UN EXEMPLO DA MOVILIDADE FAMILIAR NOS S CULOS XV E XVI. SEIXAS, LAGO, TIMIRAOS, MONTOXOS PIÐEIROS E ALFEIR NSà SOMBRA DO PODER DA CASA DE ANDRADE



Documentos relacionados
BOLETÍN DE INTERÉS PARA LA PERSONA QUE DESEA INICIAR EL ESTUDIO DEL ÁRBOL GENEALÓGICO DE SU FAMILIA

EL BAUTISMO EN EL NOMBRE DE JESUS

Lección Era capaz el hombre endemoniado de salvarse el mismo del poder de todos los demonios que lo controlaban? -No.

SAN JUAN DE LA CRUZ EN SEGOVIA

Santa eresa. de Jesus

LA POLICÍA LOCAL DE NIGRÁN COMPITE POR VEZ PRIMERA EN LOS 'VI JUEGOS EUROPEOS DE POLICÍAS Y BOMBEROS' QUE ARRANCAN MAÑANA EN HUELVA

Y es aquí en el versículo 6 que vemos el propósito de hacer esto, de tomar estas piedras y sacarlas, cargarlas y ponerlas en seco.

X CONCURSO LITERARIO RITA SUÁREZ AMADO

QUEREMOS CONOCER A JESÚS

Juan 9:1-12 Jesús sana a un ciego de nacimiento

Lección Marta pensó que Jesús iba a resucitar a su hermano en el último día. Es eso lo que Jesús quería decir? -No.

MEMORIA VISITAS 1º SEMESTRE 2015

Teresa de Jesús Cartas de la gloriosa Madre Santa Teresa de Jesús. Con notas del excelentísimo y reverendísimo don Juan de Palafox, obispo de Osma,

Leemos textos sobre la vida de personajes

El 2do. Tratado de Lucas a Teófilo Cap. 1 y 2 Con un énfasis a las características distintivas del cristianismo del siglo I.

LECTIO DIVINA Domingo 2 Tiempo Ordinario Ciclo C Enero 20 de 2013

1 LIBRO DE 1º AÑO 3º

MIS RELACIONES SON UN REGALO DE DIOS (B.5.4.8)

1. Deshabilitar bloqueador de elementos emerxentes Deshabilitar bloqueador de elementos emergentes

Página 1 IGLESIA DEL DIOS VIVO COLUMNA Y APOYO DE LA VERDAD EL BUEN PASTOR

COMPROMISO DEL CONCELLO DE OURENSE CONTRA LA MOROSIDAD

CAPITULO II FILIACION

Lección A pesar de haber pasado mucho tiempo desde que Dios prometió enviar el Salvador, Se olvidó Dios de Su promesa? -No.

CRITERIOS DE EVALUACIÓN 4º PRIMARIA RELIGIÓN

1.- Unha empresa presenta uns custos fixos de 800 unidades monetarias. Ademais os custos variables para cada nivel de produción son os seguintes:

Tiempo libre y vida social Cómo es la comunicación a estas edades?

Santiago Gil. Imágenes del acto de presentación de la novela Los años Baldíos en el Gabinete Literario de Las Palmas de Gran Canaria.

Homilía del Padre Cipriano Sánchez, L.C. Misa del Espíritu Santo 5 de noviembre de 2015 Capilla Universitaria.

LECCIÓN 01. b. De qué idioma se derive la palabra Cristo? del

Fragmento de Apuntes para mis hijos. Benito Juárez

Juan el de la vaca. Esto había de ser un hombre que tenía un hijo y una vaca. La vaca era muy hermosa y el hijo algo tonto.

Probas de acceso a ciclos formativos de grao superior CSPEB01. Código. Proba de. Debuxo técnico. Páxina 1 de 10

El misterio de su divinidad

2º Exame da oposición de Auxiliares Técnicos de Informática da USC

CRECIENDO EN LA FE. En la biblia encontramos 3 hermanos que tuvieron que activar la fe pero fueron probados para ello.

El Antiguo Testamento

Fichas Fotográficas Mi mamá: Gloria Isabel Anzola de Lanao

La Vida de Cristo. del evangelio de Juan. Lección 5 Andrés y Felipe siguen a Jesús Juan 1: Currículo 2010 Misión Arlington Misión Metroplex

LEYENDO UN CUENTO. Cinco cuentos para leer en voz alta. Autor: Antonio Pons

La partida suele ser a puntos, aunque ambos jugadores pueden determinar una puntuación diferente de antemano.

UTILIZACIÓN DE UNA CUENTA DE CORREO ELECTRÓNICO (NUEVO) Acceso al correo electrónico

LA CONVERSIÓN DE SAULO (C.8.3.5)

4.1 Primer año de operación: Periodos uno cuatro Departamento de Finanzas

El Avivamiento en la calle Azuza y sus efectos. Por Rvdo. José L. Ocasio

Trabajo Práctico III Consigna:

LECCIÓN 13.- LA SUCESIÓN NO TESTAMENTARIA

RELOJ PRIMIGENIO. Un juego de apuestas, faroleo y press your luck de 3 a 5 jugadores.

Conmemórase este ano 2015 o 120 aniversario da primeira exposición realizada por un novísimo

Actividad 2.- Cuento y vídeo de Ubuntu

Yahvé o Jehová? En esta carta quiero indicar solamente los nombres más importantes, por ejemplo:

7-11 ABRIL. Reflexiones de la mañana DAR VIDA. Quiero Ver. Video

IX ENCUENTRO DE VOLUNTARIADO DE CÁRITAS GALICIA Mondoñedo, 4 de junio de 2016

12 falsos mitos sobre las nulidades matrimoniales en la Iglesia Católica

Siete pasos para recibir la unción del Espiritu Santo INTRODUCCIÓN. Qué es la unción? Es una bendición sobrenatural. 2ª de Reyes 4: 1-7:

Abogados Juan José Pérez Sánchez, ofrece un asesoramiento de alta profesionalidad

Prefiero las muñecas de trapo que hace mi abuela.

JESUS ES VERDADERO HOMBRE

Pero lo que más le gustaba hacer a la princesa Tesa era jugar al fútbol. Por eso, le llamaban la princesa futbolista, y a ella le gustaba mucho ese

Qué Creemos? Lección 17. Mission Arlington Mission Metroplex Currículo 2008

Xornada sobre Mediación

RECUERDOS. Aunque siempre bajo la coordinación del profesor Alberto Pérez César.

Cambio cultural: requisito para superar la discriminación hacia las trabajadoras del hogar

PATRICIA FERNÁNDEZ MARTÍN Competencia lingüística (léxica y gramatical). Competencia sociocultural TIPO DE ACTIVIDAD

QUE DA. Parte 1. nosotros). Tienes gripa,

CUESTIONARIO SOBRE INTIMIDACIÓN Y MALTRATO ENTRE IGUALES (SECUNDARIA)

L as profecías mesiánicas y su cumplimiento

LA VIDA RELIGIOSA HOY-3 LA POBREZA. Felipe Santos, SDB. Eres tú, oh Pobreza!, mi primer sacrificio,

Lección 006. LA FILIACIÓN 1437-Derecho Civil III Grado en Derecho Curso Primer semestre Profesor: Jesús Morant Vidal Departamento: Ciencia

Lección 3: Dios El Espíritu Santo: Su Regeneración

El Rey Buen Mozo y Necio

El Juicio De Satanás y Los Ángeles Caídos

LA MICROGUERRA DE TODOS LOS TIEMPOS

Música. Tocar y cantar Autor: Carlos Guido

Irrelevancias y Realidades

COLEGIO NICOLAS ESGUERRA J.M AREA DE CIENCIAS SOCIALES TALLER DE SUFICIENCIA 2013

Jesús es Mi mejor Amigo

Evidencia de la Resurreccion de Cristo Leccion Numero Dos

Existen los milagros hoy en día? Por Israel González Zúñiga

SIETE DE CADA DIEZ AUTÓNOMOS MADRILEÑOS PREVÉ QUE LA SITUACIÓN ECONÓMICA MEJORE EN 2016

MATRIMONIO gran evento social negocio. un difícil paso que hay que dar la salida a un problema.

