TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÈRIE B Nº 320 NOVEMBRE 2012



Documentos relacionados
XARAGALL. Revista de Ciències de la Catalunya Central Sèrie B nº 469 març del 2013

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÈRIE B Nº 303 MAIG 2012

RODENO Nº 031 AGOSTO 2013 REVISTA DE GEOLOGÍA ARAGONESA

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÉRIE B Nº 333 MARÇ Josep M. Mata-Perelló i Joaquim Sanz Balagué. ISSN D.L.B. 5.

RODENO Nº 032 AGOSTO 2013 REVISTA DE GEOLOGÍA ARAGONESA

ALGEPS. REVISTA DE GEOLOGIA, SÈRIE B nº Agost del Josep M. Mata-Perelló

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÈRIE B Nº 321 NOVEMBRE 2012

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÉRIE B Nº 329 FEBRER 2013

RODENO Nº 022 MAIG 2013

TERRA ENDINS RECORRIDO DESDE BIESCAS A PIEDRAFITA Y AL CAMPANAL, A TRAVÉS DEL PATRIMONIO GEOLÓGICO Y MINERO DE LA COMARCA DEL ALTO GÁLLEGO

ANÁLISIS DE 2009, 2010 Y 2011

Instalación del programa PSPP y obtención de una distribución de frecuencias.

Propuesta de Autobuses Directos (Exprés) Alpedrete-Madrid

XARAGALL. Revista de Ciències de la Catalunya Central Sèrie B nº 471 març del 2013

INTRODUCCIÓN A LA CONTABILIDAD DE COSTOS DEFINICIÓN

TEMA 27: FACTURACIÓN Y RECTIFICACIÓN DE FACTURAS DE VENTAS EN SAP. CONTRATOS EMVISL EN SAP R/3

ÍNDICE Introducción Sobre el buscador Resultados de la búsqueda Panel de lectura. Navegador

Lugar Etapas Km. Des. Des. Nivel. Las Palmas

XARAGALL. Revista de Ciències de la Catalunya Central Sèrie B nº 472 març del 2013

6. Productividad. Los sectores más productivos

XII CONGRESO INTERNACIONAL SOBRE PATRIMONIO GEOLÓGICO Y MINERO BOLTAÑA, ISBN Pp

CASO PRÁCTICO DISTRIBUCIÓN DE COSTES

XARAGALL. Revista de Ciències de la Catalunya Central Sèrie B nº 470 març del 2013

MANUAL BÁSICO DE WRITER

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÉRIE B Nº 324 DICIEMBRE 2012

LA ESCOLARIZACION EN EDUCACION INFANTIL ES UNA REALIDAD

El Texas Hold em, la modalidad más popular

RECORRIDO DESDE AÑON DE MONCAYO A ALCALÁ DE MONCAYO, VERA DE MONCA Y A TRASMOZ, A TRAVÉS DEL PATRIMONIO GEOLÓGICO Y MINERO DE LA COMARCA DEL MONCAYO

Uso del programa CALC

Trazabilidad ERP Microsa Gestión de Lotes

COMERCIO EXTERIOR E INTRACOMUNITARIO

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÈRIE B Nº 298 ABRIL 2012

MATERIAL 2 EXCEL 2007

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÈRIE B Nº 307 JULIOL 2012

Problemas fáciles y problemas difíciles. Cuando a los niños les planteamos problemas de suma y resta, Laura dejó sin resolver el siguiente problema:

TERRA ENDINS RECORRIDO DESDE QUINTO A PINA DE EBRO Y A GELSA, A TRAVÉS DEL PATRIMONIO GEOLÓGICO Y MINERO DE LA COMARCA DE LA RIBERA BAJA DEL EBRO

TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÈRIE B Nº 259 OCTUBRE VOL. XXII

PLAN DE ENTRENAMIENTO MARATÓN

Teclado sobre una PDA para Personas con Parálisis Cerebral

Operativa en Acciones: Introducción a la Bolsa

UTILIZACIÓN DE UNA CUENTA DE CORREO ELECTRÓNICO (NUEVO) Acceso al correo electrónico

Cierre y apertura en ContaPlus

CUENTOS é HISTORIAS NARRACIÓN DE

A25. Informática aplicada a la gestión Curso 2005/2006 Excel Tema 7. Funciones avanzadas de Excel II

En el núcleo urbano de Potes, centro neurálgico de Liébana, la confluencia del Deva con su afluente el Quiviesa produce importantes inundaciones con

