Axular BHI ISOMERIA, ORGANIKOA, FORMULA MOLEKULARRAK. 1. Uz16 Egin azpian adierazitako ariketak substantzia hauek erabiliz: azido propanoikoa, metanola, 1-propanola, 2-propanola, propanona, metil propanoatoa. a. Idatzi substantzia bakoitzaren formula erdigaratua. (0,50) b. Idatzi 1-propanolaren oxidazio bortitzari dagokion ekuazioa. (0,50) c. Idatzi metil propanoatoaren sintesi-ekuazioa. (0,50) d. Zer prozesu kimiko egin behar da propanona lortzeko 2-propanola erabiliz? (0,50) Idatzi dagokion ekuazio kimikoa. 2. Uz16 Lotu elkarrekin azpian adierazitako propietateak eta konposatu hauetako bat(zuk): A. CH3-CH2-CH2OH B. CH3-CH2-COOH C. CH3-CH2-CHO a. Erraz oxidatzen da. (0,40) b. NaOH-ak neutralizatzen du. (0,40) c. Ester bat eratzen du metanolarekin. (0,40) d. Alkohol bat eratu daiteke erreduzitzen denean. (0,40) e. Alkeno bat eratu daiteke deshidratatzen denean. (0,40) f. Idatzi erreakzio bakoitzari dagozkion ekuazio kimikoak. 3. Ek16 Egin itzazu jarduera hauek: a. Idatzi eta izendatu elkarrekiko isomeroak diren 4 karbono atomoko alkohol bat, (0,50) aldehido bat eta zetona bat. b. Idatzi 1-butanolaren eta 2-butanolaren deshidratazio-ekuazio kimikoak. (0,50) c. Idatzi etil propanoatoaren sintesiaren ekuazio kimikoa. Zer erreakzio mots da? (0,50) 2. Uz15 Idatzi ekuazio kimiko hauek eta eman konposatu organiko guztien izenak: a. 1-propanolaren ozidazio bortitza b. 1-propanolaren eta azido atanoikoaren arteko kondentsazioa c. 1-propanolaren deshidratazioa d. Formulatu eta izendatu propanoanaren hiru isomero. 3. Ek15 Idatz itzazu ekuazio kiniko egokiak prozesu hauek adierzteko. Esan zer erreakzio mota gertztzen den prozesu hauetako bakoitzean. a. 1-butenoa lortzea 1-butanola erabiliz b. Metil propanoatoa lortzea azido propanoikoa eta metanola erabiliz c. 2-kloro butanoa lortzea 1-butenoa eta hidogeno kloruroa erabiliz. d. 2-klorobutanoa lortzea 1-butenoa ea hidrogeno kloruroa erabiliz. 4. Uz14 Ekuazio kimiko hauek emanda: a. CH3CH=CH2 + H2O CH3CHOHCH3 b. CH3COOH + CH3OH CH3COOCH3 + H2O c. CH3CH2CH2CHO + ½ O2 CH3CH2CH2COOH d. Esan ezazu zer erreakzio mota diren. e. Izenda itzazu konposatu organiko horiek guztiak, eta marraztu itzazu haien formula garatuak. 5. Ek14 Izenda itzazu konposatu hauek, eta marraztu haien formula erdigaratuak: a. Azido propanoikoaren hiru deribatu (bi ester eta amida bat). b. Elkarrekiko isomeroak diren alkohol bat, aldehido bat eta zetona bat, 4 C c. atomokoak. 6. Osa itzazu ekuazio kimiko hauek, marraztu substantzia guztien formula erdigaratuak eta eman produktuen izenak:
a. Propenoa + ura b. 2-Butanola + oxidatzaile leuna 7. Uz13 Izendatu konposatu organiko hauek: a. CH 2 =CH-CH(CH 3 )-CH 2 -CH 3 (0,3 PUNTU) b. CH 3 -CO-CH 2 -CH 3 (0,3 PUNTU) c. CH 3 -CH 2 -CHO (0,3 PUNTU) d. CH 3 -CH 2 -CH 2 -COOH (0,3 PUNTU) e. CH 3 -CH(NH 2 )-CH 3 (0,3 PUNTU) 8. Ek13 Marraztu itzazu konposatu organiko hauen formula erdigaratuak: a. 2-Propanola (0,3 PUNTU) b. Azido hexanoikoa (0,3 PUNTU) c. 4-Metil-2-pentinoa (0,3 PUNTU) d. Butanona (0,3 PUNTU) e. 3-Oktilamina 9. Ek13 Hidrokarburo mol baten karbono-edukia 60 g da, eta haren masa molekularra 72 g mol 1. a. Kalkulatu hidrokarburoaren formula molekularra. (0,5 PUNTU) b. Marraztu haren hiru isomeroren formula erdigaratuak. (0,5 PUNTU) c. Izendatu isomero bakoitza. 10. Uz12 Konposatu organiko hauen egiturak marraztu lotura guztiak bereizten dituzten formula garatuak erabiliz. a) 2-Pentenoa; 3-Metil-1-hexinoa b) 2-Heptanola; Etilamina c) Propanala; Azido 2-metilbutanoikoa 11. Ek12 Formulatu konposatu organiko hauen egiturak. 