Taller 5. Normativa de contaminantes biológicos. Montserrat Gutiérrez Bustillo. Profesora Titular de Botánica. Universidad Complutensee de Madrid.

Tamaño: px
Comenzar la demostración a partir de la página:

Download "Taller 5. Normativa de contaminantes biológicos. Montserrat Gutiérrez Bustillo. Profesora Titular de Botánica. Universidad Complutensee de Madrid."

Transcripción

1 Taller 5. Normativa de contaminantes biológicos Normalización de los métodos de muestreo y análisis s aeropalinológicos. Montserrat Gutiérrez Bustillo. Profesora Titular de Botánica. Universidad Complutensee de Madrid.

2 Normalización de los métodos de muestreo y análisis aeropalinológicos En Europa y también en España, el análisis polínico atmosférico como control rutinario del polen en el aire, viene utilizándose desde 1990 aproximadamente. Los métodos de ensayo utilizados en la toma de muestras y en su posterior análisis generalmente siguen las normas dadas por la International Association for Aerobiology (IAA). En España, las estaciones integradas en la Red Española de Aerobiología (REA), siguen en sus procedimientos de muestreo y análisis su Manual de Calidadd y Gestión Galán Soldevilla, C., Cariñanos González, P., Alcázar Teno, P. & Domínguez Vilches, E Manual de calidad y gestión de la Red Española de Aerobiología. 61 pags. + CD. Servicio de Publicaciones. Universidad de Córdoba. ISBN

3 Normalización de los métodos de muestreo y análisis aeropalinológicos Hasta el momento son muy pocos los intentos realizados para aplicar la normativa internacional de calidad a estos ensayos. En España: El Laboratorio Municipal de Aranjuez implantó un Sistema de gestión de Calidad, en base a la Norma UNE-EN ISO 9001, obteniendo la Certificación ISO 9001:2000, nº ES05/1709 para El recuento e identificación de polen en la atmósfera El Laboratorio Normativo de Salud Pública de Bilbao solicitó a ENAC en 2006 y obtuvo la Acreditación, según la Norma UNE-EN ISO/IEC 17025:2005 para el ensayo Identificación y recuento de tipos polínicos en aire ambiente

4 Normalización de los métodos de muestreo y análisis aeropalinológicos En relación a la normalización de la metodología, el análisis polínico atmosférico puede considerarse un Ensayo de Laboratorio en el Sector medioambiental. Ensayos en el sector medioambiental. Incluye ensayos físico- biológicos, toma de muestras químicos, microbiológicos, ecotoxicidad, que se llevan a cabo sobre aguas, lixiviados, suelos, lodos, sedimentos, residuos, foliares, biota, así como emisiones atmosféricas, aire ambiente y atmósfera laborales, junto con sus correspondientes soportes de muestreo. ALCANCE DE ACREDITACIÓN: Norma de referencia/reference standars: UNE-EN ISO/IEC 17025: 2005 Título/Title: Identificación y recuento de tipos polínicos en aire ambiente ÁREA: CALIDAD DEL AIRE CATEGORÍA: Categoría 0 (Ensayos en Laboratorio Permanente) Producto o material a ensayar: Describir el producto o matriz a ensayar, definiéndolo tanto como sea preciso

5 Cómo se muestrea y analiza el polen atmosférico? Las muestras diarias son preparaciones microscópicas, que un técnico analiza al microscopio óptico (M.O.), identificando y contando los granos de polen presentes en la muestra. Se trabaja a 400 aumentos (Ocular 10x; Objetivo 40x) Granos de polen

6 Es un análisis cualitativo y cuantitativo La identificación se basa en la morfología de estas partículas, que es específica para determinados grupos de plantas u hongos productores Como resultado del análisis de cada muestra obtenemos una relación de tipos morfológicos de polen (espectro diario) cuantificados mediante el valor medio diario de estas partículas por metro cúbico de aire.

7 Informe de resultados

8 ALCANCE DE ACREDITACIÓN: Detallar el parámetro o parámetros a ensayar En nuestro caso los tipos polínicos a identificar y contar ACER Acer ALNU Alnus ARTE Artemisia BETU Betula CAST Castanea COMP Compositae CORY Corylus CUPR Cupress/Tax CHEN Chenop/Amarant ERIC Ericaceae EUCA Eucaliptus FRAX Fraxinus LIGU Ligustrum MORA Moraceae OLEA Olea PINU Pinaceae PLAN Plantago PLAT Platanus POAC Poaceae POPU Populus QUER Quercus RUME Rumex SALI Salix ULMU Ulmus URTI Urticaceae OTROS: No identificados TOTALES:

9 Definición y delimitación del tipo polínico BROU Brousonetia ssp. MORA Moraceae MORU Morus ssp. A la familia Moraceae pertenecen los géneros Morus y Brousonetia, con algunas especies utilizadas como ornamentales (M. nigra, M. alba y B. papirifera principalmente). El polen es di-trizonoporado, isopolar y de tamaño pequeño (Broussonetia micras) a mediano (Morus micras). Broussonetia Morus

10 Definición y delimitación del tipo polínico TIPO POLÍNICO TÁXON CEDR Cedrus ssp. (Pinaceae Pinaceae) PINA Pinaceae PINU Pinus ssp. (Pinaceae Pinaceae) Polen de Cedrus, muy grande de micras el de Pinus algo mas pequeño (50-80 (50 micras)

11 Análisis culitativo y cuantitativo Indicar los límites de detección en los ensayos cualitativos y el rango de medida en los ensayos cuantitativos, de acuerdo a los siguientes criterios: Límite de detección. Para únicamente este límite los análisis cualitativos indicar Rango de medida. Para análisis cuantitativos indicar siempre el límite Inferior del rango de medida (límite de cuantificación). Además, incluir el límite superior cuando existan limitaciones técnicas debidas a equipos, materiales de referencia o patrones que utiliza el laboratorio En el caso particular de ensayos microbiológicos y biológicos no será necesario incluir el rango de medida.

