EVOLUCIÓN DEL MARGEN DE INTERMEDIACIÓN EN ESPAÑA: TIPOS DE INTERÉS, COSTES O COMPETENCIA? * Juan Fernández de Guevara

Tamaño: px
Comenzar la demostración a partir de la página:

Download "EVOLUCIÓN DEL MARGEN DE INTERMEDIACIÓN EN ESPAÑA: TIPOS DE INTERÉS, COSTES O COMPETENCIA? * Juan Fernández de Guevara"

Transcripción

1 EVOÓN DE MARGEN DE NTERMEDAÓN EN ESPAÑA: TPOS DE NTERÉS, OSTES O OMPETENA? * Juan Fenánez e Guevaa P-E 3-5 oesponencia: Juan Fenánez e Guevaa, nstituto Vaenciano e nvestigaciones Económicas, Guaia ivi,, Esc., Pimeo, 46 Vaencia, Te.: , Fax: , juan.fenanez@ivie.es Eito: nstituto Vaenciano e nvestigaciones Económicas, S.A. Pimea Eición Abi 3 Depósito ega: V os ocumentos e tabajo e VE ofecen un avance e os esutaos e as investigaciones económicas en cuso, con objeto e genea un poceso e iscusión pevio a su emisión a as evistas científicas.

2 EVOÓN DE MARGEN DE NTERMEDAÓN EN ESPAÑA: TPOS DE NTERÉS, RESGO, OSTES O OMPETENA? Juan Fenánez e Guevaa RESMEN Este tabajo anaiza os eteminantes e magen e intemeiación e as entiaes bancaias. E moeo esaoao po Ho y Saunes 98 es ampiao paa tene en cuenta os costes e poucción. En e moeo eaboao, e magen e intemeiación e as entiaes bancaias tiene como eementos funamentaes, aemás e iesgo e tipo e inteés, e céito y e gao e competencia, os costes opeativos meios en os que incue a entia. E contaste empíico se eaiza paa un pane e entiaes e secto bancaio españo uante e peioo os esutaos muestan que os escensos en e magen e intemeiación se eivan e una eucción en os costes opeativos y en a incetiumbe e os mecaos monetaios iesgo e tipos e inteés que han contaestao e efecto e un cecimiento en e poe e mecao e as empesas bancaias uante e peioo anaizao. Paabas cave: Mágenes bancaios, iesgo e tipos e inteés, competencia. asificación JE: G, ABSTRAT This pape anayses the eteminants of inteest magins of the banking fims. Ou stating point is the methooogy eveope in the oigina stuy by Ho an Saunes 98 an ate extensions, but wiene to take banks opeating costs expicity into account. n the eveope moe the inteest magin epens on the opeating expenses of the banks in aition to the inteest an ceit isks an the eve of competition in the banking makets. Fo the empiica contast of the moe a pane of fims of the Spanish banking secto fo the peio is use. The esuts show that the fa of magins in the Spanish banking system ae ue to a euction in the opeating expenses an in the uncetainty in the financia makets inteest ate isk that have counteacte the incease in the maket powe in the banking fims. Key wos: Bank magins, inteest ate isk, competition.

3 . ntoucción E pesente tabajo tiene como objetivo moeiza os eteminantes e magen e intemeiación e as entiaes bancaias, consieano e efecto e tes vaiabes básicas en a evoución e mismo: e gao e competencia, a infuencia e iesgo e inteés y e céito, y os costes opeativos. E punto e patia es e moeo esaoao po Ho y Saunes 98, que consiea a empesa bancaia como un intemeiaio ente pestamistas y pestataios y concuye que os mágenes epenen e os componentes funamentaes: e gao e competencia e os mecaos y e iesgo e tipo e inteés a que a entia se encuenta expuesta. Este moeo ha sio extenio en ivesos tabajos: Aen 988 o ampía paa pemiti a existencia e istintos tipos e céitos y e epósitos; McShane y Shape 985 cambian a fuente e iesgo e tipo e inteés, situánoa en a incetiumbe e os mecaos monetaios en uga e en os tipos e inteés e os céitos y epósitos consieaos en e tabajo oigina; Angbanzo 997 tiene en cuenta e iesgo e céito aemás e iesgo e tipo e inteés. Tanto e moeo oigina e Ho y Saunes 98 como as extensiones posteioes e otos autoes ignoan a natuaeza pouctiva e as entiaes bancaias. Así, ecogieno una e as cíticas e ene 98 a moeo inicia, en este tabajo se ampía e moeo paa tene en cuenta os costes e poucción en que incuen as entiaes cuano eaizan su activia e intemeiación ente pestamistas y pestataios. Mei a impotancia e os eteminantes consieaos e magen e intemeiación es funamenta, ebio a que se vienen poucieno en os útimos años impotantes cambios en a opeativa bancaia. Efectivamente, e impacto ceciente e as nuevas tecnoogías e a infomación y teecomunicaciones está hacieno que as entiaes se vean fozaas a intouci nuevos canaes e istibución meiante os que pestan sus sevicios, así como a cambia sus pocesos pouctivos. En pincipio, estas nuevas tecnoogías e a infomación pueen se entenias como eementos favoeceoes e a competencia bancaia, ya que eucen a impotancia e a oficina como cana funamenta e a istibución e os pouctos y sevicios bancaios, tiizano ota metooogía, en ong 997 sí que se incuyen expícitamente os costes e expotación en a expicación e magen e intemeiación. 3

4 eiminano baeas e entaa a potenciaes competioes. A mismo tiempo, as autoiaes han pomovio un maco favoabe a a consecución e mayoes nivees e competencia meiante un poceso eseguao. a ibeaización ha supuesto que se intensificase un tipo e competencia en e que, aemás e a impotancia e a e e oficinas, os pecios están jugano un pape más eevante. En este contexto, as entiaes han acionaizao e a e e oficinas y conseguio impotantes eucciones en sus costes unitaios. Po oto ao, as economías euopeas están paticipano en un poceso e integación económica que ha cuminao con a intoucción e euo. a eucción e a tasa e infación, así como unos mayoes nivees e estabiia macoeconómica en toa esta zona, han hecho posibe una eucción e os nivees e iesgo e tipos e inteés a que se exponen as entiaes. Asimismo, a evoución e iesgo e céito a o ago e este peioo e cecimiento económico también ha infuio en e magen e intemeiación. Este es e este contexto en e que hay que anaiza a evoución eciente e os mágenes bancaios en España. a eucción e magen e intemeiación se ha intepetao fecuentemente como esutao e os factoes favoeceoes e a competencia. Sin embago, os mágenes bancaios también epenen e a evoución e iesgo e tipos e inteés, e a pima asociaa a iesgo e céito y e os costes. En consecuencia, una eucción e os mágenes bancaios es compatibe con una isminución e a ivaia competitiva si e efecto expansivo e ésta útima sobe e magen es contaestao po a evoución e os tipos e inteés, con una eucción e a moosia bancaia o con una isminución e os costes opeativos eivaa e otas cicunstancias, como e pogeso técnico. a apicación empíica e moeo teóico se eaizaá paa e caso e secto bancaio españo SBE. os tabajos peviamente eaizaos no aojan una opinión unánime con especto a a evoución e gao e competencia e mismo en os útimos años, ya que si bien suee afimase po o genea ente os pofesionaes e secto que se ha poucio un cecimiento e a ivaia ente empesas, agunos estuios acaémicos concuyen o contaio. Feixas 996, Mauos y Péez, Fenánez e Guevaa et a, Ooz y Saas. 4

5 E esto e tabajo se oganiza como sigue. En e seguno apatao se esaoa e moeo teóico que etemina e magen e intemeiación puo e as entiaes a pati e a popuesta po Ho y Saunes 98, extenieno os moeos paa incopoa os costes e poucción. En e tece apatao se pesenta a metooogía paa a contastación empíica e moeo. En e cuato se escibe a muesta y as vaiabes utiizaas. En e quinto se pesentan os esutaos e as estimaciones. Finamente, en e sexto apatao se pesentan as concusiones.. Moeo teóico E moeo teóico toma como punto e patia e esaoao po Ho y Saunes 98 y a ampiación evaa a cabo po Angbanzo 997. En é se consiea a a entia bancaia como un intemeiaio, aveso a iesgo, ente os ofeentes y emanantes e fonos pestabes, en un maco estático e un soo peioo 3. as entiaes estabecen os tipos e inteés e sus opeaciones a pincipio e peioo con e objetivo e maximiza a utiia espeaa e su iqueza fina. Asimismo, fijan os tipos e inteés que apican a os céitos y epósitos como un magen sobe e tipo e inteés e mecao monetaio, esto es: a b one y son os tipos e inteés que as entiaes apican a os céitos y epósitos, espectivamente, es e tipo e inteés intebancaio y a y b son os mágenes sobe e tipo intebancaio que a entia apica en epósitos y céitos, espectivamente. Po tanto, e magen unitaio s que apican as entiaes sobe una unia monetaia intemeiaa se puee escibi e a foma siguiente: s a b 3 3 Este moeo ha sio utiizao en ivesos tabajos como os e McShane y Shape 985, Aen 988, Angbanzo 997 y Saunes y Shumache. 5

6 na vez se han fijao os tipos e inteés e as opeaciones activas y pasivas, e voumen e céitos y epósitos que a entia concee y acepta, espectivamente, quea eteminao po as coesponientes funciones e emana e céitos y epósitos. a iqueza e a entia viene eteminaa po a ifeencia ente sus activos céitos y activos netos e mecao monetaio - y sus pasivos epósitos D * -. Aemás, os epósitos están sujetos a un coeficiente e caja δ que obiga a as entiaes a mantene esevas íquias RδD *. on too eo, a iqueza inicia seá: R-D * δ D * -D * --δd * -D 4 one D -δd *, esto es, e voumen e epósitos netos e esevas e iquiez y -D es e sao neto e céitos. a incetiumbe a a que se enfentan as entiaes es e os tipos. Po un ao, os activos e mecao monetaio inen e tipo e inteés que es incieto iesgo e tipo e inteés, y se istibuye como una vaiabe aeatoia Ζ c ~N, c. Aemás, existe iesgo e céito y a entabiia e os péstamos es también incieta y se istibuye como una petubación aeatoia Ζ ~N,. Paa tene en cuenta a inteacción ente e iesgo e tipo e inteés y e e céito, se supone que a istibución conjunta e as os petubaciones es una istibución noma bivaiante con covaianza no nua c Según a cítica e ene 98 a moeo oigina e Ho y Saunes 98, si se consiea a natuaeza pouctiva e as entiaes se eben incui os costes e poucción en e moeo, ya que a captación e epósitos y a concesión e céitos exige incui en costes opeativos que son función e voumen e os mismos. Paa eo se ampía e moeo esaoao po Angbanzo 997 e foma que se incuyen os costes e poucción, efiniénose y D como os costes asociaos a mantene en e baance un voumen e céitos y un voumen e epósitos D, espectivamente 4. Aemás, se efinen os costes e sao neto e céitos como -D. 4 Po simpicia, en a función e costes se incuye como agumento e voumen e epósitos neto e esevas obigatoias. 6

