertan, zilindroaren ardatzarekiko angelu batera elkarren aurka doazen bi arteka helikoidal mekanizatzen dira. Hortzek harrotzen duten txirbila arteka hauetatik kanporatzen da. rtekak handiak badira barautsaren arima txikiagoa izaten da. Beraz, sakonera txikiko zuloak egiteko arteka txiki eta arima handiko barauts zurrunak behar ditugu. lderantziz, sakonera handiko zuloak egiteko arteka handiak dituen barautsak egokiagoak dira, txirbila errazago kanpora dezaketelako, baina zurruntasuna galtzen dute. Kirtena: Barauts-etxean edo zulatzeko makinaren ardatz nagusian sartzen den atala da. Barauts-etxeak kirten zilindrikodunak bakarrik onartzen ditu eta hauek 13 mm bitartekoak izan daitezke

2 Kirten konikoa duten barautsek Morse kono-sorta konoaren bukaeran mihi bat dute. Barauts hauek ardatz nagusiaren zulo konikoan sartzen dira; konoak kokatu eta finkatu egiten du, eta mihiak berriz, ardatz nagusiaren higidura zirkularra eragiten du. Barautsaren diametroa, material-kalitatea eta egilearen anagrama hemen jartzen dira. Lepoa dutenek normalean, kirten konikodunak, berriz, bertan dute. Kirtenaren konoa txikia denean zorro konikoak erabiltzen dira. tal eraginkorra: Barauts helikoidalaren atal eraginkorra; gainazal, ertz eta angelu nagusiak ondoko irudietan ikus daitezke: 1. Jaulkitze-aurpegia 2. Zerrenda gidaria 3. zpijan-aurpegia 4. Ebaketa-ertzak 5. rima 6. Zeharkako ertza. Eraso-angelua C. Jaulkitze-angelua D. Ebaketa-angelua H. Puntako angelua Barautsaren atal hauek erreminta eskuetan dugula identifikatu eta aztertuko ditugu. Dena den, bi kontzeptu hauek sakon ditzagun: Zeharkako ertza: Zeharkako ertzak ebaketa-ertzak lotzen ditu, baina ez du ebaketa-ahalmenik. Horregatik bere luzerak D/8 baino txikiagoa izan behar du. rima: Bi helizeak elkartzen diten zutabe edo euskarria da. rimaren sekzioa, barautsari sendotasun handiagoa ematearren, kirtenerantz gero ta handiagoa da. Bere lodiera, gutxi gorabehera, hauxe da: e = (0,14tik 0,20ra) D Zuloa egiteko erabil ditzakegun beste erremintak honako hauek izan daitezke: Zentratzeko barautsa: Barauts hau zuloari hasiera emateko erabil daiteke. Batez ere, lehenengo zuloa egiteko diametro handiko ( 5 mm- -koa erabili beharrean 10 mm-koa) barautsa erabili nahi badugu, honekin hasiera ematea komeniko da. Bestalde, sakonera handiko zuloak egiteko, arima txikiko barauts luzeak erabili behar dira. Orduan, zeharkako ertzaren eraginpean barautsa gilborduraz okertu edo bere punta albora mugi ez dadin, sarrera-zuloa egitea komeniko da. Diametro biko barauts koniko motza: M12rainoko zulo hariztatuak egiteko, hariztatu aurretiko zuloa eta alaka egiteko erabil genezake. Barauts honen bidez, hariztatu aurretiko zuloa eta hariztaketa bera erraztuko digun alaka eragiketa berean egingo ditugu