Lazarillo de Tormes para niños

LOS MOTIVOS DE ELECCIÓN DE ESTUDIOS DE LAS ESTUDIANTES UNIVERSITARIAS: UN ANÁLISIS EN FUNCIÓN DEL TIPO DE CARRERA

Los PADRES JESUÍTAS, franciscanos y dominicos guardaban en cada una de las veintiocho misiones que fundaron en la Baja California registros de

Parábola de la torre inconclusa y el rey que va a la guerra

BULLYNG EN EL AULA SITUACIÓN:

Capítulo - 1. EN el principio era el Verbo,

Parroquia de Remedios. Por: Esteban Granda

La Vida de Cristo. del evangelio de Juan. Lección 45. Crea! Juan 20: Currículo 2010 Misión Arlington Misión Metroplex

LOS ANCIANOS Y LA SOLEDAD

N30040 N.I.G.: Procedimiento: PIEZA DECLARACION DE GASTO EXTRAORDINARIO / A U T O ANTECEDENTES DE HECHO

NOS INTERESA EL FUTURO Y TENEMOS LOS EQUIPOS PARA CONSTRUIRLO

Cátedra Santander de Empresa Familiar de la Universidad de Cádiz. Cádiz, 11 de Abril de 2.013

CAPITULO III. DERECHOS DE LOS HIJOS NACIDOS FUERA DE MATRIMONIO Y LAS CONVENCIONES INTERNACIONALES.

XXIII FUNDACIÓN DE LAS CARMELITAS HERMANAS DE LA CARIDAD

Azul o Rosa? Fernanda González Viramontes

FOSA COMÚN EN VALDELALLAMA VILLANUEVA DE VALDUEZA (LEÓN)

U n testimonio autorizado por Domingo de Urquiza, escribano real, en la

que os haga irreprochables en santidad delante de Dios nuestro Señor Jesucristo con todos sus santos (1 Tes 3,13).

Lección Quién sólo da vida a toda la gente? -Dios. 2. Dónde nacieron Caín y Abel? -Fuera del Jardín del Edén.

PREDICANDO EL EVANGELIO (B.5.3.4)

Transcripción:

UN EXEMPLO DA MOVILIDADE FAMILIAR NOS S CULOS XV E XVI. SEIXAS, LAGO, TIMIRAOS, MONTOXOS PIÐEIROS E ALFEIR NSà SOMBRA DO PODER DA CASA DE ANDRADE Rafael Usero Gonzßlez e X. Carlos Breixo RodrÝguez Ca publicaci¾n do libro "Torres do Allo", editado pola Excma. Deputaci¾n Provincial da Coru±a no ano 2001, do que Ú autor D. Jes s Angel Sßnchez GarcÝa, os amantes da historia e da xenealoxýa tivemos a oportunidade de satisfacer a nosa curiosidade ¾ abrirse novas li±as de investigaci¾n sobre algunhas das familias que aparecen citadas nesa excelente monografýa. Por esta causa, sentýmonos obrigados a corresponder na mesma medida, e dicir, aportando novos datos sobre algunhos aspectos da historia de Pontedeume, neste caso de certas familias que se formaron no entorno desa fermosa vila chea de historia. Como non podýa ser menos, facúmolo con moito agrado e cos mellores desexos para os que, de xeito altruista, traballan en sacar adiante a prestixiosa revista Cßtedra, publicaci¾n esta que na s a curta vida, ocupa un lugar destacadýsimo, ga±ado a pulso con indiscutible e notable múrito. A contribuci¾n que imos a facer versa sobre da familia dos G¾mez das Seixas, da Casa de Cabanas, en particular dos apelidos: Timiraos das Seixas, Montoxos, e Alfeirßns; familias fidalgas, que procedentes das terras de Cedeira e de Ortigueira, fixeron a s a aparici¾n na vida da vila de Pontedeume dos súculos XV e XVI, misturßndose ca dos G¾mez das Seixas e dando lugar a unha interesante a abondosa descendencia, entre os que se contan alg n alcalde de Pontedeume, bachareles, varios bispos, alg n Licenciado en Leis, Cabaleiros de R.O., militares destacados, e moitos outros que non Ú mester citar aquý. Para motivar os fundamentos da presente colaboraci¾n, nada mellor que acudir ßs causas que puxeron de moda a vila de Pontedeume nos súculos XV e XVI, e que se viron condicionadas pola ascensi¾n dalgunhos membros da casa de Andrade, como serýa o caso de D. Fernando de Andrade. Este fen¾meno mediatico trouxo familias alleas a Pontedeume; alg ns, movidos polas ansias de riqueza e fama, outros na procura dunha estabilidade social que lle daba un bo matrimonio, e os mais deles movidos pola necesidade. Pontedeume situabase nun ramal do Cami±o de Santiago, era vila de paso obrigado para os que, en direcci¾n a San AndrÚs de Teixido, vi±an de visita-lo Ap¾stolo en Compostela. Ti±a con-

186 C TEDRA. Revista eumesa de estudios ventos, igrexas, e un Hospital situado no medio da ponte que unýa as duas ribeiras do Eume; contaba cun porto de certa sona que servýa de entrada ßs diversas mercadorias que vi±an de Francia ou dos Paises Baixos; ¾ mesmo tempo, a flota e a armada real tamún se surtýa de vi±o, lim¾ns e laranxas que producýn os vales e as veigas do rýo Eume. En definitiva estaba ben comunicada e medianamente defendida, pois a casa de Andrade non Ýa permitir que ninguún lle roubase as s as riquezas, as deles e as da propia Vila. Proba de todo isto túmola no excelente traballo que D. JosÚ GarcÝa Oro realizou sobre da figura do Conde D. Fernando de Andrade; moi poucas vilas galegas do súculo XVI se ven mellor relacionadas que a de Pontedeume. A documentaci¾n Ú moi explýcita e abondosa. OS DOMINIOS DA CASA DE ANDRADE A FINAIS DO S CULO XV Non pasa desapercibida a importancia que ti±a a casa de Andrade na Terra das Mari±as dos Condes e nas Mari±as dos Freires, onde ergueron as s as fortalezas, que ademßis de dar resgardo servýan para manter a raia a moitas familias nobres ou fidalgas que manti±an un tremendo respeto por este clan e somentes se achegaban a eles cando eran chamados, ben sexa por mor dalgun conflicto entre os se±ores da guerra, ou ben fora por unha campa±a militar, unha revolta ou a mesma guerra que sostiveron os Reis Cat¾licos co Rei Chico de Granada, rematando ca toma da cidade no ano 1492, que marcarýa un fito importante na historia de Espa±a. Para introducirnos hist¾ricamente na Úpoca na que se moven as familias motivo da presente aproximaci¾n xeneal¾xica, asý como da s a aparici¾n na vila de Pontedeume, faremos unha sýntese narrativa a modo de introducci¾n, que servirß para facer un pouco mßis ameno, o que de entrada pode resultar empalagoso e aburrido. A vida na Galicia do súculo XV viuse condicionada por unha serie de acontecementos, de todos co±ecidos, que propiciaron as denominadas Revoltas Irmandi±as; onde os nobres tiveron que afrontar as iras do pobo, provocadas bßsicamente polos excesivos abusos ¾s que era sometido. A presi¾n exercida serýa condicionante esencial da agresiva e triste resposta; moitas familias nobres perderon os seus coutos e se±orýos e con eles as fortalezas e, en definitiva o poder que pasou a mans de outras de parecido rango social, grupos ou clans que correron mellor sorte ß hora de posicionarse ou de buscar os seu apoios. De resultas destas revoltas, algunhas casas, como a de Lemos, a de Monterrey, Ulloa, Moscoso, ou a de Andrade, verýanse melloradas, absorvendo nunha espiral de poder a outras que correron distinta sorte; como serýan as casas de Figueroa, MesÝa, Lago, Lanz¾s, ou a de Pardo de Cela 1. A casa de Andrade acadarýa de novo un momento cenital a finßis do súculo XV, da man de Diego de Andrade, ocupando varios coutos dos vencidos que lle proporcionaron importantes rendas e notables beneficios, o que serviu para increenta-lo seu poder e mellora-la s a posici¾n. A todo isto temos que engadirlle a polýtica matrimonial exercida polos nobres galegos que non dubidaron en realizar avinzas cos que poucos anos antes eran os seus inimigos mßis acúrrimos 2. 1. Recuento de las Casas AntÝguas del Reino de Galicia. VASCO DE APONTE. 2. IbÝdem.

