secretaría de emprego sindicato nacional de comisións obreiras de galicia

Transcripción

1 EXCEDENCIAS Tipos Efectos Modalidades secretaría de emprego sindicato nacional de comisións obreiras de galicia

2 EXCEDENCIAS A «excedencia» é a opción que a persoa traballadora ten de deixar o seu emprego temporalmente. Existen varios tipos de excedencias que se diferencian polo feito ou situación que as motivan. Segundo o Estatuto dos traballadores (ET), as excedencias son, basicamente, voluntarias ou forzosas e, pola súa vez, divídense noutros cantos tipos de excedencias. EXCEDENCIA VOLUNTARIA Un traballador ou traballadora pode gozar dunha excedencia voluntaria por un prazo non menor a catro meses nin superior a cinco anos, cando reúna os seguintes requisitos: ter, polo menos, un ano de antigüidade na empresa e que transcorresen, se for o caso, máis de catro anos desde o final da anterior excedencia. A excedencia voluntaria non outorga un dereito incondicional á reserva do posto de traballo, salvo que se teña recoñecida por convenio colectivo ou por acordo individual a reincorporación automática ao seu remate. Por iso, se o convenio configura unha excedencia especial con obriga empresarial de readmisión no mesmo posto de traballo, a negativa á readmisión é un despedimento tácito. Os convenios colectivos poden conter unha regulación distinta para as situacións de excedencia. Se o convenio regula a excedencia voluntaria en termos diferentes dos do ET, debe asumirse a totalidade da regulación do convenio nesta materia, sempre que sexa máis beneficiosa ca a establecida no ET. Neste caso, se o traballador ou traballadora non reúne os requisitos esixidos polo convenio para utilizar a excedencia, podería solicitala nos termos e condicións do ET. Así mesmo, a excedencia pode concedela o empresario ou empresaria de acordo coa persoa traballadora, en condicións e con efectos distintos aos previstos para a excedencia común regulada no ET, por exemplo, condicionándoa a non concorrer coa empregadora ou con dereito á readmisión inmediata por vontade do traballador ou traballadora, en calquera momento e sen xustificación da causa. 2

3 Este tipo de excedencia non computa para os efectos de antigüidade, cotizacións ou prestacións sociais. A lei deixa que sexa o convenio o que determine se computa ou non o tempo que se está na devandita situación; son maioría os que exclúen este período do cómputo de antigüidade. Canto á xurisprudencia, considera maioritariamente que, se a inexistencia efectiva de traballo é imputable só á empresa, que rexeitou de forma indebida a petición de reingreso, o tempo transcorrido desde a petición de reingreso si debe computarse para os efectos de antigüidade. Polo tanto, os efectos que produce a excedencia voluntaria na relación de traballo son: 1) Exoneración das obrigas recíprocas de traballar e remunerar o traballo. 2) Non extinción do vínculo laboral. 3) O tempo en excedencia non computa para os efectos de antigüidade. 4) O traballador ou traballadora conserva un dereito preferente ao reingreso, de haber ou de se producir na empresa vacantes de igual ou similar grupo profesional ao seu. Este dereito pódese modular por convenio colectivo co fin de harmonizalo cos dereitos do persoal, establecendo que o reingreso dos excedentes se produza mediante a participación nun concurso común para traslados e reingresos, consonte a unhas regras prefixadas, sempre que non sexan estrañas á lóxica da institución da excedencia voluntaria e se advirta nelas unha xustificación funcional. Así, non é lícito que o convenio colectivo subordine a reincorporación á non realización durante a excedencia de actividades remuneradas. A incidencia da excedencia voluntaria en relación coa Seguridade Social é a seguinte: 1) A empresa debe cursar a baixa na Seguridade Social con efectos da data de inicio da excedencia, e non ten obriga de cotizar durante a devandita situación. 2) O traballador ou traballadora non está en situación asimilada á alta, sen prexuízo da flexibilización do requisito da alta en función das particulares circunstancias do caso e de forma especial se a persoa traballadora solicitou o reingreso. 3) O traballador ou traballadora en situación de excedencia pode subscribir un convenio especial coa Seguridade Social. 3