3 Hariztatzeko ardatza: Zulo hariztatua egin nahi dugunean, hariztatu aurretiko zuloa egin ondoren, hariztatzeko ardatza erabiliko genuke. Hariztaketa eskuz egiten bada, hiruko ardatz-sorta erabiliko da; alderantziz, makinaz egiten bada, hariztatzeko ardatz bakar bat erabiltzen da. Diametro biko barauts zilindrikoa: M12rainoko buru zilindrikodun torlojuentzako zulo abeilanatua egin nahi dugunean, diametro biko barauts zilindriko hau erabiliko genuke. Honek zuloa eragiketa bakar batean egingo du. Barauts hau oso zurruna da. Ondorioz, aurrez sarrera egitea ez da beharrezkoa izaten. Diametro biko barauts konikoa: M12rainoko buru konikodun torlojuentzako zulo abeilanatua egin nahi dugunean, diametro biko barauts koniko hau erabiliko genuke. Honek zuloa eragiketa bakar batean egiten du. Barauts hau oso zurruna da. Ondorioz, aurrez sarrera egitea ez da beharrezkoa izaten. beilanatzaile zilindrikoa: Buru zilindrikodun torlojuentzako zulo abeilanatua egin nahi dugunean (batez ere, M12 baino torloju handiagoentzat), abeilanatzaile zilindriko hau erabiliko genuke. urrez bere gidariaren diametro bereko zulo bat egin behar da. beilanatzaile konikoa: Buru konikodun torlojuentzako zulo abeilanatua egin nahi dugunean (batez ere, M12 baino torloju handiagoentzat), abeilanatzaile koniko hau erabiliko genuke. urrez torlojuaren zurtoinarentzat egokia den zuloa egin behar da. Barauts otxabutzailea: Normalean, aurrez eginiko zulo baten (adibidez, galdaketa bidez lorturikoarena) diametroa handiagotzeko erabiltzen da. Berak uzten duen azal-zimurdura nahiko ona da. zal- -egoera hobetu egin nahi bada, otxabutu egin behar da. Otxabu zilindrikoa: Zulo zilindrikoa otxabutu nahi dugunean (adibidez, kabila zilindrikoarentzat), otxabu honen bidez egin genezake. urrez, otxabutu aurretiko diametroaz zulatu behar da. Honekin barauts otxabutzailearekin baino azal-zimurdura hobea lortzen da

4 Barauts helikoidal konikoa: Zulo koniko otxabutua egin behar dugunean (adibidez, kabila konikoarentzat), otxabutu aurretiko zuloa zilindrikoa edo konikoa izan daiteke. Gehienetan, zulo konikoa egitea gomendatzen da, baina, batez ere, honek sakonera handia duenean. Otxabu konikoa: Zulo zilindriko edo konikoa otxabutu nahi dugunean (adibidez, kabila konikoarentzat), otxabu honen bidez egin genezake. Otxabuaren betebeharra ez da txirbila harrotzea, zuloaren azala leuntzea baizik. Beraz, otxabutu aurreko zuloa barauts konikoaren bidez egiten badugu, hobe. c) Zulo-mota batzuen mekanizazioaren prozesu eta prozedurak, eragiketak, erremintak, etab. Elkar ebakitzen duten bi zuloren mekanizazio-prozesua Elkar ebakitzen duten bi zulo mekanizatzean, hauek, irudian erakusten den ordenan egin behar dira. Lehenbizi bigarren zuloa egingo bagenu, lehenengoa egitean eta bigarrena iragaiten dugunean, txirbila kanpora atera beharrean honen zuloaren mugan puskatu edo hemendik desbideratzen hasiko litzaiguke; txirbila erauztea zaildu egingo liguke, eta barautsa haustea edota akatsak, etab. sor daitezke. Materialaren eta erreminten arteko erlazioak Fabrikazio mekanikoan, erremintak piezari txirbila presioaren ondorioz ateratzen dio. Honek hauxe esan nahi du: erremintaren materialak piezarena baino gogorragoa izan behar duela, eta presioa egiten duen erreminta-zatia edo hortza ondo zorroztua (ebaketa-ertz eta -angelu egokiak dituela) badago, txirbila hainbat eta errazago aterako duela. Baina piezaren eta erremintaren artean badira beste baldintza batzuk ere. Hauei mekanizazio-baldintzak deitzen diegu eta, besteak beste, ondoren aipatzen direnak izan daitezke: ebaketa-abiadura, ebaketa- -aitzinapena, ebaketa-sakonera, hozketa (labaingarri eta hozgarriak), ebaketa-indarrak, ebaketa-potentzia, ebaketa-denbora, txirbil-harroketaren azal-zimurdura, etab. Hala ere, bada erreminta eta pieza zuzenean erlazionatzen dituen baldintza bat: ebaketa-abiadura. Erremintak pieza ebaketa-abiaduraren muga batzuen barruan bakarrik mekaniza dezake, modu egokian behintzat. Mugaz azpitik dabilenean ez dio txirbila behar bezala aterako; eta, mugaz gainetik dabilenean, erremintaren punta erre egin daiteke