MANUAL DE CÓMO REALIZAR ANEXOS A LAS FACTURAS DE TRATAMIENTO DE PRÓTESIS

Fundamentos del arte del siglo XX

RECORRIDO DESDE LARRÉS A SABIÑÁNIGO Y A YEBRA DE BASA, A TRAVÉS DEL PATRIMONIO GEOLÓGICO Y MINERO DE LAS COMARCA DEL ALTO GÁLLEGO

REGULACION DEL CABOTAJE DESDE EL 14 DE MAYO DE 2010

GUÍA TÉCNICA PARA LA DEFINICIÓN DE COMPROMISOS DE CALIDAD Y SUS INDICADORES

I Jornadas de Recreación en la Red de Senderos de Borau 26 y 27 de septiembre de 2015

Manual de usuario. Tramitación de inspecciones periódicas de ascensores: La visión de los organismos de control autorizado (OCAs)

Índice general de materias LECCIÓN 7 74

MANUAL DE USUARIO ARCHIVO

MANUAL DEL PROGRAMA DE ASESORAMIENTO (Asesores) Navegador y limpiar caché/cookies...2 Acceso al programa de Asesoramiento... 7

Los últimos cinco reyes de Judá (640 a 587 a.c.) Lección 1A. Jeremías y los últimos cinco reyes de Judá (A) (Jeremías 1:1-3)

Curso Internet Básico - Aularagon

Consulta del catálogo de la biblioteca del Instituto Cervantes de Moscú vía web

Centro de Capacitación en Informática

MANUAL TIENDA VIRTUAL. Paseo del Gran Capitán, Nº 62, Salamanca. Telf.: Fax:

Capítulo 4 Cifras de la producción en España

Operación de Microsoft Excel. Guía del Usuario Página 79. Centro de Capacitación en Informática

Proyecto: Programa de Becas Universitarias San Damián

ÍNDICE...1. Pág. 1/21

Emprendedores sociales como generadores de cambio

BASE DE DATOS FINANCIADA POR:

VIVIMOS EN UN PLANETA MARAVILLOSO

PRECIOS DE LAS RESIDENCIAS GERIÁTRICAS de Septiembre de 2005

Aprender y descubrir en contacto con la naturaleza. La Ruta de los Orígenes

Liderazgo se genera en el lenguaje

MATERIAL EDUCATIVO PRODUCIDO POR EL INSTITUTO GEOLÓGICO Y MINERO DE ESPAÑA EN MATERIA DE HIDROGEOLOGÍA Y AGUAS SUBTERRÁNEAS

GUIA APLICACIÓN DE SOLICITUDES POR INTERNET. Gestión de Cursos, Certificados de Aptitud Profesional y Tarjetas de Cualificación de Conductores ÍNDICE

Trabajo Semanal Alternativo

Año Internacional del Voluntariado Voluntariado labor social actualidad eventos

LA CUENCA POTÁSICA CATALANA Y SU PATRIMONIO MINERO

Ejemplo de cálculo de Costes Efectivos de los Servicios.

PROYECTO DE ACONDICIONAMIENTO Y RESTAURACIÓN AMBIENTAL DE LOS CAUCES DEL TERMINO MUNICIPAL DE ALGINET (VALENCIA) UNIDAD COMPETENTE: DIRECCIÓN TÉCNICA

Módulo II - PowerPoint

Versión 1.0 MANUAL DEL USUARIO

INFORME SOBRE ACCIDENTES DE MOTOCICLETAS EN LA CIUDAD DE ZARAGOZA

ANÁLISIS DESCRIPTIVO DEL EMPLEO DEL GOLPE FRANCO POR EL EQUIPO DE ESPAÑA EN EL MUNDIAL SENIOR MASCULINO DE EGIPTO 99

Programa diseñado y creado por Art-Tronic Promotora Audiovisual, S.L.

RESERVAS DE RMN VÍA WEB. NUEVA GUÍA PARA USUARIOS

sturias por carretera

El proceso de edición digital en Artelope y CTCE

SOLICITANTE: MÁRMOL DE ALICANTE, ASOCIACIÓN DE LA COMUNIDAD VALENCIANA PROYECTO: RESTAURACIÓN DE ANTIGUA CANTERA "LA MORACHEL"

Ruta 11: Fiscal-Fanlo. PR HU 42

GUÍA RÁPIDA DE TRABAJOS CON ARCHIVOS.

