Proxecto INFORME ECONÓMICO E FINANCEIRO. Informe económico e financieiro

Transcripción

1

2

3 INFORME ECONÓMICO E FINANCEIRO

4

5 Contido I. GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS 9 II. CONTORNA ECONÓMICA 21 II.1. EVOLUCIÓN RECENTE E PERSPECTIVAS 23 II.2. O CONTEXTO INTERNACIONAL 24 II.3. ECONOMÍA ESPAÑOLA 33 II.4. ECONOMÍA GALEGA 38 II.5. ESCENARIO MACROECONÓMICO 45 II.6. O ESCENARIO FINANCEIRO. SITUACIÓN MONETARIA E FINANCEIRA. 54 II.6.1. Tipos oficiais de referencia 54 II.6.2. Tipos de Xuros Interbancarios 56 II.6.3. Mercado de Débeda Pública 58 II.6.4. Mercados Bolsistas 61 II.6.5. Mercados de Divisas 62 III. O PLAN ESTRATÉXICO DE GALICIA III.1. PRINCIPIOS TRANSVERSAIS DO PEG 68 III.1.1. O Reto da dinamización demográfica 68 III.1.2. Pulo á cultura da innovación e das tecnoloxías da información e comunicación 71 III.1.3. Fomento do emprendedurismo e da internacionalización. 77 III.1.4. Cohesión territorial e fixación da poboación no medio rural. 80 III.2. Eixes de actuación do PEG III.3. EIXE 1: EMPREGABILIDADE E CRECEMENTO INTELIXENTE. 87 III.4. III.5. III.6. EIXE 2: BENESTAR DAS PERSOAS E AS FAMILIAS E COHESIÓN SOCIAL. 89 EIXE 3. CRECEMENTO SUSTENTABLE, TERRITORIO, MAR, AGRICULTURA, GANDERÍA E MONTES. 92 EIXE 4. SOCIEDADE DIXITAL, LINGUA, CULTURA E REFORZO DO PESO DE GALICIA NO SEU ENTORNO. 95 III.7. EIXE 5. ADMINISTRACIÓN MODERNA, EFICIENTE E DE CALIDADE. _ 96 5

6 III.8. SEGUIMENTO E AVALIACIÓN DO PLAN ESTRATÉXICO IV. ORZAMENTOS XERAIS DE GALICIA PARA O EXERCICIO 103 IV.1. Grandes cifras 105 IV.1.1. Evolución do Sistema de Financiamento. Teito de gasto e Capacidade de gasto 105 IV.1.2. Ingreso consolidado. 107 IV.1.3. Aumento do gasto non financeiro nun 2,7% 108 IV.1.4. Mantemento dun importante aforro bruto e saldo primarioa pesares doimportante esforzo en gasto corrente no que son intensivas as áreas sociais 108 IV.1.5. Formación de capital: 855 millóns de euros 109 IV.1.6. Fondo de continxencia: 36 millóns de euros 109 IV.1.7. Necesidade de Financiamento axustada á senda de consolidación fiscal: 298 millóns de euros 110 IV.1.8. Principais Políticas de Gasto Priorizadas no Orzamento 111 IV.1.9. Crecente relevancia do Gasto Social 111 IV Reforzase o financiamento adicional da Administración Local 113 IV Financiamento das Universidades 114 IV Investimento en I+D+i 115 IV Gasto con perspectiva territorial 117 IV Ingresos e Novas Medidas Tributarias 118 IV Distribución por Consellerías e Organismos Estatutarios 120 IV.2. Obxectivos e prioridades de gasto nos Orzamentos para. O Plan Estratéxico de Galicia V. SOSTIBILIDADE FINANCEIRA E DISCIPLINA ORZAMENTARIA 127 V.1. Regras fiscais e orzamento V.1.1. Regra de gasto 130 V.1.2. Límite de débeda. 133 V.2. Evolución da situación financeira autonómica. 135 V.2.1. Evolución orzamentaria 135 V.3. Evolución do Endebedamento: posición relativa 150 V.4. Transparencia 152 6

7

8

9 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

10

11 I. GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS Os Orzamentos Xerais da Comunidade Autónoma de Galicia para constitúen unha fonte de estabilidade e un piar sólido para continuar a consolidar a senda de crecemento iniciada a finais do 2014 e a sostibilidade das finanzas públicas autonómicas. En efecto, fronte as fortes incertezas internas (orzamento xeral do estado prorrogado) e externas (impacto do Brexit, fin das políticas de expansión cuantitativa pola, problemas xeopolíticos que afectan ao funcionamento dos mercados de materias primas e muda do modelo de crecemento chino) que empeoran as expectativas e ameazan o crecemento, a presentación e aprobación do plan financeiro que constitúen os orzamentos da comunidade autónoma para constitúen unha nova etapa do itinerario marcado polo plan estratéxico de Galicia (en diante PEG ). Se as bases sólidas e saneadas das finanzas da nosa comunidade autónoma posibilitaron apoiar o crecemento económico con forza no 2016 ata chegar a superar a taxa de crecemento nacional nas datas nas que se redacta esta memoria, tamén posibilitan como efectos de segunda rolda o crecemento do emprego e a mellora da recadación tributaria, o que posibilita absorber as baixas impositivas e a senda de consolidación fiscal e aumentar a capacidade de gasto ao tempo, en preto do 3% no Ademais o aproveitamento das mellores condicións dos mercados financeiros proporcionan aforros de preto de 40 millóns de euros ( entre gastos financeiros do perímetro de consolidación orzamentario e de entes instrumentais), aportan novos recursos para o financiamento das políticas de gasto prioritarias en función do establecido polo antedito plan estratéxico. Gráfico I: Evolución do PIB e paro rexistrado. 8,8 PIB e Paro rexistrado. Taxa de variación interanual 2,1 8,0 1,1 2,9 3 3, /I 2016/II 2016/III -1,3-2,8-0,4-3,2-7,1-9,2-8,1-9,5-9,9 PIBpm Paro rexistrado 11 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