2-Butenoa Azido metanoikoa 1-Propanola Pentanala Etil etanoatoa 12. Uz11 Formulatu eta izenda itzazu 3 karbono atomoko erradikal alkilo asea duten amina primario guztiak 13. Uz11 Alkohol ase bat (saturatua)analizatuta, ikusi da pisu tan % 13.33 hidrogeno duela, eta, oxidazio leuna egiten denean, aldehido bat sortzen da. Arrazoituz, kalkula ezazu alkoholaren formula molekularra eta izenda ezazu konposatua. (1.5 PUNTU) DATUAK: masa atomikoak (C) = 12; (O) = 16; (H) = 1 14. Ek11 a. Katalizatzaile baten laguntzaz 70ºC-an eta 2,5 atm-an, 3-pentanona erreduzi daiteke hidrogenoa (g) erabiliz. Kalkula ezazu zer hidrogeno bolumen beharko den 21 50 g 3-pentanona erreduzitzeko eta izenda ezazu prozesuan lortutako produktu nagusia. 1pt b. Erreduzitu beharrean 3-pentanona oxidatzea nahi badugu, zer produktu nagusi lortuko dugu prozesuan. Arrazoitu ezazu zure erantzuna eta izendatu eta formulatu ezazu.
15. Ek10 Substantzia organiko oxigenatu baten errekuntza-analisiak adierazi du % 52,51 C dela eta % 13,04 H dela; baldintza normaletan neurtuta, substantziaren dentsitatea gas-fasean 2,0536 g.l -1 da. Kalkula itzazu, arrazoituz: a) Substantziaren formula enpirikoa eta molekularra. (1,2 PUNTU) b) Idatz eta izenda itzazu lortu duzun formula molekularrari egokitzen zaizkion bi konposatu. (0,8 PUNTU) DATUAK: masa atomikoak: C = 12; O = 16; H = 1. 16. Ondorengo erreakzioak osa itzazu emaitzen izenak jarrita: a. 1-buteno + HBr b. Azido propanoikoa + etanola c. 2-propanolaren oxidazio leuna d. 1-butanolaren deshidratazioa 17. Animalia eta landare batzuk, esatera inurriak eta asunak, azido formikoa (metanoikoa) jariatzen dute, gisa-azalerako oso erresumingarri dena. a. Azaldu, argudio kimikoak erabiliz, eraginkorra izango ote den amoniako, disoluzio bat mindutako azalaren gainean aplikatzea edo eta inolako oinarri zientifiko gabeko ohitura bat ote den. b. Idatzi bi erreakzio, bat oxidaziozkoa edo erredukziozkoa eta bestea esterifikaziozkoa zeinetan azido metanoikoak parte hartzen duen, parte hartzen duten osagai guztiak izendatuz. 18. Ondoko erreakzioak idatzi, erreaktiboak eta produktuak izendatuz: a. 2-propanolaren oxidazioa c. Hidrogeno kloruroaren adizioa, b. etanolaren deshidratazioa propenoari d. Metilo azetatoaren hidrolisia 19. a. Nola bereiz daitezke, erreakzio kimiko baten bidez, alkohol primario bat eta alkohol sekundario bat? b. Goiko kasuaren adibide bat jarri, erreaktiboak eta produktuak izendatuz c. Zer gertatzen da hidrogenoa alkeno batekin erreakzionarazten bada d. Goiko kasuaren adibide bat jarri, erreaktiboak eta produktuak izendatuz. 20. Parte hartzen duten erreaktiboak eta produktuak izendatuz, idatz ezazu ondoko erreakzio bakoitzaren adibide bat, erreakzio guztietan azido propanoikoak parte hartu behar duelarik: a. esterifikazioa c. errekuntza b. erredukzioa d. neutralizazioa 21. Ondoko erreakzioak osorik idatzi,lortzen diren produktuak izendatuz: a. azido propanoikoa + metanol b. etanalaren oxidazioa c. metilpropeno + hidrogeno bromuroa d. butanoaren errekuntza 22. Erreaktiboak eta produktuak izendatuz, erreakzioak idatzi, non lau karbono atomoko konposatu bat lortzen den eta gainera zera izan beharko duena: a. a. zetona b. esterra c. deribatu halogenatua d. Alkenoa 23. 1-propanoletik abiatuta, ondoko prozesuei dagozkien erreakzioak idatzi eta lortzen diren produktuak izendatu: a. oxidazio leuna b. deshidratazioa