5 zter dezagun 8.c) puntuko 28. taularen lehenengo zatia. Bertan erremintaren material-kalitatea HSS da (HSS: errendimendu handiko altzairu lasterra), eta materiala 500 N/mm²rainoko eraikuntza-altzairua. l 3d denean (l: zuloaren sakonera, d: barautsaren diametroa), erabili behar dugun ebaketa-abiadurak V c = m/min izan behar du. Demagun 12 mm- -ko zuloa egin nahi dugula. Lehenbizi 5 mm-ko zuloa egingo diogu. d n V c = V c : m/min-tan d: mm-tan n: b/min-tan Beraz: V c x 40 n max = = = 2.546,47 b/min d V c x 35 n min = = = 2.228,17 b/min d 5 Taulan erakusten den balioa n = b/min da. Ikus daitekeenez, ebaketa-baldintzen barruan dago. Orain zuloa 5 mm-tik 12 mm-ra handituko dugu. Beraz: V c x 40 n max = = = 1.061,03 b/min d V c x 35 n min = = = 928,40 b/min d 12 Taulan erakusten den balioa n = 980 b/min da. Ikus daitekeenez, ebaketa-baldintzen barruan dago. 12 mm-ko barautsarekin n = 980 b/min hartzen badugu, bere kanpoaldea erabiltzen ari den V c = 36,94 m/min-ko ebaketa-abiadura egokia da; baina bere barnealdea V c = 15,39 m/min-ko ebaketa-abiadura erabiltzen ari da (aurreko eragiketan egindako zuloa 5 mm-koa izan da). Barautsaren barnealdea ebaketa- -baldintzako mugaz kanpo dago. Zulaketan egoera hau ia beti gertatuko zaigu. Barautsa aztertu dugunean honen eta bere arimaren arteko diametro-erlazioa d = D/8 dela ikusi dugu. Beraz, 40 mm-ko zuloa egin nahiko bagenu, aurrez 5 mm-ko beste zulo bat egin beharko genuke, gutxienez. Baina, oraintsu ikusi dugunaren arabera, zulaketa-progresio hau gehiegizkoa da. Honenbestez, orientabide gisa, zulo baten diametroa handitzean erabil genezakeen HSS barautsen progresioak honako hauen antzekoa izan daiteke: Materiala: biguna barauts-progresioa: 10 mm, 20 mm, 30 mm, 40 mm... Materiala: erdigogorra barauts-progresioa: 7 mm, 14 mm, 21 mm, 28 mm... Materiala: gogorra barauts-progresioa: 5 mm, 10 mm, 15 mm, 20 mm... Ondorengo tauletan zuloen mekanizazio-prozesuak aztertuko ditugu. Taula bakoitzak bi zati nagusi ditu: bata, zuloaren mekanizazio-prozesua aztertzen duena; eta bestea, bukatu ondoren planoan agertuko zaizkigun bistak adierazten diguna. Zuloaren mekanizazio-prozesua aztertzean, kasu batzuetan, bi prozedura ikusiko dira. : : aurretiko bista G: goitiko bista

6 Mekanizazio-prozesuari dagozkion irudietan: - Marraturiko azalak piezaren materiala erakusten du. - Punteaturiko azalak eragiketa horretan piezari kentzen zaion materiala erakusten du. - Marra lodiak eragiketa horretan lortzen den azala adierazten du. - zal zuriak aurreko eragiketan edo eragiketetan piezari kentzen zaion materiala erakusten du. Oharra: Zuloen fabrikazio-prozesuan, fabrikazio-prozedura adierazten duen irudi bakoitza ebakidura baten bidez adierazten da, punteaturik dagoen azalera (piezari kentzen zaion materiala) izan ezik. Hemen sekzioa adierazten da. Zulo baten diametroa handitzearen mekanizazio-prozesua G Eragiketa 1 Zulo bat egitean, alderik aldekoa edo itsua izan, sakonera txiki edo handikoa izan, beti egin beharko genukeen eragiketa da. 2 Zulo itsuan, eragiketa honen sakonerak ondorengo eragiketen sakonera mugatuko du

7 Zulo arrunta hariztatzeko mekanizazioaren prozesu eta prozedurak a b G M12rainoko torlojuentzat zulo hariztatuaren mekanizazio-prozesua 1 2 G

8 urreko bi tauletan, zulo hariztatua egiteko erabil genitzakeen bi mekanizazio-prozedura erakusten dira. zter dezagun, bada, lehenengo taula: Erag. 2 Hariztatu aurretiko diametroraino zulatu behar da. 3 Ez da derrigorrezkoa, baina, hariztatu aurretik, alaka egitea komeni da. 4 Hariztaketa erakusten du. Hariztatu aurretik alaka ateratzen badiogu, planoan, a zutabean erakusten den bezala agertuko dira bistak. tera ezean, b zutabean erakusten den bezala agertuko dira. Ondoko irudian, torlojua, taparen zulotik pasa ondoren, euskarriaren zulo hariztatuan lotuta agertzen da. Bigarren taulan, M12rainoko torlojuentzat zulo hariztatuak egiteko erabiliko genukeen mekanizazio-prozesua erakusten da. Bertan, diametro biko barauts koniko motza erabiliz, eragiketa berean, hariztatu aurretiko zuloa eta alaka egingo da; eta ondoren, bigarren eragiketan, hariztatu egingo da. beilanaketa zilindrikoa duen zuloaren mekanizazioaren prozesu eta prozedurak I II G Taula honetan, zulo abeilanatu zilindriko bera egiteko bi mekanizazio- -prozedura erakusten dira. 1 Erag. I. mekanizazio-prozedura 2 beilanatu aurretiko diametroa zulatu behar da. Diametro hau abeilanatzailearen gidariarena da. Erag. II. mekanizazio-prozedura 1 Zuloa eragiketa bakar batean egiten da. Ondoko irudian, llen torlojuaren burua tapan gordeta ikus daiteke