5.2.1 La Página Principal

Vamos a ver las dos formas básicas de arrancar PowerPoint.

Proyectos de Innovación Docente

Encuesta de Transición Educativa-Formativa e Inserción Laboral

AGREGAR UN EQUIPO A UNA RED Y COMPARTIR ARCHIVOS CON WINDOWS 7

CANCIONES TRADICIONALES DE TIERRA DE CAMPOS.

MATRIMONIO POR LA IGLESIA

Cómo puede mi organización registrar plazas de trabajo?

Artículo V522. Introducción a Google Analytics

sturias por carretera

GUÍA DE USUARIO: GOOGLE DRIVE

Transcripción:

1 TERRA ENDINS REVISTA DE GEOLOGIA SÈRIE B Nº 320 NOVEMBRE 2012 ISSN 1131 5407 D.L.B. 5.635-90 11 pàgines DESDE CASTIELLO DE JACA A VILLANÚA, CANFRANC, ASTÚN Y CANDANCHÚ, A TRAVÉS DEL PATRIMONIO GEOLÓGICO Y MINERO DE LA COMARCA DE LA JACETÁNIA Josep M. Mata-Perelló i Joaquim Sanz Balagué Este recorrido fue experimentado con docentes, el día 16 de julio del año 2011

2 DESDE CASTIELLO DE JACA A VILLANÚA, CANFRANC, ASTÚN Y CANDANCHÚ, A TRAVÉS DEL PATRIMONIO GEOLÓGICO Y MINERO DE LA COMARCA DE LA JACETÁNIA Por Josep M. Mata - Perelló i Joaquim Sanz i Balagué ADVERTENCIAS PREVIAS Como en otros recorridos de RECONOCIMIENTO GEOLÓGICO (o de RECONOCIMIENTO GEOLÓGICO Y MINERO), el recorrido se compondrá de diversas PARADAS. En este caso serán siete. Por otra parte, habrá que tener en cuenta, en todo momento, especialmente antes de empezar los recorridos de los diferentes tramos, el estado de los caminos y carreteras, por donde transitará el recorrido. Al respecto, cabe decir que prácticamente todos estos tramos se halla en buenas condiciones. Finalmente, como ya hacemos en otros recorridos similares, queremos decir que hace falta tener un cuidado muy especial en el respeto a la naturaleza, a lo largo de todo el recorrido del itinerario, y también fuera de él. BREVE INTRODUCCIÓN GEOLÓGICA El recorrido de este itinerario, se desarrollará por una de las tres unidades geológicas que constituyen el suelo y el subsuelo de Aragón. Concretamente por el Sistema Pirenaico, Cordillera Pirenaica o simplemente Pirineos; discurriendo casi íntegramente por el denominado Pirineo Meridional, en sus primeros tramos; aunque finalizará dentro de la Zona Axial Pirenaica. Así, a lo largo de todo de todo el primer tramo del recorrido del itinerario, se irán encontrando afloramientos de los materiales del Cenozoico (fundamentalmente del Eoceno y del Oligoceno), que son los que en este lugar forman parte del Pirineo. Luego, se irán encontrando afloramientos de los materiales mesozoicos, para finalizar entre afloramientos de materiales paleozoicos. BREVE INTRODUCCIÓN GEOGRÁFICA El recorrido del presente itinerario se efectuará exclusivamente por una comarca aragonesa, la de la Jacetánia. Así, se iniciará en las cercanías de la propia capital comarcal, en la población de Castiello de Jaca, desde donde se hará una hijuela hasta Aratóres. Luego se entrará en el municipio de Villanúa; finalizando en el municipio de Canfranc y en los territorios De Astún y Candanchú, de los municipios de Aisa y Jaca.