12 Es un análisis cualitativo y cuantitativo Los granos de polen son partículas tridimensionales de tamaño y forma variable dispersas de forma no homogénea en el aire Durante el muestreo los granos de polen presentes en el aire quedan adheridos a la superficie de la muestra En la muestra de polen atmosférico, el análisis al Microscopio Óptico nos permite conocer el número de granos de polen que han quedado adheridos a una parte, estadísticamente representativa, de la superficie total de la muestra ( análisis cuantitativo ) Por su morfología adscribimos estos granos de polen a un determinado tipo polínico ( análisis cualitativo) Los resultados del análisiss cuantitativo se expresan mediante dos valores numéricos: 1. la concentración media de granos de polen/m3 de aire a lo largo de un día 2. la incertidumbre que está asociada a la dispersión del resultado o intervalo dentro del cual tenemos cierta fiabilidad de que se encuentra el valor verdadero

13 Análisis cuantitativo 1. El límite de cuantificación es de 1 grano de polen/ m 3 de aire 2. No existe ningún procedimiento idóneo para el cálculo de la incertidumbre de medida en el análisis polínico atmosférico Guía para la expresión de la incer rtidumbre en los ensayos cuantitativos (G-ENAC-09/Rev. 1 Julio 2005) En este documento se considera sólo la incertidumbre de medida en los ensayos cuantitativos. La comunidad científica tiene todavía que formular una estrategia para los resultadoss de los ensayos cualitativos. En todos los laboratorios que actualmente realizan análisis polínico atmosférico se utiliza como límit te mínimo de detección un grano de polen/m 3 de aire, y en ningún caso se utiliza un límite superior

14 Análisis cuantitativo Dadas las características del muestreo y el análisis, la probabilidad de detectar en la muestra la presencia de un solo grano de polen/m 3 de aire, es muy alta Es muy frecuente que un tipo polínico alcance niveles de concentración media diaria superiores a los 1000 granos de polen/m 3 Mediante un cálculo matemático muy simple que relaciona: superficie total de captación de la muestra (672 x 10 6 micras 2 ) superficie media de un grano de polen (35x30= 1050 micras 2 ) para que la muestra llegara a estar saturada habría que recoger granos de polen, que aproximadamente equivalen a granos de polen/m 3 de aire/día Los resultados que habitualmen nte se obtienen quedan muy lejos de esas cifras. Por ello, y por la ausencia de legislación al respecto, no parece necesario fijar un nivel máximo de detección. Simplemente debe darse el valor numérico obtenido en el análisis, para cada tipo polínico.

15 Análisis cualitativo El resultado de un análisis cualitativo también se caracteriza por dos valores: 1. el primero corresponde a la respuesta binaria SI/NO, en nuestro caso PRESENCIA/AUSENCIA de un determinado tipo polínico 2. es la probabilidad de error aso ociada a la decisión que hemos tomado. En nuestro caso los parámetros de calidad aplicables, deberían medir el riesgo de identificación errónea, directamente relacionado con la posibilidad de discriminación de los tipos polínicos por su particular morfología (comparación con un patrón). Para que la probabilidad de error sea pequeña es muy importante: 1. La formación específica de los Técnicos de Laboratorio que realizan los análisis. Este requisito es el más importante 2. La comparación con los materiales de referencia (Requisitos de calidad)un patrón

16 Requisitos de calidad del material de referencia Nuestros materiales de referencia, atmosférico van a ser: para la identificación del polen 1. Los pliegos de herbario con las muestras de las plantas que nos han servido para la obtención del polen, debidamente etiquetados. 2. Las preparaciones polínicas para M.O. correspondientes a los tipos polínicos a identificar y que integran la palinoteca. 1. Debe estar a cargo de un profesional calificado responsable de la compra, recepción y distribución. Somos nuestros propios proveedores 1. Se debe mantener un registro central o archivo que contenga toda la información relativa a las propiedades del material de referencia. 2. Se debe verificar la calidad del material de referencia cuando las condiciones hayan sido alteradas y rutinariamente, una vez al año.

17 PROCEDIMIENTO NORMALIZADO DE TRABAJO PARA LA TOMA Y PREPARACIÓN DE MUESTRASS CON EL CAPTADOR VOLUMÉTRICO El captador volumétrico succiona un cierto volumen de aire (10 litros ±1 por minuto) que incide directamente en la superficie de captación. Las esporas y los granos de polen presentes quedan adherid das a la superficie captadora que se desplaza a una velocidad uniforme de 2 mm/hora mediante un mecanismo de relojería. Condiciones para la ubicación del captador Mantenimiento Verificación del flujo de succión Criterios de validación de muestras

18 PROCEDIMIENTO NORMALIZADO DE TRABAJO PARA EL RECUENTO E IDENTIFICACIONN DEL POLEN ATMOSFÉRICO El método de recuento que generalmente se utiliza es el de 4 barridos horizontales continuos a lo largo de toda la preparación a 40x10 aumentos Estos barridos deben ser equidistantes entre si y del borde de la preparación en el caso del primer y último barrido La superficie analizada corresponde al % de superficie total

19 Muchas gracias a todos por su atención!

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE CÓRDOBA ( )

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE CÓRDOBA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 49-54 Córdoba 49 AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE CÓRDOBA (2-21) P. Alcázar, C. Galán, P. Cariñanos, A. Velasco y E. Domínguez Dpto. de Botánica. Colonia San José, casa

Más detalles

Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro

Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro Informe Marzo 217 Investigador principal: Dra. M. Mar Trigo Pérez Departamento de Biología Vegetal. Universidad de Málaga 1 INDICE

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE PRIEGO DE CÓRDOBA ( )

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE PRIEGO DE CÓRDOBA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 9-64 Priego de Córdoba 9 AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE PRIEGO DE CÓRDOBA (2-21) L. M. Vázquez, C. Galán y E. Domínguez Dpto. de Botánica. Colonia San José, casa 4.

