Curso IES As Telleiras

Transcripción

1 ER-0847/2007 Programación didáctica do Departamento de LATÍN Curso IES As Telleiras Membros do departamento: Sinaturas: (Xefe do departamento): Marta Herrero Pérez MD Modelo de Programación Didáctica, Rev 2, 28/04/09

2 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 2 Índice: 1.- Latín Competencias Básicas º de E.S.O Obxectivos Contidos Conceptuais Procedementais Actitudinais Competencias Básicas por tema: Contidos mínimos Criterio de avaliación Metodoloxía didáctica Procedemento de avaliación Actividades de recuperación Contribución ao Proxecto Lector Contribución ao Plan de Integración das TICs Materiais e recursos didácticos Temas transversais Actividades complementarias e extraescolares Medidas de atención á diversidade Diversificación curricular Adaptación curricular º de Bacharelato Obxectivos Contidos Conceptuais Procedementais Actitudinais Contidos mínimos Criterio de avaliación Metodoloxía didáctica Procedemento de avaliación Actividades de recuperación Materiais e recursos didácticos Temas transversais Actividades complementarias e extraescolares Medidas de atención á diversidade Diversificación curricular Adaptación curricular º DE BACHARELATO Obxectivos Contidos Conceptuais Procedementais Actitudinais Contidos mínimos esixibles Criterio de avaliación Metodoloxía didáctica... 33

3 Procedemento de avaliación Actividades de recuperación Materiais e recursos didácticos Temas transversais Actividades complementarias e extraescolares Medidas de atención á diversidade Diversificación curricular Adaptación curricular Criterios para avaliar a programación... 37

4 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Latín 1.1. Competencias Básicas 1.- Competencia en comunicación lingüística. Competencias específicas: a) Interpretar información dun texto: acercamento á comprensión da gramática funcional das linguas europeas de orixe romance e doutras que comparten co latín o carácter flexivo. b) Adquisición e aprendizaxe dun vocabulario espécifico relacionado co latín: o coñecemento das etimoloxías grecolatinas proporciona a comprensión e incorporación dun vocabulario culto e explica o vocabulario específoco de termos científicos e técnicos. c) Organizar e reflexionar sobre a información dun texto: formarse unha opinión e xustificar o seu punto de vista. d) Comunicarse oralmente en debates e traballos en grupo. 2.-Competencia matemática. Competencias específicas: a) Coñecer e formular os números no sistema de numeración romano. 3.-Competencia no coñecemento e a interación co mundo físico. Competencias específicas: a) Identificar e valorar no noso contorno máis próximo as pegadas arqueolóxicas do mundo clásico. 4.-Tratamento da información e competencia dixital. Competencias específicas a) Analizar os distintos tipos de fontes: primarias e secundarias e escritas, materiais e orais. b) Valorar as fontes segundo a sua utilidade, obxetivo e grao de fiabilidade e manipulación. c) Utilizar as bibliotecas para localizar, seleccionar e organizar a información. 5.-Competencia social e ciudadá. Competencias específicas: a) Reflexión crítica sobre os conceptod de democracia, liberdade e soliedaridade, participación e cidadanía, con especial atención ós dereitos e deberes (tanto no pasado coma no presente. b) Utilización do xuizo moral para elexir e tomar decisións. c) Valoración dos intereses persoais e os do grupo á hora de tomar decisións.

5 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 5 d) Participación en debates nos que se expresen as propias ideas e se escoiten as dos demais. 6.-Competencia cultural e artística. Competencias específicas: a) Establecer relacións entre os textos literarios ou obras artísticas e o contorno en que naceron. b) Comprender, apreciar e valorar críticamente diferentes manifestacións culturais e artísticas. 7.-Competencia para aprender a aprender. Competencias específicas: a) Reflexionar sobre a estructura da lingua latina e investigar a orixe das palabras en diferentes ámbitos. b) Realizar actividades sobre lingua latina traballando con distintas fontes de información. c) Elaborar temas de carácter biográfico-mitolóxico. d) Distinción de factores determinantes nunha situación: causas, desenvolvemento e consecuencias. 8.-Autonomía e iniciativa persoal. Competencias específicas: a) Capacidade de imaxinar, emprender, desenvolver e avaliar accións e proxectos individuais ou colectivos con creatividade, confianza, responsabilidade e sentido crítico. b) Impulsar habilidades como a toma de decisións, imaxinar proxectos, criticar posturas, defender argumentos propios, planificar e executar o planificado, etc... c) Uso progresivo das tecnoloxías da información e da comunicación (TIC) º de E.S.O Obxectivos A disciplina de Latín na ESO ten como obxectivo xeral axudar aos alumnos a desenvolver unha serie de capacidades en relación co mundo romano e aportar á formación dos alumnos o coñecemento das bases lingüísticas, históricas e culturais da civilización occidental, que para o nivel de 4º de ESO se materializa nos seguintes obxectivos específicos: a.- Identificar e relacionar elementos morfolóxicos, sintácticos e léxicos da lingua latina que permitan a análise e a traducción de textos sinxelos. b.- Desenvolver os hábitos de organización, traballo e disciplina no estudo, a partir dos mecanismos de estructuración mental que implica o proceso de análise e traducción de textos latinos. c.- Mellorar a lectura comprensiva e a expresión oral e escrita mediante o coñecemento do vocabulario e as estructuras gramaticais latinas. d.- Coñecer a orixe e evolución das linguas romances para valorar os rasgos comúns e a diversidade lingüística como mostra da riqueza cultural dos pobos de Europa. e.- Utilizar as reglas fundamentais de evolución fonética do latín ás linguas romances e identificar palabras patrimoniais, cultismos e expresións latinas en diferentes contextos lingüísticos.