4 EXCEDENCIA POR COIDADO DE FAMILIARES É de natureza voluntaria na medida en que, para ser efectiva, ha solicitala o traballador ou traballadora pero, a diferenza da excedencia voluntaria descrita no apartado anterior, responde a unha causa específica que lle dá nome e os efectos xurídicos que desprega son os propios da excedencia forzosa, aínda que ten un réxime diferenciado en determinados aspectos. Esta excedencia constitúe un dereito individual das persoas traballadoras, sen distinción, por tanto, entre home ou muller nin entre a natureza indefinida ou temporal do vínculo contractual ou a antigüidade na empresa. Se dous ou máis traballadores ou traballadoras da mesma empresa xeran este dereito polo mesmo suxeito causante, pode limitarse o seu exercicio simultáneo por razóns xustificadas de funcionamento da empresa. Cando un novo suxeito causante dá dereito a un novo período de excedencia, o inicio desta pon fin á que viñese gozando. A empresa pode substituír os traballadores ou traballadoras en excedencia mediante contratos de interinidade, para os que existen bonificacións nas cotas empresariais á Seguridade Social. Dentro desta modalidade inclúense dous tipos de excedencia: 1. Por coidado de fillos ou fillas Ten unha duración non superior a tres anos para atender o coidado de cada fillo, tanto cando o sexan por natureza como por adopción, ou nos supostos de garda con fins de adopción ou acollemento permanente, contados desde a data de nacemento ou, se for o caso, da resolución xudicial ou administrativa. 2. Por coidado de familiares Pódese solicitar unha excedencia para atender o coidado dun familiar, ata o segundo grao por consanguinidade ou afinidade, que, por razóns de idade, accidente ou enfermidade ou discapacidade, non poida valerse en por si, e sempre que non desempeñe actividade retribuída. A duración non pode ser superior a dous anos, salvo que se estableza outra maior mediante a negociación colectiva. Este período pódese utilizar de forma fraccionada, pois neste caso non é obrigado que a excedencia vaia de data a data, senón en 4

5 períodos separados, porque aquí non intervén o condicionamento da idade (como na excedencia por coidado de fillo ou filla), senón o da enfermidade ou discapacidade de quen non pode valerse en por si e non desempeña actividade retribuída, situación obxectiva que pode darse de forma indefinida e sexa cal for a idade de quen a sofre; pola contra, no caso do fillo este factor é un elemento clave para a duración da excedencia. O prazo do cómputo finaliza cando, sumado todo o tempo fraccionado, chegue a consumirse o período total referido. Os efectos desta excedencia son os propios da suspensión do contrato de traballo, coas seguintes particularidades: durante o primeiro ano de excedencia, a traballadora ou traballador ten dereito á reserva do seu posto de traballo; durante o resto do tempo de excedencia, ten dereito á reserva dun posto de traballo do mesmo grupo profesional. No entanto, cando a persoa traballadora forme parte dunha familia numerosa, a reserva do seu posto de traballo esténdese ata un máximo de quince meses se se trata dunha familia numerosa de categoría xeral, e ata un máximo de dezaoito meses se é de categoría especial. Todo o período de excedencia é computable para os efectos de antigüidade. Durante a excedencia, o/a traballador/a ten dereito a asistir a cursos de formación profesional para o que ha convocalo a empresa, especialmente con ocasión da súa reincorporación. A empresa ha de cursar a baixa na Seguridade Social e non ten obriga de cotizar por el. O primeiro ano de excedencia ten a consideración de período cotizado para os efectos das prestacións de xubilación, incapacidade permanente, morte e supervivencia, maternidade e paternidade. Considérase como situación asimilada á alta para os efectos das prestacións de Seguridade Social, salvo incapacidade temporal, maternidade e paternidade, o período de tempo que o traballador está en excedencia, que exceda do considerado como de cotización efectiva. Cando esta excedencia veña precedida dunha redución de xornada por coidado familiar, para os efectos de considerar como cotizado ese primeiro ano de excedencia, as cotizacións realizadas durante a redución compútanse incrementadas ata o 100% da contía coma se non houbese esa redución. O permiso de maternidade e o de paternidade a tempo parcial son incompatibles co exercicio do dereito á excedencia por coidado de familiares. 5