187 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade AsÝ Ú como poden erguer os pazos urbßns en Betanzos ou Pontedeume, como se reedifican as fortalezas e como se controlan os territorios de nova ocupaci¾n; como serýa o caso de Vilalba, por po±er un exemplo de proximidade xeogrßfica, onde Diego de Andrade, pai do Conde D. Fernando de Andrade, exercia un se±orýo de novo cu±o, que serýa fundamental no desenvolvemento desta casa cara ß ascensi¾n nobiliaria tan desexada polos seus petrucios desde uns cen anos atrßs, en tempos de Fernßn PÚrez de Andrade O Boo 3. Os dominios da casa de Andrade extúndese polo mar desde as Mari±as coru±esas ata Cedeira e Moeche; que, desde o súculo XIV era terra de se±orýo da casa de Lemos. O couto de Moeche 4 fora vendido por D. Ines Fernßndez de Tamar, viuva de GarcÝa RodrÝguez de Valcarcel, no ano 1412 ß s a filla Constanza GarcÝa de Valcarcel, muller que era de Pedro Alvarez Osorio, Se±or de Ribera e de Cabrera, de quen sairßn os Condes de Lemos que ¾ longo de todo o súculo XV detentan a propiedade do castelo de Moeche. Polo interior ti±an os de Andrade o seu feudo mßis valioso na terra de Vilalba. Ë mesmo tempo tamen exercýa alg n dos seus familiares mßis achegados o se±orýo dos coutos de Meroi, Fronzal, Lousada e Amexido, ou o de Cerdido, como era o caso de Fernando de Andrade, fundador, no ano 1515, do VÝnculo da casa de San Sadorni±o, que recibira a maior parte destes coutos, de man do seu sogro Alonso de Lanz¾s, como dote do seu primeiro matrimonio con D. InÚs de Castro e de Lanz¾s 5. Por outra banda, cara ¾ Norte, nas terras do Condado de Santa Marta de Ortigueira exercýa o se±orýo (con týtulo condal desde o 1442) os Sarmiento, quenes foran Adiantados Maiores do Reino de Galicia, e ti±an de vello un poder incuestionable pola s a ascendencia real e o apoio reiterado ß Coroa. Se ben nun principio foron os Sarmiento, pouco despois pasarýa ¾s Z ±iga, para chegado o momento no súculo XVI, ir a parar ßs mßns dos lvarez Osorio, que, ademßis eran Condes de Trastßmara e Marqueses de Astorga. Se nun primeiro momento da contenda, Diego de Andrade, aliado con Pedro Pardo de Cela, tentou no ano 1467 facerse coa fortaleza de Santa Marta de Ortigueira, que era da Condesa D. Teresa de Z ±iga, terýan que desistir e cumplir o mandato do Rei Enrique IV, e devolverlla ß s a dona, vendo asý truncada a idea ambiciosa de controlar toda a costa Cantßbrica desde a Coru±a ata as Mari±as Luguesas, onde Pedro Pardo ti±a a s a fortaleza mßis valiosa: a da Frouseira no alfoz de Castro Douro. Seguramente, de efectuarse o control total da fortaleza de Ortigueira, Diego de Andrade verýa incrementado o seu poder de xeito espectacular, e nada terýa que temer dos condes de Lemos, 3. Don Fernando de Andrade Conde de Villalba. JOS GARC A ORO. 4. Nuevos datos sobre el primitivo Concejo de As Pontes y sobre el Se±orÝo de GarcÝa RodrÝguez. FERNANDO URGORRI CASADO UNT A, BoletÝn dos Seminarios Mari±ßns. Betanzos 1988, pßx 54, nota 6. 5. Arquivo Diocesano de Mondo±edo. Presentaci¾n do beneficio de Santiago SerÚ das Somozas. Pleito do ano 1609.

188 C TEDRA. Revista eumesa de estudios cos cales pretendýa compartir o litoral, desde o Cabo Ortegal ata a Coru±a, e en consecuencia os portos que tanto ansiaba. Como vemos, no medio do territorio controlado pola casa de Andrade quedaba unha franxa de terra que poseýa a casa de Lemos, onde se incluýan o porto de Cedeira e o de Porto do Cabo, por onde entraban e saýan mercadorias de certa importancia, entre as que se encontraba o aceiro das ferrerýas, tan necesitado naquela Úpoca. Poucos anos terýan que pasar para que os descendentes das d as casas, a de Lemos e a de Andrade, matrimoniaran, recaendo todo-los seus dominios baixo unha mesma cabeza. Para manter en bo estado as fortalezas que eran o sýmbolo mßis visible de dominio, o Conde de Lemos, despois de rematada a revolta Irmandi±a, traerýa a Galicia a unha serýe de familias vizcaýnas ßs que encargarýa da direcci¾n na reconstrucci¾n das fortalezas que resultaron afectadas. Canteiros e ferreiros destas familias traballaron en Moeche, primeiro os Arteaga e os Vergara, os que seguiron os Sßnchez de Oriona e os Basoa 6, que aproveitaron a ocasi¾n para asentarse nas terras de Cedeira, ocupando e se±oreando as ferrerýas de Montoxo e de Porto do Cabo; extendúndose mßis tarde ata as de Ponte Noval e as de Mera en Ortigueira, continuando hacia o interior seguindo o curso do rýo Mera e dos seus afluentes. Foi unha primeira aportaci¾n forßnea que se misturou ca fidalguýa local, e que deixou abondosa descendencia nas terras de Moeche, Cedeira, ou na de Ortigueira. O mesmo fixeron os Andrade xa que precisaban canteiros capaces para reedifica-las s as fortalezas, levanta-los seus pazos, ou arraxa-las igrexas que estaban baixo o seu protectorado. Nesta Úpoca vi±eron de Vizcaia mßis de sesenta familias, a mayor parte misturouse na sociedade local. AS MERCEDES OBTIDAS NA GUERRA DE GRANADA. CABALEIROS E ESCUDEIROS NA PERCURA DA FAMA MILITAR. PARENTES MENORES E AMIGOS DOS ANDRADE Retomando a cuesti¾n que nos ocupa, diremos que Diego de Andrade imaxinou un futuro para o seu fillo Fernando de Andrade que co paso do tempo fixose realidade tanxible. Diego, en palabras de Vasco de Aponte, dixo que non quixo ser mal conde, conformouse con ser un bo cabaleiro, "y todos les decýan a Diego de Andrade que se hiþiese conde; Úl respondioles que no querýa ser conde de lo suyo, y que mas querýa ser buen cavallero que mal conde" 7 pero, a pesar de toda a modestia que parecýan trasmiti-las s as verbas, ti±a unhas aspiraci¾ns mßis elevadas para a s a descendencia e non escatimarýa esforzos para conqueri-las. Para que o proxecto iniciado por Diego de Andrade se comprira foi necesario apostar forte, e asý o fixo. Iniciou a idade temperß ¾ seu fillo no manexo das armas facendo que se acompa±ase 6. Carta de VizcaÝna de MartÝn de Basoa e outros documentos. Arquivo da Casa do Souto de Santiago de Mera. 7. Requento de las Casas AntÝguas del Reino de Galicia. introd. y edici¾n crýtica.varios autores: M.C. D AZ, J.GARC A ORO, D. VILARIÐO PINTOS, M.V. PARDO GËMEZ, A. GARC A PIÐEIRO, M. PILAR DEL ORO TRIGO. Xunta de Galicia 1986. Pßx. 146.