Más detalles

1. OBJETIVOS Y DESCRIPCIÓN GENERAL DE LOS TRABAJOS OBJETO DEL SERVICIO CONTRATADO

1. OBJETIVOS Y DESCRIPCIÓN GENERAL DE LOS TRABAJOS OBJETO DEL SERVICIO CONTRATADO ANEXO DE CONDICIONES PARA LA CONTRATACIÓN DEL SERVICIO DE ANALISIS SEMICUANTITATIVO Y CUALITATIVO DEL CONTENIDO EN POLEN DE LA ATMÓSFERA EN LA CIUDAD UNIVERSITARIA DE LA UNIVERSIDAD COMPLUTENSE DE MADRID

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE ARANJUEZ ( ) A. Díez Herrero *, M. Gutiérrez Bustillo*, A. Santiago Luis** y R. I. Pérez Hermansáiz**

AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE ARANJUEZ ( ) A. Díez Herrero *, M. Gutiérrez Bustillo*, A. Santiago Luis** y R. I. Pérez Hermansáiz** Aerobiología Rea 7 (22): de 231-236 Aranjuez 231 AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE ARANJUEZ (2-21) A. Díez Herrero *, M. Gutiérrez Bustillo*, A. Santiago Luis** y R. I. Pérez Hermansáiz** *Dpto. de Biología

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE A CORUÑA ( )

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE A CORUÑA ( ) Aerobiología Rea 7 (): de 13-1 A Coruña 13 AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE A CORUÑA (-1) M. Hervés, A. Dopazo y M. J. Aira Dpto. de Botánica. Facultad de Farmacia. Universidad de Santiago de Compostela.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN ASTURIAS: ESTACIÓN DE OVIEDO ( )

AEROBIOLOGÍA EN ASTURIAS: ESTACIÓN DE OVIEDO ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 17-112 Oviedo 17 AEROBIOLOGÍA EN ASTURIAS: ESTACIÓN DE OVIEDO (2-21) M. A. Fernández Casado, H. S. Nava y F.J. Suárez Dpto. de Organismos y Sistemas. Unidad de Botánica. Universidad

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE TARRAGONA ( )

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE TARRAGONA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 161-166 Tarragona 161 AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE TARRAGONA (2-21) J. Belmonte y J.M. Roure Unitat de Botànica. Facultat de Ciències. Universitat Autònoma de Barcelona.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE MANRESA ( )

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE MANRESA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 143-148 Manresa 143 AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE MANRESA (2-21) J. Belmonte y J.M. Roure Unitat de Botànica. Facultat de Ciències. Universitat Autònoma de Barcelona.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE LLEIDA ( )

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE LLEIDA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de -16 Lleida AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE LLEIDA (2-21) J. Belmonte y J.M. Roure Unitat de Botànica. Facultat de Ciències. Universitat Autònoma de Barcelona. 8193 Bellaterra.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE SANTIAGO DE COMPOSTELA ( )

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE SANTIAGO DE COMPOSTELA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 189-194 Santiago 189 AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE SANTIAGO DE COMPOSTELA (2-21) A. Dopazo, M. Hervés y M. J. Aira Dpto. de Botánica. Facultad de Farmacia. Universidad

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 13 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 13 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 8 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE ALICANTE >>PRIMAVERA

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE VIVEIRO ( )

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE VIVEIRO ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 21-26 Viveiro 21 AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE VIVEIRO (2-21) A. Dopazo*, C. Seijo** y M. J. Aira* *Dpto. de Botánica. Facultad de Farmacia. Universidad de Santiago de

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 7 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 7 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 8 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 7 ALICANTE PRIMAVERA VERANO OTOÑO >>INVIERNO

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 16 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS. ESPORAS Alternaria METEO.

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 16 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS. ESPORAS Alternaria METEO. AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 8 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 6 ALICANTE >>PRIMAVERA

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 10 CASTELLÓN TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 10 CASTELLÓN TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 8 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE CASTELLÓN PRIMAVERA VERANO OTOÑO >>INVIERNO

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE COLLADO VILLALBA (2000-2001)

AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE COLLADO VILLALBA (2000-2001) Aerobiología Rea 7 (22): de 237-242 Collado Villalba 237 AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE COLLADO VILLALBA (2-21) E. Martín Madrigal *, M. Gutiérrez Bustillo*, R. Bravo Serrano**, M. A. García Pérez**

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE SEVILLA ( ) P. Candau, A.M. Pérez Tello, F. J. González Minero, M. Carrasco Burgos y J.

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE SEVILLA ( ) P. Candau, A.M. Pérez Tello, F. J. González Minero, M. Carrasco Burgos y J. Aerobiología Rea 7 (22): de 95-1 Sevilla 95 AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE SEVILLA (2-21) P. Candau, A.M. Pérez Tello, F. J. González Minero, M. Carrasco Burgos y J. Morales Dpto. de Biología Vegetal

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 21 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 21 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 28 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 2 ALICANTE >>PRIMAVERA

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE MÁLAGA ( )

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE MÁLAGA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 83-88 Málaga 83 AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE MÁLAGA (2-21) M. Recio, M. M. Trigo, S. Docampo y B. Cabezudo Dpto. de Biología Vegetal. Facultad de Ciencias. Universidad

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE ALMERÍA ( )

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE ALMERÍA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 33-38 Almería 33 AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE ALMERÍA (2-21) S. Sabariego*, C. Díaz de la Guardia**, F. Alba**, y J.F. Mota* * Dpto. de Biología Vegetal y Ecología.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE CIUDAD UNIVERSITARIA (2000-2001) M. Gutiérrez Bustillo, P. Cervigón Morales y C. Pertiñez Izquierdo

AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE CIUDAD UNIVERSITARIA (2000-2001) M. Gutiérrez Bustillo, P. Cervigón Morales y C. Pertiñez Izquierdo Aerobiología Rea 7 (22): de 225-23 Ciudad Universitaria 225 AEROBIOLOGÍA EN MADRID: ESTACIÓN DE CIUDAD UNIVERSITARIA (2-21) M. Gutiérrez Bustillo, P. Cervigón Morales y C. Pertiñez Izquierdo Dpto. de Biología

