ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ UNANCHASQA

Transcripción

1 Ayllukunata ñawpaq tapurikuy ACHKA SIMI KAWSAYPURA YACHAY MASTARINAPAQ UNANCHASQA Paqarichinapaq allichakuy Qichwa

2 MINISTERIO DE EDUCACIÓN DIRECCIÓN GENERAL DE EDUCACIÓN BÁSICA ALTERNATIVA, INTERCULTURAL BILINGÜE Y DE SERVICIOS EDUCATIVOS EN EL ÁMBITO RURAL (DIGEIBIRA) DIRECCIÓN DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE (DEIB) PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE Matriz de Planificación Estratégica MINISTERIO DE EDUCACIÓN Calle del Comercio N. 193, San Borja Lima, Perú Octubre de 2015 Hecho el Depósito Legal en la Biblioteca Nacional del Perú: BNP: N Tiraje: 1000 ejemplares Impreso por: RCD IMEX PERU E.I.RL. Av. Salaverry 2580 dpto Jesús María - Lima RUC: Impreso en el Perú / Printed in Peru.

3 Índice Siglas y abreviaturas 4 Presentación 5 Matriz de planificación estratégica (desarrollado) 7 Finalidad 7 Objetivo general 7 Objetivo específico 01: Acceso, permanencia y culminación oportuna 8 Resultados específicos: 1.Mejora del acceso y permanencia a servicio EIB 2.Culminación oportuna en la EIB Estrategias (1, 2, 3, 4 y 5) Actividades Objetivo específico 02: Currículo pertinente 14 Resultado específico: Instancias de Gestión Educativa Descentralizada (IGED) implementan currículos pertinentes y aseguran la dotación, distribución oportuna y uso de recursos educativos para la EIB Estrategias (1, 2, 3 y 4) Actividades Objetivo específico 03: Formación docente 19 Resultado específico: Docentes EIB suficientes y calificados para coberturar la demanda de EIB en todas las etapas, niveles y modalidades del sistema educativo Estrategias (1, 2, 3 y 4) Actividades Objetivo específico 04: Gestión descentralizada y participación social 24 Resultado específico Modelo de gestión para la diversidad con enfoque territorial atiende realidades diversas y contribuye a la mejora de logros de aprendizajes en EIB Estrategias (1, 2, 3 4 y 5) Actividades

4 SIGLAS Y ABREVIATURAS CEBA CETPRO CGIE CNE CONEI CONEIB COPALE COPARE MINCU DCN DEBA DEIB DIGEIBIRA EBA EBE EBR ECE EIB EIT IE IESP IIEE IGED L1 L2 LRM NEXUS NNA OIT ONG PELA PEN PIP PRONIED RER ROF SPE SSII-PER TIC UMC UNESCO UNICEF Centro de Educación Básica Alternativa Centro de Educación Técnico Productivo Comisión de Gestión Intergubernamental de Educación Consejo Nacional de Educación Consejo Educativo Institucional Comisión Nacional de Educación Intercultural y Bilingüe Consejo participativo local de educación Consejo participativo regional de educación Ministerio de Cultura Diseño Curricular Nacional Dirección de Educación Básica Alternativa Dirección de Educación Intercultural Bilingüe Dirección General de Educación Básica Alternativa, Intercultural Bilingüe y de Servicios Educativos en el Ámbito Rural Dirección Regional de Educación Educación Básica Alternativa Educación Básica Especial Educación Básica Regular Evaluación Censal de Estudiantes Educación Intercultural Bilingüe Educación Intercultural para Todos y Todas Institución Educativa Instituto de Educación Superior Pedagógica Instituciones Educativas Instancias de Gestión Educativa Descentralizada Lengua materna Segunda lengua Ley de Reforma Magisterial Ministerio de Educación Sistema de Administración y Control de Plazas Niños, Niñas y Adolescentes Organización Internacional del Trabajo Organización No Gubernamental Programa Educativo Logros de Aprendizaje Proyecto Educativo Nacional al 2021: la educación que queremos para el Perú Proyecto de Inversión Pública Programa Nacional de Infraestructura Educativa Red Educativa Rural Reglamento de Organización y Funciones Secretaría de Planificación Estratégica del Sistema de Seguimiento e Información a la Implementación de los Proyectos Educativos Regionales del CNE Tecnologías de la información y comunicación Unidad de Gestión Educativa Local Unidad de Medición de la Calidad Educativa del Organización de las Naciones Unidas para la Educación, la Ciencia y la Cultura Fondo de las Naciones Unidas para la Infancia 4

5 RIQSICHIKUY Piruw suyunchikqa achka achka simiyuq, achka achka llaqtayuqmi. Allpanpim 54 hatun llaqtakuna 47 simikunata rimastin tiyanku. Imaymana rikchaq kawsayqa hatun suyunchikpaqqa allin punim, kay rikchaykunam yachanakunapiqa imaymana ruraykunawan qawana, chaymi Achka Simi Kawsaypura Yachay (ASKAY) llamkaypas rikurimun Kawsaypura Yachaypas (KAY) rikurimun. Kaynam YACHAY KAMAQ () allin takyasqa llamkay qispichinapaq kawsaypurata hapiykun, chaynam imaymana rikchaq llaqtakunapiqa allin umayuq warmakunata qispichinqa, allin yachaykunam kanqa. Lliw Piruw suyu yachakuqkunam kawsakuyninkumanhina siminkumanhina qispinankupaq punkukuna kicharisqa kanan, kaynam imaymana rikchaq ayllukuna kasqanmanhina Piruw suyu runahina, Awya Yala runahina, Tiqsi muyu runahina kuyakuywan qawachikunqa. Kaynam lliw runankuna llaqtankupaq allin chanichasqa qurimanhina tikrakun. Kaynam imaymana kayninku, iñikuyninku, yachayninku, takiyninku, tusuyninku ima llaqtanpa kallpanhina rikurin. ASKAYqa ayllukunapa wawankuna yachachinanpaqmi puririchkan, ASKAyqa qaritapas warmitapas chay kaqllatam qawan, ASKAYqa allin, ASKAYqa allin sumaq takyasqa yachaykunatam ayllu runakunaman qaywan. Ayllu yachakuqkunaqa (wawakuna, warmakuna, maqtakuna, sipaskuna, yuyayniyuq warmi qarikuna)kikinkupa siminpi, kawsayninpi yachachisqaqa allintam yachanku, kaynam huk rikchaq kawsaykunamanpas kicharisqa kanku, kastilla simitapas allinta rimanqaku hinallataqmi inlis simitapas huk karu runakunawan rimananpaq yachanqa. Kaynam ASKAYqa lliw runakunapa kawsayninmanhina siminmanhina yachachisqa kananpaq qimipayan, hinallataqmi ayllu simin chinkaypiña tarikuptin yapamanta kallpachachin, kaynachiki yapamanta sapinmanhina kuyakuynin yapamanta waytarimunqa. Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqaqa llamkaqkunapa rurananmi kan, kay unanchasqam ASKAYta imaymana yachay wasikunapi allinta kallpachachinqa. Achka Simi Kawsaypura Yachay Mastarinapaq Unanchasqa maytuqa tapupakuspa, tapupakuspa, huñunakuspa, huñunakuspa qispichisqa maytum. Kay llamkaytam ASKAYU, DIGEIBIRA ukunpi kaq llampu sunquwan umacharqa. Kamachikuytawan unanchasqa maytu purichiyninqa lliw Piruw suyu ukupi llamkaq yachay wasikunam, llaqtakunapa qullanankunam puririchinanku. Kay unanchasqa maytupa munayninqa kaymi: 2021 watapaqa ASKAY kamachisqanmanhina lliw wawakuna, warmakuna, maqtakuna, sipaskuna, yuyayniyuq warmi qarikunam allin chuyachasqa sumaq yachayta chaskichkananku. 5