9 beilanaketa konikoa duen zuloaren mekanizazioaren prozesu eta prozedurak I II G Taula honetan, zulo abeilanatu koniko bera egiteko bi mekanizazio- -prozedura erakusten dira. 1 Erag. I. mekanizazio-prozedura 2 beilanatu aurretiko diametroraino zulatu behar da. Diametro hau torlojuaren zurtoinak eskatzen duen neurrira egin behar da. 3 beilanaketa konikoa. Erag. II. mekanizazio-prozedura 1 Zuloa eragiketa bakar batean egiten da. Diametro biko barauts konikoa erabiltzen da. Ondoko irudian, DIN 84 torlojuaren burua tapan gordeta ikus daiteke. Zulo zilindriko otxabutuaren mekanizazioaren prozesu eta prozedurak I II Taula honetan, zulo zilindriko otxabutu bera egiteko bi mekanizazio- -prozedura erakusten dira. I: otxabutu aurretiko diametroraino (2. erag.) zulatu (eragiketa bat edo gehiago), eta ondoren otxabutu. II: galdaketa eta abarren bidez lorturiko piezetan, barauts otxabutzailearekin otxabutu aurretiko diametroraino zulatu, eta ondoren otxabutu. Ondoko irudian, kabila zilindrikoaren muntaia ikus daiteke

10 Zulo koniko otxabutuaren mekanizazioaren prozesu eta prozedurak I II 1 2 Taula honetan, zulo otxabutu bera egiteko bi mekanizazio-prozedura erakusten dira. I: otxabutu aurretiko diametroraino (eragiketa bat edo gehiago) zulatuko da eta ondoren otxabutu egingo da. Otxabutu aurretiko zuloa zilindrikoa da. II: zulaketa, barauts helikoidal konikoaren bidez, eragiketa batean egingo da; eta ondoren, otxabu konikoa erabiliz zulo konikoa otxabutuko da. Ondoko irudian, kabila konikoaren muntaia ikus daiteke

11 3. riketa: zulo-mota batzuk Ondoren, zulatzeko makinan edo txirbil-harroketa bidez zuloak egiteko erabil daitekeen beste edozein makinatan egin ditzakegun zulo-mota batzuk aztertuko ditugu. Honekin esan nahi duguna hau da: elementu eta erreminten arauak elkarri lotuta daudela. Horretarako, ariketan erakusten den zortzi zuloz osaturiko pieza aztertuko dugu. Zulo bakoitzari erabilera bat emango diogu; edo, beste modu batera esanda, hor kokatu nahi dugun elementu batez torloju, kabila eta abarrez baldintzatuta egongo da. Beraz, zulo bakoitzaren neurriak atera, eta hau zehazteko elementu eta erreminten taulak erabiliko ditugu. Ondorengo ariketan, lantegian egin daitezkeen zulo-mota batzuk landuko ditugu. Horretarako, 85x45x20 mm-ko hasiera-neurriak dituen pieza hartu eta, planoan agertzen diren neurrietara jarri ondoren, zortzi zulo horien fabrikazio-prozesua landuko dugu. Piezaren materiala: 750 N/mm²-ko altzairua 2. M12ko torlojuarentzako zulo hariztatua. 4. DIN 963 eta M8ko torlojuarentzako Diametro biko barauts konikoa erabiliko dugu. 6. DIN 963 eta M6ko torlojuarentzako 90º-ko abeilanatzaile konikoa erabiliko dugu. 8. DIN 258 eta 8 mm-ko kabila konikoarentzako 1. M10eko torlojuarentzako UNE zulo fina. 3. DIN 84 eta M8ko torlojuarentzako Diametro biko barauts zilindrikoa erabiliko dugu. 5. DIN 912 eta M6ko llen torlojuarentzako beilanatzaile zilindrikoa erabiliko dugu. 7. DIN 7 eta 10 mm-ko kabila zilindrikoarentzako