7 7 on toos estos supuestos, a iqueza fina e a entia seá a siguiente: c w c c T 5 one D es a entabiia meia e sao neto e céitos, w es a entabiia meia e a iqueza inicia e a entia y D es e iesgo meio e sao neto e céitos 5. os bancos son maximizaoes e a utiia espeaa 6. a función e utiia e banco se apoxima meiante un esaoo e seguno oen e Tayo en tono a a iqueza espeaa 7 E : E E E 6 Po tanto, tenieno en cuenta que c, a utiia espeaa e a iqueza fina vená aa po a siguiente expesión: c c c c E E E 7 Si a entia ecibe un epósito,, tená que paga. Si no se concee ningún céito aiciona, os fonos captaos como epósitos seán invetios en e mecao monetaio, po o que ofeceán un enimiento Ζ c. 5 Se supone que a concesión e céitos no entaña ningún iesgo, po o que D 6 omo anteiomente se ha comentao, se supone que as entiaes son avesas a iesgo, esto es, >, <. 7 w c w E E

8 8 a captación e epósito y su mantenimiento a o ago e peioo supone incui unos costes e poucción. on estos supuestos, a iqueza fina e a entia seá: c w c c T a 8 y a utiia espeaa: [ ] c T a a E E E 9 Dao este nive e iqueza, e incemento e a utiia espeaa asociaa a un nuevo epósito seá: [ ] [ ] T a a E E E De mismo moo, si e banco concee un nuevo céito po un impote ecibiá unos ingesos b. Si no ecibe ningún epósito aiciona, tená que acui a mecao monetaio paa financia icho céito, po o que tená que paga c. Anáogamente a caso e a captación e epósitos, a concesión e céitos impica que a empesa bancaia ebe sopota unos costes e poucción, sieno éstos función e voumen e céitos,. Opeano e foma simia a os epósitos se ega a que e incemento en a utiia espeaa e a entia ebia a a concesión e un céito aiciona seá: [ ] [ ] c T T b b E E E A igua que en e moeo oigina e Ho y Saunes 98 y en sus sucesivas moificaciones, se supone que os céitos y epósitos egan aeatoiamente a comienzo e peioo e acueo con pocesos e Poisson epenientes e os paámetos a y b. Po tanto, efinimos a pobabiia P e concee un céito o

9 9 ecibi un epósito epenieno e os mágenes que fijan as entiaes en sus opeaciones: a P β α b P β α 3 one β y β mien a sensibiia e emana e céitos y a ofeta e epósitos ante as vaiaciones en os mágenes estabecios po as entiaes. Po tanto, e pobema e maximización a que se enfentan os bancos es e siguiente: [ ] [ ] b a b b b a a a E Max, β α β α 4 as coniciones e pime oen con especto a a y b vienen aas po 8 : [ ] [ ] [ ] a a a E β α β 5 Po o que: a β α A igua que Ho y Saunes 98, McShane y Shape 985, Aen 988 y Angbanzo 997 se supone que os eementos e seguno oen e os mágenes y os costes son especiabes: a - y b -

10 Opeano e igua manea paa b se ega a a siguiente expesión: b β α 4 7 Po tanto, a pati e 6 y 7 y tenieno en cuenta que -δ *, e magen e intemeiación unitaio e a entia seá: b a s 4 * δ β α β α 8 on objeto e faciita a intepetación e a ecuación 8, es e utiia efini as siguientes vaiabes: a β α β α β α * que efeja a estuctua competitiva e mecao ao que os paámetos α y β captan a vaiación e a emana e céitos y epósitos ante a vaiación e pecio que fijan as entiaes bancaias. Según a intepetación e Ho y Saunes 98 a paámeto α/β *, si e banco se enfenta a una emana e céitos o a una ofeta e epósitos eativamente ineástica en os mecaos en os que opea, puee esta en isposición e ejece poe e monopoio fijano un magen mayo que si e mecao bancaio fuese competitivo. b * * δ es e tamaño meio e as opeaciones que eaiza a entia. E voumen e epósitos que apaece en a expesión son os epósitos netos e esevas e iquiez obigatoias. c es e coeficiente absouto e avesión a iesgo. Me es a meia aitmética e os costes meios e poucción e os nuevos epósitos y céitos que egan a a entia.

11 Tenieno en cuenta os téminos anteioes, e magen e intemeiación unitaio s puee escibise e a siguiente foma: s * * Me α a b β 9 En a ecuación 9 figuan os eteminantes e magen puo que, po a popia natuaeza e a intemeiación ente pestamistas y pestataios eaizao po as empesas bancaias, existe ente os tipos e inteés e os céitos conceios y os epósitos captaos. E pimeo e os téminos mie e magen e as entiaes si as mismas fuesen neutaes a iesgo y no existiesen costes e poucción; este magen epene e as coniciones e competencia e mecao en e que opean as empesas, esto es, e a sensibiia e a emana ante vaiaciones en os mágenes a y b que fijan as empesas. E seguno sumano e 9 nos ice que, aun no existieno costes e poucción o auque os mecaos fuesen pefectamente competitivos, existiía un magen e intemeiación positivo que estaía emuneano a asunción e iesgo po as entiaes. Este magen seía más gane cuanto mayo sea a avesión a iesgo e os bancos, cuanto mayo sea a voatiia e os tipos e inteés en os mecaos monetaios c, o e a voatiia e a entabiia e os péstamos conceios asociaa a pobemas e iesgo e céito, así como po a inteacción ente ambos iesgos c. Asimismo, cuanto mayo sea e tamaño meio e as opeaciones e a entia *, e voumen tota e céitos o e exceso e fonos mantenios en títuos e mecao monetaio sobe e voumen e nuevos céitos conceios -, mayo seá e magen e intemeiación e as entiaes. Es e esata que a moeización estabece que no es e nive e os tipos e inteés sino su voatiia o que afecta a magen e intemeiación. Es eci, a incetiumbe a a que se enfentan as entiaes a a hoa e acui a mecao monetaio, en caso e necesita o ispone e fonos pestabes, afecta a magen e intemeiación, no sieno eteminante e nive e os tipos e inteés 9. a incusión e os costes e poucción en e moeo hace apaece un témino aiciona en a expesión e eteminante e magen puo e intemeiación. Po 9 E nive e os tipos e inteés también puee infui en a magnitu e magen e intemeiación en e coto pazo como consecuencia e a ifeente veocia e ajuste e os tipos activos y pasivos, ebio a os costes paa a entia e cambia os tipos e inteés a sus cientes, a os intentos e as entiaes po gana o mantene cuotas e mecao o a as expectativas sobe a evoución e os tipos e inteés. Véase BE b.

12 tanto, en e supuesto e existencia e mecaos pefectamente competitivos y si as entiaes fuesen neutaes a iesgo, e magen puo seía e una magnitu que cubiese os costes meios e poucción, vaiano e vao e magen ante vaiaciones e os costes meios e poucción. 3. Moeo empíico E objetivo e moeo empíico es contasta a infuencia e as vaiabes postuaas como eevantes po e moeo teóico sobe e magen e intemeiación. Paa eo se utiiza una metooogía simia a McShane y Shape 985 y Angbanzo 997 que anaiza en una única etapa a infuencia sobe e magen e intemeiación e toas as vaiabes expicativas, tanto as que consiea e moeo teóico como otas que puean afecta a magen e intemeiación y no fomen pate e a moeización. Paa eo se consiea e pane e atos fomao po e conjunto e empesas integantes e SBE paa os años compenios ente 99 y 999. Esta foma e contasta e moeo teóico pesenta e inconveniente e no pemiti conoce cuá es e magen e intemeiación puo coesponiente a as vaiabes que e moeo teóico estabece como eteminantes e mismo. Po e contaio, pesenta ventajas ya que e peioo e anáisis puee se más eucio a no exigise una seie tempoa o suficientemente aga paa apica a seguna etapa e a metooogía atenativa utiizaa en a iteatua y que se escibe a continuación. Esta seguna metooogía es utiizaa po Ho y Saunes 98 y Saunes y Schumache y pate e estabece un poceso en os etapas. En a pimea, paa caa peioo e a muesta se eaiza una egesión e magen po unia e activo sobe una constante y aqueas vaiabes que afecten a magen e intemeiación y que no estén ecogias en e moeo teóico. De esta foma, a constante se ientifica como e magen e intemeiación puo, aqué magen que se obsevaía e no existi as citaas vaiabes exógenas a moeo. En a seguna etapa se eaiza ota egesión en a que a vaiabe epeniente es e magen e intemeiación puo obtenio paa toos os peioos en a pimea etapa, sieno os as vaiabes expicativas: una constante y una meia e voatiia e os tipos e inteés en os mecaos monetaios. a constante se asocia a paámeto e competencia α/β * e moeo teóico y e paámeto coesponiente a a meia e voatiia e os tipos e inteés se asocia a iesgo e tipo e inteés asumio po as entiaes.