6 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 6 f.- Entender o significado do léxico común de orixe grecolatina da propia lingua e comprender vocabulario culto, científico e técnico a partir dos seus compoñentes etimolóxicos. g.- Reflexionar sobre os elementos formales e as estructuras lingüísticas das linguas romances coñecidas polo alumno, a través da comparación co latín, modelo de lingua flexiva. h.- Coñecer os aspectos relevantes da cultura e a civilización romanas, utilizando diversas fontes de información e diferentes soportes, para identificar e valorar a súa pervivencia no noso patrimonio cultural, artístico e institucional Contidos Conceptuais Primeira avaliación: I.- Pronunciación do abecedario latino. Substantivos e adxectivos latinos. O nominativo masculino e femenino (1ª y 2ª declinación). Presente do verbo sum. Lectura e traducción de frases sinxelas. Estructura da oración atributiva. Concordancia morfosintáctica. Evolución fonética do latín ó castelán: términos patrimoniais e cultismos. O marco xeográfico da sociedade romana. Uso de fontes primarias e secundarias para coñecer pasado. As provincias do Imperio Romano. Hispania. II.- As partes da oración predicativa. O xenitivo e ablativo masculino e femenino, singular e plural (1ª y 2ª declinación). Presente dos verbos non copulativos. Desinencias personais activas. Comprensión de textos sinxelos. Lectura e traducción de frases sinxelas. Formación de palabras mediante a derivación e composición. Vocabulario específico procedente das linguas clásicas no campo lingüístico. Fundación da cidade de Roma. A Roma Quadrata. A orixe lexendaria da sociedade romana. O uso de fontes clásicas para coñecer o pasado. O mito das musas e o seu legado cultural. A familia romana. III.- As partes da oración atributiva. O caso acusativo masculino. Femenino e neutro singular e plural (1ª y 2ª declinación). Comprensión de textos sinxelos. Lectura e traducción de frases sinxelas. Formación de palabras mediante a derivación e composición. Vocabulario específico procedente das linguas clásicas no campo lingüístico das ciencias naturais. Monarquía de Roma. Os reis lexendarios da cidade. A sociedade romana na época dos reis primitivos. O uso de fontes clásicas para coñecer o pasado. O mito de Medusa e o seu legado cultural. As partes da casa e o tipo de vivendas. Os restos arqueolóxicos da cidade romana de Tarraco e a súa área. IV.- Enunciado dos substantivos en latín. Importancia do xenitivo para extraer a raíz e a declinación á que pertence o substantivo. Formación do infinitivo de presente da voz activa, tanto do verbo copulativo como de verbos non copulativos. Comprensión de textos sinxelos. Vocabulario específico procedente das linguas clásicas no campo da ciencia astronómica. A república romana e as suas institucións de goberno. O uso de fontes clásicas para coñecer o pasado. O mito de Faetón e o seu legado cultural. Itálica e os seus restos arqueolóxicos. O mundo infantil en Roma e a educación. Segunda avaliación:

7 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 7 V.- A terceira declinación e semellanzas e diferencias coa primeira e segunda. Comprensión de textos sinxelos. Formación de palabras mediante a derivación e composición. Os oficios da antigua Roma. Vocabulario específico procedente das linguas clásicas no campo da medicina. A vida de Xulio César. Roma baixo César: a sociedade romana. O uso de fontes clásicas para coñecer o pasado. O mito de Orfeo e o seu legado cultural. VI.-.O xénero neutro (2ª e 3ª declinación): características diferenciais frente ó masculino e o feminino. O caso vocativo (2ª declinación). Réxime e uso de preposicións. Comprensión de textos sinxelos. Formación de palabras mediante a derivación e composición. Os sacerdotes na antigua Roma. Vocabulario específico procedente do latín e do grego no campo da Física e a Química. O Imperio Romano. Octavio Augusto, a Pax Romana e a división do imperio. O uso de fontes clásicas para coñecer o pasado. O mito de Dédalo e o seu legado en manifestacións sociais e culturais. VII.- O enunciado dos adxectivos latinos. Repaso dos contidos estudados ata o momento. Introducción ós sistemas de comunicación na antigüedade. Vocabulario específico procedente das linguas clásicas no campo da historia. A Hispania Romana. Orixe e evolución. A romanización da península Ibérica e a súa pegada na vía da Plata. O mito de Teseo e o seu legado cultural. Terceira avaliación: VIII.- O caso dativo da 1ª, 2ª, 3ª e 4ª declinacións. As terminacións da 4ª declinación (xéneros masculino, feminino e neutro). O pretérito imperfecto de indicativo do verbo sum. Comprensión de textos sinxelos. Lectura e traducción de frases sinxelas. Estudo das palabras referidas ó campo lingüístico político-social. A relación cultural entre o mundo grego e romano. A orixe lexendaria de Afrodita e o seu legado na historia da cultura e o arte occidentais. O legado clásico no Museo do Prado. IX.- A quinta declinación. O pretérito imperfecto de indicativo dos verbos predicativos. Comprensión de textos latinos sinxelos. Lectura, análise e traducción de oracións sinxelas. Adquisición de maior vocabulario filosófico de orixe grecolatina. Coñecemento da xornada cotidiana en Roma. Pervivencia de conceptos e institucións políticas de orixe grecorromana. A figura de Prometeo nas diferentes expresións artísticas. Restos arqueolóxicos de Segóbriga. X.- Repaso e afianzamento dos contidos traballados durante o curso. Repaso do sistema de formas verbais estudadas. Aproximación ó mundo privado dos romanos, no campo da hixiene. Comprensión de textos sinxelos. Os restos arqueolóxicos da cidade romana de Pollentia. Formación de palabras mediante a derivación e composición no campo referido ó arte. A herencia romana no campo da educación, o arte e a literatura. A orixe lexendaria do mito de Edipo e o seu legado ó largo da historia. As termas romanas, a súa función e partes Procedementais