189 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade dos mßis curtidos e expertos no manexo das armas, tal Ú como o fixera con el o seu pai Pedro Fernßndez de Andrade. Entre os experimentados atopßbanse alguns cabaleiros e fidalgos que xa se curtiran nas revoltas irmandi±as e que inda ti±an folgos para participar nas campa±as de Granada, de Italia, ou de Francia, chegando ata os nosos dýas os seus nomes. Cabaleiro Lopo DÝaz de Andrade Vec. de Santa Marta de Ortigueira S.XIV N. de Andrade Cabaleiro Alonso L¾pez de Andrade con Sancha Fernßndez (ou L¾pez) da Dorna Cabaleiro Gonzßlo DÝaz de Santa Marta 1 matrimonio con Madria de Andrade TRONCO DOS D AZ DE SANTA MARTA Alg ns, como Gonzalo DÝaz de Santa Marta 8 ou Juan de Serantes foran armados cabaleiros xunto con Fernando de Andrade, despois de rematada a contenda granadina, polo mesmo rei Fernando quen lles calz¾u a espora douro, tal e como decrara o testigo Pedro MartÝz na carta executoria de fidalguýa de Galvßn Diaz de Robles, fillo que foi de Gonzalo DÝaz de santa Marta "que el dch. Gonzalo DÝaz de Santa Marta avia ido a servir a los Reyes catolicos a la guerra de granada y que ellos avian ido con el y que el avia servido en la dha. guerra con harmas y caballo y que avian hecho se±aladas cosas en la guerra de baþa y granada y que avia prendido a un capitßn moro que tenia mucha parte en granada con el Rey chico y que le avia llevado preso a los Reyes catolicos yendo el mismo descalabrado y herido de la escaramuza y que el rey don fernando le avia calzado espuela dorada y que encima de las armas que tenia en la sepultura donde estava enterrado el dho. gonzalo diaz padre del dho. litigante avia visto este testigo en sus harmas al dho. moro preso y en el tiempo que el dho. gonzalo diaz vivio fuera avido y tenido en aquella tierra por un hombre baleroso y de mucha suerte y calidad y por hidalgo notorio y por caballero y por descendiente de la casa de Andrade (continua)...otro si dixo este testigo que al principio que dicho tenia que comenzo de conocer al dicho gonzalo diaz de santa marta padre del litigante el suso dicho estava casado con maria de andrada hija de pedro fernandez de andrada hermano que fue del conde Don hernando de andrada (continua)à, quen, como vemos emparentara co D. Fernando de Andrade; se ben un testigo dý que era cu±ado do conde, outro trata a MarÝa de Andrade 8. Arquivo da Real ChancelerÝa de Valladolid, HidalguÝas, Leg. 143, expediente 1.

190 C TEDRA. Revista eumesa de estudios de prima do conde. O caso Ú que Gonzalo DÝaz de Santa Marta, de moi novo xa loitara como pe¾n ¾ lado de Diego de Andrade "Y se falaron siete por siete de cada parte, siete de a cavallo e siete de a pie: de la una parte el se±or Diego de Andrade contra el conde Don Sancho; fernando de Andrade contra Alvaro Gonzßlez; Rui Fernßndez Nogueyrol contra Fernan DÝaz de Ribadeneyra; GarcÝa Diaz de mesia contra Parragues; Garcia Martiz de Barbeyra contra Juan de Noboa; Rodrigo Alonso de Saavedra contra Luis de Villamarin; Garcia L¾pez de PrevÚs contra Pedro Oxea de Albßn. Los peones eran Gonzalo DÝaz de Santa Marta contra Fernando Calvacho." 9 E tamún o fixo ¾ lado de Fernando de Andrade a quen dýn os testigos que lle salvou a vida. Todas estas intervenci¾ns, e outras co±ecidas levadas a cabo uns anos mais tarde por alg ns capitßns galegos como Juan de Serantes en Italia, ou a de Alonso Pita da Veiga en PavÝa, foron as que acrecentaron a importancia das respectivas casas 11, creando un mito que durarýa varios súculos, chegando incluso ata os nosos dýas. Escudo de armas de Gonzalo DÝaz de Santa Marta 10 D. Fernando de Andrade destacaba con múritos propios na s a ascensi¾n ¾ týtulo de Conde que lle chegarýa no seu momento; e non un, senon dous: de Caserta, e de Andrade. A guerra era e foi un trampolýn excelente para a ascensi¾n dalg ns; para outros significou a desgracia mßis triste e cruel. Entre os mellorados aparecen toda unha serie de cargos militares, entre os que destacaremo-los capitßns entre os que se atopaba o de Andrade, e os xa citados anteriormente. Dos nomes dos que participaron, primeiro na revoltas irmandi±as, e despois na guerra de Granada, sabemos que pertencýan a familias fidalgas mßis ou menos asentadas: Os Lago, os Pardo, os Tenreiro, os Pita, os Serantes, Lanz¾s,àetc. Alg ns, estaban curtidos na revolta e foron os mßis apreciados, outros, os mßis novos recibiron o bautismo de sangue en Granada e tiveron a ocasi¾n de demostrala s a valýa no manexo das armas, asý como a fe cega que amosaban ¾s ideais do novo orde politico proposto e imposto polos Reis Cat¾licos. Despois desta contenda virýan as de Italia e as de Francia. volta os vencedores recollýan os seus premios. Gonzalo DÝaz de Santa Marta, a quen po±emos como exemplo, comprarýa, co di±eiro da s a soldada, os coutos de Sta. UxÝa de Mandiß, e o de Felgueira; acompa±abano vinte pe¾ns, cans e redes, e vestýa o hßbito de cabaleiro. Casou tres ou catro veces e tivo dezanove fillos, ti±a di±eiro que lle deran en pago pola s a bravura e servizo ¾ rei. Codeßbase con D. Fernado de Andrade, Conde de Caserta por pouco tempo, e despois de Andrade. Todo iso decýan os testigos. Era o froito da fama militar que acompa±aba ¾s exercitos imperiais por Europa. 9. Recuentoà VASCO DE APONTE o.c. pßx 147. 10. Portada da carta exec.de fidalguýa de Galvßn DÝaz de Robles. R. Chancelaria de Valladolid. Hidal. Leg 143, exp. 1 11. V. GARC A ORO, o.c., pßx 83

191 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade Como vemos, algunhas familias výronse melloradas e por mor destas contendas f¾ronse arranxando matrimonios, de mßis ou menos interese. AsÝ aparecen na escea das vilas de Ortigueira, Cedeira, Neda ou Pontedeume, toda unha serie de apelidos que ata aquela Úpoca eran alleos 12. Todos eles aproveitaron a ocasi¾n de situarse ¾ lado dos poderosos. Os cargos de Alcaldes Maiores ou os de Meiri±os, eran dos mßis apreciados, pero os de rexidores, mordomos ou o de escudeiros, non ti±an ninguha d bida. Paralelamente a estas ocupaci¾ns o oficio de notarios tamún servýa ß hora de arranxar un bo matrimonio nunha familia fidalga. O resto xa chegarýa despois. Cando remataba a guerra non quedaba outro remedio que o de buscar un bo partido e un bo oficio. Non todos podýan vivir de rendas, en tempos de paz o vinculeiro quedaba na casa, o resto da prole ti±a que apa±arse fora dela; dependendo do sexo, de quedar solteiros podýan ser cregos e optar ßs rendas dun bo beneficio curado; as mulleres de non casar metýanse monxas de moi novas. s veces alg n fidalgo xa entrado en anos, Ýa ¾ convento solicita-la man dunha novicia, como non, previo consentimento paterno. O vello fidalgo ti±a asý a posibilidade de continua-la s a linaxe e a muller de abandoa-lo convento onde, se cadra, entrara de mala gana. BUSQUEDA DUN MORGADO. OS SEIXAS CHEGAN A PONTEDEUME Como exemplo prßctico tomaremos o personaxe que citamos ¾ principio desta aproximaci¾n, o de Fernßn G¾mez das Seixas o Mozo, que, segundo os datos aportados 13 viviu entre os anos 1490 e 1568. Este personaxe Ú un segund¾n da casa dos Seixas de San Paio de Narla, que foi rexedor en Pontedeume e mordomo do Conde Fernando de Andrade 14 (e mesmo curador dos netos de este ltimo, segundo se desprende do testamento de D. Fernando, os que ß s a vez eran fillos do seu irmßn Vasco das Seixas e de D. Maria de Andrade, e polo tanto sobri±os seus). Este individuo, estudado con amplitude no citado traballo, deix¾unos, non obstante, a posibilidade de facer a presente colaboraci¾n, tanto na li±a dos seus antepasados como na dos seus descendentes, o que acometemos con bo ßnimo. Fernßn G¾mez aproveitarýa o matrimonio de seu irmßn, Vasco das Seixas para entrar na ¾rbita da casa de Andrade na vila de Pontedeume, e asý medrar e situar ¾s seus descendentes nun lugar maýs ou menos destacado. Para situar a orixe do apelido Seixas 15 podemos recurrir ¾ que nos deixou escrito o P. Crespo Pozo, cando se ocupa desta familia, e que se amplia no traballo citado das Torres do Allo, onde de xeito particular se ocupa do personaxe de Fernßn G¾mez das Seixas, o novo, que tamún descendýa da casa de Andrade. 12.Arquivo Municipal de Ortigueira. Secci¾n de Nomeamentos de Cargos. SÚculos XVI e XVII. 13.Torres do Allo. o.c. Tßboas xeneal¾xica VI, pßx 1. 14.Testamento y Codicilios de D. Fernado de Andrade. 30_VIII-1540. D. JOS GARC A ORO, pßxs 7,15,17. 15.Os datos que se achegan sobre os Ribadeneyra, estßn sacados de: Arte G¾tico en Galicia. Tomo I. D. CARMEN MANSO PORTO. Edit. Fundaci¾n Pedro BarriÚ de La Maza. A Coru±a 1993 pßxs-73,74.