13 a apicación e esta metooogía en os etapas a caso e SBE a pati e atos timestaes paa e mismo peioo e anáisis, muesta que en a pimea etapa os esutaos son satisfactoios, ya que toas as vaiabes son significativas con os signos espeaos y con un coeficiente e eteminación eevao. Sin embago, en a seguna etapa, e as os vaiabes consieaas sóo es significativa a constante, y e coeficiente e eteminación está po ebajo e,. Po este motivo, no se pesentan os esutaos coesponientes y se utiiza a metooogía comentaa e una soa etapa. Aemás, a ientificación e témino constante como inicao e os nivees e competencia esuta cuestionabe ese un punto e vista teóico. Resuta pefeibe, po tanto, utiiza una meia iecta e poe e mecao, en uga e tataa como un eemento secunaio en a estimación. De acueo con e moeo pesentao, nueve vaiabes ebeían se intoucias en un contaste empíico e mismo: a estuctua e mecao, e gao e avesión a iesgo, a voatiia e mecao monetaio iesgo e tipos e inteés-, e iesgo e céito, a inteacción ente ambos tipos e iesgo, e tamaño meio e as opeaciones, e voumen e céitos, as esevas e iquiez y, po útimo, os costes meios e poucción. omo se ha comentao anteiomente, paa estima e magen e intemeiación puo hay que tene en cuenta, aemás e as vaiabes peichas en e moeo, aqueas otas vaiabes que afecten a mismo. En conceto se incuyen as os siguientes. a pimea es e pago e inteeses impícitos. En muchas ocasiones as entiaes no emunean únicamente sus epósitos meiante os tipos e inteés que apican, sino que ofecen toa una gama e sevicios sobe too meios e pago, etc asociaos a os mismos po os que no obtienen una emuneación expícita. omo apoximación a os pagos impícitos se utiiza a vaiabe OM efinia como as comisiones netas e as entiaes po unia e activo. Se espea un signo negativo, ya que a mayo voumen e comisiones menoes pagos impícitos se eaizan, y en consecuencia a entia puee opea con menoes mágenes e intemeiación. En uga e OM en a iteatua se utiiza como apoximación a os pagos impícitos e conjunto e costes totaes istintos e inteeses netos e ingesos no poceentes e inteeses, too eo expesao como pocentaje e activo tota. Esta vaiabe se utiizaá paa contasta a obustez e os esutaos ante cambios en a Esto es, os gastos e expotación menos as comisiones netas, más as otas cagas e expotación. 3

14 meia e os pagos impícitos, aunque a utiización e a vaiabe P está imitaa en e pesente tabajo ebio a que os costes meios e poucción se incuyen expícitamente en e moeo. a ata coeación existente ente ambas vaiabes puee causa pobemas e muticoineaia. E signo espeao es positivo ya que mayoes pagos impícitos suponen mayoes costes e as opeaciones, que tienen que se compensaos con un mayo magen. omo seguna vaiabe istinta a as e moeo teóico, se intouce una vaiabe que mie a caia e gestión e a entia, ta y como eaiza Angbanzo 997. a gestión e as entiaes incuye a eección e a composición e a estuctua e baance, eciieno en qué activos se invieten os fonos captaos po a entia. na buena gestión impica que os activos seeccionaos son os que mayo vao geneen paa a entia, así como a eección e os pasivos menos oneosos. Po tanto, se espea una eación positiva ente a caia o eficiencia e gestión y e magen e intemeiación. Se utiizaá a vaiabe EFF efinia como a atio ente os gastos e expotación y e magen oinaio. E signo espeao paa icha vaiabe e eficiencia opeativa es negativo, ya que un mayo vao e EFF supone una meno eficiencia. En cuanto a as vaiabes eteminantes e magen e intemeiación puo e moeo teóico epesentao po a ecuación 9, se aoptan as siguientes apoximaciones: a Estuctua e mecao α/β * omo en McShane y Shape 985, se intoucen en a estimación vaiabes que apoximen e poe e mecao. En conceto, se van a utiiza os meias atenativas e esta vaiabe ebio a a ificuta e apoximaa empíicamente. a pimeas es e gao e concentación apoximao a tavés e ínice e Hefinah HERF. Paa su constucción se econoce a imensión egiona e a competencia, a vaiabe OM también pesenta imitaciones en a meia que as entiaes bancaias están en un poceso e cambio en cuanto a sus pocesos pouctivos eaizano un ango más ampio e opeaciones que no ebeían se entenias como pagos impícitos y que no tiene emuneación vía inteeses sino que a tavés e as comisiones. Paa un anáisis e estas tansfomaciones véase Fenánez e Guevaa et a y BEa. En cuaquie caso, se pefiee a vaiabe OM a P po os pobemas e especificación que puee intouci esta seguna vaiabe. McShane y Shape 985 utiizan tan soo a cuota e mecao en epósitos e caa entia. En cambio, Angbanzo, en e contaste empíico e moeo, no incuye ninguna vaiabe que ecoja e nive e competencia e mecao. 4

15 suponiénose que os mecaos e efeencia son os povinciaes. Dao que a única vaiabe isponibe po entia y po povincia es a oficina bancaia, se aopta e supuesto e que a poucción bancaia en caa povincia es popociona a númeo e oficinas 3. E ínice e Hefinah se cacua paa caa povincia y se ponea po a impotancia e esa povincia en a istibución e oficinas e a empesa anaizaa. E seguno inicao e a estuctua e mecao es e ínice e ene ERNER que se ha utiizao e foma ecuente como meia e gao e competencia existente en un mecao paa e anáisis e as entiaes bancaias 4. Dao que se tata e una meia e poe e mecao teóicamente mejo funamentaa que e ínice e Hefinah, seá a pefeia en a estimación. E ínice e ene mie a capacia e as empesas paa fija un pecio que se sitúa po encima e coste magina y se efine como e magen eativo e pecio y e coste magina. Es fáci emosta que, P M P N * E sieno P es e pecio e os pouctos bancaios 5, M e coste magina, N e númeo e empesas competioas en e mecao y E es a easticia e a emana e os pouctos bancaios. Este ínice está acotao ente ceo y uno, coesponiénose estos vaoes espectivamente a os casos extemos e competencia pefecta y monopoio. Paa e cácuo e ínice se pocee e foma simia a Mauos y Péez y a Fenánez e Guevaa et a. En conceto, os costes maginaes se cacuan a pati e una especificación tansogaítmica: 3 na estategia simia se utiiza en Gua y Vives 99, Mauos 998 y y Fenánez e Guevaa et a. 4 Véase Shaffe 993 paa a banca canaiense, Ribon y Yosha 999 paa e caso e sae, Angeini y etoei 999 paa a banca itaiana, Mauos y Péez paa e caso españo y Fenánez e Guevaa et a paa una muesta e os pincipaes países euopeos. 5 Se apoxima meiante a atio ente os ingesos totaes y e activo tota. 5

16 3 ni α ntai α k ntai β j n wji j β jk n w ji n wki γ j n TAi n w ji µ Ten µ Ten j k j µ Ten ntai λ Ten n w nu 3 3 j b g j ji i one i son os costes totaes e a entia que incuyen os costes financieos y opeativos. omo meia e a poucción se utiiza e activo tota TA i. a efinición e os pecios e os factoes pouctivos aoptaa es a siguiente: w. Pecio e tabajo: Gastos e pesona / númeo e empeaos. w. Pecio e capita: ostes opeativos excepto os e pesona / Activo fijo. w3. Pecio e os epósitos: ostes financieos / Débitos a cientes. a estimación e a función e costes y po tanto e os costes maginaes se eaiza consieano e pane e atos constituio po toas as entiaes. Aemás, se intoucen efectos fijos con objeto e capta a infuencia e vaiabes específicas e caa entia. Po útimo, se incuye una tenencia Ten paa ecoge e efecto e cambio técnico, que se tauce en espazamientos e a función e costes a o ago e tiempo. omo es habitua, a estimación se eaiza imponieno as esticciones e simetía y e homogeneia e gao uno en os pecios e os inputs. E signo espeao e as vaiabes que ecogen e poe e mecao ERNER o HERF es positivo, puesto que a mayo poe e mecao existián mayoes mágenes puos. b Voatiia en os mecaos monetaios c De acueo con e moeo teóico, a meia e voatiia a utiiza es a vaianza e a petubación que afecta a os mecaos en os que os bancos obtienen fonos paa financia céitos ante a egaa insuficiente e epósitos o, atenativamente, cuano as entiaes isponen e fonos poceentes e os epósitos peo no pueen concee céitos. Po tanto, a mejo apoximación a a vaiabe estabecia en e moeo teóico es una meia e a voatiia e agún tipo e inteés 6

17 epesentativo. En conceto, se utiizaá a esviación típica anua e os atos iaios e tipo e inteés intebancaio a un año 6. Angbanzo 997 citica a utiización e meias e ispesión e agún tipo e inteés como inicao e iesgo e inteés ebio a que no se ecogen as ifeencias e mauez ente os istintos activos y a que e tipo e inteés seeccionao puee no se eevante paa os tipos e inteés fijaos po as entiaes. Po este motivo, e iesgo e tipos e inteés o mie meiante a atio ente os activos a coto pazo en posesión e a entia sobe os ecusos popios. En a apoximación aoptaa po Angbanzo 997 se incuye una vaiabe que mie gobamente e iesgo e tipos e inteés que viene eteminao po tes eementos: voatiia e os tipos e inteés, tamaño meio e as opeaciones y avesión a iesgo, que no pemite aisa e efecto e a evoución e os pecios e os mecaos monetaios sobe os mágenes bancaios e as otas os vaiabes que efinen este iesgo e tipos e inteés. Dao que e anáisis e este efecto es un objetivo e este tabajo, se utiizaá a vaiabe comentaa anteiomente. Aemás, a infomación púbica e as entiaes bancaias españoas no pemite a constucción e este tipo e meias. E signo espeao e a esviación típica e os tipos e inteés es positivo pues paa un eteminao gao e avesión a iesgo y un tamaño meio e as opeaciones, se estabeceá un mayo magen e intemeiación paa compensa e mayo iesgo asumio. c Riesgo e céito Ante a posibiia e que os céitos no sean evuetos, as entiaes incuián una pima e iesgo ento e os tipos e inteés que apican. A fata e una meia que ecoja a vaiabiia e a entabiia e a catea ceiticia asociaa a iesgo e impago, tanto po no veni efejaa en os estaos contabes púbicos como po as ificutaes en su imputación tempoa, e iesgo e céito se apoxima meiante os vaiabes atenativas. Po un ao, se utizaá a atio ente as invesiones ceiticias y e activo tota DR_RED. Esto impica supone que a mayoes nivees e céito conceio as empesas bancaias, están expuestas a mayoes nivees e iesgo e 6 Paa contasta a obustez e os esutaos ante istintos peioo e mauez e os activos y pasivos en posesión e a entia, se han utiizao ivesos tipos e inteés esutano inateaas as estimaciones en toos os casos: tipos intebancaios a una semana, a uno, tes, seis meses y un año; tipos e inteés e os bonos y obigaciones e Estao ompaventas simpes a contao ente uno y os años, a más e os años, a tes años, a más e tes años, a cinco y a iez años. 7