3 Esta comarca, gravita en torno al río Aragón, tributario del Ebro. Este río, con sus afluentes, recoge las aguas de toda la comarca. OBJETIVOS GENERALES DE ESTE ITINERARIO En este itinerario, los objetivos generales que se han de conseguir, se pueden concretar en los siguientes aspectos: 1.- Estudio y reconocimiento de los materiales cenozoicos (fundamentalmente del Eoceno y del Oligoceno) situados en los Pirineos Meridionales, que iremos encontrando a lo largo de los primeros tramos del recorrido del itinerario, por las inmediaciones de Castiello de Jaca y Aratóres, fundamentalmente. 2.- Estudio y reconocimiento de los materiales mesozoicos (fundamentalmente del Cretácico) situados en los Pirineos Meridionales, que iremos encontrando entre las inmediaciones de Castiello de Jaca y las de Canfranc. 3.- Estudio y reconocimiento de los materiales paleozoicos, situados en la Zona Axial Pirenaica, que iremos encontrando en los tramos finales del recorrido, entre Canfranc y la frontera francesa (por los Valles de Astún y de Candanchú). 4.- Estudio y observación de la estructura de los Pirineos, en los tramos concernientes al recorrido. 5.- Visión de algunas de las antiguas explotaciones encontradas a lo largo del recorrido del itinerario. En concreto de diversas explotaciones calizas, situadas en las inmediaciones de Canfranc. 6.- Observación del impacto producido por las actividades mineras. I de las restauraciones realizadas para paliar este impacto. 7.- Observación de las distintas morrenas glaciares que iremos encontrando a lo largo del recorrido, fundamentalmente en las cercanías de Aratóres. 8.- Visión de los diferentes lugares directamente relacionados con el Patrimonio Geológico y Minero que iremos encontrando a lo largo del recorrido del presente itinerario. ANTECEDENTES BIBLIOGRÁFICOS En relación con este itinerario, no conocemos ningún antecedente, relativo a otro itinerario que discurra por este lugar, salvo un trabajo nuestro: MATA PERELLÓ (2010). En este sentido, estos itinerarios ya constituyen un antecedente. Por otra parte, tenemos otros antecedentes nuestros, en relación a las mineralizaciones presentes en esta zona. Se trata de MATA-PERELLÓ (1987, 1990), dedicados a las mineralizaciones de Aragón y de esta comarca, respectivamente.

4 En relación con las características del patrimonio geológico citaremos el trabajo publicado por la GADMA (2001). Todos estos trabajos se hallaran debidamente relacionados en el apartado de REFERENCIAS BIBLIOGRÁFICAS, que figura al final del presente trabajo RECORRIDO DEL ITINERARIO Indicaremos, a continuación una posibilidad de itinerario, el cual discurriría por diferentes lugares de la comarca anteriormente citada. Así, el recorrido se iniciará en la población de Castiello de Jaca (muy cercano a la ciudad de Jaca, la capital de la comarca de la Jacetánia). Luego, el recorrido llegará hasta el NNW, efectuando una hijuela con la intención de llegar hasta Aratóres, donde se efectuará una parada. Tras regresar a las inmediaciones de Castiello de Jaca, el recorrido se encaminará hacía el Norte, llegándose a Villanúa, con la finalidad de hacer una nueva parada, en este caso en la Cueva de las Güixas, cercana al pueblo. Luego, el recorrido seguirá hacía el Norte, llegándose a las inmediaciones de Canfranc. En esa población puede efectuarse una nueva parada, junto a unas antiguas explotaciones de mármol. Después, el recorrido se dirigirá hacía el Valle de Astún (de Jaca) y hacía el Valle de Candanchú (de Aisa), en donde se realizaran las últimas paradas, terminando el itinerario cerca del Puerto de Somport. DESCRIPCIÓN DEL ITINERARIO Como de costumbre, estructuraremos el recorrido del itinerario en una serie de PARADAS, que a continuación iremos viendo. En cada una de estas paradas haremos un breve comentario (geológico o mineralógico, según acontezca). Por otra parte, en cada caso indicaremos (entre paréntesis) la hoja topográfica en donde se halla la parada. Para ello, utilizaremos las hojas del Instituto Geográfico y Catastral de España, publicadas a la escala de 1:50.000. En este caso, solo utilizaremos las tres hojas siguientes: 144 (o de Ansó), 176 (o de Jaca) y 177 (o de Sabiñánigo), Así pues, la relación de las paradas que componen el recorrido de este itinerario, son las siguientes: PARADA 1. CARRETERA A ARATÓRES, (Aratóres, término municipal de Castiello de Jaca, comarca de la Jacetánia). (Hoja 176). El recorrido del presente itinerario geológico lo iniciaremos en la población de Castillo de Jaca. Desde la misma población, nos convendrá salir momentáneamente hacía el Norte, por la carretera N 330, hasta encontrar el cruce con la HU V 2205, que se dirige a la pequeña población de Aratóres. Ahí, a junto a la carretera del mencionado pueblo efectuaremos la primera parada, tras haber recorrido menos de 1 2 Km.