8 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 8 Primeira avaliación: 1.- Comparación entre a lingua latina e a lingua propia do alumnado. 2.- Distinción dos compoñentes das palabras en latín: lexemas, sufixos e prefixos. 3.-Comprensión do sistema flexivo da lingua latina. 4. Comprensión de frases sinxelas e traducción das mesmas. 5. Elaboración de cadros con sufixos correspondentes ó nominativo (1ª e 2ª declinación). 6. Lectura e interpretación de textos clásicos relacionados co marco xeográfico romano e os diferentes topónimos de Italia no pasado. 7. Elaboración de cadros coas desinencias correspondentes ó xenitivo e ó ablativo. 8. Realización de exercicios referidos ó sistema verbal. 9. Búsqueda de información en relación coas musas e con Medusa e a súa iconografía, así como as referencias ás mesmas ó longo da historia da literatura. 10. Realización de exercicios de etimoloxía para estudar os compoñentes latinos de palabras actuais no ámbito científico. 11. Lectura e interpretación de textos clásicos relacionados co marco da primitiva Roma (fase monárquica e Reublicana). 12. Exercicios de cambio de números e de relacionar palabras co seu significado correspondente. 13. Clasificación por declinacións e xéneros de diversas palabras. 14. Realización de exercicios de creación de diálogos ou descripcións de imaxes. 15. Búsqueda de información en relación co mito do carro de Helios e Faetón, así como da súa iconografía, e das suas referencias ó longo da historia da literatura. Segunda avaliación: 1.- Distinción dos enunciados das diferentes declinacións. 2.- Realización de exercicios referidos á terceira declinación. 3.- Comparación entre os enunciados e as desinencias do xénero neutro e o masculino e feminino na 2ª e 3ª declinación. 4.- Realización de exercicios para a mellor comprensión do xénero neutro. 5.- Comprensión de textos sinxelos e traducción dos mesmos. 6.- Realización de exercicios para comprender o funcionamento das preposicións latinas. 7.- Distinción e clasificación por medio de diferentes actividades dos tipos de adxectivos e recoñecer os tipos de adxectivos segundo o seu enunciado. 8.- Resolución de cadros nos que se repasan as declinacións e casos vistos. 9.- Reflexión sobre as condicións económicas que promoveron o desenvolvemento da colonia romana de Caesaraugusta Establecimiento da crisis política que conduxo ó cambio de sistema de gobierno en Roma a finais da República Lectura e interpretación de textos clásicos relacionados con Cayo Julio César Búsqueda de información en relación co mito de Orfeo, así como as referencias ás mesmas ó longo da historia da literatura Lectura e interpretación de textos clásicos relacionados co marco histórico do Imperio Romano Búsqueda de información en relación co personaxe de Dédalo e a súa iconografía, así como as referencias a el mismo e a Ícaro na literatura, música, política, etc. ó longo da historia.

9 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Lectura e interpretación de textos clásicos relacionados co marco xeográfico da Hispania Romana Estudio de mapas relativos ó itinerario da vía romana da Plata Investigación sobre a lenda de Teseo e o seu impacto ó longo da historia da literatura e do arte. Terceira avaliación: 1.- Realización de exercicios que traballen tanto os contidos vistos ata o momento. 2.- Comprensión de textos sinxelos e traducción dos mesmos. 3.- Realización de exercicios referidos ó pretérito imperfecto de indicativo do verbo ser, á 4ª e 5ª declinación 4.- Elaboración de cadros coas desinencias correspondentes ó dativo. 5.- Realización de exercicios variados nos que se profundiza nos contidos tratados en todas as unidades. 6.- Lectura e interpretación de textos relacionados coa influencia do mundo grego na civilización romana. 7.-Búsqueda de información en relación á figura de Afrodita e a súa influencia nas artes ó longo da historia. 8.- Estudo das obras destacadas de tema clásico no Museo do Prado 9.- Lectura e análise de textos sobre o dereito e os diferentes sistemas políticos nas sociedades grecolatinas Investigación sobre a persoaxe de Prometeo e o seu tratamento na literatura e outras expresións artísticas Estudio da cidade romana de Segóbriga e os edificios que se conservan nela Elaboración de traballos referentes a Edipo e a sua influencia na historia da cultura Estudo dos restos arqueolóxicos das Baleares como traballo de investigación Búsqueda de información en relación á influencia da civilización romana na occidental no campo da literatura, a educación e o arte Actitudinais Primeira avaliación: Interese na comprensión de textos latinos de dificultade mínima. Afición á lectura de textos clásicos. Curiosidade por comprender a formación de palabras na sua evolución fonética do latín ás linguas romances. Capacidade de elaboración de frases sinxelas en latín a partir de situacións xa estudadas. Utilización de mapas e outros recursos para situar no espazo e no tempo a cultura romana clásica. monárquica de Roma como primer período de su civilización. Respeto ó patrimonio e interese por coñecer in situ estos restos arqueolóxicos. Capacidade de traballo en grupo. Descubrimento na lenda de Faetón de implicacións éticas no comportamento humano.

10 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 10 Segunda avaliación: Interese na traducción e comprensión de textos latinos básicos. Afición á lectura de textos clásicos. Interese pola aprendizaxe da lingua latina como medio para afianzar os seus coñeocementos gramaticais doutras linguas. Curiosidade por comprender a formación de palabras actuais. Interese por comprender os étimos procedentes do mundo da Medicina, da Física e da Química. Adquisición da habilidade necesaria para a elaboración de frases sinxelas en latín a partir de situacións xa estudadas. Potenciación do estudo biográfico de persoaxes destacadas como Xulio César para entender a evolución da antigua Roma. Valoración do patrimonio e dos restos arqueolóxicos que nos legou a antigüedade romana na península ibérica. Utilización de documentos e outros recursos en Internet para investigar a presencia romana na península Ibérica. Capacidade de traballo individual e en grupo. nos Terceira avaliación: Interese por aprender a estructura gramatical da lingua latina. Afición á lectura de textos clásicos. Mostrar curiosidade por recoñecer as analoxías das linguas romances gracias ó latín. Interese por comprender a lingua latina e as suas estructuras morfosintácticas. Capacidade de elaboración de frases sinxelas en latín sobre imaxes. Curiosidade por comprender a formación de palabras na sua evolución fonética do latín ás linguas romances. Capacidade de traballo individual e en grupo. Utilización de documentos e otros recursos para concretar a relación directa entre Grecia e Roma e para comprender a vixencia da cultura romana na actualidade. Apreciar e valorar o estudo da herencia clásica na nosa propia cultura. Interese por coñecer a importancia da figura de Edipo no campo da psicología actual. Respeto por coñeocer o patrimonio cultural aportado polos romanos. Nas tres avaliacións se valorará a participación positiva cos compañeiros e o profesor, a presentación de traballos, murais, esquemas nos prazos establecidos e a organización e limpeza do caderno diario.