18 céito. En seguno uga se utiizaá a atio ente as otaciones paa insovencias y e voumen e céitos conceios DR_PROV. E signo espeao e as os vaiabes es positivo. ovaianza ente e iesgo e inteés y iesgo e céito c. omo meia e a inteacción ente os os tipos e iesgo consieaos se utiiza e poucto ente as vaiabes c y DR. E signo espeao es positivo, ya que ante una mayo coeación ente e iesgo e céito y e e tipo e inteés as empesas bancaias equeiían un mayo magen e intemeiación. e Tamaño meio e as opeaciones * Se apoxima po e tamaño meio e as cuentas e pasivo Débitos a cientes / númeo e cuentas e pasivo, ao que sóo existe infomación eativa a tamaño meio e ichas opeaciones. Se espea un signo positivo puesto que opeaciones e mayo tamaño impican una mayo exposición a iesgo e inteés. f Voumen e a invesión ceiticia OAN omo apoximación a voumen e a invesión ceiticia,, se toma e ogaitmo e tota e céitos en e baance e as entiaes. Se espea un signo positivo e foma que a pima exigia sea mayo paa as entiaes que isponen e un mayo voumen e céitos ao un eteminao nive e iesgo e céito. g Gao e avesión a iesgo Siguieno a McShane y Shape 985, se apoxima e gao e avesión a iesgo e as entiaes po e cociente ente os ecusos popios y e activo tota e a entia. De nuevo e signo espeao es positivo: a mayo atio capita/activo mayo avesión a iesgo, a entia fijaá mayo magen e intemeiación paa unos nivees aos e iesgo y tamaño e as opeaciones 7. 7 a atio ecusos popios /activo es una meia e capitaización, pesentano imitaciones como meia e avesión a iesgo ao a infuencia e a eguación sobe ecusos popios mínimos. Po tanto, os esutaos obtenios en eación a icha vaiabe eben se intepetaos con cautea 8

19 h oste meio e as opeaciones ME Se efine como e cociente ente os costes opeativos totaes gastos geneaes e aministación, amotizaciones y otas cagas e aministación iviio po e activo tota. E signo espeao es positivo ya que e magen e intemeiación ha e cubi, como mínimo, os costes opeativos. i Resevas e iquiez n voumen e esevas e iquiez tiene un efecto sobe os mágenes bancaios e as entiaes en a meia que es supone un coste e opotunia a enuncia a inveti ichos ecusos en activos entabes. Paa ecoge este efecto se intouce a vaiabe y se efine como a atio ente a patia e baance púbico aja y epósitos en bancos centaes y e activo tota. E signo espeao es positivo puesto que a mayo voumen e esevas mayo coste e opotunia e as mismas, o que exige un mayo magen e intemeiación. Respecto a a vaiabe epeniente, se utiizaán os efiniciones atenativas e magen e intemeiación po unia e activo. a pimea e eas es e magen e intemeiación ta y como se efine en os estaos contabes púbicos MA 8. Atenativamente, se contastaá a sensibiia e os esutaos utiizano una meia e magen más acoe con a natuaeza e moeo teóico que sive e sopote anaítico a os esutaos. Esta seguna meia MA eimina e magen, en a meia en que a infomación isponibe o pemite, aquea pate no eivaa e a activia e intemeiación ente céitos y epósitos: os ingesos povenientes e a catea e enta fija y vaiabe. Hubiese sio más apopiao utiiza una meia e magen como a utiizaa en BE b basaa iectamente en os tipos e inteés fijaos po as entiaes en sus opeaciones nuevas, en uga e una meia e magen e intemeiación e toas as opeaciones vivas en e baance e as entiaes. esafotunaamente, esa infomación no se encuenta isponibe a nive e empesas paa e secto bancaio españo 9. 8 nteeses y enimientos asimiaos menos nteeses y cagas asimiaos, más e Renimiento e a catea e enta vaiabe. 9 omo atenativa se estimó e moeo con una meia e magen e intemeiación obtenia po a ifeencia ente un tipo e inteés meio e as opeaciones e activo a atio ente os ingesos financieos netos e enimiento e a catea e enta fija y vaiabe y e voumen e activos geneaoes e inteeses -céitos e intebancaio- menos oto tipo meio coesponiente a as opeaciones e pasivo 9

20 Po útimo, se incuián efectos tempoaes ET paa ecoge e efecto e vaiabes específicas e caa año que afecten a a evoución e os mágenes. Aemás, se incuián efectos fijos paa capta caacteísticas específicas e caa empesa no consieaas po as emás vaiabes. on too o anteio, a ecuación a estima es a siguiente: MA OM ERNER DR _ RED * f, EFF,,,,,, OAN,, ME,, ET M A P HERF DR _ PROV 4. Descipción e a muesta y as vaiabes anaizaas os atos utiizaos paa a eaización e as estimaciones poceen e os anuaios estaísticos e a onfeeación Españoa e ajas e Ahoos y e a Asociación Españoa e Banca. E peioo anaizao es e compenio ente 99 y 999. Se excuyen e a muesta as entiaes que no apotan a infomación necesaia paa e cácuo e aguna e as vaiabes equeias paa a especificación economética y aqueas cuyos pecios e os factoes pouctivos, necesaios paa a estimación e ínice e ene, quean fuea e intevao e a meia más/menos os veces y meia a esviación típica cacuaos paa caa año. E pane e atos utiizao está constituio po.78 obsevaciones coesponientes a un númeo e empesas que vaía ente as 7 e 99 a as 3 e 999. En e cuao se muestan os estaísticos esciptivos e as vaiabes utiizaas. Se compueba que a o ago e peioo anaizao e magen e intemeiación ha sufio una impotante eucción, continua a o ago e too e peioo e anáisis, con a única excepción e 994. n hecho a estaca es que si se eiminan os ingesos que as entiaes obtienen e sus cateas e enta fija y enta vaiabe, e magen quea eucio pácticamente a a mita. Aemás, cuano se a atio ente os costes financieos y os pasivos geneaoes e inteeses -ébitos a cientes e intebancaio-. os esutaos e estas estimaciones se comentan más aeante. E peioo e anáisis viene eteminao po a isponibiia e tipos e inteés iaios paa apoxima a vaiabe c.

21 uao. Estaísticos esciptivos e a muesta utiizaa Pocentajes, miones e pesetas po cuenta e pasivo MA 3,39,86,9,68,57,45,8, MA,57,35,7,78,8,,99,6 OM,64,56,59,54,55,6,68,69 P,4,37,88,59,43,3,9,,4,3,54,8,6,7,34,6 EFF 65,97 6, 69,43 66,45 64,83 64,75 64,99 65,54 HERF,,,,,,,, ERNER,3,4,,,,6,7,9 Evoución e os tipos e inteés 3,9,5 8,44,5 7,37 5,5 4,5 3,7,8,97,5,45,8,34,3,35 DR_RED 46,48 4,8 43,54 4,54 43,6 46,54 49, 5,56 DR_PROV,3,45,5,9,66,47,3,6 c 37,37 8,69,76 9, 35,3 5,7 4,86 7,89 * 5,6 5,9 3,9,94 5,76 67,9 3, 9,8 OAN,8,39,48,56,7,85 3,6 3,5 5,89 5,34 5,43 5,37 5,4 5,33 5,9 4,88 ME,75,43,37,3,7,3,4,9 Númeo e entiaes c Meia atimética eiminan ichos conceptos, e magen e intemeiación tiene un compotamiento istinto, ya que esciene hasta 995 peo a pati e icho año pesenta una tenencia acista hasta e útimo año muesta. Esto inica que a intepetación e a eucción e magen e intemeiación como consecuencia e mayoes nivees e competencia puee no se coecta puesto que a pate e este magen más epeniente e poe e mecao a intemeiación ente epósitos y céitos que mie MA- no pesenta una tenencia ececiente. Esto, como se veá a continuación, está en eación iecta con a evoución e os istintos inicaoes e gao e competencia e mecao bancaio. Sobe os eementos expicativos e magen e intemeiación se pueen estaca as siguientes consieaciones. En pime uga, os os inicaoes e poe e mecao pesentan una pimea fase en a que se apecia un escenso intensificación e a competencia, mientas que en os útimos años e peioo anaizao inican que se puee esta poucieno un escenso en os nivees e competencia en e SBE. De Esta tenencia ceciente e magen e intemeiación cuano se han eiminao os enimientos e a catea e enta fija y vaiabe es coheente con os esutaos obtenios en BE b paa e caso españo en e que a pati e os tipos e inteés apicaos po as entiaes en sus opeaciones nuevas se obtiene una tenencia ceciente e magen ente opeaciones activas y pasivas paa e útimo peioo muesta.

22 hecho, paa e año fina, e vao e os ínices es supeio a e año inicia. Este esutao es concoante con a eviencia mostaa en Mauos y Péez y Fenánez e Guevaa et a. Po e contaio, si se anaizan os tipos e inteés se compueba que se ha poucio una notabe eucción en sus nivees. Asimismo, se obseva que a vaiabe eevante paa expica a evoución e magen e intemeiación, a esviación típica anua e os tipos e inteés iaios, también ha pesentao una tenencia ececiente. Este hecho haía factibe que a eucción e os mágenes estuviese asociaa a menoes nivees e competencia siempe que este efecto e os tipos e inteés, junto a esto e vaiabes expicativas e moeo, fuese supeio a efecto e os nivees e competencia. A o ago e peioo también se ha hecho patente e esfuezo po pate e as entiaes bancaias españoas po euci sus costes unitaios e expotación. omo se ha apuntao anteiomente, paece que os atos conjuntos e magen e intemeiación, costes meios y gao e competencia apuntan no tanto a un incemento e a competencia en e seno e SBE, sino a un cambio en e égimen e a misma, pasánose e competi en sevicios a tavés e una extensa e e oficinas a una competencia en a que os pecios juegan un pape más impotante. También paece que se ha poucio una eucción en a avesión a iesgo e as entiaes mayo capitaización, mientas que a evoución e tamaño meio e as cuentas pesenta una tayectoia más eática. Po oto ao, os os inicaoes e iesgo no son coincientes en su evoución. Mientas que según e pocentaje que os céitos epesentan e baance ha aumentao a exposición e as entiaes a iesgo e céito, as povisiones po insovencia muestan una impotante eucción e as otaciones a insovencia po pate e as entiaes. a eucción e númeo e oficinas es caa paa e conjunto e os bancos integantes e SBE. En cambio, as cajas e ahoos han continuao aumentano e númeo e éstas. Sin embago, este incemento en e númeo e oficinas puee se e esutao e un poceso e acionaización e a e e oficinas en os teitoios en as que éstas ya estaban asentaas y una expansión en nuevas zonas.