12 Se ben o bo ritmo de crecemento económico é unha noticia salientable, resulta aínda máis interesante a consolidación trimestral de bos ritmos de crecemento, nun contexto de prezos controlados e de saldo exterior crecentemente positivo, o que denominamos crecemento san e a mellor garantía da sostibilidade do mesmo. No que atinxe aos estados orzamentarios, a mellora das dispoñibilidades financeiras autonómicas se acompasa co remate do proceso de consolidación fiscal de Galicia -que practicamente xa elabora e liquida o seu orzamento en equilibrio estrutural-, o que permite financiar as políticas de gasto precisas para impulsar un novo modelo de crecemento económico concretado no PEG e dar un novo pulo ao gasto social. Estas notas son as que caracterizan as contas que se presentan e explican a evolución das mesmas en termos de clasificación económica do gasto, cun importante aumento do gasto de transferencias correntes vencellado ás axudas a familias e persoas nas áreas de política social, emprego, educación e sanidade, o aforro en gasto de funcionamento da administración para gastar más nos cidadáns a través da educación, benestar e sanidade. Gráfico II: variación do gasto en bens e servicios. VARIACIÓN DO GASTO EN BENS E SERVIZOS ,0% 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2,5% orzamento en bens e servizos para o funcionamento dos servicios administrativos 35,3% orzamento en bens e servicios sanitarios, educativos e servicios sociais Todo elo sen abandoar o esforzo investidor e o impulso á execución dos fondos estruturais da unión europea que permitan modernizar a nosa estrutura produtiva e mellorar a productividade e a creación de emprego na nosa comunidade autónoma. Para elo, como se indica no PEG e nos pasados orzamentos, Galicia precisa mudar de xeito gradual o seu modelo de crecemento económico hacia outro xe- 12 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

13 rador de empregos con maior resiliencia á crise e de máis valor engadido na comunidade autónoma. Consciente de que non se pode pedir compromiso, axuda e financiamento perante as administracións centrais de España e Europa sen previamente tomar pasos decididos para resolver os principais problemas da nosa comunidade autónoma, o paro e o devalo demográfico, a Xunta aprobou primeiro unha senda estratéxica que logo está a desenvolver ano a ano, para dar resposta a os mesmos. Se ben é sabido que as dúas eivas no se poderan solventar a curto prazo, compre comezar xa a dar pasos decididos para a implantación das actuacións que leven a reverter os dous problemas, os orzamentos da comunidade autónoma son unha valiosa ferramenta ao impulso dos cambios pretendidos a través das políticas de fomento industrial e innovación, máis tamén de educación e emprego no que atinxe ao desemprego e de concienciación, conciliación e mellora da política familiar no que atinxe ao devalo demográfico. Todo elo sen descoidar a faciana social dos orzamentos tanto polas importantes competencias da comunidade autónoma na materia, como por que a recente crise económica e a destrución de emprego que conlevou, afectaron dun xeito especial ás persoas e familias máis desfavorecidas, polo que se precisarán todavía de importantes medidas paliativas, de apoio e de axuda a inserción no mercado laboral. A técnica de orzamentación Galicia leva anos intentando consolidar un novo modelo de gobernanza económica baseado no autogoberno, a responsabilidade e a transparencia. Os instrumentos básicos para desenvolvelo son a planificación estratéxica, a elaboración e implementación dos orzamentos e a avaliación dos resultados. Autogoberno económico implica elaborar e liquidar unhas contas públicas con rigor e que permitan cumprir os obxectivos financeiros da comunidade autónoma preservando a súa capacidade para decidir a composición das principais magnitudes de gastos e ingresos do orzamento autonómico. Responsabilidade económica significa manter os niveis de solvencia da comunidade autónoma nunha posición igual ou mellor que o anterior, tendo en conta as vicisutudes do ciclo económico e a asimetría de necesidades ás que da lugar. Transparencia económica significa mostrar de xeito detallado, claro e sinxelo o destino das dotacións económicas do orzamento e dos obxectivos pretendidos coas mesmas, e a rendición de contas sobre o desempeño do goberno e o nivel de éxito para acadar os obxectivos fixados. No que atinxe á orzamentación, a elaboración dunhas contas partindo de cero cada ano e priorizando as actuacións precisas para acadar os resultados previstos no PEG GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

14 2020 supón unha auténtico novo plantexamento do proceso de orzamentación ao que non están afeitos os principais axentes destinatarios do orzamento (familias, empresas, xestores de gasto de gasto..) Por elo, a contención do gasto improdutivo e a preservación das magnitudes propias dunhas finanzas sans continúan a ser prioritarias no esquema financeiro da comunidade autónoma, o que non é incompatible con impulsar ao máximo os investimentos produtivos e as políticas de gasto que posibiliten o sinalado nos parágrafos anteriores no que atinxe ao novo modelo produtivo e ao gasto social. Se ben os orzamentos de crecemento moderado son máis dificiles de implementar que os incrementalistas (onde todo cabe) por ser preciso un esforzo de axuste e priorización do gasto. Esta forma de orzamentar veu coa crise para quedarse, porque as necesidades superan e superarán con moito aos recursos da comunidade. No entanto, a disciplina fiscal permite manter a Galicia entre as comunidades autónomas que realizan un maior esforzo investidor. É por elo que a orzamentación de cara a resultados, onde cada xestor debe acreditar que resultados vai acadar cos fondos que solicita, convertese nun elemento esencial do proceso de orzamentación e de desenvolvemento do PEG, que debe evolucionar cara á rendición de contas aos cidadás dos resultados acadados e á reformulación continua das estratexias priorizadas no PEG. Todo o anterior debe acompañarse dun cambio nas formas tradicionais de xestión pública na liña indicada, pulando pola xestión encamiñada a resultados, promovendo un xiro hacia a cultura dos obxectivos e a transparencia e a rendición de contas, así como a revisión das políticas de gasto cando non acaden os resultados esperados. Baixo este principio, de novo todo o proceso de elaboración dos orzamentos estivo orientado por unha revisión polo miúdo dos programas de gasto, analizando todos e cada un dos proxectos, revisando a súa denominación e contido e cuestionando a súa necesidade e valorando o impacto dos mesmos e o grao de aportación aos obxectivos establecidos. Este proceso reflíctese no catálogo de indicadores que acompañan a cada programa orzamentario. Os indicadores recollidos nos orzamentos están totalmente revisados e en liña cos obxectivos a curto e medio prazo do PEG, tamén están coordenados cos recollidos nos programas operativos de fondos europeos, o que permite aliñar a estratexia da comunidade autónoma coa da unión europea e aproveitar as valiosas leccións aprendidas coa xestión de indicadores dos programas europeos. Estes indicadores permiten non so orientar a asignación de recursos públicos, senón que axudan ao xestor público a analizar os fallos na provisión de bens e servizos públicos e propoñer o cambio de procedementos ou de actuacións de gasto cara a outras de máis impacto no cidadán. Tamén permitirán seguir a 14 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