6 6

7 1.1. PAQARICHINAPAQ ALLICHAKUY QISPINAPAQ Ayllupi tiyaq wawakuna, warmakuna, sipaskunapas, kuraq runakunapas qispisqa yachaykunata aypaspa pachapi sumaq kawsay puriypi yanapakunankupaq churasqa kanan. Llapa aypana Tupachisqa yachayman yaykuq llapallan ayllukunamanta yachakuqkuna: wawakuna, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna, kuraq runakunapas allin tupaqnin yachayta aypananku, chaypaqmi Achka Simi Kawsaypura Yachay churakamun. Chayqa rurakunqa tukuyniraq simi rimasqakunata, tukuyniraq ayllukuna llaqtakuna kawsayninta huntata qawarispa. 1 sapa aypana Llapallan yachakuqkuna: wawakuna, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna, kuraq runakunapas sistema educativo nisqapi ASKAYman yaykuspa, mana qipaspapas lluqsipuspapas watanpa tupaqninmanhina tukuspa qispinanku. 2 sapa aypana ASKAYpi yachaykuna chuya qispinanpaqqa maytukunapas, huk yanapakuqkunapas, ima yachay taqisqakunapas, imaynatam chay yachaykuna aypanankupaqpas qillqasqakuna kananpunim. 3 sapa aypana Yachachiykuna allin kananpaqmi ASKAY yachachiqkuna allinta llamkanankupaq kamasqa yachaykuna -programa nisqakuna- kanan, chaywanmi pisiq ASKAY yachachiqkunata huntapachina. 4 sapa aypana Ayllukunapa suyukunapa siminta uyarispam kamachikuykuna qispichina kanqa, chaypaqmi ayllupi llapan kamachiqkuna ASKAY nisqata yanapananku, kikinkumanta qispispa chuyata yachanankupaq, ASKAY nisqanmanhina qillqasqakunayuq kanankupaq llamkaykuna kanan. Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 7

8 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 1 sapa aypana: Yachay wasiman yaykuy, takyay, kaqllanpi tukuy Llapallan yachakuqkuna: wawakuna, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna, kuraq runakunapas tupachisqa yachay ASKAYman yaykuspa, mana qipaspapas lluqsipuspapas watanpa tupaqninmanhina tukuspa qispinanku. Sapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq 1) Llapallan ayllukunamanta yachakuqkuna ASKAY nisqaman yaykuspanku chaypi tukunankukama kanankupaq imapas huntapana. 2) Llapallan yachakuqkunam ASKAYman yaykuspanku watanpa tupaqninmanhina tupachisqa yachay kamachikusqanmanhina tukunanku. Sapa pachakmanta (%) ayllukunapa wawankuna (Inicial) ASKAY ukupi yachay chaskiqkuna. Sapa pachakmanta (%) ayllukunapa warmankuna (primaria) ASKAY ukupi yachay chaskiqkuna.. Sapa pachakmanta (%) ayllukunapa maqta sipaskuna (secundaria) ASKAY ukupi yachay chaskiqkuna. NEXUS nisqapi Ayllu simi rimaq Yachachiqkuna waqaychasqa taqi ASKAYpi maytu llamkaqkunapa willakuynin. NEXUS nisqapi Ayllu simi rimaq Yachachiqkuna waqaychasqa taqi ASKAYpi maytu llamkaqkunapa willakuynin. NEXUS nisqapi Ayllu simi rimaq Yachachiqkuna waqaychasqa taqi ASKAYpi maytu llamkaqkunapa willakuynin. 52% 60% 70% 75% 80% 85% 90% 52.6% 60% 70% 75% 80% 85% 90% 0% 5% 10% 20% 30% 40% 50% 8

9 Sapa pachakmanta (%) llaqtanpa simin rimaq yachakuq warmakuna (Primaria) ASKAYman yaykuspa utqaylla tukuqkuna. Pachakmanta (%) haykam tukuy rikchaq simikuna rimaq maqta sipas yachakuqkuna (Secundaria) ASKAYman yaykuspa watanpi tupaqninmanhina tukuqkuqna. Mana qallarinayuq Mana qallarinayuq Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 9