11 Programación didáctica do departamento de Latín, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Competencias Básicas por tema: TEMAS X X X X X X X X X X 2 C O M P E T E N C I A S 3 X 4 X X X X X X X X X X 5 X X X X X 6 X X 7 X X X X X X X X X X 8 X X X X X X X X X X Competencias: 1.- Competencia en comunicación lingüística. 2.- Competencia matemática. 3.- Competencia no coñecemento e interacción co mundo físico. 4.- Tratamento da información e competencia dixital. 5.- Competencia social e cidadá. 6.- Competencia cultural e artística. 7.- Competencia para aprender a aprender. 8.- Autonomía e iniciativa persoal.

12 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Contidos mínimos LINGUA: Coñecemento do abecedario e a pronunciación do latín. Lectura de textos en latín e recoñecemento de termos transparentes. Coñecemento dos casos e os seus principais valores sintácticos. Recoñecemento das diferencias e similitudes básicas entre a estructura da lingua latina e a das linguas romances utilizadas polo alumno. Recoñecemento das categorías gramaticais da flexión latina e comparación cos elementos flexivos das linguas actuais. Recoñecemento das estructuras oracionais básicas. A concordancia e a orde de palabras. Nexos coordinantes máis frecuentes. Análise morfosintáctica, traducción de textos breves e sinxelos en lingua latina e retroversión de oracións simples. Valoración da lingua latina como principal vía de transmisión e pervivencia do mundo clásico e instrumento privilexiado para unha comprensión profunda do sistema das linguas romances. HISTORIA E EVOLUCIÓN DO LATÍN: Clasificación das linguas indoeuropeas. Latín culto e latín vulgar. A formación das linguas romances. Diferenciación entre lingua falada e escrita. Análise dos procesos de evolución das linguas Romances. Termos patrimoniais e cultismos. Explicación dos cambios fonéticos máis frecuentes. Relación semántica entre palabras dunha mesma raíz latina e evolución fonética diferente. Valoración da orixe común das principais linguas europeas, interese pola adquisición do novo vocabulario, respeto polas demáis linguas e aceptación das diferencias culturais das xentes que as falan. A FORMACIÓN DAS PALABRAS: Recoñecemento dos compoñentes grecolatinos nas linguas romances. Identificación de lexemas, sufixos e prefixos grecolatinos usados na propia lingua. Definición de palabras a partir dos seus étimos. Recoñecemento de étimos gregos e latinos nas terminoloxías específicas. Latinismos e locucións latinas. Recoñecemento das expresións latinas incorporadas á lingua falada e escrita. Curiosidade por coñecer o significado etimolóxico das palabras e interese na adecuada utilización do vocabulario. OUTRAS VÍAS DE TRANSMISIÓN DO MUNDO CLASICO: O marco xeográfico e histórico da sociedade romana. As institucións e a vida cotiá. Comparación e análise crítica das estructuras sociais e familiares. As pegadas materiais da romanización. Observación directa e indirecta do patrimonio arqueolóxico e artístico romano, utilizando diversos recursos, incluidos os que proporcionan as tecnoloxías da información e a comunicación. A mitoloxía na literatura e nas artes plásticas e visuais. Recoñecemento de elementos da mitoloxía clásica en manifestacións literarias e artísticas de todo tipo e interpretación do seu significado. Valoración do papel de Roma na historia de Occidente, respecto pola herencia do seu patrimonio arqueolóxico, artístico e literario e interese pola lectura de textos da literatura latina Criterio de avaliación I.- Resumir o contido de textos traducidos de autores clásicos e modernos e identificar neles aspectos históricos ou culturais. II.- Distinguir nas diversas manifestacións literarias e artísticas de todos os tempos a mitoloxía clásica como fonte de inspiración e recoñecer no patrimonio arqueolóxico as pegadas da romanización. III.- Aplicar as reglas básicas de evolución fonética a étimos latinos que deran orixe a términos romances do vocabulario habitual e establecer a relación semántica entre un término patrimonial e un cultismo.