15 consecución dos obxectivos estratéxicos fixados no PEG e reformular as liñas de actuación que non sexan efectivas de cara á consecución dos mesmos. II. Como nos exercicios anteriores, as grandes cifras do orzamento parten da garantía do financiamento dos servizos sociais, que consolidan os altos niveis acadados nos últimos exercicios, mantendo unha adicación a estas políticas de gasto case 8 euros de cada 100 do gasto non financeiro. O que supón un aumento de máis de 220 millóns de euros respecto da magnitude financeira do orzamento anterior. Así, reforzanse as políticas sociais de maiores,aumentando máis de 13 millóns de euros o gasto corrente vencellado á dependencia, nunha serie de medidas de apoio á dinamización demográfica Ademais, potenciase a inclusión, adicando recursos adicionais á RISGA e para desenvolver os itinerarios de integración laboral dos seus preceptores, e consolidando o plan de loita contra a desigualdade, a mellora das políticas de inclusión tentan, como se ten indicado, paliar os efectos da crise nos que a padecen con máis intensidade, loitando contra a pobreza e o desemprego, porque se ben a crise ten rematado aínda permanecen parte dos seus efectos en forma de desemprego e desigualdade. Tamén adicanse recursos adicionais á os outros tipos de persoas en risco de exclusión, os discapacitados, os menores e as mulleres que sofren a violencia machista, todas elas contan con recursos adicionais no orzamento que se presenta. O resto das políticas son parte dun paquete de actuación integral para a dinamización demográfica, un dos principais eixes transversais do plan estratéxico de Galicia, este plantexamento parte da convicción de que non só con medidas natalistas vaise inverter a dinámica demográfica da comunidade autónoma, senón que compre remover todos os atrancos que nos diversos eidos da actuación da Xunta de Galicia afectan á decisión de ter fillos. (emprego, renda familiar, conciliación). Para elo se prioriza o investimento en casas-niño e escolas 0-3, ao que se adicarán máis de 12 millóns de euros, xunto con outras medidas de conciliación e que tentan axudar á dinamización demográfica. No eido de educación, dótase de novos recursos a comedores e transporte escolar e a adquisicións de material escolar, pero tamén a infraestruturas e á contratación e formación do profesorado. Por último, o gasto sanitario aumenta 100 millóns de euros, rematando os plans directores e marcha e iniciando outros novos (Ampliación do Hospital de Montecelo, nova facultade de mediciña), así como proxectos de compra pública innovadora. 15 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

16 Gráfico III: Evolución do peso das políticas socias. GASTO SOCIAL POR AREAS. Var millóns educación sanidade emprego politica social As contas de contan con maiores recursos que permitirán reflectir mellor a aplicación de recursos ás políticas de gasto prioritarias, afondar no cambio de modelo de crecemento á vez que se impulsa a dinamización económica e a xeración de empregos a curto prazo, así como o sostemento do gasto social prestando especial atención á loita contra a desigualdade e á loita contra o devalo demográfico. No que atinxe ao destino das magnitudes financeiras adicadas ao emprego, cambio de modelo produtivo e desenvolvemento económico, a asinación funcional das cifras orzamentarias amosan a aplicación das liñas estratéxicas contidas no PEG , que aposta por un modelo de crecemento intelixente e inclusivo que tenta respostar a os principais retos que afrontará a nosa comunidade autónoma a medio prazo. No que atinxe ao emprego, compre salientar as novas liñas de axuda para información, orientación e busca de emprego, formación de desempregados e de ocupados, integración laboral de persoas con discapacidade e outros colectivos vulnerables e incentivos á súa contratación, así como as de fomento da empregabilidade entre a mocidade Por elo, se aposta con máis recursos polas políticas de innovación, I+D e o sistema universitario de Galicia. No eido do fomento empresarial, a constatación de que aínda existen importantes atrancos para o acceso ao financiamento das empresas, polo miúdo das pequenas e das innovadoras, fai acentuar os esforzos do IGAPE e GAIN na implementación de instrumentos financeiros públicos que cubran ese fallo de mercado, ademais se consolidan as 16 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

17 políticas de subsidiación de tipos de interese, e deseñanse novas liñas de actuación que tentan estender a base de empresas exportadoras, así como outras para impulsar o desenvolvemento da iniciativa empresarial e a creación de emprego, poñendo especial énfase no apoio aos autónomos. Se segue a promover os investimentos en materia de eficiencia enerxética para aforrar custes a familias e empresas aumentando a súa competitividade e ao tempo desenvolver o sector en Galicia e se preserva o medio ambiente. Se impulsa a acción do IGVS apostando pola rehabilitación e a volta á construción de VPP para dinamizar o sector e aumentar a oferta de vivendas dispoñible. A axencia galega de infraestruturas e augas de Galicia continúan co seu esforzo investidor co gallo de dar cumprimento á directiva marco da auga e pechar o mapa de infraestruturas de Galicia. Tamén Portos de Galicia aumentará os seus investimentos de cara a manter plenamente operativas as dársenas galegas. Por último impulsaranse con novos fondos sectoriais os investimentos no eido forestal e agrogandeiro. Por último máis non menos importante destaca o importante esforzo investidos da Axencia de modernización, que pasa a integrar todas as TIC da Xunta agás as do SERGAS, e desenvolve novas medidas de fomento do sector TIC, ademais do forte pulo da propia administración como sector tractor neste eido, co que tentará que Galicia avance no seu desenvolvemento dixital logrando unha administración e unhas empresas máis eficientes. Recollese un novo paquete de actuacións referentes á iniciativa de emprego xuvenil, que se estende ata mozos de 30 anos. Respecto aos restantes fondos europeos, os Orzamentos para consolidan as principais operacións previstas nos programas operativos que desenvolverán o marco No marco 14-20, por primeira vez a comunidade autónoma presenta un programa operativo rexional de FEDER e FSE que xestionará en solitario, ademais de participar nos plurirrexionais xestionados pola Administración Xeral do Estado. O PEG integra e adapta ás prioridades estratéxicas de Galicia os obxectivos e liñas de actuación dos programas operativos de fondos. Compre por último salientar o papel vertebrador a artellador da asignación dos investimentos no territorio, así como a solidariedade interadministrativa, se ben xa no 2010 a Xunta blindou a participación da participación dos consellos nos tributos autonómicos a través do FCL e do FCA, no presente exercicio a disciplina financeira mantida nos últimos exercicios permite que este volte a medrar en máis de tres millóns de euros. Xa para rematar, estes Orzamentos proporcionan ao resto dos axentes públicos e privados que operan en Galicia, a definición das orientacións da administración autonómi- 17 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

