Proxectos de Alimentación na Comunidade Ias Xornadas Concellos Saudables Novembro 2007 Ana Mª Martínez Lorente Servizo de Estilos de Vida Saudables e Educación para a Saúde
A enfermidade é do médico pero a saúde é de todos
Proxectos Concellos Saudables Área de Alimentación I. Fase Deseño e presentación do proxecto á DXSP Técnicos/as do concello II. Fase Desenvolvemento do proxecto Dietista-DXSP III. Fase Avaliación do proxecto Dietista-DXSP
Proxectos Concellos saudables Alimentación Análise da situación local 1 I. Fase Deseño e presentación do proxecto Formulación de obxectivos 2 Elaboración do plan do traballo 3 II. Fase Desenvolvemento do proxecto Execución do plan de traballo 4 III. Fase Avaliación do proxecto Avaliación
Proxectos Concellos Saudables Alimentación I. Fase Presentación do proxecto á DXSP Técnicos/as do concello
1. Análise da situación local Recolección e interpretación da información Características da poboación Emprego e principal ocupación Urbano/rural Mercado de alimentos Recursos locais Problemas de saúde
Exemplo 1 O noso concello está no interior nunha zona rural Na nosa poboación, o 28% ten 65 anos ou máis Máis do 40% dos maiores presentan certa dificultade para desprazarse A maioría dos habitantes son pensionistas Os principais problemas de saúde son a hipertensión e certas enfermidades crónicas As eleccións de alimentos e a forma de cociñar son as tradicionais da nosa cultura.
Problemas nutricionais esperados Malnutrición nos anciáns Viven sós e con recursos económicos escasos A inxesta de determinados alimentos non é constante ao longo do ano Preservan hábitos alimentarios tradicionais, pero con algunha característica que pode mellorarse (alimentos salgados, graxos, dieta monótona) Pode haber grupos poboacionais a risco nutricional (p.ex viúvas)
Exemplo 2 Concello nunha zona industrial Na nosa poboación, o 18% ten 64 anos ou máis A maioría dos habitantes son traballadores activos As eleccións de alimentos e a forma de cociñar están condicionadas pola falta de tempo. Cada vez é máis frecuente que a comida do mediodía se faga fóra do fogar (comedor escolar, restauración colectiva) En aumento a poboación de anciáns institucionalizados
Problemas nutricionais esperados Pouca adherencia á dieta tradicional Máis eleccións de alimentos preparados e precociñados Problemas derivados da restauración colectiva (no comedor escolar, no restaurante ) Mala planificación do menú familiar
2. Formulación de obxectivos (resultados esperados) Claros e precisos Realistas Determinados no tempo Adecuados á nosa comunidade Medibles
Exemplo 1 A nosa meta Mellorar a alimentación na poboación de idade avanzada Os obxectivos: Aumentar o coñecemento dos efectos da dieta na saúde entre a poboación máis vella. Adquirir habilidades para modificar a dieta. Mellorar o acceso a alimentos implicando ao entorno social
Exemplo 2 A nosa meta Mellorar a alimentación das familias Os obxectivos: Aumentar o coñecemento dos efectos da dieta na saúde (nos adultos activos e nos centros educativos) Adquirir habilidades para modificar a dieta (obradoiros) Aumentar as eleccións saudables de alimentos
3. Elaboración do plan de traballo Definir as actividades segundo os grupos de poboación Planexar actividades nun tempo determinado Estimar os recursos humáns e materiais Baseado nos obxectivos
A nosa meta Mellorar a alimentación na poboación de idade avanzada Os obxectivos: Aumentar o coñecemento dos As actividades: Actividades informativas Patoloxías mais frecuentes na poboación maior e a súa relación coa dieta (informar interacciones fármacos e alimentos,) efectos da dieta na saúde entre a poboación máis vella. Manipulación, cociñado e conservación de alimentos Grupos con patoloxías específicas Adquirir habilidades para modificar a dieta. Mellorar o acceso a alimentos implicando ao entorno social Obradoiros prácticos Eliminar barreiras arquitectónicas Programas de axuda social (asistente social, voluntariado) Melloras (hixiene, oferta alimentaria) nos centros de venta de alimentos Programación de compras colectivas
A nosa meta Mellorar a alimentación das familias Os obxectivos: As actividades: Nos centros educativos (Catas de alimentos, almorzos saudables) Sesiones informativas aos adultos (promoción da lactación materna, efectos da dieta na saúde) Obradoiros para as persoas encargadas da planificación do menú familiar (deseño dos menús, adquisición, cociñado e conservación de alimentos) Información nos puntos de decisión da compra de alimentos Campañas no mercado de abastos Aumentar o coñecemento dos efectos da dieta na saúde (nos adultos activos e nos centros educativos) Adquirir habilidades para modificar e mellorar a dieta (obradoiros) Aumentar as eleccións saudables de alimentos
Os recursos necesarios Contratación de dietista Material para actividades concretas e desprazamentos Contratación ocasional de profesionais específicos.