192 C TEDRA. Revista eumesa de estudios Comezaremos recordando que por li±a de var¾n os seus av¾s foran Vasco G¾mez das Seixas e D. Teresa de Ribadeneira. Dado que de Vasco G¾mez das Seixas xa se ocupa debidamente o autor de "As Torres do Allo"; facerúmolo da s a dona, D. Teresa, de quen temos noticia documental que nos indica que era filla de Fernßn DÝaz de Ribadeneira e de D. Mayor de Vaamonde. Este Fernßn DÝaz de Ribadeneira (os DÝaz de Ribadeneira chamßbanse parentes dos Andrade, concretamente de Nu±o Freire de Andrade, fillo de Pedro Fernßndez de Andrade e de D. MencÝa de Meira) era fillo do poderoso cabaleiro Alvar Gonzßlez de Ribadeneira e de D. Teresa Fernßndez, neto por li±a materna doutro Fernßn DÝaz de Ribadeneira, quenes ti±an os seus enterramentos en Santo Domingo de Lugo (Arte G¾tico en Galicia. Los Dominicos. Autora Carmen manso Porto Tomo I pßx. 74). Pola s a parte, a dona de Fernßn DÝaz de Ribadeneira, D. Mayor de Vaamonde 16 (tamún usaba os apelidos: Martiz de Vaamonde; fora casada en primeiro matrimonio con Vasco Fernßndez de Parga), era filla de Ares Vßzque de Vaamonde, casteleiro da Insoa- Sobrado, e de Teresa L¾pez; neta por parte de pai, de MartÝn Vßzquez de Vaamonde (este MartÝn Vßzquez mandou levantar a casa de Vaamonde), e bisneta pola mesma li±a, de Vasco PÚrez de Vaamonde, personaxe este que, se ben loitou primeiramente ¾ lado do Rei Pedro, o Cruel, despois apoiou ¾ seu medio irmßn Enrique II de Trastamara, que recompensarýa a s a xuda concedúndolle certas prebendas no ano 1377. TRONCO DOS TIMIRAOS DAS SEIXAS DE PONTEDEUME Comezaremos por enumerar a descendencia de Fernßn G¾mez das Seixas e da s a dona MarÝa Fernßndez Pi±eiro: Sabemos que tiveron por fillos a: o Bacharel Crist¾bal das Seixas, o Bacharel Pedro Timiraos das Seixas, Aldonza das Seixas e Juana das Seixas. Estes datos estan sacados da documentaci¾n relativa ¾ pleito que sobre a presentaci¾n dos beneficios curados de San Pedro de Loira e o seu anexo San Vicenzo de Vilaboa (litigouse no ano 1580), documentaci¾n que se conserva no Arquivo Diocesano de Mondo±edo 17, que reproducimos no apúndice documental que acompa±a o presente traballo. Neste interesante pleito descrýbese ¾s antepasados dos Timiraos, quen como veremos proceden da citada MarÝa Fernßndez Pi±eiro, quen era filla de Mari±a PÚrez de Timiraos e de Alonso de Pi±eiro; neta por li±a materna de Pedro de Timiraos, (ou Tumiraos), e bisneta de Diego Pernas de Timiraos e de MarÝa Fernßndez de Andrade; (A partir deste momento escribiremos o apelido como Tumiraos, tal e como aparece na documentaci¾n mßis antiga). De Diego Pernas de Tumiraos, pouco sabemos, non obstante podemolo situar tamún nos dominios do Mosteiro de Pedroso, e nos de San Domingos de Santa Marta de Ortigueira (onde aparecen citados nalgunha ocasi¾n); a maiores, a familia Pernas Ú a beneficiaria dos foros dos luga- 16.Os datos relativos ¾s Vßzquez de Vaamonde ap¾rtanse de: Los Se±ores de Galicia. Tomo I, pßxs.159 en adiante ( da mesma editorial que a anterior ); e de: Parentesco y Nepotismo, Los Obispos de Santiago y sus VÝnculos familiares en los siglos XIV y XVI. Eduardo Pardo de Guevara y ValdÚs. Ins. Padre Sarmiento-2001. 17. A.D.M. Presentaci¾n dos Beneficios Curados de S. Pedro de Loira e S. Vicenzo de Vilaboa o seu anexo. N 1, fol 556 e seguintes.

193 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade Diego Pernas de Timiraos con MarÝa Fernßndez de Andrade S.XV Pedro Pernas de Timiraos con Elvira PÚrez Alonso Pernas (con descendencia) Tristßn de Timiraos con Isabel DÝaz de Robles (vec. de Cedeira) Descendencia -ver ßrbore- Mari±a PÚrez con Alonso de Pi±eiro (vec. de Pontedeume) Ldo. Cristobal das Seixas Con desdencia Juana das Seixas con Rodrigo Alonso Alfeirßn Descendencia -ver ßrbore Alfeirßn- Bac. Pero Timiraos das Seixas Con descendencia -ver ßrbore- Aldonza das Seixas con Rodrigo de Caama±o MarÝa Fernßndez Pi±eiro con Fernßn G¾mez das Seixas El Mozo (vec. e rexidor de Pontedeume) Viviu entre os anos de 1490 a 1568

194 C TEDRA. Revista eumesa de estudios res de Breixo e de Castro en San Cosme de Pi±eiro, na xurisdicci¾n de Cedeira. Tamen temos noticia de que un Alonso Pernas recibira, acaso en foro, o casal de Ventosa de man de Fernßn PÚrez de Andrade, segundo constaba no testamento de este ltimo datado o 23 de febreiro do ano 1397. P¾dese tratar do mesmo Alonso Pernas que aparece nun documento do Tumbo de San Domingos de Ortigueira, no ano 1420 (casado con Dominga Yß±ez, sogros que eran dun Juan Freire de Andrade). Polo que sabemos estes Pernas estaban ben relacionados e o seu entorno movýase entre as terras de Cedeira e as de Ortigueira, onde ti±an o seu asentamento, pasando no súculo XV e XVI, as terras do Vicedo, Viveiro, Ourol, As Pontes etc. Pois ben, situados xeogrßfica, e cronol¾xicamente, centrarúmonos no estudo do tronco co±ecido desta familia, o matrimonio formado por Diego Pernas de Tumiraos e MarÝa Fernßndez de Andrade, Ú en particular na do seu fillo Pedro de Tumiraos de quen descenden os Timiraos de Pontedeume. Non podemos asegura-la profesi¾n de Pedro de Tumiraos, pero un do mesmo nome e apelido exerce de escribßn no ano 1482, aparecendo nun documento onde varios nobres e fidalgos galegos, renden preito homenaxe a Fernan PÚrez ParraguÚs 18. Tristßn de Timiraos (Cedeira) con Isabel DÝaz de Robles (filla do 3 matrimonio de Gonzalo DÝaz de Santa Marta con Isabel de Robles) Pedro Pernas de Timiraos con Elvira Fernßndez das Seixas Teresa PÚrez con Fernando Testa rbore 6. Juana de Lago con Jer¾nimo Pardo de Lago. Ascendentes. Ver ßrbore 7 Fernando DÝaz de Timiraos con Aldara GarcÝa de Estoa (vec. de Mondo±edo) 18. Galicia na Baixa Idade Media, Igrexa, se±orýo e nobreza. JOS GARC A ORO pßx 312. Edit. Toxos Outos. Serie Trivium 1999.