18 ca nas liñas de crecemento pretendidas, diminuíndo incertezas e incorporando expectativas racionais. Pretenden con elo vertebrar e impulsar a gobernanza conxunta entre sector público e sector privado, institucións e cidadáns, intensificando a presenza e capacidade de cooperación entre os axentes sociais na elaboración, execución e resultados dos programas e proxectos de interese común. III. E todo isto sen renunciar ao saneamento das finanzas públicas autonómicas reducindo o recurso ao endebedamento. O Cadro seguinte mostra a senda de consolidación fiscal realizada ate 2015 e autorizada a partires da devandita data, tendo en conta que o reparto entre a administración xeral do estado e a seguridade social é unha estimación propia.- Cadro I: Capacidade (+) / Necesidade (-) de Financiamento (% PIB) das aapp Administración central -8,7-5,9-5,1-4,1-4,5-3,5-2,6-2,1-1,5-1,1-0,9 Comunidades Autónomas -2,0-2,9-3,3-1,8-1,5-1,7-1,7-0,7-0,6-0,3 0,0 Corporacións Locais -0,5-0,5-0,5-0,2 0,5 0,5 0,4 0,0 0 0,0 0,0 Seguridade Social -0,1-1,0-1,0-1,1-1,3-1,8-1 -0,8-0,7 TOTAL -11,2-9,3-9,0-7,1-6,5-5,7-5,2-4,6-3,1-2,2-1,6 Gráfica IV.Comparativa do diferencial do déficit recente. Galicia vs sector público autonómico. Déficit Galicia (% PIB) Déficit CCAA (% PIB) Acumulado ,5-15,4 A gráfica superior mostra como o realismo na orzamentación de Galicia e o rigor na liquidación dos orzamentos durante a crise favoreceu unha senda de consolidación máis suave que a do resto de comunidades autónomas e un menor recurso ao endebedamento. 18 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

19 A actual mellora da conxuntura económica non debe dar lugar á compracencia xa que o paro e a débeda son aínda altos polo que deben continuarse os esforzos de reforma estrutural e control das finanzas públicas para garantir o impulso do emprego e a actividade económica e unha situación financeira saneada que permita recorrer ao endebedamento cando se precise e a un custe razoable. Estes orzamentos continúan a rota marcada e permiten visualizar como o rigor financeiro permite apoiar con forza as políticas de impulso económico e recuperación retributiva ao tempo que se consolida a posición financeira da Xunta de Galicia. Esta forma de actuar é a mellor garantía de futuro, da sostibilidade das finanzas públicas e a única garantía do mantemento dunha autonomía real, allea a os programas de axuste que obrigan ás administracións incumpridoras do pacto de estabilidade e crecemento da Unión Europea. Como indican os cadros seguintes esta dinámica orzamentaria permite presentar unhas contas coa mellor relación de gasto adicado a financiar investimentos e provisión de bens e servizos públicos fronte os precisos para atender o servizo da débeda dende que comezou a crise e sen comparanza con outras finanzas autonómicas. Gráfica V :Incremento Débeda/PIB ,6 12,7 Débeda Pública/ PIB TrII Previsións ,4 24,9 22,9 20,5 18,1 17,2 15,4 18,6 18,7 19,0 18,9 18, Tr Total CC.AA. Galicia Galicia Previsións 19 GARANTÍA DE ESTABILIDADE FRONTE ÁS FORTES INCERTEZAS

20

21 CONTORNA ECONÓMICA

22

23 II. CONTORNA ECONÓMICA II.1. EVOLUCIÓN RECENTE E PERSPECTIVAS A evolución das perspectivas mundiais nos últimos meses reflicte unha combinación de factores a curto prazo e forzas a máis longo prazo. Os factores a curto apuntan a unha moderación do crecemento mundial no 2016 seguida de unha recuperación paulatina, así como a riscos á baixa. Algunhas destas forzas son novos shocks, como a saída do Reino Unido da Unión Europea como resultado do referendo celebrado o 23 de xuño 2016 ; outras son realiñamentos en curso, como o de China ao a adaptación dos países exportadores de materias primas a unha menor demanda e diminución prolongada dos termos de intercambio; e outras son, tendencias de lento movemento, como os factores demográficos e a evolución do crecemento da produtividade; así como outros factores non económicos, como a incerteza xeopolítica e política. Esa tímida recuperación tamén contribúe a explicar a debilidade do comercio mundial e o persistente baixo nivel da inflación. Do lado positivo, alén de unha forte depreciación da libra, contivéronse polo xeral reacción de alcance nos mercados ao voto a favor do brexit, e por tanto efectos de segunda rolda na economía real. Ben é certo que, na medida en que os datos macro post brexit son moi limitados ata o de agora, persiste a incerteza en torno ao seu impacto, de xeito especial Europa. Área na que persiste un crecemento moi lento, e fortes dúbidas sobre a necesidade de saneamento das institucións financeiras dalgúns países. A actitude dos mercados cara as economías de mercados emerxentes e en desenvolvemento ten mellorado grazas á disipación das inquedanzas en torno ás perspectivas a curto prazo de China, novidades macroeconómicas lixeiramente favorables procedentes doutras economías de mercados emerxentes nos últimos meses, unha certa recuperación dos prezos das materias primas, e expectativas á baixa das taxas de interese das economías avanzadas. Así o crecemento proxectado a partir de, atribuíble case na súa totalidade ás economías de mercados emerxentes e en desenvolvemento. Isto é debido a dous factores: a normalización gradual das condicións macroeconómicas de varios países que están a experimentar profundas recesións e o crecente peso dos países en rápido crecemento pertencentes a este grupo dentro da economía mundial. Por último, salientar que segue a causar sorpresa a falla de cumprimento das expectativas de saída da crise das economías máis desenvolvidas, malia que de xeito dispar, o 23 CONTORNA ECONÓMICA

24 saneamento macro das economías avanzadas vese afectado por tendencias subxacentes relacionadas co avellentamento da poboación e un menor crecemento da produtividade. É posible que a combinación de estes factores máis profundos contribuiran ao deterioro das expectativas de crecemento do produto potencial e da rendibilidade no futuro, así como á debilidade da demanda actual e a unha taxa de xuro real de equilibrio máis baixa. Como resulta evidente, as taxas de equilibrio máis baixas, á súa vez, limitan o grao no que se pode estimular a demanda rebaixando as taxas de política monetaria. II.2. O CONTEXTO INTERNACIONAL O crecemento da economía mundial previsto para o ano 2016 estará entre o 2,9% e o 3,1% segundo os principais organismos internacionais elaboradores de previsións. Este prognóstico significa unha moderación no crecemento da economía mundial, cun crecemento lixeiramente inferior ao do ano anterior. Para o ano espérase unha mellora máis significativa, os tres organismos coinciden nun crecemento mundial do produto interior bruto dunhas tres décimas superior ao do ano anterior. Estas previsións, nas que coinciden basicamente o Fondo Monetario Internacional (FMI), a Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económicos (OCDE) e a Comisión Europea, suxiren un crecemento máis moderado no ano 2016 e un repunte nos anos seguintes, o que significa que a recuperación económica mundial continúa pero a un ritmo máis moderado, motivado polo débil crecemento das economías avanzadas, que non se compensa co fortalecemento das economías dos mercados emerxentes. Esta fraxilidade débese principalmente a unha menor demanda, polo crecemento máis lento do comercio internacional e a unha continuada baixa inflación. As previsións para os próximos anos están suxeitas a riscos importantes á baixa, como proceso de abandono do Reino Unido da Unión Europea e as tensións xeopolíticas. 24 CONTORNA ECONÓMICA