c. errekuntza d. azido azetikoarekin konbinazioa. 24. Erreaktiboak izendatuz, ondokoetariko bakoitza ematen duen erreakzio bat idatzi: a. Butanona c. propilo azetatoa b. Azido azetikoa d. 2-bromopropano 25. Erreaktiboak eta produktuak izendatuz, ondoko erreakzio mota bakoitzaren adibide bat jar ezazu: a. Aldehido baten oxidazioa c. substituzioa, hidrokarburo ase batean b. esterifikazioa d. polimerizazioa 26. Idatzi erreaktiboak eta produktuak izendatuz, ondoko erreakzioak: a. Alkeno baten erreketa c. Ester baten hidrolisia b. Zetona baten erredukzioa d. polimerizazioa, adizioz 27. Idatzi erreaktiboak eta produktuak izendatuz, ondoko erreakzioak: a. Hidrokarburo ase baten erreketa c. azido monokarboxiliko baten b. alkeno baten hidrogenazioa erredukzioa d. polimerizazio bat, kondentsazioz 28. Ondoko erreakzioak, osatuta, idatz itzazu produktuak izendatuz: a. 2-buteno + HCl c. 2-butanolaren oxidazio leuna b. az. metanoikoa + 1-propanol d. 1-pentanolaren deshidratazioa 29. Idatzi ondoko erreakzioak, parte hartzen duten substantzia guztiak izendatuz a. Oxidazio bat, propanalak parte hartzen c. Substituzio bat, bentzenoak parte duelarik b. Esterifikazio bat, metanolak parte d. Adizio bat, 2-metil 1-butenoak parte 30. Idatzi erreaktiboak eta produktuak izendatuz, ondoko erreakzioak: a. Alkeno bati halogeno baten adizioa c. alkohol sekundario baten oxidazio b. esterifikazioa leuna d. amida baten deshidratazioa 31. 1-butanolaren ondoko erreakzioak idatzi, eta lorturiko produktuak izendatu; a. errekuntza d. azido metanoikoarekin duen b. oxidazio leuna erreakzioa. c. deshidratazioa 32. Ondoko erreakzioak osatu, produktuak izendatuz: Propanalaren oxidazioa Azido butanoiko + potasio hidroxido Etilo propanoatoa + ura Propeno + HBr 33. ondoko erreakzioak idatzi, lortzen diren produktuak izendatuz: a. 1-butanolaren errekuntza b. 1-butanola bortizki oxidatzen da c. 1-butanola leunkiro oxidatzen da d. 1-butanolak azido formikoarekin (metanoikoa) erreakzionatzen du
34. Honako produktu hauek lortzeko egin behar diren erreakzioak idatzi. Kasu bakoitzean, erreakzionatzaileen eta emaitzen izenak idatzi, baita erreakzio motaren izena ere: a. propilo azetatoa c. propanoa, propinotik hasita b. amonio propanoatoa d. butanona dagokion alkoholetik hasita 35. Erreakzio hauek modu arrazoituan osa itzazu, erreaktiboak eta produktuak izendatuz: a. CH4 + Cl2 b. CH3 CH = CH2 + HCl O (oxidazioa) c. CH3 CHOH -CH3 + d. CH3 CHO + H2 (erredukzioa) 36. Ahalik eta masa molekular txikien eta haien halogeno-atomoak, hain zuzen, karbono primario, sekundario eta tertziario-en gainean duten hiru deribatu monohalogenatuak lortu nahi ditugu. Zein substantziak behar diren esan. Substantzia hauek lortzeko behar diren erreakzioak idatzi eta produktu monohalogenatu hauek izendatu. 37. Idatzi produktu hauek lortzeko erreakzioak eta aipatu erreaktiboak: a. 2-kloropropanoa c. propanona b. propilo etanoatoa d. azido butanoikoa 38. Ingurunean sortzen duen inpaktua dela eta, 1,1,2-trikloroeteno disolbatzailea deuseztatu egin nahi dute. Bizkaiko enpresa batean honela lortzen zen: Lehenengo, kaltzio karburoa urarekin erreakzionarazten zen, etino edo azetilenoa eta kaltzio hidroxidoa sortzeko. Bigarrenik, etino gas-egoeran dagoen kloroarekin erreakzionarazten da, deribatu tetrahalogenatu bat lortzeko. Azkenik, deribatu horrek kaltzio hidroxidoarekin erreakzionatzean aipatutako disolbatzailea sortzen du (kaltzio kloruroaz eta uraz gain). a. Erantzun eta arrazoitu: b. Idatzi eta doitu aipatutako erreakzioak. c. 1,1,2-trikloroeteno disolbatzailearen zenbat gramo lor daiteke 50 g kaltzio karburorekin, baldin eta etekina %100ekoa bada? Masa atomikoak: C 12 Ca 40 Cl 35,5