10 1 sapa aypana ASKAY matipanapaq kipupi willakuykunatapas yupaykunatapas churaspa hurquspa ima kamachiykunata rikurichiy. 1 rurana 2 rurana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA Chay kipupi yupay willakuykunaqa ASKAYman yachaykunaman yaykuq, yachaqkunapaq, tukuqkunapaq imam kamachikuykuna matipanapaq kanan. 1 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Pachakmanta (%) haykam Yachay Kamayuq wasikunaman ASKAYpi kipupi kaq willakuykunata yupaykuna hurqunku allin yachaykunamanta kamachikuykuna kananpaq. Pachakmanta (%) haykam Hatun Suyukunapi Yachay Kamayuq Wasi wasikunaman ASKAYpi kipupi kaq willakuykunata yupaykuna hurqunku allin yachaykunamanta kamachikuykuna kananpaq. Pachakmanta (%) haykam Taksa Suyukunapi Yachay kamayuq wasipikunam ASKAYpi kipupi kaq willakuykunata yupaykuna hurqunku allin yachaykunamanta kamachikuykuna kananpaq. Sin línea de base Sin línea de base Sin línea de base Kimsantin kamachikuqkuna wasipi (Piruw Mama Suyu, Hatun Suyu, Taksa Suyu) llamkaqkunapaq ASKAY kipupi yupaykunata willakuykunata huntapaytapas hurquytas yachanankupaq yachachiy apakunam. Iskay Simpi kawsaypura Yachay ASKAY chaskiq yachakuqkunata, yaykuqkunata, tukuqkunata qawarispa kamachikuykuna churanapaqmi llamkaykuna kanan. 10

11 1 sapa aypana EIB nisqapi llapallan yachakuqkunapaq allin chuya yachaykuna kananpaqmi yachay wasikunata, programa nisqakunatapas aswan akllarina kanqa. Imaynam ASKAY yachay kananpaqpas, imakunam ASKAY paqarinanpaqpas puririnanpaqpas kanan, ayllukunapa kawsasqanman, rimasqanmanhina, mayqan ASKAY tupasqanmanhina churanapaq. 2 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Pachakmanta (%) haykam ASKAY yachay wasikuna allin riqsipasqa chuya yachachiyta mirachin. NEXUS nisqapi Ayllu simi rimaq Yachachiqkuna waqaychasqa taqi ASKAYpi maytu llamkaqkunapa willakuynin; PELA, RER niosqapi kipu willakuynin. 53% 58% 65% 73% 80% 87% 95% 1 rurana ASKAY haykam llapan yachakuqkuna chaymanhinachu yachachiy llamkaykuna churakusqamanta qawariy rurar. 2 rurana ASKAY ukupi yachay wasikuna, programa nisqakuna paqarichinapaqpas huntapanapaqpas allin takyasqa yachaykuna purichinapaqmi imapas akllarisqa llamkaykuna ruray. 3 rurana ASKAY nisqa huntapanapaq tukuy rikchaq llamkaykuna paqarichiy Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 11

12 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 1 sapa aypana ASKAYpi yachakuqkuna llapallanku mana sasachakuspa, mana qipakuspalla tukunankupaq wakin kallpachaqkuna runakunawan wasikunawanpas kamachinakuy kanqa. Pikunam ASKAYta kallpachaq runatapas, wasikunatapas minkarikuspam huk rimanakuyta qispichina; paykunawanmi yachakuqkuna llapallanku mana sasachakuspa allinta yachaspa tukunankupaq kallpanchay kanqa. Qawarinapaq Sapa pachakmanta (%) haykam ayllu runayuq hatun suyukuna Gobiernos Regionales nisqam ASKAYta llamkanankupaq churanku, ichaqa wakin kallpanchaq kamachiqkunawan wasikunawan ima kuska. Sapa pachakmanta (%) ayllu runayuq hatun suyukuna ASKAY unanchasmanhina llamkanapaq kallpanchaypi yanapakunku. 3 imayna llamkana Qawarichiq Pachakmanta (%) kuskan (50) Hatun Suyu Kamachikuqkunataq CGIE nisqapikamachiy qillqakunapipas ASKAYta mañakunku. Pachakmanta (%) haykam ayllu runayuq Hatun Suyukuna Gobiernos Regionales nisqakuna huñupi rurasqa llamkaykunata purichinku. 80% 90% 100% % 40% 60% 80% 100% - 1 rurana Llapallanku yachakuqkuna allinta yachaspa, mana qipaspalla tukunankupaq ima sasachakuykunataq kanman, chaykunata qawarispa wakinkunawan kamachinakuy. 2 rurana ASKAY kallpanchaqkunawan yanapachikunapaq pi kasqankutapas, maypi kasqankutapas riqsiriy. 3 rurana Llapallanku yachakuqkuna allinta yachaspa, mana qipaspalla ASKAYpi tukunankupaqmi kamachikuqpas yanapakuqkunapas wasipura huñunakunapaq huk takyasqa rimanakuy qispichiy. 12

13 1 sapa aypana ASKAYpi yachay wasikuna allinta purinanpaq imapas huntapay. Chayqa ASKAYpaq yachay wasikunam allin takyasqa sayarichisqa kanan, ichaqa ima ayllupi maypi tarikusqanmanhina, yachakuqkunapa yachay munasqankuman-hina. Qawarinapaq Sapa pachakmanta (%) haykam ASKAY yachay wasikuna allin rurasqa imankunapas huntasqa kaqyniyuq. Sapa pachakmanta (%) Hatun Suyukunapi Gobierno Regional nisqapi haykam llamkaykuna Proyectos nisqakuna kamachikusqanman-hina ASKAYpaq yachay wasikuna rurakuchkan. 4 imayna llamkana Qawarichiq 1 rurana Yachay wasikunapa allpankuna allin takyasqa riqsisqaña kananpaq ruraykuna 2 rurana May ima ayllupi tarikusqanmanhina ASKAY yachay wasikuna hatarichinapaqpas imankuna huntapanapaqpas llamkay unanchaykuna 3 rurana ASKAY yachay wasikuna sayarichinapaq huntapanapaqpas llamkaykuna 4 rurana Yachana wasikuna sayarichinapaqpas kaqninkuna huntapanapaqpas Piruw mama suyupi, hatun, taksa suyukunapipas yanapakuykuna. Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 13