25 Cadro II: Previsións macroeconómicas Previsións macroeconómicas. PIB Volume. Taxas de variación interanual en % FMI (outubro 2016) OCDE (setembro 2016) Comisión Europea (novembro 2016) PIB Mundial 3,1 3,4 2,9 3,2 3,0 3,4 Área Euro* 1,7 1,5 1,5 1,4 1,7 1,5 Francia 1,3 1,3 1,3 1,3 1,3 1,4 Alemaña 1,7 1,4 1,8 1,5 1,9 1,5 Italia 0,8 0,9 0,8 0,8 0,7 0,9 Portugal** 1,0 1,1 1,2 1,3 0,9 1,2 España** 3,1 2,2 2,8 2,3 3,2 2,3 Reino Unido 1,8 1,1 1,8 1,0 1,9 1,0 Estados Unidos 1,6 2,2 1,4 2,1 1,6 2,1 Xapón 0,5 0,6 0,6 0,7 0,7 0,8 Marrocos 1,8 4, México** 2,1 2,3 2,6 3,0 2,0 2,2 Brasil -3,3 0,5-3,3-0,3-3,1 0,9 China 6,6 6,2 6,5 6,2 6,6 6,2 India 7,6 7,6 7,4 7,5 7,4 7,4 Comercio mundial de bens e servizos** 2,3 3,8 2,1 3, Fonte: FMI, OCDE e Comisión Europea (*) A OCDE elabora previsións da Área Euro constituída por 15 países (**) No Interim Economic Outlook de setembro da OCDE non se inclúen as previsións destes países Os crecementos esperados para o conxunto da economía global encerran diferenzas significativas por áreas. Utilizando como fonte de información o FMI, as economías avanzadas crecerán un 1,6% en 2016 e un 1,8% en, con diferenzas entre os distintos países: Estados Unidos, logo dun crecemento no 2016 inferior ao do ano anterior, volverá no a taxas superiores ao 2% e Canadá e Xapón manterán unha senda crecente. En senso contrario prevese unha desaceleración do crecemento na zona euro e Reino Unido, motivado principalmente polas repercusións do brexit. Aínda que as economías emerxentes e desenvolvidas2 serán o motor de crecemento da economía mundial, cun incremento en 2016 do 4,2% (dúas décimas máis que o ano anterior), que se incrementará ata o 4,6% en, o crecemento será inferior á media dos últimos anos e a situación moi desigual por países: Mentres que se prevé unha desaceleración da economía de China, países como Brasil e Rusia están a saír da recesión. Para o ano 2016, os novos prognósticos do FMI, da OCDE e da Comisión Europea, comparando coas estimacións previas elaboradas polos mesmos organismos e conside- 25 CONTORNA ECONÓMICA

26 rando unicamente as principais economías, soamente melloran ou manteñen o crecemento proposto anteriormente de Alemaña, España, Reino Unido, Brasil, China e India. Cadro III: Variación das previsións. Previsións PIB Volume. Taxas de variación interanual en % FMI OCDE Comisión Europea Xullo Outubro Xuño Setembro Maio Novembro PIB Mundial 3,1 3,1 3,0 2,9 3,1 3,0 Área Euro* 1,6 1,7 1,6 1,5 1,6 1,7 Francia 1,5 1,3 1,4 1,3 1,3 1,3 Alemaña 1,6 1,7 1,6 1,8 1,6 1,9 Italia 0,9 0,8 1,0 0,8 1,1 0,7 Portugal** 1,4 1,0 1,2 1,2 1,5 0,9 España** 2,6 3,1 2,8 2,8 2,6 3,2 Reino Unido 1,7 1,8 1,7 1,8 1,8 1,9 Estados Unidos 2,2 1,6 1,8 1,4 2,3 1,6 Xapón 0,3 0,5 0,7 0,6 0,8 0,7 Marrocos 2,3 1, México** 2,5 2,1 2,6 2,6 2,2 2,0 Brasil -3,3-3,3-4,3-3,3-3,7-3,1 China 6,6 6,6 6,5 6,5 6,5 6,6 India 7,4 7,6 7,4 7,4 7,4 7,4 Comercio mundial de bens e servizos** 2,7 2,3 2,1 2, Fonte: FMI, OCDE e Comisión Europea (*) A OCDE elabora previsións da Área Euro constituída por 15 países (**) No Interim Economic Outlook de setembro da OCDE non se inclúen as previsións destes países Para o, as previsións más recentes, as da Comisión Europea (novembro), rebaixan tres décimas a taxa de crecemento da área do euro sobre a predición anterior, por un peor comportamento das principais economías respecto ao previsto anteriormente. Para Reino Unido a revisión á baixa foi máis forte, do 1,9% ao 1,0%, como consecuencia da incerteza sobre o Brexit. 26 CONTORNA ECONÓMICA

27 Cadro IV: Variación das previsións Previsións. PIB Volume. Taxas de variación interanual en % FMI OCDE Comisión Europea Xullo Outubro Xuño Setembro Maio Novembro PIB Mundial* 3,4 3,4 3,3 3,2 3,4 3,4 Área Euro* 1,4 1,5 1,7 1,4 1,8 1,5 Francia 1,2 1,3 1,5 1,3 1,7 1,4 Alemaña 1,2 1,4 1,7 1,5 1,6 1,5 Italia 1,0 0,9 1,4 0,8 1,3 0,9 Portugal** 1,3 1,1 1,3 1,3 1,7 1,2 España** 2,1 2,2 2,3 2,3 2,5 2,3 Reino Unido 1,3 1,1 2,0 1,0 1,9 1,0 Estados Unidos 2,5 2,2 2,2 2,1 2,2 2,1 Xapón 0,1 0,6 0,4 0,7 0,4 0,8 Marrocos 4,1 4, México** 2,6 2,3 3,0 3,0 2,4 2,2 Brasil 0,5 0,5-1,7-0,3 0,3 0,9 China 6,2 6,2 6,2 6,2 6,2 6,2 India 7,4 7,6 7,5 7,5 7,4 7,4 Comercio mundial de bens e servizos** 3,9 3,8 3,2 3, Fonte: FMI, OCDE e Comisión Europea (*) A OCDE elabora previsións da Área Euro constituída por 15 países (**) No Interim Economic Outlook de setembro da OCDE non se inclúen as previsións destes países Nos seguintes parágrafos detállanse estas previsións para os principais países da economía mundial e cos que mantemos relacións comerciais e que, por tanto, teñen unha maior influenza na economía galega. Estes países son Estados Unidos, Xapón, China, India, os principais da zona euro, Reino Unido e Marrocos. Para o seguimento dos países utilízanse principalmente os datos da Comisión Europea, que publicou o 9 de novembro deste ano e comentaranse as principais discrepancias coas previsións do FMI (actualizadas en outubro) e as da OCDE (actualizadas en setembro agás as de Portugal e España). As proxeccións informan de que a recuperación económica na zona euro continuará no período 2016-, aínda que as taxas de crecemento serán inferiores ás do ano anterior; esta recuperación baséase na mellora da demanda interna, apoiada por unha política monetaria acomodaticia, unha política fiscal favorable, os aínda baixos prezos do petróleo e a mellora no mercado de traballo; en senso contrario prevese que a decisión do Reino Unido de deixar a Unión Europea afecte negativamente, cun descenso nas exportacións, que afectará de distinta forma a cada país segundo os vínculos comerciais que manteñan con este país. En 2016 o FMI e a Comisión Europea coinciden en que o PIB crecerá o 1,7%, tres décimas menos que o ano anterior, e a OCDE estima un crecemento dúas décimas inferior; en o PIB incrementarase nun 1,5%, dúas décimas menos que o ano 27 CONTORNA ECONÓMICA