Más detalles

RELACIÓN ENTRE LAS CONCENTRACIONES ATMOSFÉRICAS DEL POLEN DE FRAXINUS SP. Y EL ALÉRGENO OLE E 1

RELACIÓN ENTRE LAS CONCENTRACIONES ATMOSFÉRICAS DEL POLEN DE FRAXINUS SP. Y EL ALÉRGENO OLE E 1 ISSN: 1135-8408 RELACIÓN ENTRE LAS CONCENTRACIONES ATMOSFÉRICAS DEL POLEN DE FRAXINUS SP. Y EL ALÉRGENO OLE E 1 Relation between atmospheric concentration of Ole e 1 allergen and Fraxinus sp. pollen Fernández-González,

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE LUGO ( )

AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE LUGO ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 19-2 Lugo 19 AEROBIOLOGÍA EN GALICIA: ESTACIÓN DE LUGO (2-21) F. J. Rodríguez Rajo, N. Dacosta y V. Jato Dpto. de Biología Vegetal y Ciencias del Suelo. Facultad de Ciencias.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN CASTILLA Y LEÓN: ESTACIÓN DE PONFERRADA ( )

AEROBIOLOGÍA EN CASTILLA Y LEÓN: ESTACIÓN DE PONFERRADA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 125-13 Ponferrada 125 AEROBIOLOGÍA EN CASTILLA Y LEÓN: ESTACIÓN DE PONFERRADA (2-21) A. M. Vega Maray*, R. M. Valencia-Barrera*, D. Fernández-González*, A.B. Fernández Salegui*

Más detalles

Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro

Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro Informe Julio 217 Investigador responsable: Dra. M. Mar Trigo Pérez Departamento de Biología Vegetal. Universidad de Málaga 1 INDICE

Más detalles

IMPLANTACIÓN DE MÉTODOS ALTERNATIVOS BAJO ISO 17025

IMPLANTACIÓN DE MÉTODOS ALTERNATIVOS BAJO ISO 17025 IMPLANTACIÓN DE MÉTODOS ALTERNATIVOS BAJO ISO 17025 Ponente: Jesús Laso Sánchez (Director Gerente de GSC) GABINETE DE SERVICIOS PARA LA CALIDAD C/Caridad, 32 (28007 MADRID) Telf. 915519152 E mail gscsal@gscsal.com

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE HUELVA ( )

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE HUELVA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 71-76 Huelva 71 AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE HUELVA (2-21) F.J. González Minero, P. Candau, A.M. Pérez y M. Carrasco Dpto. de Biología Vegetal y Ecología. Facultad

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE JAÉN ( )

AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE JAÉN ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 77-82 Jaén 77 AEROBIOLOGÍA EN ANDALUCÍA: ESTACIÓN DE JAÉN (2-21) L. Ruiz*, C. Díaz de la Guardia**, A. Cano* y E. Cano* * Dpto. de Biología Animal, Vegetal y Ecología. Facultad

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 29 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 29 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 8 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 9 ALICANTE PRIMAVERA >>VERANO

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 50 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 50 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 2 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE ALICANTE PRIMAVERA VERANO >>OTOÑO

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 41 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 41 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 28 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 4 ALICANTE PRIMAVERA VERANO >>OTOÑO

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 23 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 23 ALICANTE TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 218 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 23 ALICANTE >>PRIMAVERA

Más detalles

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 30 ALICANTE TIPOS TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA

PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE 30 ALICANTE TIPOS TIPOS POLÍNICOS TIPOS POLÍNICOS SUMA AÑO SEMANA PUNTO DE MUESTREO COLABORA TOTAL 8 ESTACIÓN PRINCIPALES OTROS CONCENTRACIONES DE POLEN EN EL AMBIENTE TIPOS 3 ALICANTE PRIMAVERA >>VERANO

Más detalles

Calendario polínico de Madrid (Ciudad Universitaria). Periodo

Calendario polínico de Madrid (Ciudad Universitaria). Periodo LAZAROA 27: 21-27. 2006 ISSN: 0210-9778 (Ciudad Universitaria). Periodo 1994-2004. Montserrat Gutiérrez, Silvia Sabariego & Patricia Cervigón (*) Resumen: Gutiérrez, M., Sabariego, S. & Cervigón, P. (Ciudad

Más detalles

Monitoreos de Calidad de Aire

Monitoreos de Calidad de Aire Monitoreos de Calidad de Aire Definición Monitoreo de Calidad de Aire El monitoreo de Calidad de Aire es un conjunto de metodologías diseñadas para muestrear, analizar y procesar en forma continua las

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN EXTREMADURA: ESTACIÓN DE CÁCERES ( )

AEROBIOLOGÍA EN EXTREMADURA: ESTACIÓN DE CÁCERES ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 177-182 Cáceres 177 AEROBIOLOGÍA EN EXTREMADURA: ESTACIÓN DE CÁCERES (2-21) R. Paulino*, R. Tormo*, I. Silva** y A. F. Muñoz*** *Dpto. de Biología y Producción de los Vegetales.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE BARCELONA (2000-2001)

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE BARCELONA (2000-2001) Aerobiología Rea 7 (22): de 131-136 Barcelona 131 AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE BARCELONA (2-21) J. Belmonte, E. Gabarra y J.M. Roure Unitat de Botànica. Facultat de Ciències. Universitat Autònoma

Más detalles

POLEN ATMOSFÉRICO EN LAS ROZAS (MADRID). RESULTADOS DEL PRIMER AÑO DE MUESTREO AEROBIOLÓGICO

POLEN ATMOSFÉRICO EN LAS ROZAS (MADRID). RESULTADOS DEL PRIMER AÑO DE MUESTREO AEROBIOLÓGICO ISSN: 1135-8408 RESULTADOS DEL PRIMER AÑO DE MUESTREO AEROBIOLÓGICO Atmospheric pollen in Las Rozas (Madrid). Results of the first year of aerobiological sampling Gabaldón, A. 1 ; Sabariego, S. 2 ; Cervigón,

Más detalles

PLAN DOCENTE DE LA ASIGNATURA. Curso académico: Identificación y características de la asignatura

PLAN DOCENTE DE LA ASIGNATURA. Curso académico: Identificación y características de la asignatura PLAN DOCENTE DE LA ASIGNATURA Curso académico: 2013-14 Identificación y características de la asignatura Denominación 400844 Botánica (Introduction Créditos ECTS 6 Titulación/es Máster Universitario de

Más detalles

Millorant la qualitat de vida de les persones amb al lèrgies: La Xarxa Aerobiològica de Catalunya

Millorant la qualitat de vida de les persones amb al lèrgies: La Xarxa Aerobiològica de Catalunya http://lap.uab.cat/aerobiologia Millorant la qualitat de vida de les persones amb al lèrgies: La Xarxa Aerobiològica de Catalunya Jordina Belmonte Soler jordina.belmonte@uab.cat 22 setembre 2014 Millorant

Más detalles

Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro

Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro Estudio Aerobiológico de la Atmósfera de Málaga Estación Málaga-Centro Informe Octubre 217 (Datos Enero-Septiembre 217) Investigador responsable: Dra. M. Mar Trigo Pérez Departamento de Biología Vegetal.