13 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 13 IV.- Identificar compoñentes de orixe grecolatina en palabras do lenguaxe cotidiano e no vocabulario específico das ciencias e da técnica, e explicaro seu sentido etimolóxico. V.- Recoñecer latinismos e locucións usuais de orixe latina incorporadas ás linguas coñecidas polo alumno e explicar o seu significado en expresións orais e escritas. VI.- Recoñecer os elementos morfolóxicos e as estructuras sintácticas elementais da lingua latina e comparalos cos da propia lengua. VII.- Traducir textos breves e sinxelos e producir mediante retroversión oracións simples utilizando as estructuras propias da lingua latina. VIII.- Elaborar, guiado polo profesor, un traballo temático sinxelo sobre calquer aspecto da producción artística e técnica, a historia, as institucións, ou a vida cotidiá en Roma Metodoloxía didáctica A metodoloxía debe ser activa, creativa e participativa ; o profesor debe realizar unha labor de moderador no grupo. As tarefas principais do profesor deben ser as seguintes: a) Fomentar a creación dun ambiente adecuado de traballo dende o punto de vista humano, en xeral, e, específicamente, crear as condicións para un traballo intelectual eficaz. b) Ser o guía e mediador que facilite a construcción de aprendizaxes significativos, que levan a establecer relacións entre os coñecementos e experiencias previas e os novos contidos. c) Proporcionar oportunidades para poñer en práctica os coñecementos provocando no alumno a conciencia da funcionalidade do aprendido, é dicir que o aprendido debe ter unha utilidade de aplicación á práctica ou unha utilidade para realizar outros aprendizaxes (interdisciplinariedade). Entre outras cousas o profesor debe prestar unha atención especial á pervivencia do clásico na actualidade. d) Estimular la reflexión personal de modo que o alumno poida analizar o avance respecto as suas ideas previas. e) Facilitar recursos ou estratexias variados que permitan dar resposta ás diversas motivacións, intereses e capacidades que presentan os alumnos (diversidade de actividades, dinámica de grupos de traballo, adaptacións curriculares, diversificacións curriculares, etc.). f) Buscar un equilibrio tanto nos diferentes tipos de contidos (conceptuais, procedimentais e actitudinais), como nos diferentes aspectos a destacar en cada tema (lingua e cultura). g) Consolidar rutinas e destrezas en contextos bien comprendidos, utilizándoas frecuentemente. O alumno pola sua parte debe realizar unha serie de tarefas encamiñadas a construir a sua propia aprendizaxe. Así pois, ó alumno correspóndelle realizar unha serie de tarefas diversas de maneira individual ou en grupo, tanto na aula como fora dela: a) Buscar e elaborar por sí mesmos informacións que favorezan a construcción de novos coñecementos e a maduración de actitudes desexables. b) Traballar con informacións diversas procedentes tanto do profesor como de libros de texto e consulta, de interacciones entre alumnos, de coñecementos anteriores, do entorno sociocultural, etc. O alumno debe analizar con rigor e sistemáticamente diversas fontes de información, comparar contidos das mesmas e realizar valoracións. Cada Unidade didáctica comenza cun diálogo entre os persoaxes que forman unha familia romana e unha lectura adecuada que serve como motivo de aproximación ós aspectos socioculturais

14 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 14 e lingüísticos que se irán descubrindo ou presentando, e que xunto a outras lecturas (de calidade literaria, variedades, motivadoras, agradables, etc.), realizadas durante sucesivos días contribua a desenvolver no alumnado o gusto por descubrir as pegadas do pasado na cultura actual, así como o placer pola lectura. No seu conxunto os textos seleccionados deben ser tanto de autores clásicos gregos ou latinos, nacidos na Bética, no resto de Hispania ou de outras provincias, como de autores da literatura contemporánea que tratan temas clásicos. Plan lector: Proponse facer unha serie de lecturas de adaptacións de textos latinos tanto na clase en voz alta como na casa individualmente para fomentar a lectura comprensiva (en traducción ou en versión adaptada) e análise de pasaxes especialmente representativas dalgunhas das obras máis salientables da antigüidade clásica Procedemento de avaliación Considerando os criterios aprobados polo claustro do noso centro, a valoración que imos outorgar aos contidos actitudinais na E.S.O. é dun 20% sobre a nota global O 80% restante distribuirase entre os contidos conceptuais e os procedementais dun xeito variable segundo as avaliacións, os contidos traballados e o tipo de probas que realicemos. Na primeira avaliación tentaremos facer dúas probas obxectivas ou exames pois sabemos por experiencia que, debido ás características particulares da nosa disciplina, moito deste tempo ten que ser dedicado forzosamente a familiarizar aos alumnos con conceptos previos e básicos totalmente novos para eles.(alfabeto latino, prosodia, concepto de caso, concepto de declinación, etc.). Na segunda e na terceira avaliación temos intención de realizar alomenos dúas probas, das cales, unha vai ser sempre un exame con cuestiós relativas aos contidos traballados (lingua e cultura). A outra proba consistirá nun traballo de investigación e análise. A nota global da avaliación dos contidos conceptuais e procedementais será o resultado da nota media destas dúas probas. Para que o procedemento de avaliación resulte máis doado, tanto o exame como o traballo terán unha cualificación máxima de 8, á que se lle engadirá a cualificación obtida nos contidos actitudinais correspondente á porcentaxe do 20% restante. Tendo en conta que o traballo de investigación versará sempre sobre contidos de cultura, no examen se lles outorgará maior peso ás preguntas de lingua, valorándose en 4 puntos sobre o total de 8. Como é lóxico e procedente na avaliación de forma continua, a nota final corresponderá á cualificación global do curso. As datas de avaliación aprobadas polo claustro para o presente curso académico son as seguintes: 1ª avaliación de Decembro 2ª avaliación de Marzo 3ª avaliación de Xuño. Respecto á proba de Setembro, será un exame similar aos realizados ao longo do curso, con cuestións relativas aos contidos conceptuais e procedementais de lingua e cultura. Os contidos actitudinais non son obxecto de avaliación Actividades de recuperación No presente curso non hai ningún alumno matriculado no centro coa disciplina de Cultura Clásica pendente. Se se dese a circunstancia de que por traslado chegasen ao longo do curso alumnos destas características, atendendo á súa procedencia e ao momento no que se integrasen ao noso centro, o Departamento arbitraría actividades de recuperación axeitadas a eles.

15 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Contribución ao Proxecto Lector Contribución ao Plan de Integración das TICs Materiais e recursos didácticos O libro de texto seleccionado para este curso é o de Latín 4º de E.S.O. da Editorial SANTILLANA, que inclue ademais un CD que contén exercicios interactivos. Ademáis do libro de texto e do material de apoio, os alumnos poderán consultar na aula para realizar as suas investigacións (libros de literatura grega e latina, antoloxías de textos latinos e gregos, diccionario etimolóxico, diccionario mitolóxico, diccionario de lingua castelá, diccionarios de latín, etimoloxía de termos específicos utilizados noutras materias, etc.). Ás veces tamén os alumnos aportan materiais como grabacións de documentais ou filmes emitidos pola televisión, libros que eles pusúen xeralmente de mitoloxía, fotografías de viaxes, etc. Estes materiaias son sempre ben acollidos e celebrados pois nos parecen unha mostra importante do seu interese pola disciplina Temas transversais 1.- EDUCACIÓN PARA A IGUALDADE ENTRE OS SEXOS: a.- Aprecio pola evolución do papel da muller, tanto no ámbito da vida pública como no da privada, dende as sociedades grega e romana ata a actualidade. b.- Valoración e crítica dos prexuizos sexistas presentes nestas sociedades e persistentes na nosa. c.- Respecto polas diferentes funcións dos membros que integran a familia e aceptación do reparto axeitado das súas responsabilidades. 2.- EDUCACIÓN PARA A PAZ E A TOLERANCIA: a.- Análise e recoñecemento nos textos clásicos das aportacións de diferentes personaxes ao fomento da paz e das relacións entre os pobos. b.-aprecio e valoración da diversidade lingüística e cultural de España e Europa, observando os rasgos que nos diferencian pero tamén os que nos identifican e irmanan.