5 En este recorrido, inicialmente habremos encontrado afloramientos de los materiales cenozoicos del Eoceno. Estos materiales forman parte Pirineo Meridional, en donde nos hallamos ahora situados. Desde este lugar, puede observarse el valle del río Aragón (entre Castiello y Villanúa), con los relieves pirenaicos al fondo, entre los que destaca el vértice del pico Anayet. (FOTOGRAFÍA 1). FOTOGRAFÍA 1. VALLE DEL RÍO ARAGÓN ENTRE CASTIELLO DE JACA Y VILLANÚA, CON EL PICO ANAYET AL FONDO PARADA 2. ENTRADA AL PUEBLO DE ARATÓRES, (Aratóres, término municipal de Castiello de Jaca, comarca de la Jacetánia). (Hoja 176). Tras realizar la parada anterior, cabe continuar hacía el cercano pueblo de Aratóres. Al llegar a él, a la entrada del mismo, efectuaremos una nueva parada, a menos de 0 1 Km de la anterior. En este recorrido habremos encontrado los materiales citados en la parada anterior. Aunque en las cercanías de Aratóres, habremos encontrado afloramientos de los materiales detríticos del Pleistoceno. Estos materiales forman parte de una morrena lateral, dejada al descubierto tras las obras de la carretera. En este lugar podemos efectuar un reconocimiento de los materiales que integran la morrena, intentando reconocer los fragmentos de los mismos, las típicas: planchas, balas y almendras si se da el caso. (FOTOGRAFÍA 2).

6 FOTOGRAFÍA 2. DETALLE DEL DEPÓSIRO MORRÉNICO, JUNTO A LA NUEVA CARRETERA PARADA 3. CUEVA DE LAS GÜIXAS, (término municipal de Villanúa, comarca de la Jacetánia). (Hoja 144). Después de realizar la parada anterior, cabe retornar a la población de Castiello de Jaca, con la intención de continuar de nuevo por la carretera N 330, yendo hacia el Norte. Así, pronto llegaremos a la población de Villanúa, en donde efectuaremos una nueva parada. Para ello, nos convendrá ir hacía la Cueva de las Güixas, situada a unos 200m al norte del pueblo. Así, desde Castiello de jaca habremos recorrido unos 6 Km, y unos 7 desde la parada anterior. En este recorrido habremos ido encontrando aforamientos de los materiales cenozoicos mencionados en las paradas anteriores. Sin embargo, cerca de Villanúa, habremos encontrado afloramientos de los materiales mesozoicos. Unos y otros se hallan dentro del Pirineo Meridional. Cabía la posibilidad, desde Castiello de Jaca, de haber ido hasta su agregado (Aratóres). En este lugar, en donde ahora efectuamos la presente parada, en las cercanías de Villanúa, hay las Cuevas de las Güixas. Se trata de unas bellísimas formaciones kársticas, desarrolladas entre afloramientos de los materiales mesozoicos mencionados anteriormente (FOTOGRAFIAS 3, 4 y 5). Cabe decir, que estas calizas pertenecen al Cretácico.

7 FOTOGRAFIAS 3 y 4. CUEVAS DE LAS GÜIXAS FOTOGRAFÍA 5. ENTRADA A LA CUEVA DE LAS GUIXAS, ENTRE AFLORAMIENTOS CARBONATADOS DEL CRETÁCICO PARADA 4 - CONDICIONAL. CANTERAS DE CANFRANC, (término municipal de Canfranc, comarca de la Jacetánia). (Hoja 144). Tras efectuar la parada anterior, conviene continuar hacía el Norte, por la carretera N 330. Por ella, pronto se llegará a la población de Canfranc, en donde podemos efectuar una nueva parada. Así, desde la parada anterior, habremos recorrido unos 4 Km.