6 EXCEDENCIA FORZOSA A súa concesión é obrigatoria para a empresa e comporta a conservación do posto de traballo. O período desta excedencia considérase como traballado para os efectos de cómputo de antigüidade. O reingreso debe solicitarse dentro do mes seguinte ao cesamento da causa que o produciu. Nos convenios colectivos pódense recoller situacións diferentes ás sinaladas a seguir, que dean lugar a excedencia forzosa. As situacións que poden dar lugar a unha excedencia forzosa, segundo o ET, son tres: EXERCICIO DUN CARGO PÚBLICO Pode solicitarse pola designación ou elección para un cargo público que imposibilite a asistencia ao traballo. Por «cargo público» enténdese non o permanente burocrático de carreira, senón o temporal ao que se accede por elección ou por designación ou nomeamento da autoridade competente. A excedencia non está suxeita a límite temporal ningún, pola súa propia natureza, xa que a duración vén condicionada pola do cargo público que se exerce. EXERCICIO DE FUNCIÓNS SINDICAIS Poden solicitar esta excedencia as traballadoras ou traballadores que exerzan funcións sindicais de ámbito provincial ou superior, mentres dure o exercicio do cargo representativo. Deben reincorporarse no prazo máximo de trinta días naturais a partir do cesamento no cargo sindical. A garantía de indemnidade que protexe a quen exerce funcións sindicais presupón que ou seu exercicio non prexudique a quen as exerce. Iso pode ter incidencia, por exemplo, no acceso á xubilación no réxime especial de traballadores do mar. Recoñécese a aplicación dos coeficientes redutores da idade de xubilación ao tempo de excedencia por actividades sindicais, con independencia de que nel a cotización se fixese ao réxime xeral por conta do sindicato en cuestión. CUMPRIMENTO DUN DEBER PÚBLICO A empresa está facultada para situar o traballador ou traballadora en situación de excedencia forzosa cando o cumprimento dun deber inescusable, de carácter público e persoal, lle imposibilite a prestación do traballo en máis do 20 % das horas laborais, 6

7 nun período de tres meses. A excedencia é voluntaria para o empresario e obrigatoria para a traballadora ou traballador. Entre as situacións que poden dar lugar a este tipo de excedencia, a máis frecuente é o exercicio dun cargo público que, sen imposibilitar a asistencia ao traballo, determina ausencias que superan o limiar establecido legalmente. A persoa traballadora debe reincorporarse ao seu posto de traballo unha vez cese a causa que a motivou. Os efectos da excedencia forzosa son os propios da suspensión do contrato, coas seguintes particularidades: O traballador ou traballadora ten dereito á reserva do seu posto de traballo, e dereito automático e incondicionado ao reingreso. O dereito é a reincorporarse ao mesmo posto de traballo que desempeñaba antes da excedencia, e a empresa non lle pode asignar outro distinto. O dereito á reserva do posto de traballo non se desnaturaliza pola circunstancia de que o reingreso se faga noutro substancialmente igual, correspondente ao mesmo grupo profesional, pero en dependencia ou sección distinta, cando este cambio vén determinado pola mobilidade funcional. O período de suspensión compútase para os efectos de antigüidade pero non de tempo de servizos, polo que non se terá en conta para o cálculo da indemnización por despedimento ou da gratificación por anos de servizo, nin para a obtención dun premio de fidelización vinculado á permanencia no posto de traballo. Durante a excedencia, a empresa non está obrigada a aboar o salario, nin outras cantidades extrasalariais, nin os beneficios sociais que se recoñecen como consecuencia da relación laboral, nin as melloras voluntarias da Seguridade Social. Considérase que a persoa traballadora está en situación asimilada á de alta e, especificamente, para os efectos das prestacións de desemprego. Ademais, para o acceso á prestación económica por maternidade e por paternidade considérase situación asimilada á de alta o mes seguinte ao cesamento no cargo público ou no exercicio de cargo público representativo ou de funcións sindicais de ámbito provincial, autonómico ou estatal, que deu lugar á situación de excedencia forzosa ou situación equivalente, durante o que debe solicitarse o reingreso ao traballo. O traballador ou traballadora debe reincorporarse no prazo máximo de 30 días a partir da cesación no cargo e teñen a obriga de readmitilo. Esta diferenza con respecto ao resto de causas de suspensión xustifícase polo feito de que os servizos se prestan fóra do ámbito da empresa. 7

8 8

9 CLASE DE EXCEDENCIA MOTIVO DURACIÓN SITUACIÓN DA PERSOA TRABALLADORA Voluntaria Necesidade da persoa traballadora Desde catro meses a cinco anos Forzosa Coidado de fillos ou fillas Durante o exercicio dun cargo público ou de funcións sindicais Nacemento, adopción ou acollemento dun fillo ou filla Coidado dun familiar Familiar ata o segundo grao por afinidade ou consanguinidade que non poida valerse en por si e que non desempeñe ningunha actividade retribuída O que dure o exercicio do cargo público ou representativo Ata tres anos Ata dous anos Require un ano de antigüidade para poder solicitala Non computa para os efectos de antigüidade Non hai reserva de posto de traballo, pero si dereito preferente á incorporación Poderase exercer de novo transcorridos catro anos desde a anterior excedencia Computa para os efectos de antigüidade Hai reserva do posto de traballo Reserva do posto de traballo durante un ano. O segundo e terceiro ano non hai reserva do posto de traballo, pero si dereito preferente á incorporación Computa para os efectos de antigüidade Computa para os efectos de antigüidade Durante o primeiro ano resérvase o posto de traballo secretaría de emprego sindicato nacional de comisións obreiras de galicia