195 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade Que saibamos de Pedro de Tumiraos e da s a dona Elvira PÚrez, quedaron dous fillos: Tristßn de Tumiraos, e a xa citada Mari±a PÚrez. Do primeiro, co±ecemos o seu matrimonio con Isabel DÝaz de Robles (viuva no ano 1543; era filla do cabaleiro Gonzalo DÝaz de Santa Marta e de Isabel de Robles) do cal tiveron, como mýnimo dous fillos: Pedro de Tumiraos casado con Elvira Fernßndez das Seixas; e Teresa, casada con Fernßn Testa, os cales procrearon a Juana de Lago, muller que era de Jeronimo Pardo de Lago, fillo do crego Pedro Tenreiro de Lago, e parte interesada no pleito do que sacamos a maior parte dos datos que aportamos. Antes de continuar cos datos xeneal¾xicos cumpre situ-la s a orixe, e mesmo aportar a imaxe dunha pedra herßldica pertencente a esta familia, blas¾n que nos resulta difýcil interpretar xa que amosa unhas armas pouco habituais. ORIXE, E ARMAS DO APELIDO TIMIRAOS Todo parece indicar que o apelido Timiraos, Ú un exemplo clßsico dun patronýmico que pode ter a s a orixe nunca data desco±ecida alo pola Alta Idade Media. Trßtase dun antrop¾nimo xermßnico na s a orixe, un dos moitos que se atopan por estas terras, que deriva do nome dun var¾n, o de Teodomiro, quen, seguramente, darýa lugar a unha gens, ou familia, que se chamarýan os Teodomiranos; derivando co paso do tempo a, Tomiraos - Tuimiraos - Tumiraos - Timiraos. AsÝ aparecerýa o nome do lugar que, habitaron ou posuiron os descendentes de Teodomiro. Un lugar con ese nome, atopßmolo documentado desde moi antigo na parroquia de Santalla de Avi±o, pertencente ß antiga xurisdicci¾n de Trasancos que se no actual concello de Valdovi±o. Lintel coas armas dos Timiraos. Atopado nun solar do lugar de Oveco na parroquia de San Cosme de Pi±eiro no Concello de Cedeira.

196 C TEDRA. Revista eumesa de estudios Como moitas outras, esta vella familia fidalga ostentaba o seu escudo de armas no lintel das s as casas de morada. (tal e como podemos observar na imaxe que se acompa±a ). Trßtase dun escudo terciado en banda, ou cotiza?, con un pelicano no lado destro do xefe; aparecendo no sinistro, cinco figuras, que resultan de difýcil interpretaci¾n, duas mesmo parecen figuras humanas, e as tres restantes o mesmo poden ser buxias acesas, como tres lanzas. Esta labra herßldica estaba nas casas dos Timiraos que se asentaron en Cedeira, concretamente na dos fillos e netos de Tristßn de Timiraos, no lugar de Oveco, na parroquia de San Cosme de Pi±eiro, en Cedeira. Nestas comarcas de Cedeira e de Ortigueira terýan casa solar diversas familias, algunha das cales podemos afirmar que naceron e se formaron nestas terras, mesmo podemos situar a s a orixe entre os súculos XIII e XIV, ¾ aparece-lo seu apelido na documentaci¾n desa Úpoca, sobre todo nas colecci¾ns diplomßticas dos mosteiros que ti±an propiedades nestas terras. Podemos referirnos, no caso da Xurisdicci¾n de Cedeira, ¾s apelidos: Montoxo, Pernas de Timiraos, e Pi±eiro, dos cales se conservan restos de pedras herßldicas, no caso dos Timiraos (Que se reproduce no presente traballo) e mesmo de d as sepulturas, unha delas na igrexa de Cedeira coas armas dos Pi±eiro, outra na vella igrexa de San Xulißn de Montoxo. Sepultura coas armas de Alonso de Pi±eiro, fillo de Joan Alonso de Pi±eiro. Ano 1450. OS MONTOXO, UNHA VELLA FAMILIA CEDEIRESA DO S CULO XIV. Outra familia transversal que aparece nos antepasados da casa de Cabanas Ú a dos Montoxo, castelanizada en Montojo. Ten a s a orixe na parroquia do mesmo nome, pertencente ¾ arciprestado de Cedeira, concretamente na de San Xulißn, onde ti±an dotada unha sepultura de alabastro coas s as armas (catro bandas, no flanco destro do xefe). Do Arquivo Diocesano de Mondo±edo sacamos alg ns datos desta familia, curiosos e sorpresivos polo seu detalle e antiguedade. Da declaraci¾n de varios testigos do pleito pola presentaci¾n do beneficio curado de San Xulian de Montoxo 19, relativas os antepasados dun dos presenteiros desta parroquia, chamado BartolomÚ de Montoxo (tronco dos Montoxo que temos documentado entre os anos 1485 e 1520), desprúndese que era fillo de Fernando do Campo e de Maior do Campo, neto por li±a paterna de Juan Fernßndez, que era da linaxe de Gil PÚrez de Lago (cabaleiro da Orde da Banda), dos Pi±eiros, dos Capelos e dos de Vilad¾nega. 19. A. Diocesano de Mondo±edo. Pleito n I.

197 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade O mesmo acontece con Juan Fernßndez de Montoxo (ou Juan de Montoxo), quen serýa tronco dos Montoxos que se estabreceron nas vilas de Ferrol e de Pontedeume, das cales se dß informaci¾n nas ßrbores xeneal¾xicas que se adxuntan. Juan de Montoxo El Viejo con MarÝa Fernßndez ou Teresa PÚrez Pedro Fernßndez de Montoxo Alonso de Montoxo Teresa Fernßndez de Montoxo Elvira PÚrez de Montoxo con Alonso de San Marti±o (ver ßrbore 4.2) Desc. en Ferrol e Pontedeume rbore 4.1: APELIDO MONTOXO. Como temos comentado os Montoxo proceden da li±axe de Gil PÚrez de Lago, quen fora armado Cabaleiro da Orde da Banda no ano 1332, xunto con outros trece cabaleiros galegos entre os que se encontraban: Rui Freire de Andrade e o seu irmßn Nu±o Freire, Arias Pardo etc. 20 e dos que tamún se ocuparýa Vasco de Aponte no súculo XVI, describindo a desgracia na que caera a casa de Lago, froito dos abusos do propio Gil PÚrez 21 que matou ß s a muller, e por esta raz¾n perdeu o apelido, as terras e os se±orios: Este Gil PÚrez de Lago en este tiempo, no se porquú caso caso, mat¾ a su muger, por lo qual perdi¾ sus tierras y se±orýos, y de allý qued¾ la casa baxada; y perdi¾ el apellido, aunque aun tienen las armas. Esto serýa poco mas o menos en la era de mil y trescientos y cuarenta o cincuenta a±os. 20. Historia da S.A.M.I. de Santiago T. VI, P X 63. Ldo. A. LËPEZ FERREIRO. Edic. 1903. 21. RecuentoàO.C. VASCO DE APONTE. Pßxs. 117, 118.

198 C TEDRA. Revista eumesa de estudios Y oy a þien a±os havýa uno que se llamaba Gonzalo de Lago, que tenia quatro o þinco escuderos y vivýa con el duque de Arjona, llamandose su pariente. Este fallecido no hubo despuús otro tal. Y por no querer vivir en la casa de Andrade, no les fue mejor, porque vivian debajo de sus alas, de manera que el mejor hombre dellos ahora es escudero principal, sacando el comendador que es de Trebejo, que es ermano de Fernßn de Lago. (pßx 118 da o.c.) Os Lago que nos relaciona Vasco de Aponte son os que te±en as casas de Ciobre, Belote, O Ba±o, e a de Loureiros en Moeche no súculo XV, (Pedro, Gonzalo e Lope de Lago) e a s a descendencia no súculo XVI extenderase ßs terras de Cedeira, Ortigueira, Trasancos, Ferrol, Pontedeume, e Betanzos, emparentando cos Ares de Parga, e os Tenreiros da Casa de Belote, Os Lama e os Pardos de Cela, os Andrade, os MesÝa e moitos outros 22. Elvira PÚrez de Montoxo (Montoxo-Cedeira) casada con Alonso de San Marti±o (Ferrol) Rodrigo de San Marti±o Pedro de San Marti±o MarÝa Fernßndez de Montoxo con Fernando Pi±eiro das Congostras Juan de Montoxo MarÝa Fernßndez de Montoxo con Bach. Pedro Timiraos das Seixas (Pontedeume) D Clara de Montoxo con Dr. Le¾n (Ferrol) dan lugar ¾ apelido: Le¾n y Montojo rbore 4.2: Montoxo. ENTRONQUE DOS TIMIRAOS DAS SEIXAS COS MONTOXO 22. Arquivo da casa de Tras do RÝo- Casa do Souto de Mera- Casa de Lama. Leg. 6; 7.