8 Esta parada la podemos realizar en unas canteras situadas junto a la entrada de la población. En este recorrido, habremos ido encontrando afloramientos de los materiales mesozoicos mencionados en la parada anterior. Asimismo, cerca de Canfranc, habremos encontrado afloramientos de calizas paleozoicas del Ordovícico. Estas son las que aparecen en el lugar de la parada, en donde han sido explotadas (FOTOGRAFÍA 6). FOTOGRAFÍA 6. EXPLOTACIONES CARBONATADAS DE CANFRANC PARADA 5. VALLE DE CANDANCHÚ, (Candanchú, término municipal de Aisa, comarca de la Jacetánia). (Hoja 144). Después de realizar la parada anterior, cabe continuar por la carretera nacional N 330, yendo siempre hacía el Norte. Así, pronto pasaremos por Canfranc Estación, llegando más tarde al desvió que conduce hacía Candanchú, por donde seguiremos. Tras llegar a la pistas de esquí, será necesario continuar hacía la parte alta de las pistas, en donde realizaremos una nueva parada, a unos 8 Km de la parada anterior. En este recorrido, habremos ido encontrando afloramientos de los materiales paleozoicos de los que hemos hablado en la parada anterior, pertenecientes a la Zona Axial Pirenaica, en donde estamos ahora situados. Por otra parte, en este lugar puede observarse un interesante conjunto de formas glaciares, como el pequeño circo de Tortiellas, en donde estamos ahora situados (FOTOGRAFÍA 7).

9 FOTOGRAFÍA 7. CIRCO GLACIAR DE TORTIELLAS PARADA 6. VALLE DE ASTÚN, (Astún, término municipal de Jaca, comarca de la Jacetánia). (Hoja 144). Después de realizar la parada anterior, cabe retornar a la carretera N 330, llegando hasta las inmediaciones del Puerto de Somport. Luego, bajando desde el puerto, llegaremos a las instalaciones de esquí del Valle de Astún (Jaca), en donde efectuaremos una nueva parada, a unos 5 Km de la parada anterior. En este recorrido, habremos ido encontrando afloramientos de los materiales paleozoicos de la Zona Axial Pirenaica, en donde estamos ahora situados. Así, los materiales paleozoicos afloran por doquier. Estos materiales pertenecen mayoritariamente al Carbonífero y al Devónico. Por otra parte, estamos plenamente situados dentro de interesantes valles con una extraordinaria morfología glaciar. Este es el caso del propio Valle de Astún, en donde ahora estamos ubicados., dentro del Circo de Astún. En cuyo extremo puede verse el Anayet (aunque fuera del circo). Todo ello puede verse en la FOTOGRAFÍA 8. PARADA 7. LA CANAL ROYA, (término municipal de Canfranc, comarca de la Jacetánia). (Hoja 144). Después de realizar la parada anterior, cabe la posibilidad de remontar el Valle de Astún, hasta la parte alta de las pistas (en sus sectores orientales). Así, pronto llegaremos a la carena de la Mala Cara. Es ese sector, a unos 4 Km de la parada anterior, podemos efectuar otra, la última de este recorrido

10 FOTOGRAFÍA 8. VALLE DE ASTÚN, CON EL ANAYET AL FONDO FOTOGRAFÍA 9. LA CANAL ROYA

11 En este recorrido, habremos ido encontrando afloramientos de los materiales paleozoicos mencionados en las paradas anteriores. Estos materiales pertenecen a la Zona Axial Pirenaica, en donde estamos ahora situados. Por otra parte, al llegar a este lugar, puede observarse en toda su amplitud la Canal Roya. Se trata de un precioso ejemplo de valle glaciar. Este valle, desciende desde las inmediaciones del vértice Anayet, hasta el río Aragón, cerca de las inmediaciones de Canfranc Estación. FOTOGRAFÍA 9. EN ESTE LUGAR FINALIZA EL RECORRIDO BIBLIOGRAFIA CALVO, M. et altri (1988).- Minerales de Aragón. Colección: temas geológicos, Edit. Mira, 210 pag. Zaragoza GADMA. (2001).- Puntos de Interés Geológico de Aragón, Edit. Gobierno de Aragón, Departamento de Medio Ambiente (GADMA). 243 pag. Zaragoza MAESTRE, A. (1845).- Descripción geognóstica del Distrito Minero de Aragón y Cataluña. Anales de Minas, t. III, Madrid MATA PERELLÓ, J.M. (1987).- Introducción al conocimiento de las mineralizaciones aragonesas. Mineralogistes de Catalunya, t.iii, pp. 258-265. Barcelona MATA-PERELLÓ, J.M. (1990).- Inventario Mineralógico de la comarca de la Jacetánia. Rodeno, nº 17. 26 pag. Manresa MATA-PERELLÓ, J.M. (2010).- Recorrido desde Jaca a Castiello de Jaca, Canfranc, Astún y Candanchú, a través del Patrimonio Geológico y Minero de la Comarca de la Jacetánia. Inédito. 12 páginas. PRAMES (2005).- Jacetánia. Colección RUTASCAL por Aragón. Prames, Gobierno de Aragón. 119 pag. Zaragoza.