2. O GRUPO NÓS
O Grupo Nós está formado por Vicente Risco, Otero Pedrayo, Florentino L. Cuevillas e Losada Diéguez. Comparten a súa procedencia social acomodada e a súa evolución cara ao galeguismo desde unha etapa inicial de cosmopolitismo e exotismo. A eles uniuse Castelao na realización de proxectos artísticos, políticos e culturais. Tomou o nome da revista Nós (1920), que naceu como un proxecto que pretendía integrar a tradición galega coa modernidade europea. A revista foi a publicación máis importante da Galicia da preguerra e nela hai colaboracións sobre distintas disciplinas (arqueoloxía, antropoloxía, etnografía, xeografía, historia, literatura...) con Galicia como obxecto de estudo e investigación. No plano literario, supuxo a consolidación e modernización da prosa, tanto no ámbito da narrativa como no ensaio.
VICENTE RISCO (Ourense 1884-1963) Licenciado en Dereito, traballou en Facenda e foi profesor de Historia. Incorporouse ás Irmandades da Fala. Foi director da revista Nós, etnógrafo, pensador político e membro destacado do Partido Galeguista. Tras a Guerra Civil, abandonou a actividade literaria en galego. Obra narrativa. Risco renovou a narrativa incorporando ambientacións urbanas, motivos esotéricos e humor crítico. O interese pola etnografía maniféstase na recreación de mitos populares en dúas obras: O lobo da xente (1925), baseada na lenda do home lobo, e A trabe de ouro e a trabe de alquitrán (1925), baseada na lenda popular de mouros e tesouros encantados, que describe o mundo subterráneo onde residen os mouros (representantes do poder da ciencia e da técnica) e os Avós da Raza (druídas celtas que conservan a tradición milenaria).
VICENTE RISCO O porco de pé (1928) é unha novela que presenta unha sátira da burguesía materialista e dos políticos corruptos que representa D. Celidonio, un personaxe de orixe castelá, vulgar e sen cultura que fai fortuna e chega a ser alcalde dunha cidade galega. A el contraponse o intelectual e espiritualista doutor Alveiros que, impulsado polo demo, acaba cedendo aos encantos da vida burguesa, certificando así o triunfo da masa e da vulgaridade. Na obra paródianse as ideoloxías, as linguaxes e os usos sociais do mundo urbano. O ensaio. Risco foi un gran teorizador e posuía un afán didáctico que expresa en varios ensaios. En Teoría do nacionalismo galego (1920) postula os trazos diferenciais (lingua, tradición, costumes, historia, raza, xeografía e espírito propio) que lle dan a Galicia o status de nación. O teatro. O bufón de El-Rei (1928) é un drama situado na época medieval e conta a historia dun bufón que delata a relación entre a raíña en un cabaleiro.
OTERO PEDRAYO (Ourense, 1888-1976) Pertenceu a unha familia fidalga de ideoloxía liberal. Licenciado e Filosofía e Letras e Dereito. Catedrático de Xeografía e Historia en Ourense. En 1918 ingresa nas Irmandades da Fala e máis tarde únese ao Seminario de Estudos Galegos. Figura clave na recuperación cultural de Galicia. A partir de 1950 presidiu a editorial Galaxia. Desenvolveu unha intensa actividade literaria tanto na narrativa, como no ensaio, no teatro e na poesía. Obra narrativa. As novelas máis importantes son: Os camiños da vida (1928), a súa primeira novela. Trata dos cambios que se deron na Galicia do século XIX, fundamentalmente a decadencia da fidalguía e o ascenso da burguesía. Relata a historia por dúas familias fidalgas: Os Doncos e os Puga, presenta a súa decadencia económica, física e moral. Estrutúrase en tres partes que transcorren Trasalba, Ourense e Santiago.
OTERO PEDRAYO (Ourense, 1888-1976) Arredor de si (1930) é o retrato da conversión ao galeguismo da Xeración Nós a través figura de Adrián Solovio. Logo de viaxar por España e Europa regresa e acaba identificándose con Galicia. A viaxe física é unha metáfora da viaxe interior que supón o seu reencontro consigo mesmo e a súa terra. A romaría de Xelmirez, trata da viaxe do arcebispo Xelmírez a Roma. O ensaio. En Ensaio histórico sobre a cultura galega (1939) ofrece unha síntese do desenvolvemento histórico e cultural de Galicia e destaca os catro grandes momentos: o celta, o románico, o barroco e o romántico. O teatro. A lagarada (1929) é unha traxedia situada no Ribeiro na época da vendima sobre o asasinato dun labrego rico enfrontado aos fillos e aos criados. Estilo. Abundancia de descricións de ambientes e personaxes. Numerosas imaxes, metáforas e símbolos. Presenza de referencias culturais e extensos parágrafos de oracións subordinadas.