14 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 2 sapa aypana: Kusa yachay taqi wan munachisqa tapi ASKAYpi yachaykuna chuya qispinanpaqqa maytukunapas, huk yanapakuqkunapas, ima yachay taqisqakunapas, imaynatam chay yachaykuna aypanankupaqpas qillqasqakuna kananpunim. Sapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq Suyukunapi llaqtakunapi yachay qawaqkuna ASKAY yachay taqisqakunapa churasqanmanhina llamkachinku, chaymanta, maytukunatapas, huk yanapakuqkunatapas kaqninpi aypuspa chaykunawan yachachuqkuna llamkanankuta qawarinku. Sapa pachakmanta (%) hayka ASKAY wawakunapaq yachay wasikunataq, warmakunapaq yachay taqi qillqasqa nisqanmanhina ukupi llamkachkanku. Sapa pachakmanta (%) haykataq ASKAY wawakunapaq, warmakunapaq yachay wasikuna maytukunatapas huk yachay yanapakuqkunatapas chaskiq kanku. Sapa pachakmanta (%) haykataq yachay wasikuna aypusqa ASKAY maytukunawan yanapachikuspa yachachichkanku; ichaqa qillqasqa willakuykuna nisqanmanhina. Kuskachaq huñupa willakuynin. 30% 40% 49% 58% 67% 76% 85% 74% 80% 85% 90% 95% 100% 30% 40% 50% 60% 75% 90% 100% 14

15 2 sapa aypana Suyukunapi yachay taqisqakunata mastarispa ASKAYpa nisqan qillqasqakunata qawarispa kallpachaspa llamkay Ayllupa kawsayninmanhina rimayninmanhina yachay taqisqakunata matastarispa suyukunapa, ayllukunapa tupasqanmanhina yachaykuna kananpaq llamkaykuna puririnan. Chaypim yachaypurapas rimanakunqaku. 1 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Sapa pachakmanta (%) haykataq Hatun Suyukunapi yachay kamaqkuna yachay taqisqakunata rikchaq llaqtankunapaq qillqasqakunata churarqunku. Sapa pachakmanta (%) haykataq taksa suyukunapi yachay kamaqkuna yachay taqina ayllunkunapi puririnanpaq qillqasqakunata qispichirqanku. 23% 33% 43% 50% 65% 80% 100% 30% 40% 50% 65% 75% 85% 100% 1 rurana Imaynam yachaykuna aypana qillqasqapi hapipakusqa suyukunapi ASKAYpaq puririchiqkunatapas yachay taqikunatapas paqarichinku. 2 rurana Suyukunapi ASKAY puririchiqkunatapas yachay taqikunatapas sapichachinku 3 rurana Suyukunapi puririchiqkunatapas ASKAY yachay taqikunatapas takyachispa purichinku. 4 rurana Suyukunapi, yachay wasikunapi, suyukunapi ASKAY puririchiqkunatapas ASKAY yachay taqikunatapas takyachisqankuta qawapayay. 5 rurana Suyukunapi ASKAY puririchiqkunatapas ASKAY yachay taqikunatapas takyachisqanku imayna tukusqanta willakunankupaq allichay. Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 15

16 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 2 sapa aypana 2 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Llaqtakunapa kawsayninmanhina siminmanhina ASKAY yachay wasikunapi rikchaq yachachiykunata (llamkaykunata) takyachinku Imayna llamkakuyninwan ASKAY allichakuy: Llaqta ukupi ASKAY llamkay, kawsay simi kallpachachiq, ayllu wawakunapaq ASKAY, simimanhina kawsaymanhina ASKAY llamkay. Sapa pachakmanta (%) haykataq ASKAY wawakunapaq (inicial), yachay wasikuna ASKAY kawsay simi kallpanchachiq puririchichkan. Sapa pachakmanta (%) haykataq ASKAY warmakunapaq (primaria), yachay wasikuna ASKAY kawsay simi kallpanchachiq puririchichkan. Sapa pachakmanta (%) haykataq ASKAY wawakunapaq (inicial), warmakunapaq (primaria) yachay wasikuna llaqta ukupi ASKAY llamkayta puririchichkan. 35% 35% 45% 55% 65% 75% 85% 24% 24% 34% 44% 54% 64% 74% 10% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Sapa pachakmanta (%) hayka wasi ayllukunataq kimsa (0-3) watayuq warmakuna wiñachiy llamkaypi kuskachachikunku rurana Iskay Simipi Kawsaypura Yachaykuna ASKAY nisqanmanhina llamkana puririchiy. 2 rurana Iskay Simipi Kawsaypura Yachaykuna ASKAY nisqanmanhina yachachiqkunata, especialista nisqa kamayuqkunata ASKAYpi yachaysapa kanankupaq kanankupaq yachachiy. 3 rurana Yachay wasikunapi, ASKAYpi qillqasqapa nisqanmanhina yachay wasikunapi imaynam aparikuchkan chaykuna qatipana llamkay. 16

17 2 sapa aypana Qawarinapaq 3 imayna llamkana Watan watan llallipana Qawarichiq Ruraqkuna ASKAYpi llamkanapaq ayllu simikunapipas, kastilla simipipas qillqasqa maytukuna ruraytapas chaninchaytapas llamkanam kanqa. ASKAYpaq ayllukunapa siminkupipas, kastilla simipipas maytukunata, kumpaq CD nisqata qispichinapaqqa ruraq yachachiqkunatam kallpanchana, hinaspapas allin ruranapaq qillqasqatapas allincharina kanqa. Pachakmanta (%) haykam Hatun Suyukuna AS- KAYpaq maytukunata huk yachay yanapakuqkunatapas ruranku. Pachakmanta (%) runa ayllukunapi haykam kikin siminkupi riqsipasqa maytu ruraqkunapa. Pachakmanta (%) hayka simikunapitaq ASKAYpaq maytukuna rurasqa kachkan. Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq ayllu simikunpi imaymana maytukuna chaskiq kan. Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq kastilla simipi maytukuna chaskiq kan. Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq kastilla simipi maytukuna chaskiq kan.. 32% 14 45% 59% 73% 86% 100% - 40% 60% 80% 100% % 60% 73% 85% 100% % 80% 85% 90% 95% 100% - Sin línea de base 20% 40% 60% 75% 90% 100% 1 rurana Simikuna qillqayninpi hukllawana llamkay 2 rurana ASKAYpaq hayka ima maytukunataq huk yanapakuqkunataq kanan, chay waturikuy. 3 rurana ASKAYpaq maytukupas huk yanapakuykunapas ruray. 4 rurana ASKAYpaq rurasqa maytukunatapas huk yanapakuqkunatapas suyunapi, ayllukunapi riqsirichispa chaninchay 5 rurana Chasti TIC nisqa yanapakuqkunawan llamkanapaq yachachiqkuna kallpanchay 6 rurana ASKAY yachay wasikunapaq ASKAYpi rurasqa maytukuna aypunapaq rakinapaq ima llamkaykuna purichiypi kallpanchay 7 rurana ASKAY yachay wasikunapaq ASKAYpi rurasqa maytukuna imayna yachakuqkuna llamkasqankuta yanapakunapaq paqarichispa llamkay churay. Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 17