199 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade Fernando de Lago-Ares de Parga con Violante N ±ez Pardo de Cela e Tenreiro Pedro Tenreiro de Lago e de Parga (de Belote) con Violante N ±ez de Montenegro Fernando de Lago Pedro Tenreiro de Lago Crego de Vilarrube Fund. VÝnculo no 1556 Jeronimo Pardo de Lago con Juana de Lago (parte interesada no pleito pola presen. dos ben De Loira e Vilarrube) Abel de Lago Catalina N ±ez de Lago con Rodrigo Sßnchez de Lama Casa de Lama-Ribeiras do Sor e San Fiz rbore 7. TRONCO DOS APELIDOS: PARDO DE LAGO - TENREIRO DE LAGO APELIDO ALFEIR N DAS SEIXAS Outra filla de Fernßn G¾mez das Seixas e de MarÝa Fernßndez Pi±eiro, chamada Juana das Seixas, cas¾u con Rodrigo Alonso Alfeirßn 23, un fidalgo natural da parroquia de Santa MarÝa de San Claudio en Ortigueira, matrimonio do cal nacerýan cinco fillos: Rodrigo Alonso Alfeirßn, Petronila das Seixas, Leonor DÝaz de Cora, Ana das Seixas e Juan de Cora. O vinculeiro serýa Rodrigo, quen casado con Leonor Basanta de Cora, fundan o výnculo da casa dos Barreiros en San Claudio e son os pais do Ldo. Rodrigo Alonso Alfeirßn que morre moi novo, deixando tres fillos do seu matrimonio con Polonia DÝaz de Pi±eiro, veci±a de San Marti±o de Orto (de segundo matrimonio casarýa con un Caama±o). Quen deixarß descendencia en Pontedeume serß Petronila, quen do seu matrimonio con Pedro L¾pez Dousa e Parga, terßn varios fillos, residindo en Pontedeume dous deles: Pedro L¾pez de Parga e D. Antonio de Saavedra. 23. Datos sacados do A. Diocesano de Mondo±edo. Exp. de Frutos Sinecura de San Claudio. Pleito do ano 1732. fol.89 en adiante.

200 C TEDRA. Revista eumesa de estudios O apelido Saavedra viralle por parte de pai, que se asentara na parroquia de S. Pedro dos Feßs en Ortigueira. O apelido Alfeirßn e de orixe moi antiga, aparecendo citado por primeira vez nun documento da Colecci¾n Diplomßtica de Caaveiro 24 onde aparece un Rodrigo Fernßndez dictus Alfeirßn, como presenteiro de varias parroquias da terra de Ortigueira, entre as que se atopan as de San Claudio, Mera de Riba, Santa MarÝa da Pedra, Senra, Loia, San Xoßn do Mosteiro e a de Luama. Pola referencia a estes beneficios p¾dese tratar dun membro da casa de Traba, que foran os donos deste territorio entre os súculo XI e XIII. Na toponimia quúdanos o nome do Monte Alfeirßn, perto da Coru±a, pero nada podemos asegurar sobre do seu significado. O que sý sabemos e que eran fidalgos de solar co±ecido e que ti±an armas, tal e como no lo deixou escrito o capitßn Matheo Sßnchez Pardo de Lama, nun memorial que escribiu ¾ longo da s a vida: La casa de Alfeirßn pintan un ciervo. 6 o siete puntas en cada cuerno de la cabeza y metido entre unos aguixones y matas de ortigas. Tambien estan en la capilla de N. Se±ora del Rosario en Sto. Domingo de bibero y en San Fiz en el escudo de Armas de la losa baxera que hicieron mis abuelos Don Juan Nu±ez Pardo y MarÝa Fernßndez Alfeirßn. Por esta descripci¾n tan detallada vemos a relaci¾n desta familia coa Terra de Ortigueira xa que leva as ortigas e os aguill¾ns como divisa. Destas armas at¾panse varias mostras en Viveiro e na parroquia de Santa MarÝa de Galdo. Juan DÝaz de Andrade con Mayor Fernßndez Tenreira (Lugar da Torre - San Claudio) S.XV Isabela DÝaz Tenreiro con Rodrigo Alonso Alfeirßn Rodrigo Alonso Alfeirßn (San Claudio) con Juana das Seixas (Pontedeume) rbore 5.1: ALFEIR N 24, Revista Cßtedra N 4. S.J. IGNACIO FERN NDEZ, M. TERESA GONZ LEZ, J. CARLOS DE PABLOS. Pontedeume. Pßxs 319-320.

201 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade Rodrigo Alonso Alfeirßn con Juana das Seixas Ana das Seixas Juan de Cora Rodrigo Alonso Alfeirßn con Leonor Basanta de Cora Fund. VÝnc. dos Barreiros Leonor DÝaz de Cora Petronila das Seixas Alfeirßn con Pedro L¾pez Dousa y Parga Desc. en S. Pedro dos Feßs e Pontedeume DAS SEIXAS ALFEIR N, DESCENDENCIA EN SAN CLAUDIO E PONTEDEUME ARMAS ANTIGAS DE FAMILIAS DESTACADAS. NOBILIARIO DO CAPITAN MATHEO SANCHEZ PARDO DE LAMA Para documentar os datos xeneal¾xicos e as armas dalg ns apelidos que van relacionados, e as s as armas, nada mellor que recurrir ¾ capitßn Matheo Sßnchez Pardo de Lama, quen deixou escrito un nobiliario que xa comezara o seu pai, Alberto de Lago Pardo de Lama, no cal describe as armas das casas mßis sobranceiras que habýa naquela Úpoca, entre a Coru±a e Mondo±edo 25, comezando a descripci¾n polas da casa de Lama: Las armas de Lama son dos garzas con un roble en medio y el pie del roble y pies de las dos garzas an de estar pintados y esmaltadas entre ondas y agua y an de 25. Arquivo da Casa de Tras do RÝo- Casa do Souto de Santiago de Mera. O capitßn Matheo Sßnchez Pardo de Lama, Ú bisneto de Ruy Sßnchez de Lama e de Catalina N ±ez Pardo de Lago (Cela), da casa de Lama das Ribeiras do Sor. Viviu no lugar do Irexado en San Claudio, onde morre o 6 de agosto do ano 1653 (Libro I difuntos de San Claudio. A.Diocesano de.mondo±edo). CasarÝa de 2 matrimonio con D Catalina de Andrade y Castro e deste matrimonio descenden os Faxardos de San Pantale¾n das Vi±as que entroncaron cos Bermudez de Castro da casa da Misericordia de Viveiro. D Catalina morrerýa o 17 de xullo do 1653. (L.I difuntos de San Claudio). Era filla de Juan Pernas de Serantes Faxardo ( da casa da Taipa en Senra ) e de D MarÝa de Andrade e Castro. Donos do couto de Sillßn e do VÝnculo de San Pantale¾n das Vi±as en Betanzos.