23 5. Resutaos En e cuao se muestan os esutaos e as estimaciones e a ecuación expicativa e magen e intemeiación. omo se ha comentao anteiomente, as egesiones se han eaizao paa as os efiniciones atenativas e magen e intemeiación MA -pane a y MA pane b-. Se compueba que e ajuste es siempe mejo cuano e anáisis se eaiza paa a vaiabe MA que cuano se utiiza a vaiabe epeniente MA. Aemás, e test e Hausman echaza ampiamente en toos os casos a ausencia e coeación ente os efectos iniviuaes y as vaiabes expicativas, po o que no se puee echaza e moeo e efectos fijos utiizao en a estimación. En cuanto a os paámetos estimaos e as vaiabes anaizaas conviene estaca que, en genea, toos os signos son os espeaos. En pime uga, e coeficiente e a vaiabe poxy e poe e mecao es siempe positivo inepenientemente e a vaiabe epeniente seeccionaa. Ente os inicaoes e a estuctua e mecao anaizaos, e más significativo es e ínice e ene, tanto en téminos e estaístico t asociao a paámeto como en téminos e a capacia expicativa e moeo R ajustao que o incuye. E signo positivo impica que ante mayoes nivees e poe e mecao as entiaes fijan mágenes supeioes, tatano e obtene entas e monopoio. a meia e ispesión e os tipos e inteés, c, es también significativa y siempe con e signo positivo espeao, o que inica que as entiaes fijan mágenes supeioes ante una mayo incetiumbe en cuanto a coste que es supone tene que hace fente a esajustes ente os céitos y epósitos a su isposición 3. En cuanto a iesgo e céito, e coeficiente asociao a as os meias atenativas utiizaas no esuta significativo cuano a vaiabe epeniente es MA, e incuso es negativo en e caso que e inicao e iesgo e céito es DR_PROV, mientas que sí que muesta e signo positivo y significativo espeao cuano e magen se estinge únicamente a as opeaciones e intemeiación ente céitos y epósitos. 3 omo se ha comentao anteiomente, se epitió e anáisis paa tipos e inteés e istintos vencimientos, sieno os esutaos obustos ante a vaiación e gao e mauez e os activos e as entiaes. 3

24 uao. Deteminantes e magen e intemeiación a Vaiabe epeniente MA oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue ERNER HERF c DR_RED DR_PROV c * OAN ME EFF OM P TREND TREND TREND TREND TREND TREND R² Hausm. Test M het. test b Vaiabe epeniente MA oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue oef P-vaue ERNER HERF c DR_RED DR_PROV c * OAN ME EFF OM P TREND TREND TREND TREND TREND TREND R² Hausm. Test M het. test

25 Este esutao paece coheente con e hecho e que esta vaiabe se muesta menos eevante cuano a vaiabe enógena está fomaa en pate po ingesos que no están sujetos a iesgo e céito. Po tanto, MA se muesta como una meia e magen e intemeiación más sensibe a iesgo e céito que MA. a inteacción ente os iesgos e céito y e tipos e inteés muesta un signo positivo y significativo en as estimaciones eaizaas cuano se utiiza a vaiabe DR_RED como meia e iesgo. En cambio, cuano se utiiza DR_PROV e coeficiente pesenta signo negativo y escasamente significativo con ambas vaiabes epenientes. E tamaño meio e as opeaciones * no esuta significativo en ningún caso, o que quiee eci que as empesas bancaias españoas no peciben que estén expuestas a un mayo iesgo e tipos e inteés si aumentan e tamaño meio e as opeaciones. En cuanto a tamaño e a catea ceiticia e a entia OAN, esuta siempe significativa cuano a vaiabe que mie e iesgo es DR_PROV, tanto con MA como con MA como vaiabe epeniente. uano a meia e iesgo es DR_RED, e tamaño e a invesión ceiticia es significativo cuano a vaiabe epeniente es MA. Sin embago, sí que esuta atamente significativo y con e signo positivo espeao e gao e avesión a iesgo. Esto quiee eci que aa una eteminaa vaiación en os tipos e inteés, un nive e iesgo e céito o a inteacción ente ambos as entiaes bancaias españoas fijan una pima en e magen e intemeiación infuia po su avesión a iesgo. E coeficiente que afecta a os costes opeativos meios ME es también positivo y significativo. Se puee afima que pate e a eucción e magen e intemeiación que se ha poucio a o ago e os útimos años ha sio posibe gacias a os esfuezos e as entiaes bancaias paa euci sus costes opeativos meios. a significativia e esta vaiabe apota eviencia empíica en favo e a moeización eaizaa en e pesente tabajo. En a meia en que ésta es una vaiabe eevante en e anáisis, os esutaos obtenios cuano se omite pueen esta sesgaos po un pobema e vaiabe omitia. a útima vaiabe eteminante e magen e intemeiación es. E coeficiente tiene e signo positivo espeao y es significativa cuano a vaiabe epeniente es MA. on MA a vaiabe no es significativa. Este hecho impica que, en a meia que existen esevas e iquiez, as entiaes fijan unos mágenes que es 5

26 compensen po tene que mantene ichas esevas con una emuneación infeio a a que poían obtene e oto moo. En cuanto a esto e vaiabes intoucias en a especificación economética y que afectan a magen e intemeiación, se pueen estaca os siguientes aspectos. a eficiencia opeativa EFF tiene también e signo negativo espeao, e foma que as empesas que isponen e una mejo gestión, consiguen eaiza opeaciones que, mantenieno constantes e esto e vaiabes tenias en cuenta en as egesiones, es pemiten acanza un magen mayo. Po útimo, os pagos impícitos también pesentan e signo espeao y significativo, tanto si se utiiza a vaiabe OM como si se utiiza P. Si se utiiza a pimea e as vaiabes como poxy e os pagos impícitos, e signo espeao es negativo y significativo con as os vaiabes epenientes utiizaas. Aemás, cuano se utiiza P, e vao e coeficiente que acompaña a os costes meios isminuye, sin ua ebio a a coeación ente a vaiabe P con ME. 4 De anáisis peceente se puee concui que toas as vaiabes que e moeo teóico postua como eevantes e magen e intemeiación, con a única excepción e tamaño meio e as opeaciones, son significativas en a especificación empíica. 6. oncusiones E pesente tabajo extiene e moeo esaoao po Ho y Saunes 98 en e que as entiaes bancaias son consieaas únicamente como intemeiaios ente os pestamistas y pestataios, paa tene en cuenta a natuaeza pouctiva e as mismas. Se econoce, po tanto, que as entiaes bancaias incuen en costes e poucción a eaiza sus opeaciones e intemeiación. 4 omo se comentó anteiomente, se epitieon os esutaos e as estimaciones con una tecea meia atenativa e magen e intemeiación no mostaos basaa en a ifeencia ente os tipos e inteés meios e activo y e pasivo. os esutaos funamentaes e as estimaciones pesentaas se mantienen, aunque e coeficiente e eteminación se euce notabemente. E inicao e poe e mecao savo cuano se utiiza e ínice e Hefinah y a voatiia e os tipos e inteés son positivos y significativos. a meia e iesgo e céito significativa y con e signo positivo espeao cuano se apoxima meiante DR_PROV. En cambio, a avesión a iesgo apaece con signo negativo y significativo, mientas que e iesgo e tamaño meio e os céitos no esuta significativo. os costes opeativos meios vueven a se atamente significativos. 6

27 E moeo teóico popuesto estabece que existen cuato eteminantes básicos e magen e intemeiación. E pimeo e eos efeja que en a meia que as entiaes ejezan mayo poe e mecao fijaán un magen más eevao, y se apopiaán e una mayo pate e exceente e consumio. E seguno eemento es e iesgo e tipo e inteés, como esutao e os costes incietos en os que tiene que incui a entia a acui a os mecaos monetaios ante esajustes ente a emana e céitos y a ofeta e fonos pestabes. A su vez, este iesgo e tipos puee se entenio como a conjunción e tes factoes: e gao e avesión a iesgo e as entiaes, a voatiia e os tipos e inteés y e tamaño meio e as opeaciones. Este seguno componente e magen e intemeiación impica que, aunque os mecaos en os que actúan as entiaes fuesen pefectamente competitivos, en a meia en que as entiaes bancaias fuesen avesas a iesgo existiía un magen que emuneaía a asunción e iesgo. E tece eemento eteminante es e iesgo e céito; as entiaes incuyen una pima e iesgo paa cubise e posibes isminuciones en a entabiia asociaas a impagos e pate e su catea ceiticia. Esta pima e iesgo seá más impotante a mayo tamaño e a catea ceiticia e as entiaes y, e nuevo, a mayo avesión a iesgo e as entiaes bancaias. A incui os costes e poucción en a moeización, apaece un nuevo eemento en a ecuación expicativa e magen e intemeiación: os costes opeativos meios. E esutao obtenio impica que, aunque estemos ante entiaes neutaes a iesgo y en mecaos competitivos, e magen e intemeiación ebe cubi a menos os costes unitaios e poucción e as entiaes. E moeo se ha contastao a pati e un pane e entiaes bancaias e secto bancaio españo paa e peioo os esutaos muestan que toas as vaiabes que e moeo postua como eevantes paa a expicación e magen e intemeiación son significativas con a excepción e tamaño meio e as opeaciones y, en agunos casos, a coeación ente e iesgo e céito y e tipos e inteés. Tanto as istintas meias e poe e mecao aoptaas como e iesgo e tipos e inteés, y os costes meios, se muestan atamente significativos. En cambio, as vaiabes que apoximan e iesgo e céito sóo se muestan siginificativas cuano se utiiza una meia e magen que excuye a activia en vaoes e enta fija y enta vaiabe e as entiaes. a evoución conjunta e estas vaiabes paece inica que a eucción en os nivees e competencia a o ago e peioo que muestan os inicaoes e poe e mecao utiizaos no se ha taucio en aumentos en e magen e intemeiación ebio tanto a una eucción en e iesgo e tipos e inteés asociao a 7