18 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 2 sapa aypana ASKAY llamkaypi yachaykuna qawarinapaqpas tupurinapaqpas ruraykuna kanan. ASKAYpi chaskiq yachakuqkunapa qispisqa yachayninkuna qawarinapaqpas tupurinapaqqa tukuy qillqasqa ruranakunam qispichisqa kanan. 4 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Pachakmanta (%) hayka ASKAY yachay wasikunataq chay yachay tupunaq qillqasqa rurakunata huntachichkanku. 1 rurana ASKAYpi yachaykuna chaninchanapaqpas tupunapaqpas ASKAY qillqasqa nisqanmanhina qawariy, ichaqa Piruw Mama Suyupi yachay tupuy apakusqanwan tupachisqa kanan. 2 rurana ASKAYpi yachaykuna chaninchanapaqpas tupunapaqpas ASKAY qillqasqapa churasqanhina llamkaykuna churay 3 rurana ASKAYpi yachay tupunapaq llamkaykuna churasqa huntapay. 4 rurana ASKAYpi yachay tupuykuna imayna lluqsisqanmanhina taqwirispa chuyanchay. 18

19 3 sapa aypana: Amawta qispichina Yachachiykuna allin kananpaqmi ASKAY nisqapi yachachiqkuna allinta llamkanankupaq kamasqa yachaykuna -programa nisqakuna- kanan, chaywanmi pisiq ASKAY yachachiqkunata huntapachina. Sapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq ASKAYpi yachaykuna mañakusqanmanhina yachachiqkuna allin qispisqa yachayniyuq kananku, ichaqa llapan wawakunapaq, warmakunapaq, maqta sipaskunapaq yachachinankupaq aypananku. Pachakmanta (%) hayka hayka yachachiqkunam ayllupa simintapas kastilla simitapas qispisqata rimankupas qillqankupas ASKAYpi wawakunapa (inicial) warmakunapa (primaria) kasqanmanhina yachachinankupaq. Pachakmanta (%) hayka hayka yachachiqkunam ayllupa simintapas kastilla simitapas qispisqata rimankupas qillqankupas ASKAYpi maqta sipaskuna (secundaria) kasqanmanhina yachachinankupaq. Pachakmanta (%) haykam ASKAYpaq qispisqa yachachiqkuna, wawakunata warmakunatapas yachachinankupaq, allin kallpanchasqa kanku. Pachakmanta (%) haykam ASKAYpaq qispisqa yachachiqkuna, maqta sipaskuna yachachinankupaq, allin kallpanchasqa kanku. Ayllu simi rimaq yachachiqkuna waqaychasqa taqi. ASKAY yupaychasqa Yachay wasikuna. NEXUS nisqa. NEXUS nisqa, Ayllu simi rimaq yachachiqkuna waqaychasqa taqi DS kamachikuy bono nisqa chaskinankupaq. NEXUS nisqapi, iskay simi rimaq yachaqchiqkuna yupasqapi. 62% 67% 72% 77% 82% 87% 90% Mana qallarinayuq 23% 35% %47 %59 71% 83% 90% 6% 14% 21% 29% 37% 45% 50% Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 19

20 3 sapa aypana ASKAYpi yachachiq kanankupaq chayraq qispiqkunapaqmi tupaqnin Programa de Formación nisqata qispichina, chaynapi llapallan wawakuna, warmakuna maqta sipaskuna maypi kasqankumanhina yachay aypanankupaq. 1 rurana 2 rurana 3 rurana 4 rurana 5 rurana PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA ASKAYpi yachachiq kanankupaq chayraq qispiqkunapaqmi tupaqnin Programa de Formación nisqata sapa suyupi mastarina, ayllukuna siminku pisisqanmanhina, yachay mañakuyninkumanhina, 1 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Pachakmanta haykataq (%) Iskay Simipi Kawsaypura Yachaypi wawakunata (inicial) warmakunatapas (primaria) pisisqanmanhina yachachiqkuna allin kallpanchasqa kanku. Pachakmanta haykataq (%) Iskay Simipi Kawsaypura Yachaypi maqta sipaskunapaq (secundaria) pisisqanmanhina yachachiqkuna allin kallpanchasqa kanku. 23% 35% %47 %59 71% 83% 90% 30% 40% 50% 60% 70% 85% 100% Haykacha chayraq qispiqkuna yachachiq kanankupaq sapanka ayllukunapa rimayninmanhina, chaynallataq maypi kasqankumanhina pisiyayninta riqsinapuni ASKAY qillqasqapihina mastarinapaq. ASKAYpi yachachiq kanankupaq imayna amawtakuna yachachina kanankupa llamkanakunata qispichina, sapanka ayllukunapa siminkumanhina sapa suyupi puririchinankupaq. ASKAYpi yachachiqkunapaq Programas nisqapa ukun qillqasqan nisqanmanhina yachachinapaqmi yachay taqikunata paqarichispa puririchina, chaywanmi yachayninku allin sapinchasqa kanqa ASKAY mañakusqanmanhina qispisqa kanankupaq. ASKAYpi yachachinapaqmi yachachiq kanankupaq yaykynankupaq qayllasman munachina, yaykuqkunatataq tukunankupaq (chaypaq Beca 18, qullqiwan yanapana ima kanman). ASKAYpi yachachiy yachay wasikunapi llamkaqña yachachiqkunapaq qispinankupaqpas, yachakunankupaqpas amawtahina qispikunankupaq yanapana. 20