16 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 16 c.- Aplicación das normas que rexen o intercambio comunicativo, sabendo respectar e aceptar as aportacións dos outros. d.- Reflexión sobre a tolerancia relixiosa á vista da situación actual e dalgúns acontecementos especialmente destacados da actualidade. e.- Reflexión sobre as diferencias sociais nas civilizacións grega e romana e sobre as diferentes posturas da nosa sociedade fronte a problemas como a chegada de inmigrantes do 3º mundo. 3.- EDUCACIÓN AMBIENTAL: natural. a.- Valoración do mantemento e conservación das pegadas do mundo clásico no contorno b.- Respecto pola biodiversidade vexetal e animal. 4.- EDUCACIÓN PARA O LECER: a.- Satisfacción por un gozo san do tempo de lecer, pola práctica de deportes con actitude olímpica e rexeitamento das actitudes radicais nos espectáculos deportivos. b.- Reflexión sobre a orixe grecolatina de moitas das nosas festas e celebracións (Entroido, Nadal) ou espectáculos (teatro, circo, competicións deportivas) e interés pola súa supervivencia como manifestacións culturais. c.- Valoración do logro social que supoñen as vacacións e a xornada laboral controlada Actividades complementarias e extraescolares Os Departamentos de Latín e Grego viñamos programando conxuntamente en cursos anteriores actividades complementarias e extraescolares que con frecuencia non chegamos a realizar debido a que o reducido número de alumnos que escollen as nosas disciplinas encarece moito o prezo do transporte. Por este motivo no presente curso renunciamos a programar este tipo de actividades Medidas de atención á diversidade Diversificación curricular Ningunha das disciplinas impartidas polo noso Departamento está incluída nos programas de Diversificación curricular.

17 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Adaptación curricular No presente curso non contamos entre os nosos alumnos con ningún que precise unha adaptación curricular º de Bacharelato Obxectivos. A disciplina de Latín no Bacharelato ten como obxertivo xeral aportar á formación dos alumnos o coñecemento das bases lingüísticas, históricas e culturais da civilización occidental, que para o nivel de 1º de Bacharelato se materializa nos seguintes obxectivos específicos: * Coñecer os aspectos máis importantes da morfoloxía nominal e verbal do Latín. * Coñecer a sintaxe dos casos, das oracións simples activas e pasivas, das oracións coordinadas e dalgún tipo de oracións subordinadas. * Asimilar o léxico latino de uso máis frecuente e relacionalo co léxico galego e castelán, comprendendo os procedementos básicos de composición, derivación e algunhas normas xerais de evolución fonética. * Iniciar ós alumnos nas técnicas de tradución e interpretación de textos sinxelos. * Coñecer as aportacións romanas nos eidos da ciencia, de técnica, da filosofía, da literatura e da arte en xeral e aprender a valoralas como tales. * Coñecer os aspectos da cultura e civilizacións latinas máis salientables como son a relixión, a mitoloxía, a historia, a sociedade, etc. * Apreciar os latinismos, locucións e expresións latinas que aínda seguimos empregando. * Recoñecer as principais realizacións do pobo romano, especialmente no contorno máis próximo ós alumnos (edificacións, inscripcións, manifestacións artísticas, etc.) e valora-la pervivencia da súa civilización na actualidade Contidos Conceptuais PRIMEIRA AVALIACIÓN: I. Historia da lingua latina 1.- O latín, lingua indoeuropea. 2.- Evolución do latín. 3.- As linguas romances. 4.- Vocabulario románico comparado. II. Introducción á fonética e á prosodia latinas 1.- Sistema fonolóxico do latín. 2.- O alfabeto latino.

18 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina A pronunciación latina. 4.- A sílaba. 5.- A cantidade silábica. 6.- O acento III. Introducción á morfosintaxe latina 1.- A sintaxe latina. 2.- A morfoloxía latina 3.- O sistema nominal 4.- O sistema verbal. IV. A primeira declinación. As conxugacións latinas. A oración simple 1.- A primeira declinación. Temas en -a. 2.- As conxugacións latinas. 3.- A oración simple. Transitivas e intransitivas. 4.- Concordancia entre o suxeito e o verbo. acusativo V. A segunda declinación. O pretérito imperfecto de indicativo. As funcións do 1.- A segunda declinación. Temas en -o. 2.- O pretérito imperfecto de indicativo. 3.- As funcións do acusativo. VI. O adxectivo. O verbo sum. A oración copulativa 1.- O adxectivo. Adxectivos en us,-a,-um. 2.- O verbo sum. Presente e pretérito imperfecto de indicativo. 3.- A oración copulativa. 4.- Os complementos do nome. Tema de historia e cultura: As orixes de Roma: historia e lenda. Locucións latinas. SEGUNDA AVALIACIÓN: VII. A terceira declinación. O tema de perfecto. As funcións do dativo e do ablativo 1.- A terceira declinación. 2.- O tema de perfecto. Modo indicativo. 3.- Funcións do dativo e do ablativo. VIII. A terceira declinación. O futuro imperfecto. Os complementos de lugar 1.- A terceira declinación. Temas en -i. 2.- Adxectivos da terceira declinación. 3.- Adverbios de modo. 4.- O futuro imperfecto de indicativo. 5.- Os complementos circunstanciais de lugar. predicativo IX. As declinacións cuarta e quinta. O presente de imperativo. O complemento 1.- A cuarta declinación. Temas en -u. 2.- A quinta declinación. Temas en -e. 3.- O presente de imperativo.