28 una meno voatiia en os tipos e inteés e os mecaos financieos y e céito como a un esfuezo po pate e as entiaes po euci os costes opeativos. Po tanto, a pecepción e que a eucción e magen e intemeiación puee esta asociaa a mayoes nivees e competencia en e secto bancaio españo puee se engañosa a a uz e estos esutaos. En a meia que a apoximación empíica a moeo ha contastao a impotancia e os costes e poucción a a hoa e expica a evoución e magen e intemeiación, se a vaiez a a extensión e moeo eaizaa en este tabajo. a no incusión e os costes e poucción, ta y como se eaiza en os moeos esaoaos hasta e momento, puee genea un sesgo ebio a a omisión e icha vaiabe. a constatación e que a eucción e magen e intemeiación no está oiginaa po mayoes nivees e competencia tiene impotantes impicaciones e poítica económica, puesto que uno e os pincipaes objetivos que ésta ha tenio a o ago e os útimos años ha sio consegui mayoes nivees e competencia que eunen en mejoas en e bienesta e os ciuaanos. E hecho e que a eucción e os mágenes bancaios se eba más a una mayo estabiia en os mecaos financieos y a a eucción e os costes e poucción hacen que se panteen uas aceca e a efectivia e ichas poíticas. 8

29 Refeencias Aen,., 988. The eteminants of bank inteest magins: a note. Jouna of Financia an uantitative Anaysis, Vo. 3, No., pp Angbanzo,, 997. ommecia bank net inteest magins, efaut isk, inteest-ate isk an off-baance sheet banking, Jouna of Banking an Finance,, pp Angeini, P. y N. etoei, 999. Bank competition an eguatoy efom, the case of the taian banking inusty, oking Pape, Reseach Depatment, Feea Reseve Bank of hicago, Decembe P BE,. E banks income stuctue, Banco enta Euopeo, Abi. BE, b. E banks s magins an ceit stanas, Banco enta Euopeo, Decembe. Fenánez e Guevaa, J., Mauos, J. y F. Péez,. Evoución e a estuctua e ingesos e secto bancaio españo, Papees e Economía Españoa. Núm Fenánez e Guevaa, J., Mauos, J. y F. Péez,. Maket powe in Euopean banking sectos, Documento e tabajo, nstituto Vaenciano e nvestigaciones Económicas P-E -5. Feixas, X, 996. os ímites e a competencia en a banca españoa, Funación BBV. Gua, J. y X. Vives, 99. Ensayos sobe e secto bancaio españo, Funación e Estuios e Economía Apicaa FEDEA. Ho, T. y A. Saunes 98. The eteminants of banks inteest magins: theoy an empiica evience. Jouna of Financia an uantitative Anaysis, vo. XV, No. 4, pp ene, E. M. 98. Discussion: the eteminants of banks inteest magins: theoy an empiica evience, Jouna of Financia an uantitative Anaysis, vo. XV, No. 4, pp Mauos, J.. Rentabiia, estuctua e mecao y eficiencia en a banca. Revista e Economía Apicaa, Núm. 5 vo. X,, pp Mauos, J. y F. Péez,. ompetencia vesus poe e monopoio en a banca españoa, Documento e tabajo P-E -9, nstituto Vaenciano e nvestigaciones Económicas vie. McShane y Shape, 985. A time seies/coss section anaysis of he eteminants of Austaian Taing bank oan/eposit inteest magins: 96-98, Jouna of Banking an Finance, 9, pp Ooz, M. y V. Saas,. ompetencia, beneficios y eficiencia e a intemeiación bancaia en España: 977-, Jonaas e Economía nustia, Baceona. 9

Apéndice D. Estimación de los efectos capacitivos e inductivos entre el inyector y el detector

Apéndice D. Estimación de los efectos capacitivos e inductivos entre el inyector y el detector Apénice D D-1 Apénice D. Estimación e os efectos capacitivos e inuctivos ente e inyecto y e etecto E acopamiento capacitivo e inuctivo ente e sistema inyecto y e etecto puee povoca eoes en a tensión etectaa.

Más detalles

Aplicación 2: Diversificación de las inversiones (problema de selección de cartera)

Aplicación 2: Diversificación de las inversiones (problema de selección de cartera) Aplicación : Divesificación de las invesiones (poblema de selección de catea) Hecho empíico: Cuanto mayo es el valo espeado (endimiento) de una invesión NO es cieto que sea más apetecible. (Si invesoes

Más detalles

MATEMÁTICA DE LAS OPERACIONES FINANCIERAS II

MATEMÁTICA DE LAS OPERACIONES FINANCIERAS II Facultad de iencias Económicas onvocatoia de Junio Pimea Semana Mateial Auxilia: alculadoa financiea MATEMÁTIA DE LAS OPERAIONES FINANIERAS II 2 de Mayo de 202 hoas Duación: 2 hoas. Péstamos a) Teoía:

Más detalles

Estos rodamientos no son desmontables ni autoalineables, por lo que requieren una perfecta alineación del asiento del soporte.

Estos rodamientos no son desmontables ni autoalineables, por lo que requieren una perfecta alineación del asiento del soporte. ROAMIENOS RIGIOS E OLAS Este tipo e oamientos son e uso geneal, ya que pueen absobe caga aial y axial en ambos sentios, así como las fuezas esultantes e estas cagas combinaas; a su vez, pueen opea a elevaas

Más detalles

Tema 7: El Mercado de divisas y la cobertura del riesgo de cambio

Tema 7: El Mercado de divisas y la cobertura del riesgo de cambio TÉCNICAS DE COMERCIO EXTERIOR Tema 7: El Mecado de divisas y la cobetua del iesgo de cambio 7..- Intoducción al mecado de cambios. Convetibilidad : Existe un mecado libe que define su pecio. Resticciones

Más detalles

APERTURA, ENCAJES E INTERMEDIACION FINANCIERA Por: Hernando Vargas H. 1997 No. 072

APERTURA, ENCAJES E INTERMEDIACION FINANCIERA Por: Hernando Vargas H. 1997 No. 072 La seie "Boaoes Semanales e Economía" es una publicación e la Subgeencia e Estuios Económicos el Banco e la República. Los Tabajos son e caácte povisional, las opiniones y posibles eoes son esponsabilia

Más detalles

TEMA 3.-LAS INSTITUCIONES FINANCIERAS Y MONETARIAS (IFM)

TEMA 3.-LAS INSTITUCIONES FINANCIERAS Y MONETARIAS (IFM) Julián Moal TEMA 3.-AS INSTITUCIONES FINANCIERAS Y MONETARIAS (IFM) 3.1.-as funciones del sistema bancaio 3.2.-os intemediaios bancaios en la economía 3.3.-El Banco Cental y el Sistema bancaio Bibliogafía

Más detalles

Kronotek: Configuración de Red para VoIP

Kronotek: Configuración de Red para VoIP Konotek: Configuación de Red paa VoIP Contenido 1. Intoducción... 2 2. Impotancia de la Configuación de Red... 2 3. Pasos Pevios: Cálculo del númeo de líneas de voz... 3 Pime paso: obtención del ancho

Más detalles

2.4 La circunferencia y el círculo

2.4 La circunferencia y el círculo UNI Geometía. La cicunfeencia y el cículo. La cicunfeencia y el cículo JTIVS alcula el áea del cículo y el peímeto de la cicunfeencia. alcula el áea y el peímeto de sectoes y segmentos ciculaes. alcula

Más detalles

A r. 1.5 Tipos de magnitudes

A r. 1.5 Tipos de magnitudes 1.5 Tipos de magnitudes Ente las distintas popiedades medibles puede establecese una clasificación básica. Un gupo impotante de ellas quedan pefectamente deteminadas cuando se expesa su cantidad mediante

Más detalles

PROBLEMAS CAPÍTULO 5 V I = R = X 1 X

PROBLEMAS CAPÍTULO 5 V I = R = X 1 X PROBLEMAS APÍULO 5.- En el cicuito de la figua, la esistencia consume 300 W, los dos condensadoes 300 VAR cada uno y la bobina.000 VAR. Se pide, calcula: a) El valo de R,, y L. b) La potencia disipada

Más detalles

+ + h. 8 v A. = = 2026 m s 1 3 1,3 10 6 m

+ + h. 8 v A. = = 2026 m s 1 3 1,3 10 6 m m A + ( ) G P m ( ) 0 + G P m R P + h R P h A B R P eniendo en cuenta que h R P /, la anteio expesión queda como: G A P 8 A 3 Sustituyendo datos numéicos, esulta: 6,67 0 N m kg, 0 3 kg A 06 m s 3,3 0 6

Más detalles

Alquiler o Hipoteca?: Un Modelo Simple de Tenencia de Vivienda. Marisol Rodríguez Chatruc UdeSA

Alquiler o Hipoteca?: Un Modelo Simple de Tenencia de Vivienda. Marisol Rodríguez Chatruc UdeSA Alquile o Hipoteca?: Un Modelo Simple de Tenencia de Vivienda Una aplicación del método de pogamación dinámica a vaiable dicotómica Maisol Rodíguez Chatuc UdeSA 4 CNEPE - 28 y 29 de mayo de 2009 Motivación

Más detalles

Flotamiento de esferas

Flotamiento de esferas Flotamiento e esfeas M. C. José Antonio Meina Henánez Depatamento e Matemáticas y Física Univesia Autónoma e Aguascalientes Aquímies fue un científico giego nacio el año 287 a.c. en Siacusa (Sicilia),

Más detalles

El modelo ahorro-inversión Función de consumo: Función de inversión:

El modelo ahorro-inversión Función de consumo: Función de inversión: Capítulo 4 El lago plazo: el modelo ahoo-invesión con pleno empleo En este capítulo se estudia el equilibio ingeso-gasto en el modelo clásico de pecios flexibles y el equilibio ahoo-invesión. Asimismo,

Más detalles

PKF ATTEST BILBAO EXHIBITION CENTRE SOLAR, A.I.E. CUENTAS ANUALES E INFORME DE GESTIÓN DEL EJERCICIO 2012, JUNTO CON EL INFORME DE AUDITORÍA PKF