28 anterior segundo a Comisión Europea e o FMI, mentres que a OCDE prevé un crecemento do 1,4%, unha décima inferior ao previsto para o ano anterior. Por países dentro da zona euro, as perspectivas da Comisión Europea para 2016 apuntan a un crecemento sostido nas principais economías, co mesmo crecemento que no ano anterior en España (3,2%), Francia (1,3%) e Italia (0,7%), un maior incremento en Alemaña (1,9% en 2016 fronte ao 1,7% en 2015), mentres que Portugal minorará o seu crecemento (0,9%) respecto do ano anterior (1,6%). As previsións da OCDE e do FMI rebaixan as estimacións respecto ás da Comisión Europea para Alemaña, 1,8% e 1,7% respectivamente, e España para a que o FMI prevé un crecemento do 3,1% e a OCDE (xuño) do 2,8%; o FMI eleva unha décima as previsións de Italia (0,8%) e Portugal (1,0%) respecto ás da Comisión. As previsións para da Comisión Europea amosan un maior crecemento que no ano 2016 nas principais economías agás en Alemaña e España, onde diminúe con respecto ao ano anterior ata o 1,5% no caso de Alemaña e o 2,3% en España. Así, o crecemento de Francia será do 1,4%, o de Italia do 0,9% e o de Portugal do 1,2%. De novo, as previsións do FMI, baixan estas estimacións para case todos estes países da área euro; o crecemento de Alemaña no será do 1,4%, o de Francia 1,3%, o de Portugal 1,1%, o de España 2,2% e coinciden na previsión para Italia. En senso contrario, as previsións da OCDE melloran as perspectivas respecto das da Comisión para Portugal e coinciden na previsión para Alemaña e España. No principal país da UE que queda fóra da zona euro, o Reino Unido, as perspectivas para o ano 2016 son dun crecemento do 1,9%, inferior en tres décimas ao do ano precedente aínda que superior á media da zona euro. Para o crecemento tamén será inferior ao do ano anterior, 1,0%. As previsións do FMI e da OCDE empeoran as estimacións da Comisión Europea para o ano 2016, con crecemento do 1,8% e no o FMI prevé un crecemento do 1,1%, unha décima superior ao da Comisión Europea e a OCDE. O abandono do Reino Unido da Unión Europea provocou unha revisión importante á baixa das perspectivas de crecemento da economía británica no ano, baseado nun descenso na inversión así como un crecemento máis lento do consumo privado. En Estados Unidos as últimas previsións tanto da Comisión Europea como do FMI revisaron á baixa o crecemento para 2016, ata o 1,6%, o que supón un menor crecemento respecto dos anos anteriores, debido principalmente a un descenso na inversión por unha baixada no prezo da enerxía e a apreciación do dólar ademais da incerteza sobre os resultados electorais. Para o ano prevese unha aceleración no crecemento, 2,1%, a medida que se reduzan os efectos anteriores. As previsións do FMI coinciden para o ano 2016 e superan nunha décima as da Comisión Europea en, 2,2%. En Xapón as últimas previsións mostran un débil crecemento desta economía nos dous próximos anos; para o 2016, oscilan entre o 0,5% do FMI e o 0,7% da OCDE e para 28 CONTORNA ECONÓMICA

29 o ano os tres organismos prevén un crecemento unha décima superior ao do ano anterior. O retraso na implantación dun imposto sobre o consumo e a política monetaria expansiva favorecen o crecemento da economía nipona mentres que a diminución da poboación e a apreciación do yen exercen o efecto contrario. A desaceleración da economía china continuará nos próximos anos debido ao proceso de reequilibramento que se está a producir. As últimas previsións do FMI e da Comisión Europea estiman un crecemento do 6,6% en 2016 e a OCDE do 6,5% e un crecemento inferior no ano, 6,2% segundo os tres organismos. Na India as previsións para o 2016 oscilan entre o 7,6% do FMI e o 7,4% da Comisión e a OCDE, mentres que para o a previsión máis baixa é a da Comisión, 7,4%. Utilizando os datos do FMI, a economía de Marrocos crecerá o 1,8% en 2016, 2,7 puntos por debaixo do crecemento do ano anterior, e volverá a rexistrar un forte crecemento en, 4,8%. A Comisión Europea tamén ofrece nas súas previsións o perfil dos crecementos trimestrais. O gráfico 6 presenta o crecemento intertrimestral previsto para as principais economías europeas, Estados Unidos e Xapón para o último trimestre de 2016 e o ano. Para os tres primeiros trimestres de 2016 recóllense as estimacións difundidas por Eurostat (ou OCDE no caso de Xapón) en lugar das previsións. 29 CONTORNA ECONÓMICA

30 Gráfico VI: Previsións intertrimestrais Previsións crecemento intertrimestral do PIB en 2016 e 1,0 Estados Unidos 1,0 Xapón 0,8 0,8 0,6 0,6 0,4 0,4 0,2 0,2 0,0 0,0-0,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,0 Área euro 1,0 Alemaña 0,7 0,8 0,6 0,4 0,4 0,1 0,2 0,0-0,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,0 Francia 1,0 Italia 0,8 0,8 0,6 0,6 0,4 0,4 0,2 0,2 0,0 0,0-0,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,0 Reino Unido 1,0 Portugal 0,8 0,8 0,6 0,6 0,4 0,4 0,2 0,2 0,0 0,0-0,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T España 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T Fonte: Comisión Europea 30 CONTORNA ECONÓMICA

