GUÍA DOCENTE DA MATERIA DE IMPROVISACIÓN E ACOMPAÑAMENTO I Especialidade de: PEDAGOXÍA Curso 2012-2013 1
1. DATOS IDENTIFICATIVOS DA MATERIA MATERIA ÁREA DE COÑECEMENTO TITULACIÓN ESPECIALIDADE ITINERARIO Improvisación e acompañamento I Formación instrumental complementaria Grao en Música Interpretación Pedagoxía CURSO 1º CUADRIMESTRE 1º CRÉDITOS ECTS 3 CARÁCTER DEPARTAMENTO Pedagoxía CENTRO COORDINADOR DOCENTES DESCRICIÓN DA MATERIA 2. COMPETENCIAS Obrigatoria específica CMUS Superior de Vigo Josefina Alborés Nuñez Nome e apelidos Titorías e-mail Nieves Salguero Nuñez 2.1. COMPETENCIAS TRANSVERSAIS T1 T3 T7 Desenvolvemento de capacidades que permitan a práctica da improvisación nun instrumento a través do coñecemento dos elementos e procedementos construtivos. Principios básicos do acompañamento nos diferentes estilos e en diferentes formacións instrumentais. Práctica do baixo cifrado. Organizar e planificar o traballo de forma eficiente e motivadora. Solucionar problemas e tomar decisións que respondan aos obxectivos do traballo que se realiza. Utilizar as habilidades comunicativas e a crítica construtiva no traballo en equipo. T15 Traballar de forma autónoma e valorar a importancia da iniciativa e o espírito emprendedor no exercicio profesional. 2.2. COMPETENCIAS XERAIS X2 X7 X8 Mostrar aptitudes adecuadas para a lectura, improvisación, creación e recreación musical. Demostrar capacidade para interactuar musicalmente en diferentes tipos de proxectos musicais participativos. Aplicar os métodos de traballo máis apropiados para superar os retos que se lle presenten no terreo do estudo persoal e na práctica musical colectiva. X17 Estar familiarizado cos diferentes estilos e prácticas musicais que lle permitan entender, nun contexto cultural máis amplo, o seu propio campo de actividade e enriquecelo. 2
X21 Crear e dar forma aos seus propios conceptos artísticos tendo desenvolvido a capacidade de expresarse a través deles a partir de técnicas e recursos asimilados. X22 Dispoñer de recursos musicais amplos e diversos para poder crear ou adaptar pezas musicais así como improvisar en distintos contextos a partir do coñecemento de estilos, formatos, técnicas, tendencias e linguaxes diversos. X23 Valorar a creación musical como a acción de dar forma sonora a un pensamento estrutural rico e complexo. 2.3. COMPETENCIAS ESPECÍFICAS EI3 E4 Demostrar capacidade para interactuar musicalmente en todo tipo de proxectos musicais participativos, desde o dúo ata os grandes conxuntos. Adquirir dominio técnico e capacidade expresiva na interpretación e na condución de agrupacións vocais e instrumentais, como base para a improvisación, creación e experimentación co propio instrumento, a voz e o Corpo en situacións concretas de ensino/aprendizaxe musical. 3. OBXECTIVOS DA MATERIA Competencias 1. Adestrar as estruturas cognitivas, a sensibilidade auditiva e as destrezas técnicas necesarias para dominar as amplas posibilidades polifónicas do piano, desenvolver a creatividade individual e adquirir así unha progresiva autonomía como pianista. 2. Realizar a análise harmónica ao teclado de obras para piano, reducindo a textura polifónica ao seu esquema estrutural básico. 3. Realizar ao piano progresións harmónicas tonais cifradas en diferentes sistemas, nas que se empreguen todas as funcións, todos os graos e os procesos cadenciais clásicos. 4. Adestrar a capacidade de acompañar unha melodía tonal, a través da análise dos seus elementos formais e da improvisación de patróns rítmicos sobre a súa estrutura harmónica implícita. 5. Desenvolver a creatividade e o gusto musical a partires do coñecemento e a práctica de técnicas improvisatorias a solo ou en conxunto. 6. Acadar unha relación natural co instrumento, ao desenvolver tipos de memoria diferentes aos empregados habitualmente na interpretación. relacionadas T (TODAS) T 3 X (TODAS agás X7) X2, X7, X17, X21, X22, X23 T (TODAS) 3