PKF ATTEST BILBAO EXHIBITION CENTRE SOLAR, A.I.E. CUENTAS ANUALES E INFORME DE GESTIÓN DEL EJERCICIO 2012, JUNTO CON EL INFORME DE AUDITORÍA PKF PKF ATTEST BILBAO EXHIBITION CENTRE SOLAR, A.I.E. CUENTAS ANUALES E INFORME DE GESTIÓN DEL EJERCICIO 202, JUNTO CON EL INFORME DE AUDITORÍA PKF ATIEST Sevicios Empesaiaes, S.L. Aameda de Recade, 36 48009

Más detalles

Leyes de Kepler. Ley de Gravitación Universal

Leyes de Kepler. Ley de Gravitación Universal Leyes de Keple y Ley de Gavitación Univesal J. Eduado Mendoza oes Instituto Nacional de Astofísica Óptica y Electónica, México Pimea Edición onantzintla, Puebla, México 009 ÍNDICE 1.- PRIMERA LEY DE KEPLER

Más detalles

Y SU APLICACIÓN A LOS PLANES DE PENSIONES. ANDRÉS DE PABLO LÓPEZ Catedrático de Economía Financiera UNED

Y SU APLICACIÓN A LOS PLANES DE PENSIONES. ANDRÉS DE PABLO LÓPEZ Catedrático de Economía Financiera UNED CAPÍTULO 1 LA VALORACIÓN FINANCIERO-ACTUARIAL Y SU APLICACIÓN A LOS PLANES DE PENSIONES ANDRÉS DE PABLO LÓPEZ Catedático de Economía Financiea UNED RESUMEN En este tabajo se analiza la poblemática que

Más detalles

Problemas aritméticos

Problemas aritméticos 3 Poblemas aitméticos Antes de empeza Objetivos En esta quincena apendeás a: Recoda y pofundiza sobe popocionalidad diecta e invesa, popocionalidad compuesta y epatos popocionales. Recoda y pofundiza sobe

Más detalles

www.fisicaeingenieria.es Vectores y campos

www.fisicaeingenieria.es Vectores y campos www.fisicaeingenieia.es Vectoes y campos www.fisicaeingenieia.es www.fisicaeingenieia.es ) Dados los vectoes a = 4$ i + 3$ j + k$ y c = $ i + $ j 7k$, enconta las componente de oto vecto unitaio, paa que

Más detalles

UNIVERSIDAD DE LA LAGUNA

UNIVERSIDAD DE LA LAGUNA ESCUEL UNIVERSIDD DE L LGUN TÉCNIC SUPERIOR DE INGENIERÍ INFORMÁTIC Tecnología de Computadoes Páctica de pogamación, cuso 2010/11 Pofeso: Juan Julian Meino Rubio Enunciado de la páctica: Cálculo de una

Más detalles

Olimpiada de Física de la Región de Murcia 2011. (tiempo: 1 hora)

Olimpiada de Física de la Región de Murcia 2011. (tiempo: 1 hora) limpiaa e Física e la Región e Mucia 011 ARTE I (tiempo: 1 hoa) 1. Tio e tes! Vamos a escibi los tios a canasta meiante la cinemática el tio paabólico. Despeciaemos la esistencia con el aie. α h Situamos

Más detalles

Patrones de Diseño para Sistemas Ciber Físicos (SCF): Patrón para control de movimiento.

Patrones de Diseño para Sistemas Ciber Físicos (SCF): Patrón para control de movimiento. IV Congeso Micoeectónica Apicada (uea 013) 17 1 Patones de Diseño paa Sistemas Cibe Físicos (SCF): Patón paa conto de movimiento. Ricado Gao, Leo Odinez,Maiano Scasso * EEA Angui Ing. Ag. Guiemo Covas

Más detalles

PROBLEMAS DE OPTIMIZACIÓN DE FUNCIONES

PROBLEMAS DE OPTIMIZACIÓN DE FUNCIONES PROBLEMAS DE OPTIMIZACIÓN DE FUNCIONES.- Halla dos númeos que sumados den cuo poducto sea máimo. Sean e los númeos buscados. El poblema a esolve es el siguiente: máimo Llamamos p al poducto de los dos

Más detalles

PAUTA ACTIVIDADES: COMENZANDO CON EL LENGUAJE ALGEBRAICO

PAUTA ACTIVIDADES: COMENZANDO CON EL LENGUAJE ALGEBRAICO PAUTA ACTIVIDADES: COMENZANDO CON EL LENGUAJE ALGEBRAICO Joaquín ha comenzado a utiliza letas paa epesenta distintas situaciones numéicas. Obseve lo que ealiza con el siguiente enunciado: A Matías le egalaon

Más detalles

Adaptación de impedancias

Adaptación de impedancias .- El tansfomado ideal Adaptación de impedancias I +V +V TI Tansfomado ideal V elaciones V-I: V = I = a. I, válidas paa cualquie fecuencia. a Si se conecta una esistencia al secundaio, ente el nodo +V

Más detalles

Tema 2 (Parte II) Financiación n externa (Acciones y Obligaciones)

Tema 2 (Parte II) Financiación n externa (Acciones y Obligaciones) Tema 2 (Pate II) Financiación n extena (Acciones y Obligaciones) 2.1. La financiación extena y el sistema financieo 2.2. Emisión de activos financieos negociables 2.3. Las acciones y su valoación 2.4.

Más detalles

Parte 3: Electricidad y Magnetismo

Parte 3: Electricidad y Magnetismo Pate 3: Electicidad y Magnetismo 1 Pate 3: Electicidad y Magnetismo Los fenómenos ligados a la electicidad y al magnetismo, han sido obsevados y estudiados desde hace muchos siglos. No obstante ello, las

Más detalles

INDUCCIÓN ELECTROMAGNÉTCA Y ENERGÍA DEL CAMPO MAGNÉTICO

INDUCCIÓN ELECTROMAGNÉTCA Y ENERGÍA DEL CAMPO MAGNÉTICO NDUCCÓN EECTROMAGNÉTCA Y ENERGÍA 1. ey de inducción de Faaday. ey de enz.. Ejemplos: fem de movimiento y po vaiación tempoal de. 3. Autoinductancia. 4. Enegía magnética. OGRAFÍA:. DE CAMPO MAGNÉTCO -Tiple-Mosca.

Más detalles

Tesis para optar al Título de Magíster en Ingeniería en Computación

Tesis para optar al Título de Magíster en Ingeniería en Computación UNIVERSIDAD DE LA REPÚBLICA FACULTAD DE INGENIERÍA Tesis paa opta al Título e Magíste en Ingenieía en Computación ESTUDIO DE METODOLOGIAS DE DISEÑO Y DESARROLLO DE ONTOLOGIAS APLICACION A UN CASO DE ESTUDIO

Más detalles

1/8 LA ESTRUCTURA TEMPORAL DE LOS TIPOS DE INTERES. 1.- Introducción

1/8 LA ESTRUCTURA TEMPORAL DE LOS TIPOS DE INTERES. 1.- Introducción LA ESTRUCTURA TEMORAL DE LOS TIOS DE INTERES.- Inoducción La esucua empoal de ipos de ineés o simplemene cuva de ipos ecoge la evolución de los ipos de ineés en función de su vencimieno, consideando po

Más detalles

LA DEMANDA Y LA OFERTA DE DINERO 1.- LA DEMANDA DE DINERO: MOTIVOS POR LOS QUE SE DEMANDA DINERO 2.- LA OFERTA MONETARIA: FACTORES QUE LA DETERMINAN

LA DEMANDA Y LA OFERTA DE DINERO 1.- LA DEMANDA DE DINERO: MOTIVOS POR LOS QUE SE DEMANDA DINERO 2.- LA OFERTA MONETARIA: FACTORES QUE LA DETERMINAN 1 LA DEMANDA Y LA OFERTA DE DINERO 1.- INTRODUCCIÓN 1.- LA DEMANDA DE DINERO: MOTIVOS POR LOS QUE SE DEMANDA DINERO 2.- LA OFERTA MONETARIA: FACTORES QUE LA DETERMINAN 3.-EL EQUILIBRIO EN EL MERCADO MONETARIO

Más detalles

avance de un sacacorchos que gira como lo hacemos para llevar el primer vector sobre el segundo por el

avance de un sacacorchos que gira como lo hacemos para llevar el primer vector sobre el segundo por el /5 Conceptos pevios PRODUCTO VECTORIAL DE DO VECTORE. Es oto vecto cuyo módulo viene dado po: a b a b senα. u diección es pependicula al plano en el ue se encuentan los dos vectoes y su sentido viene dado

Más detalles

Evolución del margen de intermediación en España: Tipos de interés, riesgo, costes o competencia?*

Evolución del margen de intermediación en España: Tipos de interés, riesgo, costes o competencia?* Evolución el margen e intermeiación en España: Tipos e interés, riesgo, costes o competencia?* Juan Fernánez e Guevara Ivie Recibio: Enero, 003; Aceptao: Octubre, 003 Resumen: Este trabajo analiza los

Más detalles

Juan Jesús Bernal García

Juan Jesús Bernal García Anáisis estático y dinámico de baance de situación La empresa Productasa desea anaizar su baance para conocer su situación financiera y a evoución de a misma. Para eo no va a utiizar compicados ratios

Más detalles

Parametrizando la epicicloide

Parametrizando la epicicloide 1 Paametizando la epicicloide De la figua se obseva que cos(θ) = x 0 + ( 0 + ) cos(θ) = x sen(θ) = y 0 + ( 0 + ) sen(θ) = y po tanto las coodenadas del punto A son: A = (( 0 + ) cos(θ), ( 0 + ) sen(θ))

Más detalles

CUESTIONES Y PROBLEMAS DE CAMPO ELÉCTRICO. Ejercicio nº1 Cómo se manifiesta la propiedad de la materia denominada carga eléctrica?