Proxectos Concellos Saudables Alimentación II. Fase Desenvolvemento do proxecto Dietista-DXSP
II. Fase. Desenvolvemento do proxecto Formación técnica por parte da DXSP ao Dietista (DXSP) Análise do patrón alimentario característico no concello (Dietista) Desenvolvemento das actividades (Dietista)
Actividades a desenvolver polo dietista Análise do patrón alimentario do seu contorno Formulación dos obxectivos alimentarios específicos Coordinación e supervisión das actividades da Unidade relacionadas coa alimentación Sesións informativas Obradoiros Atención grupos poboacionais a risco
Obxectivos prioritarios en alimentación Consuma gran variedade de alimentos en todas as comidas do día Tome porcións moderadas de alimentos Elixa alimentos con baixo contido en graxa. Limite as graxas de orixe animal e prefira os aceites vexetais Consuma a diario froitas e verduras de todo tipo e cor Consuma variedade de cereais, pan, pastas e legumes
Obxectivos prioritarios en alimentación O consumo de peixe é importante para manter unha alimentación saudable. Consuma lácteos en cantidade adecuada Elixa alimentos ricos en fibra Tome abundante cantidade de auga durante todo o día Reduza o consumo de sal e azucre
Espazos para desenvolver as actividades No local da Unidade Nos puntos de decisión de eleccións de alimentos (mercado municipal, supermercados ) Outros: No centro de saúde, nos centros educativos, nos locais das asociacións veciñais
Colaboracións necesarias (non imprescindibles) Centro de Saúde (exemplos) O dietista pode: Deseñar actuacións para grupos específicos (hipertensos, diabéticos ) Obradoiros Sesións informativas Colaborar cos/as profesionais sanitarios
Colaboracións necesarias (non imprescindibles) Centros educativos (exemplos) O dietista pode: Deseñar actuacións para escolares Planificar sesións informativas para pais e nais no centro educativo
Colaboracións necesarias (non imprescindibles) Outros técnicos do concello, asociacións locais e voluntariado poden: Dirixir a súas actividades a mellorar e favorecer as iniciativas das asociacións veciñais Dirixir a súas actividades a mellorar o acceso aos alimentos dos anciáns Prestar asistencia aos anciáns que viven sós o en aquéles a risco nutricional (discapacidades) Contactar cos mercados locais e os puntos de venta de alimentos
Algúns exemplos
Exemplos de actividades no Centro de Saúde Dirixidos a grupos poboacionais específicos Alimentación saudable no embarazo Fomento da lactación materna (colaboración coa matrona) Obradoiros Alimentación para grupos con patoloxías específicas: Hipertensión Diabete Obesidade
Exemplos de actividades na Comunidade Educativa Dirixidos a escolares, nais e pais Obradoiros Cata de alimentos Almorzos e merendas saudables Consumo de alimentos Sesións informativas Planificación de menús familiares
Exemplos de actividades na Comunidade Educativa Dirixidos ao profesorado e persoal do servizo de comedor Obradoiros Planificación dos menús escolares Almorzos e merendas saudables Sesións informativas Hábitos alimentarios saudables O tempo adicado á comida no centro como posibilidade educativa
Exemplos de actividades nas Asociacións Locais Dirixidos ao toda a comunidade Obradoiros Planificación dos menús familiares (asociacións veciñais, de consumidores ) Sesións informativas Nos mercados Nos locais sociais
Proxectos Concellos Saudables Alimentación III. Fase Avaliación do proxecto Dietista-DXSP
Avaliación dos proxectos de alimentación Avaliación: medición obxectiva dos logros dun proxecto A avaliación permite: Medir o realizado e apreciar se os esforzos foron efectivos Acadar información e orientar a toma de decisións futuras Establecer a continuidade dun proxecto ou reorientar os planes para o futuro
Avaliación dos proxectos de alimentación En relación con Os obxectivos do proxecto As estratexias utilizadas As actividades realizadas Os recursos asignados
Avaliación dos proxectos de alimentación A base da avaliación está no patrón alimentario municipal a mellorar como ferramenta de futuro
Avaliación dos proxectos de alimentación Que se evalúa? O logro dos obxectivos O desenvolvemento das actividades programadas O custo-efectivide do proxecto Se expresa en indicadores (nº ou %), p. ex: Nº participantes no obradoiro do centro de saúde que modificaron a súa dieta Nº de familias que aprenderon a planificar o menú familiar
Moitas grazas pola súa atención Begoña Alonso de la Iglesia Orlando Blanco Iglesias Jesús A. Abel Fernández López María Jesús García Blanco Isabel García Dopico Jesús Liñares Mallón Ana María Martínez Lorente Miriam Otero Requeijo José J. Pérez Boutureira Sergio Veiga Rodeiro Bernardo Seoane Díaz Ana Mª Martínez Lorente AnaMaria.Martinez.Lorente@sergas.es 881.997.706