7. Motivar ao alumno para que desenvolva as capacidades de observación, análise e investigación no estudo. 4. CONTIDOS X8, X17, X21, X23 TEMAS DESCRITOR DE SUBTEMAS Sesións 1. Baixo cifrado 1.1. Modo maior e modo menor. Particularidades. 1.2. Acordes tríadas 1.3. Acordes cuatríadas: 1.3.1. Sétima de dominante 1.4. Acordes con alteracións: 1.4.1. Intermodalidades 1.5. Duplicacións e enlaces correctos 1.6. Procesos cadenciais clásicos 1.7. Notas alleas á harmonía: apoxatura e nota de paso 1.8. Cifrado acórdico nos diferentes sistemas 1.9. Creación de bloques manuais e condución das voces 1.10. Realización pianística de progresións harmónicas a catro voces a partires dun cifrado dado 1.11. Realización pianística de progresións harmónicas nas diferentes tonalidades mediante transposición 2. Melodía acompañada 2.1. Análise estrutural 2.2. Selección de cifrados 2.3. Selección de fórmulas de acompañamento 2.4. Realización pianística, a solo ou a dúo Nota: o nivel de complexidade harmónico-melódica estará en relación ao apartado 1. Baixo cifrado 3. Improvisación 3.1. Improvisación melódica: 3.1.1. A partires dun baixo harmónico (variación), a solo ou en conxunto. 3.1.2. A partires da progresión dun motivo (transporte) 3.2. Improvisación harmónica: 3.2.1. A partires dunha estrutura acórdica base e fórmulas de escritura (desenvolvemento), a solo ou en conxunto. 5. PLANIFICACIÓN DA ACTIVIDADE DOCENTE Actividade Horas presenciais Horas non presenciais 15 Horas totais Práctica de aula 15 0 15 Práctica individual 0 74 74 Exame 1 0 1 TOTAL 90 4
6. DESCRITORES DA ACTIVIDADE DOCENTE Actividade Práctica de aula Práctica individual Descritor Traballo pormenorizado e desenvolvemento paralelo e uniforme dos temas 1 a 3 da materia, en clases colectivas e co apoio do docente a nivel expositivo e interpretativo. Adestramento persoal do alumno de todas as ferramentas e técnicas e de práctica harmónica e improvisatoria ao piano achegadas polo docente na aula. Comprenderá: Exame a análise do material musical sobre o que se traballará nas clases. a preparación e adestramento dos recursos cognitivos, técnicos e interpretativos necesarios para a práctica harmónica, a repentización e a improvisación ao piano. Realización, como mínimo, das seguintes actividades: A1: Realización ao piano dun baixo cifrado e/ou do acompañamento dunha melodía A2: Improvisación pianística dunha pequena peza para piano, a partires dalgunha das técnicas expostas (véxase punto 4, Contidos, apartado 3). O nivel dos materiais musicais achegados polo docente para a realización do exame será dun nivel adecuado aos contidos traballados nas clases durante o cuadrimestre, e en calquera caso similar ao dos materiais consignados no apartado 9.1 da presente Guía. 7. CRITERIOS DE AVALIACIÓN Competencias avaliadas 1. Amosar na aula unha capacidade de aprendizaxe progresiva como resultado da optimización do rendemento da práctica individual. 2. Realizar progresións harmónicas cunha correcta condución das voces a partir de calquera dos cifrados traballados previamente. 3. Realizar o acompañamento de melodías a solo ou en conxunto, amosando comprensión da interacción entre as estruturas melódica, harmónica e rítmica. 4. Improvisar pequenas pezas para piano a solo ou en conxunto, a partires de estruturas formais e harmónicas dadas. 8. FERRAMENTAS DE AVALIACIÓN 8.1. Avaliación Ordinaria-FEBREIRO FERRAMENTA/ACTIVIDADE COMPETENCIAS AVALIADAS X8, X17, X21, X23 EI4 X2, X7, X17, X21, X22, X23 E (TODAS agás EI3) T (TODAS) PONDERACIÓN 5