19 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina O complemento predicativo. 5.- O vocativo. A exclamación. X. As cinco declinacións. Os graos do adxectivo. As preposicións 1.- Recapitulación das cinco declinacións. 2.- Comparativos e superlativos. 3.- Preposicións e casos. Roma. XI. Os pronomes personais. O subxuntivo (I). As oracións compostas 1.- Os pronomes. 2.- Os pronomes personais. 3.- O presente de subxuntivo. 4.- O pretérito imperfecto de subxuntivo. 5.- A oración composta. 6.- As oracións coordinadas. Tema de cultura e civilización: Edificios públicos e privados: a vivenda en Locucións latinas. TERCEIRA AVALIACIÓN: adxectivas XII. Pronomes relativos e interrogativos. O subxuntivo (II). As oracións subordinadas 1.- O pronome relativo. 2.- O pronome-adxectivo interrogativo-indefinido. 3.- O pretérito perfecto e pluscuamperfecto de subxuntivo. 4.- As oracións adxectivas ou de relativo. XIII. Os demostrativos (I). A voz pasiva 1.- Os pronomes e adxectivos demostrativos. 2.- A voz pasiva das formas personais do verbo. 3.- A oración pasiva. XIV. Os demostrativos (II). Compostos de sum 1.- O demostrativo anafórico 2.- Os demostrativos enfáticos. 3.- Compostos de sum: Possum. XV. Os numerais. Pronomes indefinidos. Volo e os seus compostos 1.- Os numerais. 2.- Os indefinidos: alius, alter, nullus, solus, totus. 3.- Volo, nolo e malo. Tema de cultura e civilización: Ocio e espectáculos: teatro, anfiteatro e circo. Locucións latinas Procedementais PRIMEIRA AVALIACIÓN:

20 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 20 a.- Recoñecer a orixe indoeuropea da lingua latina e da maioría das linguas de Europa. b.- Observar a evolución do latín ás diferentes linguas romances apreciando semellanzas e diferencias. Comprobar regras básicas de evolución. c.- Comprender o sistema fonolóxico do latín comparandoo co das nossa linguas. d.- Practicar a pronunciación e a acentuación latinas mediante a lectura de textos. e.- Establecer equivalencias entre caso e función sintáctica. f.- Clasificar os sustantivos latinos en cinco declinacións polos seus enunciados. g.- Clasificar os verbos regulares latinos en catro conxugacións polos seus enunciados. h.- Declinar sustantivos e adxectivos da 1ª e da 2ª declinación e grupos de concordancia. i.- Conxugar presentes e pretéritos imperfectos de indicativo activos de verbos das catro conxugacións regulares e do verbo sum. k.- Analizar e traducir oración latinas recoñecendo os elementos morfosintácticos e léxicos traballados. l.- Relacionar os elementos lendarios e os históricos das orixes de Roma. m.- Empregar axeitadamente locucións latinas. SEGUNDA AVALIACIÓN: a.- Declinar sustantivos da 3ª, da 4ª e da 5ª declinación. b.- Clasificar todos os tipos de adxectivos latinos seguindo un modelo. c.- Declinar grupos de concordancia. d.- Recoñecer os diferentes graos do adxectivo e os diferentes morfemas para o comparativo e o superlativo. e.- Conxugar todos os tempos dos modos indicativo e imperativo en voz activa de verbos das catro conxugacións regulares e do verbo sum. f.- Conxugar o presente e o pretérito imperfecto de subxuntivo en voz activa de verbos das catro conxugacións regulares e do verbo sum. g.- Recoñecer os morfemas de formación de adverbios de modo. h.- Clasificar as oracións compostas por coordinación e as conxuncións de cada tipo. i.- Clasificar os pronomes personais latinos e establecer as relacións pertinentes entre eles e os adxectivos posesivos. k.- Analizar e traducir oracións con adxectivos en diferentes graos e cos múltiples procedementos morfosintácticos dos que o latín dispón. l.- Analizar e traducir oracións compostas recoñecendo os distintos nexos. m.- Analizar e traducir oracions recoñecendo todos os elementos morfosintácticos e léxicos traballados ao longo do curso. n.- Recoñecer as edificacións mais salientables dos romanos, as súas características e uso. ñ.- Empregar axeitadamente locucións latinas. TERCEIRA AVALIACIÓN: a.- Recoñecer as características principais do sistema pronominal latino e clasificar os distintos pronomes. b.- Declinar pronomes e grupos de concordancia adxectivo-sustantivo-pronome. c.- Conxugar todos os tempos dos modos indicativo, subxuntivo e imperativo en voz activa e pasiva de verbos das catro conxugacións regulares. d.- Conxugar todos os tempos dos modos indicativo, subxuntivo e imperativo do verbo sum e dos seus compostos. e.- Conxugar o verbo volo e os seus compostos.

21 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina 21 f.- Realizar unha clasificación do sistema numeral latino e recoñecer os numerais declinables e os indeclinables. g.- Analizar e traducir oracións subordinadas de relativo comprobando a concordancia entre o antecedente e o pronome. h.- Analizar e traducir oracións pasivas recoñecendo os seus procedementos morfosintácticos. i.- Analizar e traducir oracións recoñecendo todos os elementos morfosintácticos e léxicos traballados ao longo do curso. k.- Relacionar os diferentes espectáculos públicos de Roma cos edificios onde se celebraban. l.- Empregar axeitadamente locucións latinas Actitudinais PRIMEIRA AVALIACIÓN: Interese pola reflexión sobre a orixe e evolución das linguas. Valoración do alfabeto latino na cultura universal. Respecto pola lingua latina como obxecto de estudo en si mesma e pola súa utilidade na aprendizaxe doutras linguas. Valoración da traducción como instrumento de comprensión do contido dun texto. Interese por ampliar a competencia e o léxico propios a través das locucións e do vocabulario latinos. Respecto pola historia e a identidade cultural doutros pobos. SEGUNDA AVALIACIÓN: Reflexión sobre os distintos procedementos empregados polas diferentes linguas como medio de transmitir os mesmos contidos. Respecto ás diferencias lingüísticas como signos de identidade dos pobos. Interese por coñecer e comentar aspectos extraídos da tradución dos textos latinos propostos. Recoñecemento das técnicas e obras arquitectónicas dos romanos e afecto polo patrimonio artístico herdado. TERCEIRA AVALIACIÓN: Interese por reflexionar sobre a propia lingua mediante a comparación das súas estructuras coas do latín Valoración das aportacións lingüísticas e culturais do mundo latino á cultura occidental. Interese por empregar os coñecementos adquiridos ao longo do curso e por amosar unha maior capacidade de expresión na propia lingua. Reflexión sobre os aspectos positivos e tamén os negativos da civilización latina que han perdurado na nosa cultura.