21 3 sapa aypana 2 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Llapan ASKAYpi Yachachiykuna huntasqa kananpaqmi Programas de Formación nisqata unanchana, chayqa yachachiypi llamkaq yachachiqkunapaq. ASKAYpi yachay wasikunapi llamkaqña yachachiqkunapaq aswan yachayninkuta matipanankupaqmi suyukunapi programakunata huntasqata paqarichispa churana kanqa. Pachakmanta hayka (%) ASKAYpi wawakuna warmakuna yachachiqkunataq yachapachkanku qispisqa kanankupaq. Pachakmanta hayka (%) maqta sipaskunapaq ASKAY yachachiqkunataq yachapachkanku qispisqa kanankupaq. 50% 60% 70% 80% 90% 95% 100% 0% 20% 35% 50% 65% 80% 100% 19 1 rurana Haykacha yachay wasikunapi llamkaq yachachiqkuna sapanka ayllukunapa rimayninmanhina, maypi kasqankumanhina pisiyayninta riqsinapuni, ASKAY qillqasqapihina mastarinapaq 2 rurana Yachachiqkuna Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiyta qayllas qispisqata mastarinankupaqmi sumaq kaqta akllarispa chaninchana. 3 rurana Yachay wasikunapi llamkaq yachachiqkunapaq ASKAYpi allin qispisqa kanankupaqmi churasqa programakunata puririchina. 4 rurana Yachay wasikunapi llamkaq yachachiqkuna kallpanchanapaqmi yachay purichiq yachachiqkunapaq, yachay yanapakuqkunapaqpasmi Programa nisqata unanchana. 5 rurana Yachachiqkuna ayllukunapa siminta rimaytapas qillqaytapas chuya yachanankupaqmi huk Programakunata unanchaspa purichina. 6 rurana Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy mastariq yachachiqkunata llamkayninpi yanapaytam puririchina, sapa llamkaypa mañakusqanmanhina. 7 rurana ASKAY yachachiy yanapasqapa rurunta chuyanchaspa qayllasman riqsichina. Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 21

22 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 3 sapa aypana Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiyta qipaq hinallataq uru (especial) warmakunaman ayllukunapi mastariq yachachiqkunata yachapachiy. 1 rurana Qipaq warmakuna hinallataq urukuna (especial) yachachiqkuna kallpanchasqa kanankupaqqa Programa de Formación nisqatam yachay wasi umalliqkunapaq, yachachiqkunapaqpas unanchana, puririchina hinallataq tupuna allin mana 3 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Pachakmanta haykataq (%) qipaq warmakunawan hinallataq huk niraq wawakunawan ASKAY purichiq yachachiqkuna kallpanchasqa. allin kasqanta. Haykacha ayllukunapi qipaq warmakuna hinallataq huk niraq warmakuna yachachiqkuna kallpanchanapaq kanku, ASKAY yupay willakuy kipupa willakusqanmanhina riqsiy. 2 rurana Ayllupi qipaq warmakuna, uruniraq warmakuna yachachiqkuna kallpanchanapaq Programakuna paqarichispa puririchiy. 3 rurana Ayllupi qipaqpas uruniraqpas warmakuna yachachiqkuna ASKAY yachachisqa qatipay. Mana qallarinayuq 22

23 3 sapa aypana ASKAYpaq yachachiqkuna yachanankupaq Hatun Yachay Wasikunata allin kallpanchay. 1 rurana Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy yachachiqkuna kallpanchaq yachay wasikunatam allin yachachinanpaq, kamachinanpaq llaqtawan llamkananpaq kallpanchana, chaynapi yachachiqkuna allin qispisqa kananpaq. 4 imayna llamkana Qawarinapaq Qawarichiq Pachakmanta hayka (%) ISP nisqam allin riqsisqa llamkayniyuq ASKAY purichinapaq yachachiqkunata qispichin. Pachakmanta haykam (%) Universidad nisqakuna allinta Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy mastariq yachachiqkunata yachapachin. Mana qallarinayuq Mana qallarinayuq Riqsinanchikmi mayqan kuraq yachay wasikunacha ASKAY mastariq yachachiqkunata qispichin, chaytam riqsirina, hinaspapas mayqinkunacha riqsipasqa kananpaq ñanpiña tarikunku chaytapas. 2 rurana Rimarinataqmi SINEACE nisqawan mayhinas kanan ASKAY kallpanchaq kuraq yachay wasi riqsisqa kananpaq. 3 rurana ASKAY purichiq kuraq yachay wasikunatam kallpanchana allin yachachinanpaq, kamachinanpaq hinallataq llaqtawan huñuykanakuspa sumaq llamkananpaq. 4 rurana ASKAYta kuraq yachay wasikuna allinta kallpanchananpaqmi sumaqta yuyaymanaspa unanchana llamkayninku qatipanapaq, yanapanapaq, tupunapaqpas, chaynapi tukuypas allin qispinanpaq. 5 rurana Ayllukunapa yachaynin, ruraynin, yuyaymanaynin, kawsaynintam qatipananchik, chaynallataq rimayninta qillqaynintapas chaynapi ASKAYpi yachachiy kallpanchakunanpaq, yachachiqkunapas qispisqa kanankupaq. Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 23

24 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 4 sapa aypana: Suyukunapi aypunakusqa llamkaywan llaqta yanapakuy Ayllukunapa suyukunapa siminta uyarispam kamachikuykuna qispichina kanqa, chaypaqmi ayllupi llapan kamachiqkuna ASKAY nisqata yanapananku, kikinkumanta qispispa chuyata yachanankupaq, ASKAY nisqanmanhina qillqasqakunayuq kanankupaq llamkaykuna kanan. Sapa tarina Qawarinapaq Qawarichiq ASKAYpi allin yachaykuna aypanapaqmi maypi kasqankuta qawarispa tukuy llamkaykuna ASKAYpi yanapakunapaq kamachikuykuna puririnqa. Sapa pachakmanta (%) hayka suyupi yachay kamayuqkunam ayllupa kallpanwan iskay simipi kawsaypura yachayta qispichinku Sapa pachakmanta (%) hayka Taksa suyu yachay kamaq wasikunataq ASKAY llamkayta yanapanakuspa qispichinku. Sapa pachakmanta (%) hayka yachay wasikunam ASKAYta yanapachikuspa yachaykunata qispichinku. Mana qallarinayuq 7% 22 14% 28% 42% 56% 70% 84% 35% 35% 45% 55% 65% 75% 85% 24