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE GIRONA (2000-2001)

AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE GIRONA (2000-2001) Aerobiología Rea 7 (22): de 149-4 Girona 149 AEROBIOLOGÍA EN CATALUNYA: ESTACIÓN DE GIRONA (2-21) J. Belmonte, R. Puigdemunt y J.M. Roure Unitat de Botànica. Facultat de Ciències. Universitat Autònoma

Más detalles

Estudio de la calidad del aire de la atmósfera de Málaga, en relación con el contenido polínico

Estudio de la calidad del aire de la atmósfera de Málaga, en relación con el contenido polínico OMAU Estudio de la calidad del aire de la atmósfera de Málaga, en relación con el contenido polínico El proyecto mediante el cual se realiza dicho estudio surge en la mesa de trabajo de Recursos de la

Más detalles

MÉTODOS DE TOMA DE MUESTRA Y ANÁLISIS

MÉTODOS DE TOMA DE MUESTRA Y ANÁLISIS MÉTODOS DE TOMA DE MUESTRA Y ANÁLISIS Juan Porcel INSHT R.D. 374 / 2001 AGENTES QUÍMICOS Protección de los trabajadores contra los riesgos relacionados con los agentes químicos durante el trabajo Artículo

Más detalles

A03 Apéndice de la Guía para la Calificación Revision 5.14 April 6, 2016

A03 Apéndice de la Guía para la Calificación Revision 5.14 April 6, 2016 A03 Apéndice de la Guía para la Calificación Revision 5.14 April 6, 2016 Nombre del Laboratorio: Nombre del Apéndice: Apéndice Número: Asesor: Fecha: A03 Apéndice de la Guía para la calificación NOTAS

Más detalles

Resumen de situación de la calidad del aire en la CAPV (2016)*

Resumen de situación de la calidad del aire en la CAPV (2016)* OSASUN SAILA Osasun Sailburuordetza Osasun Publikoaren eta Adikzioen Zuzendaritza DEPARTAMENTO DE SALUD Viceconsejería de Salud Dirección de Salud Pública y Adicciones Resumen de situación de la calidad

Más detalles

Validación de métodos en microbiología industrial y ambiental a la luz de la ISO 17025

Validación de métodos en microbiología industrial y ambiental a la luz de la ISO 17025 Validación de métodos en microbiología industrial y ambiental a la luz de la ISO 17025 Dios mío nos llego la auditoría!! 2 5.4.5 VALIDACIÓN DE LOS MÉTODOS La validación es la confirmación, a través del

Más detalles

Redes aerobiológicas y su vinculación con las políticas sanitarias

Redes aerobiológicas y su vinculación con las políticas sanitarias Redes aerobiológicas y su vinculación con las políticas sanitarias XIII Congreso SESA Cartagena, 24-26 junio 2015 patricia.cervigon@salud.madrid..org De entre la variedad de partículas biológicas presentes

Más detalles

ANÁLISIS AEROBIOLÓGICO

ANÁLISIS AEROBIOLÓGICO ANÁLISIS AEROBIOLÓGICO ALICANTE 27 Datos en granos/m³ de aire SEMANA 4 Lunes Martes Miércoles Jueves Viernes Sábado Domingo 6-nov 7-nov 8-nov 9-nov -nov -nov 2-nov Amaranthaceae (Cenizo, salsola) 2 Artemisia

Más detalles

IT-ATM-10. Aprobación de SAM Contenido del proyecto

IT-ATM-10. Aprobación de SAM Contenido del proyecto IT-ATM-10 Aprobación de SAM ÍNDICE 1. OBJETO. 2. ALCANCE Y ÁMBITO DE APLICACIÓN. 3. DEFINICIONES. 4. DESARROLLO 4.1. DATOS DE LA EMPRESA 4.2. DATOS DE LA INSTALACIÓN 4.3. DATOS DEL FOCO 4.4. DATOS DEL

Más detalles

MESA REDONDA: Estrategias para la acreditación obligatoria de los Laboratorios de Control Oficial (LCO)

MESA REDONDA: Estrategias para la acreditación obligatoria de los Laboratorios de Control Oficial (LCO) CENTRO NACIONAL DE ALIMENTACIÓN Jornadas de referencia 2013. Análisis de alimentos 5 al 7 de junio de 2013 CNA (AESAN). Majadahonda MESA REDONDA: Estrategias para la acreditación obligatoria de los Laboratorios

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA SEPTIEMBRE 2017 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES Pág. 1 de 15 DATOS GENERALES

Más detalles

Asma y polen atmosférico

Asma y polen atmosférico Asma y polen atmosférico 15 Como se sabe, el polen, que está en la atmósfera para cumplir una función reproductora básica en el mundo vegetal, es uno de los desencadenantes exógenos más importantes de

Más detalles

> NT-32 rev. 2 ENAC Tipo III: Métodos basados en métodos de referencia Tipo IV: Otros métodos.