31 Á vista destes gráficos obsérvase un comportamento dispar entre as principais economías avanzadas nos dous anos. Mentres que en Alemaña, Italia e España as taxas de crecemento intertrimestral a principios do ano 2016 son superiores ás de finais de ano, Reino Unido acada o seu maior crecemento no segundo trimestre e Estados Unidos no terceiro para logo diminuír progresivamente ao avanzar o ano. No as taxas intertrimestrais tenden a estabilizarse, agás en Xapón que amosa máis variacións. En termos de taxas interanuais os crecementos son os que se mostran no gráfico 7, e obsérvase un comportamento distinto entre as principais economías avanzadas nos dous anos. Mentres que en España e Reino Unido as taxas de crecemento interanual a principios do ano 2016 son superiores ás de finais de ano, Alemaña, Estados Unidos e Xapón incrementarán o seu crecemento ao avanzar o ano. No Alemaña, Francia, Italia e Portugal amosan unha senda crecente mentres que España, Reino Unido, Estados Unidos e Xapón diminuirán o seu crecemento a finais de ano. No gráfico seguinte móstranse as taxas de crecemento interanual previstas pola Comisión Europea. Igual que no gráfico anterior, os tres primeiros trimestres de 2016 son datos observados. 31 CONTORNA ECONÓMICA

32 Gráfico VII: Previsións interanuais 3,5 2,8 2,1 1,4 0,7 Previsións crecemento interanual do PIB en 2016 e Estados Unidos Xapón 3,5 2,8 2,1 1,4 0,7 0,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,5 Área euro 3,5 Alemaña 2,8 2,8 2,1 2,1 1,4 1,4 0,7 0,7 0,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,5 Francia 3,5 Italia 2,8 2,8 2,1 2,1 1,4 1,4 0,7 0,7 0,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,5 Reino Unido 3,5 Portugal 2,8 2,8 2,1 2,1 1,4 1,4 0,7 0,7 0,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T ,5 España 2,8 2,1 1,4 0,7 0,0 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3 T Fonte: Comisión Europea 32 CONTORNA ECONÓMICA

33 II.3. ECONOMÍA ESPAÑOLA Os datos máis recentes de crecemento económico para España amosan unha fase de ralentización da economía; o PIB rexistrou un incremento intertrimestral no terceiro trimestre inferior ao dos dous trimestres anteriores. En termos de taxa interanual, o crecemento foi inferior en dúas décimas ao dos dous trimestres precedentes. A continuación detállase o comportamento da economía española no terceiro trimestre do ano comparado co segundo trimestre para mostrar a tendencia a curto prazo da mesma. O PIB xerado pola economía española no terceiro trimestre de 2016 rexistrou un crecemento do 3,2% respecto ao mesmo período do ano anterior, dúas décimas inferior ao do trimestre anterior. Analizando os dous grandes compoñentes do PIB español dende a óptica do gasto obsérvase unha achega menor da demanda nacional, contrarrestada pola maior achega da demanda externa. Así, por unha parte, a achega da demanda nacional ao PIB é de 2,6 puntos porcentuais, tres décimas menor que á rexistrada no trimestre precedente e por outra, a demanda externa mellora unha décima a súa achega ao crecemento agregado con respecto ao trimestre precedente, situándose en 0,6 puntos porcentuais. Cadro V: Compoñentes do PIN polo lado da demanda. España. Produto Interior Bruto e os seus compoñentes. Demanda. Índices de volume Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Taxas de variación anual e interanual (%) Operacións Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Tr. III Gasto en consumo final 1,1 2,6 2,1 2,4 3,0 3,1 3,1 2,6 2,4 -Gasto en consumo final dos fogares e ISFLSF 1,6 2,9 2,4 2,5 3,3 3,2 3,4 3,2 2,8 -Gasto en consumo final das AAPP -0,3 2,0 1,0 1,9 2,3 2,7 2,0 0,8 1,4 Formación bruta de capital 5,4 6,5 5,5 6,6 7,0 6,9 5,6 4,1 3,3 Demanda interna (en termos nacionais) (1) 1,9 3,3 2,7 3,2 3,7 3,7 3,5 2,9 2,6 Exportacións de bens e servizos 4,2 4,9 4,6 5,0 4,9 5,0 4,1 6,4 2,8 Importacións de bens e servizos 6,5 5,6 4,8 5,5 6,2 6,1 4,8 5,1 0,9 PRODUTO INTERIOR BRUTO a prezos de mercado 1,4 3,2 2,7 3,1 3,4 3,6 3,4 3,4 3,2 (1) Achega ao crecemento do PIB pm. Fonte: Contabilidad nacional trimestral (INE) O gasto en consumo final dos fogares e ISFLSF experimenta un crecemento interanual este trimestre do 2,8%, catro décimas inferior á taxa rexistrada no trimestre precedente, como consecuencia do comportamento conxunto de todos os seus compoñentes. O gasto en consumo final das AA.PP. rexistra un crecemento do 1,4%, seis décimas superior ao do trimestre anterior. 33 CONTORNA ECONÓMICA

34 A formación bruta de capital presenta unha taxa de crecemento do 3,3%, inferior ao rexistro do trimestre precedente (4,1%). Segundo o tipo de activos, a demanda de activos materiais presenta unha taxa do 3,2%, cinco décimas menor que a do segundo trimestre; a inversión en produtos da propiedade intelectual aumenta un 2,6%, 0,9 puntos menos que no trimestre anterior. A inversión en activos de construción aumenta un 2,0%, manténdose estable respecto do trimestre precedente, debido ao comportamento tanto da inversión en vivenda como en outras construcións. A inversión en bens de equipo rexistra un crecemento do 5,0% fronte ao 6,2% do trimestre anterior, en sintonía cos indicadores de produción e cifra de negocios industrial e de comercio exterior deste tipo de bens. A achega da demanda externa da economía española ao PIB trimestral neste período foi de 0,6 puntos porcentuais, unha décima máis que no trimestre precedente; resultado que se produce polo maior decrecemento respecto do trimestre anterior das importacións que das exportacións. As exportacións de bens e servizos minoran o seu crecemento en 3,6 puntos, pasando do 6,4% ao 2,8%; este menor crecemento prodúcese en todos os apartados das exportacións; así, no de bens o crecemento pasa do 5,9% ao 2,5%, nos servizos non turísticos rexístrase un crecemento do 0,1%, seis puntos menos que no trimestre anterior e, por último, as compras dos non residentes rexistran un crecemento do 8,2%, inferior en 1,5 puntos ao dato do segundo trimestre. Pola súa parte, as importacións creceron un 0,9%, 4,2 puntos menos que no trimestre precedente. As importacións de bens diminúen 5,8 puntos respecto ao segundo trimestre (do 4,6% ao -1,2%); as importacións de servizos non turísticos rexistran unha taxa do 6,8%, co que melloran en 2,4 puntos o rexistro do trimestre precedente; as compras dos residentes no resto do mundo rexistran un crecemento do 24,3% fronte ao 16,5% do trimestre anterior. Dende a perspectiva da oferta, a nivel de agregado, o sector primario e a construción amosan un mellor comportamento que no trimestre precedente mentres que a industria e os servizos rexistran un crecemento inferior ao do segundo trimestre. 34 CONTORNA ECONÓMICA