Avaliación continua TODAS 50,00% (Práctica de aula + Práctica individual) Exame TODAS 50,00% 8.2. Avalición Extraordinaria-XULLO FERRAMENTA/ACTIVIDADE COMPETENCIAS AVALIADAS PONDERACIÓN Exame TODAS 100,00% 8.3. Avaliación Extraordinaria-DECEMBRO FERRAMENTA/ACTIVIDADE COMPETENCIAS AVALIADAS PONDERACIÓN Exame TODAS 100,00% 9. BIBLIOGRAFÍA, MATERIAIS E/OU DOCUMENTOS 9.1. Referencias básicas 1. Baixo cifrado Teoría harmónica SCHOENBERG, Arnold: Funciones estructurales de la armonía. Barcelona, Idea Books, 2001. FORTE, Allen y GILBERT, Steven E.: Análisis musical. Introducción al análisis Shenkeriano. Barcelona, Idea Books, 2003. PISTON, Walter: Armonía. Barcelona, Idea Books, 2002. TOCH, Ernst.: Elementos constitutivos de la música. Barcelona, Idea Books, 2001. TOCH, Ernst.: La melodía. Barcelona, Idea Books, 2001 Exercicios OLTRA, Manuel: Ejercicios de acompañamiento. Ed. Boileau, Barcelona 2. Melodía acompañada NAPOLI, Gennaro: Bassi, Melodie e Temi, per lo studio della Composizione. Milano, Ed. Ricordi 3. Improvisación Técnicas 6
CISNEROS, DOÑA, RODRÍGUEZ e MOLINA: Improvisación y acompañamiento Vol.1. Madrid: Ed. Enclave Creativa, 2009 CISNEROS, DOÑA, RODRÍGUEZ e MOLINA: Improvisación y acompañamiento Vol. 2. Madrid: Ed. Enclave Creativa, 2009 MOLINA, E.: Improvisación al piano. Vol. 1. Madrid: Ed. Real Musical, 2001 MOLINA, E.: Improvisación al piano. Vol 2. Madrid: Ed. Real Musical, 1994 MOLINA, GARCÍA Y ROCA: Improvisación al piano. Vol. 3. Madrid: Ed. Real Musical, 2001 Propostas para análise e o traballo da improvisación BACH, J. S.: Preludios do Cravo ben temperado, Libro I BERINGER, Oscar: Daily Studies CZERNY, Carl: Estudios Op. 299 e Op. 636 MENDELSOHN, Félix: Cancións sen palabras 9.2. Referencias complementarias 10. OBSERVACIÓNS 10.1. Sobre o rendemento no traballo da materia. O tempo lectivo asignado á materia esixe dunha grande fluidez dentro das clases na transferencia e posta en práctica dos contidos achegados polo profesor. Xa que logo, é moi importante, e por eso se valorará dun xeito especial, a práctica individual do alumno. Polo tanto, o departamento desexa incidir en que é prioritario que o alumnado optimice o tempo de adicación á práctica individual previsto para esta materia para que non se produza o colapso e o estancamento no proceso da mesma. 10.2. Perda da avaliación continua. Tal e como se establece no regulamento que o centro aprobou para os estudos impartidos no mesmo, un absentismo superior ao 20% das sesións lectivas dunha materia (3 clases) provoca a perda por parte do alumno do dereito á avaliación continua. Polo tanto, para o alumnado que se atope neste caso: Na convocatoria de FEBREIRO, a ponderación do termo referente á avaliación continua será do 0%, e a do exame do 100%. O exame que se realizará será do mesmo formato e nivel de esixencia que para o alumnado que non perdeu o dereito á avaliación continua. 10.3. Exames nas diferentes convocatorias. O formato dos exames será similar para todas as convocatorias de avaliación da materia ao longo do curso. Cada unha das actividades do exame será cualificada de 0 a 10, e a nota final obtida no mesmo será a media aritmética das cualificacións obtidas en cada unha das actividades que o compoñan. 7