> NT-32 rev. 2 ENAC Tipo III: Métodos basados en métodos de referencia Tipo IV: Otros métodos. > NT-32 rev. 2 ENAC Tipo III: Métodos basados en métodos de referencia. Métodos descritos en procedimientos internos del laboratorio, que están basados claramente en métodos de referencia y que no suponen

Más detalles

ETSIa. Sábado 28 de noviembre de Dr. Manuel Munuera Giner

ETSIa. Sábado 28 de noviembre de Dr. Manuel Munuera Giner Sábado 28 de noviembre de 2015 ETSIa Dr. Manuel Munuera Giner Escuela Técnica Superior de Ingeniería Agronómica - ETSIA Depto. Ciencia y Tecnología Agraria Área de Botánica Manuel.Munuera@upct.es http://7-themes.com

Más detalles

2. Curva de calibración

2. Curva de calibración AGQ Labs Chile S.A. Área Salud y Seguridad - 2017 Lab. Orgánico - SSE Artículo técnico Análisis químico, medir es comparar. Sector industrial objetivo Todos SSE 1. Qué es la química analítica / análisis

Más detalles

Resumen de situación de la calidad del aire en la CAPV (2015)*

Resumen de situación de la calidad del aire en la CAPV (2015)* OSASUN SAILA Osasun Sailburuordetza Osasun Publikoaren eta Adikzioen Zuzendaritza DEPARTAMENTO DE SALUD Viceconsejería de Salud Dirección de Salud Pública y Adicciones Resumen de situación de la calidad

Más detalles

NTP 483: Aseguramiento de la calidad en un laboratorio de higiene industrial: el m...

NTP 483: Aseguramiento de la calidad en un laboratorio de higiene industrial: el m... Página 1 de 7 Documentación NTP 483: Aseguramiento de la calidad en un laboratorio de higiene industrial: el manual de calidad (II) Assurance de la qualité d un laboratoire d Higiène Industrielle: Le Manuel

Más detalles

Las normas y la acreditación

Las normas y la acreditación Las normas y la acreditación Evaluación de la conformidad Toda actividad cuyo objetivo es evaluar y comprobar directa o indirectamente si los requisitos aplicables se cumplen Normas (continuación) Tipo

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA PUERTO DE ALMERÍA ENERO 2018 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES

Más detalles

Nombre y dirección del laboratorio de ensayo. Nombre y dirección del cliente. Descripción e identificación de la muestra de agua ensayadas

Nombre y dirección del laboratorio de ensayo. Nombre y dirección del cliente. Descripción e identificación de la muestra de agua ensayadas Autor: Fundación Centro Canario del Agua Fuentes: Norma UNE 66-501, idéntica a la norma EN 45001, Criterios generales para el funcionamiento de los laboratorios de ensayo Guía ISO/CEI 25 Requisitos generales

Más detalles

Entidades Técnicas de Fiscalización Ambiental ETFA

Entidades Técnicas de Fiscalización Ambiental ETFA Entidades Técnicas de Fiscalización Ambiental ETFA Sección de Autorización y Seguimiento a Terceros División de Fiscalización Marzo 2016 registroentidades@sma.gob.cl Contenido Definiciones Generalidades

Más detalles

AEROBIOLOGÍA y ASMA POLÍNICO en ESPAÑA

AEROBIOLOGÍA y ASMA POLÍNICO en ESPAÑA AEROBIOLOGÍA y ASMA POLÍNICO en ESPAÑA Dra Jordina Belmonte Soler Unitat de Botànica Universitat Autònoma de Barcelona Xarxa Aerobiològica de Catalunya, XAC http://www.uab.es/l-analisis-palinologiques/aerobio.htm

Más detalles

Calidad. y seguridad en el laboratorio

Calidad. y seguridad en el laboratorio Calidad y seguridad en el laboratorio Consulte nuestra página web: www.sintesis.com En ella encontrará el catálogo completo y comentado Calidad y seguridad en el laboratorio Antonio Moreno Ramírez Carmen

Más detalles

Aeropalinología de Pobra de Trives (Ourense) y su relación con la meteorología. Año 2002

Aeropalinología de Pobra de Trives (Ourense) y su relación con la meteorología. Año 2002 Botanica Complutensis 28: 109-120. 2004 ISSN: 0214-4565 Aeropalinología de Pobra de Trives (Ourense) y su relación con la meteorología. Año 2002 Nuria Dacosta, Francisco Javier Rodríguez-Rajo & Victoria

Más detalles

El valor añadido de la acreditación de Productores de MR

El valor añadido de la acreditación de Productores de MR El valor añadido de la acreditación de Productores de MR Valencia, 19 de mayo de 2015 María José Cotarelo Pereiro Departamento de Laboratorios y Certificación de Productos La Producción de MR es una actividad

Más detalles

IT-ATM-04 Criterios para definir métodos de referencia para la determinación de contaminantes

IT-ATM-04 Criterios para definir métodos de referencia para la determinación de contaminantes IT-ATM-04 Criterios para definir métodos de referencia para la determinación de contaminantes la determinación de contaminantes ÍNDICE 1. OBJETO. 2. ALCANCE Y ÁMBITO DE APLICACIÓN. 3. DEFINICIONES. 4.

Más detalles

DEL CONTROL Y VIGILANCIA AMBIENTAL

DEL CONTROL Y VIGILANCIA AMBIENTAL ACREDITACIÓN DE ENTIDADES EN EL ÁMBITO DEL CONTROL Y VIGILANCIA AMBIENTAL Valencia, a, 13 de mayo de 2010 0 SEMINARIO CTL ACÚSTICA AMBIENTAL EN LAS ACTIVIDADES CALIFICADAS 1 INSPECCIÓN MEDIOAMBIENTAL HOY

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA JUNIO 2018 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES Pág. 1 de 16 DATOS GENERALES

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA FEBRERO 2018 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES Pág. 1 de 16 DATOS GENERALES

Más detalles

CRITERIOS EVALUACIÓN MICROBIOLOGÍA ENFOQUE PRÁCTICO

CRITERIOS EVALUACIÓN MICROBIOLOGÍA ENFOQUE PRÁCTICO Barcelona, 5 de diciembre de 2012 CRITERIOS EVALUACIÓN MICROBIOLOGÍA ENFOQUE PRÁCTICO Dpto. Agroalimentario y BPLs CONTENIDOS - Introducción - Criterios de evaluación. Microbiología - Enfoque práctico:

Más detalles

TAREA 5 Producción hortícola

TAREA 5 Producción hortícola TAREA 5 Producción hortícola Resultados agronómicos Antecedentes Resultados cultivo tomate Cor de Bou Producción total (kg) Productividad (kg/m 2 ) Total agua riego (L/m2) Riego/producción (L/kg) Verano

Más detalles

TITULACIÓN DE FORMACIÓN CONTINUA BONIFICADA EXPEDIDA POR EL INSTITUTO EUROPEO DE ESTUDIOS EMPRESARIALES

TITULACIÓN DE FORMACIÓN CONTINUA BONIFICADA EXPEDIDA POR EL INSTITUTO EUROPEO DE ESTUDIOS EMPRESARIALES Especialista en Gestión de la Calidad en los Laboratorios Analíticos TITULACIÓN DE FORMACIÓN CONTINUA BONIFICADA EXPEDIDA POR EL INSTITUTO EUROPEO DE ESTUDIOS EMPRESARIALES Especialista en Gestión de la

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA MAYO 2018 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES DATOS GENERALES TÍTULO: Calidad

Más detalles

SEMINARIO CTL SERVICIOS DE LAS ECMCA s PARA EL DESARROLLO MEDIOAMBIENTAL DE LAS EMPRESAS

SEMINARIO CTL SERVICIOS DE LAS ECMCA s PARA EL DESARROLLO MEDIOAMBIENTAL DE LAS EMPRESAS SEMINARIO CTL SERVICIOS DE LAS ECMCA s PARA EL DESARROLLO MEDIOAMBIENTAL DE LAS EMPRESAS 11/02/2011 Jesús Ramón Martínez y Carlos Fernández PARQUE TECNOLÓGICO DE PATERNA CALIBRACIÓN DE LOS SITEMAS AUTOMÁTICOS

Más detalles

Ejercicios intercomparativos

Ejercicios intercomparativos Ejercicios intercomparativos Caso práctico ejercicio de gluten -GSC Dra. Agustina Sánchez. Directora Técnica laboratorio Fecha 10 de junio de 2014 , entidad española, privada, independiente, sin ánimo

Más detalles

Congreso Nacional del Medio Ambiente (Conama 2012) Madrid del 26 al 30 de noviembre de 2012

Congreso Nacional del Medio Ambiente (Conama 2012) Madrid del 26 al 30 de noviembre de 2012 Congreso Nacional del Medio Ambiente (Conama 2012) Madrid del 26 al 30 de noviembre de 2012 CONGRESO NACIONAL DEL MEDIO AMBIENTE CONAMA 2012 EL PAPEL DEL CIUDADANO, LA EMPRESA Y LAS ADMINISTRACIONES EN

Más detalles

INFLUENCIA DE LA PRECIPITACIÓN EN LA POLINIZACIÓN DE ARTEMISIA. REPERCUSIÓN EN LA SALUD PÚBLICA

INFLUENCIA DE LA PRECIPITACIÓN EN LA POLINIZACIÓN DE ARTEMISIA. REPERCUSIÓN EN LA SALUD PÚBLICA INFLUENCIA DE LA PRECIPITACIÓN EN LA POLINIZACIÓN DE ARTEMISIA. REPERCUSIÓN EN LA SALUD PÚBLICA PROYECTO FINAL DE LICENCIATURA EN CIENCIAS AMBIENTALES SEPTIEMBRE DE 215 AUTOR: VANNIA QUEVEDO CORCUY DIRECTORA:

Más detalles

CONTAMINACIÓN CRUZADA DE MUESTRAS CONTROL POR PRODUCTO DE ENSAYO EN ESTUDIOS CON ANIMALES

CONTAMINACIÓN CRUZADA DE MUESTRAS CONTROL POR PRODUCTO DE ENSAYO EN ESTUDIOS CON ANIMALES CONTAMINACIÓN CRUZADA DE MUESTRAS CONTROL POR PRODUCTO DE ENSAYO EN ESTUDIOS CON ANIMALES DOCUMENTO Nº 11 Octubre 2010 Este documento ha sido aprobado por el Comité Técnico de Inspección (CTI), integrado

Más detalles

Pólenes alergénicos y polinosis en Toledo durante

Pólenes alergénicos y polinosis en Toledo durante 126 Original Pólenes alergénicos y polinosis en Toledo durante 1995-1996 A. Moral de Gregorio, C. Senent Sánchez, N. Cabañes Higuero, Y. García Villamuza, M. Gómez-Serranillos Reus* Hospital Virgen del

Más detalles

NORMA ISO CONCEPTOS BÁSICOS

NORMA ISO CONCEPTOS BÁSICOS FUNDACION NEXUS NORMA ISO 17025 CONCEPTOS BÁSICOS Marzo de 2011 ASEGURAMIENTO DE LA CALIDAD Si un laboratorio generara sus datos solamente para uso interno, un buen sistema de control de la calidad sería

Más detalles

CRITERIOS PARA INFORMAR RESULTADOS DE ENSAYOS QUÍMICOS A BAJAS CONCENTRACIONES

CRITERIOS PARA INFORMAR RESULTADOS DE ENSAYOS QUÍMICOS A BAJAS CONCENTRACIONES Página 1 de 6 TÍTULO: DE ENSAYOS QUÍMICOS A BAJAS RESUMEN: El presente documento establece los criterios para informar los resultados de ensayos cuyos valores se encuentren alrededor o sean menores al

Más detalles

TRABAJOS CON MATERIALES DE AMIANTO FRIABLES. Evaluación del riesgo por exposición a amianto

TRABAJOS CON MATERIALES DE AMIANTO FRIABLES. Evaluación del riesgo por exposición a amianto TRABAJOS CON MATERIALES DE AMIANTO FRIABLES Evaluación del riesgo por exposición a amianto Canarias 21-22 de noviembre de 2013 Aspectos a tratar Características de las exposiciones a amianto Medición de

Más detalles

«CALIBRACIÓN DE EQUIPOS DE MONITOREO AMBIENTAL, SU IMPORTANCIA Y ACREDITACIÓN EN BASE A LA NORMA ISO/IEC 17025»

«CALIBRACIÓN DE EQUIPOS DE MONITOREO AMBIENTAL, SU IMPORTANCIA Y ACREDITACIÓN EN BASE A LA NORMA ISO/IEC 17025» «CALIBRACIÓN DE EQUIPOS DE MONITOREO AMBIENTAL, SU IMPORTANCIA Y ACREDITACIÓN EN BASE A LA NORMA ISO/IEC 17025» 1. OBJETIVOS. Comprender la importancia de las calibraciones. Conocer el proceso de las calibraciones.