35 Cadro VI, Compoñentes do PIB polo lado da oferta. España. Produto Interior Bruto e os seus compoñentes. Oferta. Índices de volume Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Taxas de variación anual e interanual (%) Operacións Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Tr. III Agricultura, selvicultura, gandería e pesca -1,6-2,9-6,5-4,3-4,3 3,9 4,3 2,4 2,5 Industria 1,8 5,5 5,3 5,6 6,1 4,9 3,0 3,1 1,9 - Industria manufactureira 3,1 7,0 6,1 6,9 7,9 7,0 4,6 4,3 2,9 Construción -1,2 0,2-0,2-0,4 0,1 1,1 1,7 1,6 2,7 Servizos 1,4 2,6 2,2 2,6 2,9 2,9 3,4 3,6 3,4 Impostos netos sobre os produtos 2,9 6,7 6,2 6,6 6,9 7,0 4,8 4,2 4,5 PRODUTO INTERIOR BRUTO a prezos de mercado 1,4 3,2 2,7 3,1 3,4 3,6 3,4 3,4 3,2 Fonte: Contabilidad nacional trimestral (INE) As ramas agraria, gandeira e pesqueira amosan un crecemento do 2,5%, unha décima superior ao do trimestre precedente; a construción rexistra unha taxa do 2,7% fronte ao 1,6% do trimestre anterior. As ramas industriais diminúen a súa taxa en 1,2 puntos, ao pasar do 3,1% ao 1,9%; a industria manufactureira desacelera o seu crecemento, do 4,3% do segundo trimestre ao 2,9% no terceiro. Por último, os servizos minoran en dúas décimas o crecemento do trimestre anterior, do 3,6% ao 3,4%, como consecuencia do comportamento conxunto das actividades que integran o sector. O emprego, medido en postos de traballo equivalentes a tempo completo, rexistra un crecemento do 2,9%, unha décima superior ao do trimestre precedente. Esta evolución supón un incremento neto de 499 mil empregos equivalentes a tempo completo nun ano. O sector primario, a industria e a construción aceleran o seu ritmo de crecemento en termos de emprego, mentres que os servizos amosan un crecemento similar ao do trimestre precedente. O número de horas efectivamente traballadas polas persoas ocupadas na economía aumenta un 2,5%, manténdose no mesmo nivel de crecemento que no trimestre anterior. As horas traballadas no sector primario e na industria aumentan un 2,1%, mellorando o rexistro do trimestre anterior; en senso contrario, na construción e nos servizos o incremento do número de horas traballadas é unha décima inferior ao do trimestre precedente, logo de crecer neste trimestre o 1,5% e o 2,7% respectivamente. Con este crecemento da actividade e do emprego, a produtividade aparente por posto de traballo equivalente diminúe en catro décimas, dende o 0,6% ata o 0,2%, e a 35 CONTORNA ECONÓMICA

36 produtividade por hora traballada rexistra un crecemento do 0,6%, tres décimas inferior ao do trimestre precedente. Cadro VII, Variación trimestral dos postos de traballo España. Postos de traballo equivalentes a tempo completo Datos corrixidos de efectos estacionais e de calendario. Taxas de variación anual e interanual (%) Tr. I Tr. II Tr. III Tr. IV Tr. I Tr. II Tr. III Agricultura, selvicultura, gandería e pesca 0,8 1,2-4,8 1,1 4,3 4,6 5,1 1,2 1,8 Industria -1,2 1,6 1,4 2,0 1,8 1,4 1,8 1,3 1,8 - Industria manufactureira -1,3 2,0 1,6 2,3 2,2 1,9 2,5 1,9 2,2 Construción -3,1 6,6 7,9 7,5 5,8 5,2 1,5 1,5 3,5 Servizos 1,8 3,0 3,1 3,0 3,0 3,0 3,3 3,2 3,2 TOTAL POSTOS DE TRABALLO EQUIVALENTES A TEMPO COMPLETO 1,1 3,0 2,8 3,0 3,0 3,0 3,1 2,8 2,9 Fonte: Contabilidad nacional trimestral (INE) Estes datos do terceiro trimestre de 2016 confirman unha moderación do crecemento económico de España. As previsións da Comisión Europea que se mostraban nos gráficos 1 e 2 estiman que os crecementos interanuais do PIB no segundo semestre do ano serán lixeiramente inferiores, chegando a unha taxa interanual do 2,9% no último trimestre do ano. En termos de taxa intertrimestral a Comisión Europea prevé unha contención no crecemento da economía española, cun descenso gradual das taxas, 0,7% no terceiro trimestre (a Contabilidade nacional trimestral do INE confirma esta taxa) e 0,6% no último trimestre do ano. No que respecta ao crecemento esperado para 2016 e, o escenario do Goberno prevé un crecemento do PIB en 2016 do 2,9% e do 2,3% en. As estimacións da Comisión Europea (as máis recentes, do mes de novembro) estiman que o PIB se incrementará un 3,2% no 2016 e un 2,3% en. O FMI prognostica un crecemento unha décima inferior nos dous anos, un 3,1% en 2016 e en un 2,2% en. A OCDE (de xuño de 2016) estima un crecemento do 2,8% en 2016 e do 2,3% en. Polo tanto, as previsións para 2016 están entre o crecemento do 2,8% da OCDE e o 3,2% da Comisión Europea. A análise dos compoñentes dende a perspectiva da demanda segundo estas catro fontes mostra diferenzas entre elas, motivadas polas distintas estimación dos agregados: o Goberno estima un crecemento da formación bruta de capital fixo do 5,4%, fronte ao 4,2% estimado pola Comisión Europea e o FMI; a OCDE prevé un crecemento deste agregado do 4,6%. Ademais, o consumo privado e o consumo público previsto polo Goberno acadarían unha taxa de crecemento unha décima superior á da Comisión. A predición de consumo privado do FMI coincide coa do Goberno mentres que a da OCDE é inferior (3,1%). A OCDE é o organismo que estima un maior crecemento do consumo público (1,5%). O consumo privado é o único dos compoñentes da 36 CONTORNA ECONÓMICA