25 4 sapa aypana ASKAYpaq kipupi willakuykunata yupaykunata ima kamarichispa, suyukunapitaq llamkarichispa, puririchiy. Kananmi ASKAYpi yachaykuna taripanapaq kipupi willakuykuna yupaykuna chuyanchasqa, pacha risqanmanhina kallpanchakuq, chaypitaqmi qawarikunan haykam ASKAY yachay wasikuna, haytaqmi iskay simi rimaq yachachiqkuna, chaykuna qipa pachapi qawarinapaqpas. Qawarinapaq Qillqa kamachikuywan riqsipasqa ASKAYpaq kipupi willakuykuna yupaykuna kanantaq puririnantaq. Pachakmanta haykam (%) Yachay Kamayuq wasipi llamkaq oficinakuna kipupi willakuykuna yupaykunata ASKAY taripanapaq kamachinku. 1 imayna llamkana Qawarichiq Taripanapaq willakuykuna manaraq qispichisqa 50% 80% 100% rurana ASKAY taripanapaq kipupi willakuykuna riqsiy, chayhinallataq qawarinakuna churay ASKAY unanchasqa purichinapaq. 2 rurana Kipupi willakuykuna yupaykuna tupachiy. 3 rurana Kipupi willakuykuna yupaykuna allin mana allin kasqan qawariy. 4 rurana Kipupi willakuykuna yupaykuna allin hapinapaq yachachiy. 5 rurana Piruw suyupi hinallataq suyunkunapipas kipupi willakuykuna yupaykuna ima purichiy. 6 rurana Plataforma virtual nisqa qispichispa tupaqninkuna huntachiy. Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 25

26 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 4 sapa aypana Qawarinapaq 2 imayna llamkana Qawarichiq Piruw Mama Suyu suyunkunawan kuska imayna ASKAYta llaqta kallpanwan puririchinapaq llamkaykunata paqarichinku. Suyukuna kamachi llaqtapa kallpanwa Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy kamachinanpaq unanchasqanpi yanapay. Pachakmanta hayka (%) Yachay Kamayuq Hatun Suyukunam () llaqta kallpanwan ASKAY kamachinanpaq qispichinku. Pachakmanta hayka (%) Yachay Kamayuq Taksa Suyukunam llaqta kallpanwan ASKAY kamachinanpaq qispichinku. 0% 14% 23% 36% 50% 64% 77% 7% 25 14% 28% 42% 56% 70% 84% 1 rurana Llaqtakunapa ayllukunapa tiyasqan imahina kasqan sutinchay. 2 rurana Yachay wasikunapa ayllunpaa mañakuynin riqsiy. 3 rurana Ayllupa kasqanmanhina Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy ASKAY purichinapaq riqsiy. 4 rurana Ayllupa kasqanmanhina tupaqnin Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy ASKAY kamachinapaq riqsiy. 5 rurana ASKAY yachay wasikunata kawsayninkumanhinapas simi rimasqankumanhinapas aylluchaspa kamachinapaq kallpanchay. 6 rurana Ayllupi yachay wasikunapas llapan Piruw suyupi yachaykayuqpas ASKAYpi kallpanchasqankuta llaqtaman mayhina qawarichinankupaq churariy. 7 rurana ASKAY Piruw suyupi kamayuqkunapa kallpanwan puririnanpaq kamachikuq qillqakunata paqarichiy. 26

27 4 sapa aypana Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy sumaq qispinanpaq purichiqkuna kananpaq yachachiy. Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy -ASKAY sumaq qispinanpaqmi yachay wasikunata sumaq purichinanpaq imaymanata yanapaspa kallpanchay. Qawarinapaq 3 imayna llamkana Pachakmanta hayka (%) yachay wasikunam Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy -ASKAY purichinanpaq kallpanchasqa. Pachakmanta hayka (%) yachay wasi umalliqkunam allin kallpanchasqa Iskay Simipi Kawsaypura Yachachiy ASKAY purichinanpaq. Qawarichiq 30% 26 35% 45% 55% 65% 75% 85% 30% 35% 45% 55% 65% 75% 85% 1 rurana Aylluchasqa yachay wasikuna kamachiq chayhinallataq yanapaq kallpanchasqa kananpaq suyukunapi llamkay unanchaspa mastarisqa. 2 rurana Yachakuqkunawan tayta mamakunawanpas huñuykanakuspa kamachinapaq unanchaspa mastarisqa. 3 rurana Tupaqnin yachay wasikunapi ASKAY puririsqan qawanapaq, ruraykuna qatipanapaqpas yanapanapaqpas unanchay. Iskay simipi kawsaypura yachaypi ASKAYpaq kamachikuykuna suyukunapi apakunanpaq yachachiy.. 1 rurana Iskay simipi kawsaypura yachaypi- ASKAY kamachinakuy sumaqta aparikunanpaq llapan hatun taksa suyukunapi llamkaqkunata Qawarinapaq 4 imayna llamkana Sapa pachakmanta (%) haykatacha iskay simipi kawsaypurapi llamkaqkunata kay llamkay apaypi yachapachina kanqa. Qawarichiq yachapachina kanqa. Llapallan suyukunapi kay iskay simipi kawsaypura yachaypi llamkay puririchinapaqmi susyukunapi allin llamkaqkuna churanapaq unanchana kanqa. 2 rurana Kay iskay simipi kawsaypurapi llamkanapaq allin llamkaqkuna yachapachinapaqmi unanchaspa puririchina kanqa. 3 rurana Servir nisqa wasiwan rimaykanakuspam chay iskay simipi kawsaypurapi llamkaqkunata sumaqta yachapachinapaq churanakuna kanqa. 4 rurana Kay yachaypi llamkaykuna puririchisqata aparisqatam qatipana kanqa. Mana qallarinayuq Consulta Previa a los Pueblos Indígenas u Originarios / Ministerio de Educación 27