22 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Contidos mínimos 1.- MORFOLOXÍA NOMINAL E VERBAL: - As cinco declinacións (sustantivos e adxectivos). - A conxugación regular (formas personais en voz activa e pasiva). - Verbos irregulares (sum e compostos, volo e compostos) - Os graos do adxectivo. - O pronome relativo - Pronomes personais, demostrativos, indefinidos e interrogativos. - Os numerais. 2.- SINTAXE: - Sintaxe básica dos casos. - Uso das preposicións máis frecuentes. - A oración simple (copulativas, activas e pasivas). - Uso da conxunción. - A oración composta (coordinadas e subordinadas adxectivas). 3.- LÉXICO: - Coñecemento do vocabulario latino de uso máis frecuente. - Coñecemento, comprensión e uso de expresións latinas. 4.- TRADUCIÓN: - Interpretación e traducción de textos sinxelos sen axuda do diccionario. - Análise morfosintáctca dos textos propostos para traducir. 5.- TEMAS DE HISTORIA E CIVILIZACIÓN: fundacionais. - Periodos máis importantes da historia de Roma dende as súas orixes. Mitos - A sociedade romana: ocio e espectáculos. - Arquitectura romana: edificios públicos e privados (a vivenda) Criterio de avaliación 1.- Coñecer a orixe indoeuropea da maioría das linguas de Europa. 2.- Constatar a orixe latina das nosas linguas e doutras do ámbito románico. 3.- Coñecer as regras básicas de evolución do latín ás nosas linguas. 4.- Identificar en textos latinos sinxelos, orixinais ou elaborados, os elementos básicos da morfoloxía regular e da sintaxe oracional. 5.- Traducir oracións ou textos breves latinos. 6.- Adquirir un pequeño vocabulario latino.

23 Programación didáctica do departamento de, I.E.S. As Telleiras, Curso , páxina Coñecer, comprender e empregar axeitadamente locucións latinas. 8.- Ampliar a competencia lingüística na propia lingua a partir do estudo da lingua latina. 9.- Coñecer algúns aspectos importantes da historia e da civilización romana e recoñecer as súas pegadas na civilización actual, tentando adoptar un espírito análitico e crítico Metodoloxía didáctica O libro de texto será empregado na aula especialmente para realizar exercicos de lingua e traducción, para ilustrar os temas de cultura e civilización e practicar as locucións latinas, pero as explicacións do profesor e a toma de apuntamentos serán tarefas cotiás orientadas a unha mellor asimilación dos contidos e á familiarización dos alumnos coa práctica da atención, comprensión e elaboración persoal de cadros, esquemas e demais instrumentos de apredizaxe. Por outra banda e sempre que sexa posible, as explicacións de clase apoiaranse sobre outros materiais como mapas, videos didácticos, diapositivas e manuais axeitados. As explicacións na clase de aspectos morfosintácticos se reforzarán mediante a realización de exercicos, tanto na aula como na casa, de declinación, conxugación, tradución, etc. Estes exercicios serán corrixidos diariamente polos propios alumnos baixo a supervisión do profesor, que poderá ir apreciando deste modo os niveis de asimilación dos contidos explicados e axeitando o ritmo e os procedementos de explicación ás demandas xerais ou específicas dos alumos. Os temas de cultura e civilización poderán ser ilustrados mediante a proxección dalgúns filmes de factura recente e de bastante boa calidade que, ademáis de constatar que a Roma clásica segue a ser fonte de inspiración e motivo de interese, estimulan a curiosidade dos alumnos e engaden o atractivo de alterar ocasionalmente a rutina do traballo cotián. Plan lector: Proponse facer unha serie de lecturas de adaptacións de textos latinos tanto na clase en voz alta como na casa individualmente para fomentar a lectura comprensiva (en traducción ou en versión adaptada) e análise de pasaxes especialmente representativas dalgunhas das obras máis salientables da antigüidade clásica Procedemento de avaliación Neste nivel de 1º de Bacharelato realizarase unha proba inicial e unha avaliación 0 que terá lugar a primeiros de octubre e na que participará todo o profesorado que imparte clase nun mesmo grupo, co fin de analizar conxuntamente os resultados obtidos polos alumnos, tanto a nivel xeral como a nivel particular, de xeito que cada profesor poida axustar a programación do Departamento ás necesidades, capacidades e coñecementos previos dos alumnos. As outras tres avaliacións que terán lugar ao longo do presente curso deberán permitir ao profesor coñecer o grao de asimilación por parte dos alumnos dos contidos explicados, realizar un seguimento personalizado do seu proceso de aprendizaxe e determinar as dificultades específicas. Para levar adiante esta avaliación se utilizarán como instrumentos a observación sistemática e a análise das produccións dos alumnos (intervencións na clase, cadernos, traballos, exercicios, participación, etc.) e finalmente as probas específicas ou exames. Como ben se pode deducir dos contidos, o curso oriéntase fundamentalmente ao coñocemento por parte dos alumnos dos aspectos básicos da morfoloxía e da sintaxe latinas, aínda