202 C TEDRA. Revista eumesa de estudios tener las garzas los cuellos lebantados y cada una dellas una anguila en la boca como se allaran en las casas solariegas de Lama frsia de las rriberas del Sor y en San Fiz frsia de Sta. MarÝa de Mogor y en la cruz de plata de la iglesia de Santa MarÝa de Mogor con ls de andrades y castros, como estan tambien en la ermita del se±or san Pedro, como se bera a lo adelante. Estos se pintan en (borrado) con campo dorado. Tiene tambien las armas de los Serantes la mesma piedra referida 26 de las quales procedia mi abuelo Juan Nu±ez Pardo que son cinco lanzas clavadas todas de una parte como estan en dha. sepultura y el la Torre de San Fiz deste binculo y en la casa de solar de los Serantes que esta xunto al ferrol en la feligresia de San Salbador de Serantes que posee oy dia dona MarÝa de Serantes y el capitan don Diego Pita da Veiga a±o de 1.646 pintanlo en campo de plata. Estan en la Taipa frsýa de San Xiao de Senra que son del mismo apellido. En el condado de Santa Marta y esmaltadas y esculpidas en piedra y palo y pintadas todas las cinco lancas an de estar clavadas y metidas con las puntas de los hierros en el tronco de un roble todas de un lado. Los Andrades pintan y esmaltan dos cabezas de lobos con una banda berde en la boca en campo amarillo y rodeado alrededor del escudo con la ave maria. Los montenegros es un M con una corona encima del M, seg n estßn esmaltadas y pintadas en san Frco. de la villa del ferrol donde esta sepultado Juan Pardo de Andrade y Montenegro y don Pedro Pardo su hixo casado con dona Maria Pardo Maldonado mi prima y conforme estan en la losa baxera de San fiz xunto a la Torre y en la villa de Cedeira en la capilla de los Pardos y en laàportada de la dha. iglesia y en los palacios que hizo Ares Pardo de Lago en la mesma villa de Cedeira y en otras partes donde procedia mi abuelos Juan Nu±ez Pardo de Montenegro y Lama y pintandose. Los Pardos y Celas son unos esquaques amarillos y anaranjados los Pardos y otros azules y blancos son Celas, allaranlas en la iglesia de Cedeira, en San Fiz en la losa Baxera xunto a la dha. torre que hizo mi abuelo Juan Nu±ez Pardo. La casa de Teixeiro pintan cinco lancas clabadas en un roble, digo tiexo, tres al lado derecho y dos al esquierdo que en esto se diferencian de los Serantes, estan el la iglesia de las rriberas en una sepultura en la capilla mayor y en san fiz La casa de Lago un castillo con una doncella que lo defiende con una espada en la mano seg n estß en la Torre de San Fiz y en la sepultura de Sta. MarÝa de Mogor y otras partes. 26. (RefÝrese as armas da casa de Lama, en San Fiz e Sta MarÝa de Mogor; unha pedra que mandou labrar Juan N ±ez Pardo e MarÝa Fernßndez Alfeirßn, av¾s do cap. Matheo Sßnchez).

203 Un exemplo da movilidade familiar nos súculos XV e XVI. Seixas, Lago, Timiraos, Montoxos, Pi±eiros e Alfeirßns... sombra do poder da Casa de Andrade La de los Tenreiros pintan dos tenreiros seg n estan en la mesma casa y Torre de San Fiz y en Sta. MarÝa de Mogor, Santa Marta y en la ermita de Li±eiro que hizo P. Tenreiro de Belote, clúrigo, primo carnal de mi abuelo Juan N ±ez Pardo por linea recta y en las casas de Vilarrube digo en Vilaboa y Loira debajo de la ermita de Li±eiro con las armas de la encomienda de San juan donde procedio Alberto de Lago mi týo comendador de Penaà(non se lee) La casa de baamondes pintan cinco peces seg n estßn en la misma casa y en una sepultura en Santo Domingo de Santa Marta y en otra sepultura en Santa M. da Pedra y en otras partes. La de parrages. Una espada con tres esquaques a cada lado seg n esta en la losa baxera de San Fiz que hiþo mi abuelo Juan Nu±ez y MarÝa fernßndez Alfeirßn. La casa de cerbo esta tras bibero entre bibero y burela que se llama la m. frsýa de Cerbo y pintan un cierbo y estan por mi abuela M. fernßndez de Cerbo y tambien mi abuela M. Fernßndez Alfeirßn de la casa y solar de los Pumari±os que esta en Santa Cruz, anexo de San Juan de los Casares. La casa de Alfeirßn pintan un cierbo con siete puntas en cada cuerno de la cabeza y metido entre unos aguixones ymatas de ortigas, tambien estan en la capilla de nuestra se±ora del Rosario en Santo Domingo de bibero y en San Fiz en el escudo de armas en la casa baxera que hicieron mis abuelos Juan Nu±ez Pardo y Maria fernandez Alfeirßn. Los Pitas pintan y esmaltan tres estrellas, la una del medio mayor que las otras seg n estan en la misma casa de San Fiz de las rriberas y en otras partes que hicieron mis abuelos referidos. Los Mesias pintan tres barras llanas amarillas y coloradas, tambien estan en San Fiz en las rriberas en la casa baxera que hicieron mis abuelos referidos. Los Se±ores Marqueses de Astorga Conde de Santa Marta y Trastamara, su apellido Osorio, que le dio el Rei don Juan segundo a don P. Alvarez Osorio ano de 1445, pintan dos lobos sanguineos en campo de oro y abajo en la punta del escudo ondas azules y blancos y alrededor a las orlas ocho orlas de las armas de los enriquez que son en cada orla dos castillos arriba y un leon abaxo y una corona en lo alto del escudo a modo de hielmo; consta del titulo que dio su excelencia don Pedro Alvarez Ossorio de rexidor a mi padre Alberto de Lago Osorio Pardo de Lama el a±o de 1586 de rexidor de la villa y condado de Santa Marta y ahora a mi el capitan Matheo Sanchez Pardo Osorio y Lama de otro oficio de rexidor que me dio de dha. villa de Santa Marta y su condado, de que tome la posesion ese a±o de 1649, en 16 de junio, digo a seis de mayo de dho. a±o de 1649 y lo firmo ut supra. El Cappan. Matheo. Sanchez Pardo Osorio y Lama. R brica

204 C TEDRA. Revista eumesa de estudios Armas de D. Pedro Alvarez Osorio, Marques de Astorga, Conde de Santa Marta etc. Ano 1586. TÝtulo de rexidor de Alberto de Lago. Podense ver as tres matas de ortigas de cinco follas cada unha e os tres aguill¾ns. OS PARDO MALDONADO DE PONTEDEUME Outro apelido que aparece en Pontedeume no súculo XVI Ú o de Pardo Maldonado 27 formarýase a partir do matrimonio composto entre o capitßn D. Fernando Pardo de Lama e D Beatriz Maldonado, filla de Bernardo Maldonado e de D. MarÝa de Acu±a, veci±os de Pontedeume. Pola s a banda, o Capitan Fernando Pardo era fillo de Juan N ±ez Pardo de Lama e de MarÝa Fernßndez Alfeirßn, donos da casa de Lama, tantas veces citado no memorial do capitßn Matheo Sßnchez. Un fillo deste matrimonio, chamado Pedro Pardo de Lama y Maldonado, de 21 anos, embarcouse con direcci¾n a AmÚrica no ano 1609, motivo polo cal quedou o seu expediente no Arquivo General de Indias de onde achegamos-los datos. Polo testamento de D. Fernando Pardo 28, datado no ano 1622, sabemos que do seu matrimonio con D. Beatriz deixaron un total de sete fillos, que foron: O capitßn Miguel Pardo, Juan N ±ez Pardo, Pedro Pardo de Lama Cela ou Maldonado, Beatriz Maldonado, o capitßn Fernando Pardo de Lama Maldonado, Ana Pardo Maldonado ( que casarýa co Sr. de Baltar, Pedro Pardo ) e o capitßn Alonso Pardo de Lama que casarýa en Pontedeume cunha filla do capitßn Pedro MartÝnez Marr¾n, dos que quedou descendencia, co apelido Pardo Marr¾n, tomando ßs veces o de Pardo de Cela que tamún podýan acompa±ar pola s a ascendencia da casa de Lama. Outros moitos apelidos formarýanse do mesmo xeito que os arriba sinalados ¾ longo do súculo XVII e XVIII, o que motivarýa outro estudo que poderýamos documentar con menos traballo ¾ existir os libros sacramentais das parroquias xa de xeito regular. sabido que do súculo XVI 27. Arq. General de Indias. Contrataci¾n ES. 4109.AGI/16404.42,3.102 CONTR. 5309, N.25. 28. A. da Casa de tras do RÝo- Casa do Souto - Mera. Secci¾n Testamentos da casa de Lama. A maiores o Capitßn Matheo Sßnchez Pardo de Lama, ocupouse no seu nobiliario de toda esta descendencia.