28 PLAN NACIONAL DE EDUCACIÓN INTERCULTURAL BILINGÜE - MATRIZ DE PLANIFICACIÓN ESTRATÉGICA 4 sapa aypana Iskay simipi kawsaypurapi yachachinakuytam kuska puririchina. Mañakusqankunatawan kuska kay iskay simipi kawsaypurapi yachachinakuy unanchatam kallpanchana. Qawarinapaq Sapa pachakmanta hayka % yachachiypi yanapakuqkunam (COPARE, COPALE nisqakuna) iskay simipi kawsaypura ASKAY unanchamanta suyukunapapi yachay kamayuqkunaman willarimunanku.. Sapa pachakmanta haykacha % ayllupa kawsakuyninmanta nanachikuqkuna hinallataq llaqtamanta nanachikuqkunapas kay iskay simipi kawsaypurapi yachachiy unanchamanta yachay kamayuqkunaman rimarimunku. Sapa pachakmanta haykacha % ayllupa kawsakuyninmanta nanachikuqkuna hinallataq llaqtamanta nanachikuqkunapas kay iskay simipi kawsaypurapi yachachiy unanchamanta yachay kamayuqkunaman rimarimunku. 5 imayna llamkana Qawarichiq SSII-PER 30% 45% 60% 75% 90% 100% 30% 45% 60% 75% 90% 100% 30% 45% 60% 75% 90% 100% Kay iskay yachaypi simipi yachachinapaqmi, hatun suyu ukupi ayllukuna nanachikuqkunapas yachakuqkunapas churakunanku rurana Yachay wasimantapacha hatun suyukama churapakuqkunam kuska kay iskay simipi kawsaypura yachaymanta rimanakunanku hinallataq kallpanchananku, ayllukunamanta nanachikuqkunapiwan. 2 rurana Kay iskay simipi kawsaypura yachachiykuna apariymanmi qari, warmi warmakunapas, sipaskunapas, maqtakunapas, yuyayniyuqkunapas chay ayllu ukupi nanachikuqkunapas churapakamunanpaqmi imayna ruranatapas paqarichispa puririchina kanqa. 3 rurana Kay ayllu nanachikuqkuna iskay simipi kawsaypurapi yachachikuypaq kuska paqarichiypi, puririchiypi, qatipaypi imam churakunankupuni. 4 rurana Llapan runakunawan kuska kay iskay simipi kawsaypura paqarichiyman, puririchiyman, qatipaymanwan churapakamunankupaqmi imayna churakamunankupaqpas paqarichina puririchina kanqa. 5 rurana Iskay simipi kawsaypura yachachikuypa mañakusqankuna qunankupaqmi istaruwan huk qullqiyuqkunawan yanapanakuspa churapakunanpaq puririchina kanqa. 6 rurana ASKAYmanta willakuy llapanman chayananpaqmi churanakuna kanqa. 28

29 LENGUA FAMILIA LINGÜÍSTICA ALFABETO OFICIAL 1. achuar jíbaro En trámite de RD Loreto DEPARTAMENTOS DONDE SE HABLA 2. aimara aru Sí (RM ED) Moquegua, Puno, Lima, Madre de Dios y Tacna 3. amahuaca pano No Madre de Dios, Ucayali 4. arabela záparo En proceso Loreto 5. ashaninka arawak Sí (RD ED) Apurímac, Ayacucho, Cusco, Huánuco, Junín, Pasco y Ucayali 6. awajún jíbaro Sí (RD ED) Amazonas, Loreto, San Martín, Cajamarca, Callao y Ucayali 7. bora bora En trámite de RD Loreto 8. capanahua pano En proceso Loreto 9. cashinahua pano Sí (RD ED) Ucayali 10. cauqui aru No Lima 11. chamicuro arawak No Loreto 12. ese eja tacana Sí (RD ED) Madre de Dios 13. harakbut harakbut Sí (RD ED) Cusco y Madre de Dios 14. iñapari arawak No Madre de Dios 15. ikitu záparo Sí (RD /VMGP/DIGEIBIR Loreto 16. isconahua pano No Ucayali 17. jaqaru aru Sí (RD ED) Lima 18. kakataibo pano Sí (RD ED) Ucayali y Huánuco 19. kakinte (caquinte) arawak Sí (RD ED) Cusco y Junín 20. kandozi chapra kandozi Sí (RD ED) Loreto kukama kukamiria madija (culina) tupi-guaraní arawa SÍ (RD /VMGP/DIGEIBIR SÍ (RD /VMGP/DIGEIBIR Loreto y Ucayali Ucayali 23. maijiki tucano En proceso Loreto 24. matsés pano RD N /VMGP/DIGEIBIR Loreto 25. matsigenka arawak Sí (RD ED) Cusco, Madre de Dios, Ayacucho y Lima 26. muniche muniche No Loreto 27. murui-muinani huitoto Sí (RD ED) Loreto 28. nanti arawak No Cusco 29. nomatsigenga arawak Sí (RD ED) Junín 30. ocaina huitoto En proceso Loreto 31. omagua tupi-guaraní No Loreto 32. quechua quechua Sí (RM ED) 33. resígaro arawak No Loreto 34. secoya tucano Sí (RD ED) Loreto 35. sharanahua pano Sí (RD ED) Ucayali 36. shawi cahuapana Sí (RD ED) Loreto y San Martín shipibo-konibo shiwilu pano cahuapana Sí (RD ED) Sí (RD /VMGP/DIGEIBIR Amazonas, Ancash, Apurímac, Arequipa, Ayacucho, Cajamarca, Callao, Cusco, Huánuco, Ica, Junín, Lambayeque, Lima, Loreto, Moquegua, Pasco, San Martín, Ucayali, La Libertad, Piura, Puno, Tumbes, Huancavelica Huánuco, Loreto, Madre de Dios, Ucayali y Lima Loreto 39. taushiro záparo No Loreto 40. tikuna tikuna En proceso Loreto 41. urarina shimaco En proceso Loreto 42. wampis Relación de lenguas originarias del Perú jíbaro Sí (RD ED, RD ED) 43. yagua peba-yagua En trámite de RD Loreto 44. yaminahua pano No Ucayali Loreto, Amazonas y Cajamarca 45. yanesha arawak Sí (RD ED) Junín, Pasco y Huánuco 46. yine arawak Sí (RD ED) Cusco, Loreto, Madre de Dios y Ucayali 47. yora (nahua) pano No Ucayali

30 Ministerio de Educación Dirección de Educación Intercultural Bilingüe (DEIB) Dirección General de Educación Básica Alternativa, Intercultural Bilingüe y de Servicios Educativos en el Ámbito Rural (DIGEIBIRA) Calle del Comercio N.º 193, San Borja, Lima