AS CANTIGAS DE AMOR. UNIDADE 12. A LITERATURA GALEGA MEDIEVAL (2)

Transcripción

1 UNIDADE 12. A LITERATURA GALEGA MEDIEVAL (2) AS CANTIGAS DE AMOR. A cantiga de amor é un cantar feita por un home que se dirixe a unha dama mostrando o seu amor por ela. 1. ORIXES tres correntes: 1. Influenza da cultura trobadoresca provenzal. Do sul de Francia chéganos a concepción de amor cortés, onde a relación de vasalaxe existente na sociedade feudal entre o senhor (a muller) e o vasalo (o home) se transpasa á relación amorosa, onde o namorado estaba sometido á súa dama. Este é un amor truncado pola súa imposible consecución, un amor marcado pola dor ou coita de amor que ten como punto álxido da dor a morte por amor. 2. A devoción mariana. Podemos establecer un paralelismo entre a actitude do Cristián aos pés da Virxe e a do amante, aos pés da súa Senhor. O amor pasou a ser como un culto, a muller era obxecto de adoración. 3. A tradición autóctona. Antes da chegada aquí dos versos provenzais é incuestionable que xa existían composicións de carácter amoroso. 2. CARACTERÍSTICAS: - Voz poética: o suxeito lírico é un home que se laia dos tormentos que lle produce o amor. - Aparición da palabra senhor para referirse á súa amada. - Simboloxía relacionada co corpo feminino (ollos) ou coa luz. - Carece polo regular de ambientación e cronoloxía e sitúase no terreo das ideas e os sentimentos puros. 3. TEMÁTICA: - Idealización da dama, síntese de virtudes morais. - Exaltación da súa beleza (beleza física e moral). - Fidelidade á dama, aínda que esta non lle corresponda. - Exposición da desesperación debido ao afastamento da dama.

2 - Expresión da coita que leva á morte por amor. - Reserva da dama, mantén sempre un afastamento que o trobador non consegue superar. 4. A FORMA DA CANTIGA DE AMOR presenta dúas formas: - As cantigas de refrán, que repiten un ou varios versos no remate de cada cobra. - As cantigas de mestría que, seguindo a influenza provenzal, non usan o recurso do refrán. 5. PRINCIPAIS AUTORES: Paio Gómez Charinho, Bernal de Bonaval, Fernando Esquío. AS CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDICIR. Son cantigas de carácter satírico e burlesco que, ademais do seu valor literario, presentan un gran valor sociolóxico polo seu retrato de todas as clases sociais do noso mundo medieval. Son importantísimos documentos da civilización medieval, proporcionando datos esenciais para estudar a sociedade da época e os seu costumes. 1. ORIXES: combinación do sirventés provenzal (nome que recibe na Occitania a cantiga de escarnio) coa tradición autóctona. Debemos diferenciar dous tipos de canción satírica: - De escarnio, que utiliza palabras encubertas ou de dobre interpretación. - De maldicir, que utiliza palabras directas. 2.. CARACTERÍSTICAS: - Tratan temas e motivos sociais cun carácter máis burlesco que moralista. - Abundan os elementos narrativos. - Emprego da ironía, xogo de palabras - Linguaxe popular, realista e máis variada que a das amorosas. 3. TEMAS MÁIS IMPORTANTES: - Sátira moral: de carácter serio e elevado, expresa temas como a procura da verdade, ou o lamento e crítica pola súa falta, o desengano da vida, as mentiras de amor, etc.