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA ABRIL 2016 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES Pág. 1 de 15 DATOS GENERALES

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA ENERO 2017 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES Pág. 1 de 15 DATOS GENERALES

Más detalles

Vocabulario internacional de términos fundamentales y generales de metrología VIM:2008

Vocabulario internacional de términos fundamentales y generales de metrología VIM:2008 Vocabulario internacional de términos fundamentales y generales de metrología VIM:2008 VIM:2008 Definiciones y términos precisos de metrología Claridad en los conceptos para realizar medidas analíticas

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA MARZO 2016 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES Pág. 1 de 15 DATOS GENERALES

Más detalles

PROGRAMA DE INTERCOMPARACIÓN 01MPI2009

PROGRAMA DE INTERCOMPARACIÓN 01MPI2009 01/08 PROGRAMA DE INTERCOMPARACIÓN 01MPI2009 02/08 Proveedor: MARGARIDA PPI Margarida Auditores Acústicos SL. C/ Infanta Mercedes 96, 1º 4, 28020, Madrid Coordinador: Otros miembros: Javier Martín Loza

Más detalles

AEROBIOLOGÍA EN MURCIA: ESTACIÓN DE CARTAGENA ( )

AEROBIOLOGÍA EN MURCIA: ESTACIÓN DE CARTAGENA ( ) Aerobiología Rea 7 (22): de 243-248 Cartagena 243 AEROBIOLOGÍA EN MURCIA: ESTACIÓN DE CARTAGENA (2-21) S. Moreno-Grau*, B. Elvira-Renduelles*, J. M. Angosto*, J. Bayo*, J. Moreno*, N. Vergara*, J. Belchí**

Más detalles

3 POLÍTICA DE ONAC SOBRE ESTIMACIÓN DE LA INCERTIDUMBRE DE LA MEDICIÓN

3 POLÍTICA DE ONAC SOBRE ESTIMACIÓN DE LA INCERTIDUMBRE DE LA MEDICIÓN Página 1 de 5 1 ALCANCE Esta política establece los requisitos y pautas para la estimación y declaración de la incertidumbre en calibración y medición, que deben aplicar los laboratorios de calibración,

Más detalles

HORAS TEORICAS: 2 HORAS PRECTICAS: 4 CREDITOS: 8

HORAS TEORICAS: 2 HORAS PRECTICAS: 4 CREDITOS: 8 UNIVERSIDAD JUAREZ AUTONOMA TABASCO DIVISIÓN ACAMICA CIENCIAS BIOLOGICAS LICENCIATURA EN INGENIERIA AMBIENTAL ASIGNATURA: TÉCNICAS MUESTREO AMBIENTAL NIVEL: AREA SUSTANTIVA PROFESIONAL HORAS TEORICAS:

Más detalles

VIM: Términos fundamentales. Vocabulario internacional de metrología

VIM: Términos fundamentales. Vocabulario internacional de metrología VIM:2008 - Términos fundamentales Vocabulario internacional de metrología VIM:2008 Definiciones y términos precisos de metrología Claridad en los conceptos para realizar medidas analíticas Referencia común

Más detalles

Webminario 28 de junio de 2017

Webminario 28 de junio de 2017 Webminario 28 de junio de 2017 Propiedad de un resultado de medida por la cual el resultado puede relacionarse con una referencia mediante una cadena ininterrumpida y documentada de calibraciones, cada

Más detalles

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA

CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA CALIDAD DEL AIRE EN EL PUERTO DE ALMERÍA ENERO 2016 AUTORIDAD PORTUARIA DE ALMERÍA J. Ronco y Cía., S.L. RONCO GRUPO DE INVESTIGACIÓN DE QUÍMICA ANALÍTICA DE CONTAMINANTES DATOS GENERALES TÍTULO: Calidad

Más detalles

INSTRUCCIÓN PARA PRESENTAR EL ALCANCE DE ACREDITACIÓN DE LABORATORIOS DE ENSAYO

INSTRUCCIÓN PARA PRESENTAR EL ALCANCE DE ACREDITACIÓN DE LABORATORIOS DE ENSAYO 1 OBJETIVO INSTRUCCIÓN PARA PRESENTAR EL ALCANCE 1 de 5 Explicar cómo el laboratorio debe llenar el alcance de acreditación de una solicitud de acreditación inicial o ampliación bajo la norma INTE-ISO/IEC

Más detalles

Incertidumbre, Validación y Trazabilidad en el Laboratorio de Análisis Clínicos. Cómo cumplir con requisitos de la ISO 15189

Incertidumbre, Validación y Trazabilidad en el Laboratorio de Análisis Clínicos. Cómo cumplir con requisitos de la ISO 15189 Incertidumbre, Validación y Trazabilidad en el Laboratorio de Análisis Clínicos Cómo cumplir con requisitos de la ISO 15189 Calidad en mediciones químicas Validación de métodos Estoy midiendo lo que intentaba

Más detalles

CRITERIOS Y RECOMENDACIONES. DETERMINACIÓN DE LA INCERTIDUMBRE DE MEDIDA DE AGENTES QUÍMICOS Incertidumbre del volumen de aire muestreado

CRITERIOS Y RECOMENDACIONES. DETERMINACIÓN DE LA INCERTIDUMBRE DE MEDIDA DE AGENTES QUÍMICOS Incertidumbre del volumen de aire muestreado CRITERIOS Y RECOMENDACIONES DETERMINACIÓN DE LA INCERTIDUMBRE DE MEDIDA DE AGENTES QUÍMICOS Incertidumbre del volumen de aire muestreado CR-04/2008 Autoras: Begoña Uribe Ortega Mª José Quintana San José

Más detalles