3 - Sátira política e militar: a) Críticas aos cabaleiros que entregaron os seus castelos a Afonso III o Bolonhés na guerra portuguesa de b) Críticas de Afonso X aos nobres que o traizoaron e lle negaron a súa axuda na guerra de Granada (1264), censurando a súa covardía e deslealdade. - Sátira literaria: parodia doutro tipo de cantiga (aos tópicos do amor cortés, ataques entre poetas e críticas das súas cualidades para trobar). - Sátira social: Centrada na burla de infanzóns, soldadeiras, homosexuais, defectos físicos, matrimonios desiguais, etc. 4. A FORMA DAS CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDICIR: as cantigas satíricas poden ser de mestría ou de refrán. XÉNEROS MENORES. 1. AS PASTORELAS: prodúse o encontro dun cabaleiro cunha pastora no que o cabaleiro solicita os favores da muller. 2. AS TENZÓNS: cantigas dialogadas nas que dous interlocutores van defendendo alternativamente a súa opinión sobre diversos temas. 3. OS PRANTOS: cántanse as excelencias dun personaxe morto. 4. OS LAIS: adaptacións en verso de textos prosísticos do ciclo artúrico. AS CANTIGAS DE SANTA MARÍA. Están formadas por 427 composicións que constitúen un cancioneiro relixioso, integrado dentro da tradición literaria mariana da Europa occidental, creada polo afervoado culto á Virxe. Fóronse elaborando ao longo da vida de Afonso X o Sabio, autor de moitos dos cantares e promotor da compilación. FONTES: coleccións marianas en prosa e en verso do seu tempo, textos latinos e narracións orais de milagres.

4 CLASIFICACIÓN: 1. LÍRICAS: cantigas de louvanza ( loor ) á Virxe, que imitan o modelo das cantigas de amor profanas, pois a Virxe é a dona a quen ama o poeta. 2. NARRATIVAS OU DE MILAGRES: presentan un personaxe devoto da Virxe, que peca e solicita a súa axuda; esta obra o milagre e ao final hai unha lección moral, ademais do agradecemeto e louvanza da Virxe. CARACTERÍSTICAS FORMAS: variada medida dos versos, irregularidades rítmicas axeitadas ao carácter musical, grande riqueza léxica. PROSA MEDIEVAL Fronte ao esplendor da lírica medieval achamos a pobreza da prosa. Os primeiros textos en prosa realizados en galego-portugués non teñen carácter literario, senón legal (cartas rexias, leis ). Con excepción disto, a produción prosística en galego-portugués comezará a mediados do século XIII. 1. A NARRATIVA: a) Ciclo bretón ou Artúrico: situado na Bretaña francesa e un dos seus protagonistas e o rei Artur. Consérvanse, sobre todo, textos relacionados coa demanda do Santo Graal. b) Ciclo Clásico ou Troiano: composto por obras que teñen como temática a historia de Troia. Conservamos dúas versión: -A Crónica troiana (séc. XIV). -A Historia Troiana (séc. XIV; bilingüe en galego e castelán). 2. A HISTORIOGRAFÍA: a) Crónica galega de b) Crónica Geral Galega. c) Geral Estoria.

5 3.OUTROS TEXTOS: Crónica de Santa María de Iria (2ª met. Séc. XIV) e Milagres de Santiago (fins séc. XIV- comezos do XV). A DECADENCIA DA LÍRICA TROBADORESCA. Causas propiamente ditas: dende a morte de Don Dinis en 1325 e dos seu fillo o Conde de Barcelos, considerado a derradeira figura da escola trobadoresca galego-portuguesa, esta poesía vai levar unha traxectoria decadente. Para darse isto hai que ter en conta motivos políticos, culturais e literarios; vexamos algúns deles: a) De carácter político: afianzamento do prestixio político e cultural de Castela dentro da Península, e a consolidación da nación portuguesa orientada cara a empresas ultramariñas. b) De carácter cultural e literario: - A introdución progresiva da cultura e modos de vida de Castela en Portugal e Galicia, co proceso de perda de identidade política galega. - O alleamento da lírica galego-portuguesa do seu ámbito lingüístico e cultural, coa consolidación de Toledo como capital do lirismo hispánico. - A decadencia das peregrinacións a Compostela, perdendo o carácter de centro irradiador de cultura. - O esgotamento das formas poéticas medievais. - A desaparición dos mecenados. - A perda de prestixio da literatura provenzalizante, substituída polas modas italianizantes e polo retorno ás fontes grecolatinas, coa aparición do Renacemento e Humanismo. - O portugués, reino xa independente, vaise afastando da galego. En definitiva, a cultura trobadoresca foi produto da sociedade feudal na Idade Media, e o remate desta época significou o inevitable esmorecemento da cultura que lle dera expresión.

6