CUESTIONES Y PROBLEMAS DE CAMPO ELÉCTRICO. Ejercicio nº1 Cómo se manifiesta la propiedad de la materia denominada carga eléctrica? UESTIONES Y POBLEMAS DE AMPO ELÉTIO Ejecicio nº ómo se manifiesta la popiedad de la mateia denominada caga eléctica? La popiedad de la mateia denominada caga eléctica se manifiesta mediante fuezas de atacción

Más detalles

Transistores de Efecto de Campo

Transistores de Efecto de Campo 1 Tansistoes e Efecto e Campo El fenómeno e moula la conuctancia e un semiconucto po un campo eléctico aplicao pepenicula a la supeficie el semiconucto se enomina "efecto e campo". Los tansistoes basaos

Más detalles

9. Costo de capital y decisiones de financiamiento IN56A

9. Costo de capital y decisiones de financiamiento IN56A 9. Costo de capital y decisiones de financiamiento IN56A Otoño 2009 Gonzalo Matuana F. Objetivo en finanzas copoativas l objetivo de cualquie geente en una empesa debe se siempe maximiza el valo de la

Más detalles

Intensidad de campo eléctrico Se define como la fuerza que actúa por unidad de carga. Es una magnitud vectorial. F q E k q d se mide en N C

Intensidad de campo eléctrico Se define como la fuerza que actúa por unidad de carga. Es una magnitud vectorial. F q E k q d se mide en N C Campo eléctico Campo eléctico es la pate el espacio en la ue apaecen fuezas e atacción o e epulsión ebio a la pesencia e una caga. Caacteísticas e las cagas: Hay os tipos e cagas: positivas y negativas.

Más detalles

UNIVERSIDAD NACIONAL MAYOR DE SAN MARCOS. Métodos multivariantes en control estadístico de la calidad

UNIVERSIDAD NACIONAL MAYOR DE SAN MARCOS. Métodos multivariantes en control estadístico de la calidad UNIVESIDAD NACIONAL MAYO DE SAN MACOS FACULTAD DE CIENCIAS MATEMÁTICAS E.A.P. DE ESTADÍSTICA Métoos multivariantes en control estaístico e la calia Capítulo I. Gráficos e control estaístico univariaa TABAJO

Más detalles

Nosotros supondremos que la demanda de inversión es lineal y que depende negativamente del tipo de interés: gr donde g > 0

Nosotros supondremos que la demanda de inversión es lineal y que depende negativamente del tipo de interés: gr donde g > 0 TEMA 4: MODELO DE DETERMINACIÓN DE LA RENTA NACIONAL: EL SECTOR MONETARIO En el modelo de deteminación de la enta nacional desaollado hasta ahoa no hemos hablado de la cantidad de dineo ni de los tipos

Más detalles

Boletín audioprotésico número 35

Boletín audioprotésico número 35 Boletín auioprotésico número 35 Cómo asegurar la ganancia in-situ correcta Noveaes el epartamento e Investigación auioprotésica y comunicación 9 502 1041 004 / 06-07 Introucción Normalmente, los auífonos

Más detalles

Raimundo Giménez González * Junio de 2000

Raimundo Giménez González * Junio de 2000 INTERRELACIÓN DINÁMICA EN EL INTRADÍA ENTRE MERCADOS SPOT DE VALORES: UNA APLICACIÓN VAR SOBRE LA TRANSMISIÓN DE RENTABILIDAD MINUTO A MINUTO ENTRE LA BOLSA NORTEAMERICANA Y EL MERCADO CONTINUO ESPAÑOL

Más detalles

MAGNITUDES VECTORIALES:

MAGNITUDES VECTORIALES: Magnitudes ectoiales MAGNITUDES VECTORIALES: Índice 1 Magnitudes escalaes ectoiales Suma de ectoes libes Poducto de un escala po un ecto 3 Sistema de coodenadas ectoiales. Vectoes unitaios 3 Módulo de

Más detalles

EL MODELO KEYNESIANO CAPÍTULO 3 3.1 INTRODUCCIÓN

EL MODELO KEYNESIANO CAPÍTULO 3 3.1 INTRODUCCIÓN CAPÍTULO 3 EL MODELO KENESIANO 3.1 INTRODUCCIÓN Antes de la Gan Depesión muchos economistas consideaban al desempleo como un poblema pasajeo y de meno impotancia asociado con las fluctuaciones nomales

Más detalles

q d y se mide en N C

q d y se mide en N C Campo eléctico Campo eléctico es la zona el espacio en la ue apaecen fuezas e atacción o e epulsión ebio a la pesencia e una caga. Caacteísticas e las cagas: Hay os tipos e cagas: positivas y negativas.

Más detalles

INSTRUMENTOS FINANCIEROS Y COBERTURAS DE RIESGOS

INSTRUMENTOS FINANCIEROS Y COBERTURAS DE RIESGOS Maste de Cotabilidad, Auditoía y Cotol de Gestió INSTRUMENTOS FINANCIEROS Y COBERTURAS DE RIESGOS Cuso 007/008 Cuso 007/008 Maste de Cotabilidad, Auditoía y Cotol de Riesgos DEPÓSITO FORWARD-FORWARD Acuedo

Más detalles

IES Fco Ayala de Granada Junio de 2014 (Modelo 1) Soluciones Germán-Jesús Rubio Luna. Opción A. Ejercicio 2 opción A, modelo_1 Junio 2014

IES Fco Ayala de Granada Junio de 2014 (Modelo 1) Soluciones Germán-Jesús Rubio Luna. Opción A. Ejercicio 2 opción A, modelo_1 Junio 2014 IES Fco Ayala de Ganada Junio de 014 (Modelo 1) Soluciones Gemán-Jesús Rubio Luna Opción A Ejecicio 1 opción A, modelo_1 Junio 014 Sea f : R R definida po f(x) x + ax + bx + c. [1 7 puntos] Halla a, b

Más detalles

CAMPO GRAVITATORIO FCA 10 ANDALUCÍA

CAMPO GRAVITATORIO FCA 10 ANDALUCÍA CMPO GRVIORIO FC 0 NDLUCÍ. a) Explique qué se entiende po velocidad de escape y deduzca azonadamente su expesión. b) Razone qué enegía había que comunica a un objeto de masa m, situado a una altua h sobe

Más detalles

ANÁLISIS DE UN PLAN DE PENSIONES DE EMPLEO SEGÚN DIFERENTES MÉTODOS ACTUARIALES DE COSTES

ANÁLISIS DE UN PLAN DE PENSIONES DE EMPLEO SEGÚN DIFERENTES MÉTODOS ACTUARIALES DE COSTES Análisis de un Plan de Pensiones de Empleo según difeentes Métodos Actuaiales de Costes ANÁLISIS DE UN PLAN DE PENSIONES DE EMPLEO SEGÚN DIFERENTES MÉTODOS ACTUARIALES DE COSTES Peláez Femoso, Fancisco

Más detalles

Comprensión conceptual y el uso de tecnología. César Cristóbal Escalante Verónica Vargas Alejo Universidad de Quintana Roo Julio 2013

Comprensión conceptual y el uso de tecnología. César Cristóbal Escalante Verónica Vargas Alejo Universidad de Quintana Roo Julio 2013 Compensión conceptual y el uso de tecnología Césa Cistóbal Escalante Veónica Vagas Alejo Univesidad de Quintana Roo Julio 203 Qué significa tene conocimiento de un concepto? Conoce su definición? Conoce

Más detalles

FORMACIÓN DE IMÁGENES EN ÓPTICA ADAPTATIVA

FORMACIÓN DE IMÁGENES EN ÓPTICA ADAPTATIVA Univesidad de Cantabia Tesis Doctoal FORMACIÓN DE IMÁGENES EN ÓPTICA ADAPTATIVA Vidal Fenández Canales Capítulo 1 LA TURBULENCIA ATMOSFÉRICA La atmósfea no se compota como un medio homogéneo paa la popagación

Más detalles

(f + g) (x) = f (x) + g (x) (α f) (x) = α f (x) (f g) (x) = f (x) g(x) + f(x) g (x) (x) = f (x) g(x) f(x) g (x) g. [g(x)] 2 (f g) (x) = f (g(x)) g (x)

(f + g) (x) = f (x) + g (x) (α f) (x) = α f (x) (f g) (x) = f (x) g(x) + f(x) g (x) (x) = f (x) g(x) f(x) g (x) g. [g(x)] 2 (f g) (x) = f (g(x)) g (x) Derivaa e una función en un punto: El concepto e erivaa e una función matemática se halla íntimamente relacionao con la noción e límite. Así, la erivaa se entiene como la variación que experimenta la función

Más detalles

Universidad de Tarapacá Facultad de Ciencias Departamento de Física

Universidad de Tarapacá Facultad de Ciencias Departamento de Física Univesidad de Taapacá Facultad de Ciencias Depatamento de Física Aplica el álgea de vectoes: Poducto escala Poducto vectoial Magnitudes físicas po su natualeza Escalaes Vectoiales Es un escala que se

Más detalles

Cálculo de la relación de margen de contribución en los precios y el surgimiento de la proporción áurea en la estructura de utilidades

Cálculo de la relación de margen de contribución en los precios y el surgimiento de la proporción áurea en la estructura de utilidades Cálculo de la elación de magen de contibución en los pecios y el sugimiento de la popoción áuea en la estuctua de utilidades Fecha de ecepción: 06.04.00 Fecha de aceptación: 9.0.00 Calos Henández Otega

Más detalles

Solución a los ejercicios de vectores:

Solución a los ejercicios de vectores: Tema 0: Solución ejecicios de intoducción vectoes Solución a los ejecicios de vectoes: Nota : Estas soluciones pueden tene eoes eatas (es un ollo escibios las soluciones bonitas con el odenado), así que

Más detalles

Ejercicios resueltos

Ejercicios resueltos Ejecicios esueltos Boletín 2 Campo gavitatoio y movimiento de satélites Ejecicio 1 En el punto A(2,0) se sitúa una masa de 2 kg y en el punto B(5,0) se coloca ota masa de 4 kg. Calcula la fueza esultante

Más detalles

La fuerza gravitatoria entre dos masas viene dada por la ley de gravitación universal de Newton, cuya expresión vectorial es

La fuerza gravitatoria entre dos masas viene dada por la ley de gravitación universal de Newton, cuya expresión vectorial es LGUNS CUESTIONES TEÓICS SOE LOS TEMS Y.. azone si las siuientes afimaciones son vedadeas o falsas a) El tabajo que ealiza una fueza consevativa sobe una patícula que se desplaza ente dos puntos, es meno

Más detalles

C. VALENCIANA / SEPTIEMBRE 04. LOGSE / FÍSICA / EXAMEN COMPLETO

C. VALENCIANA / SEPTIEMBRE 04. LOGSE / FÍSICA / EXAMEN COMPLETO . VALENANA / SEPEMBRE 04. LOGSE / FÍSA / EXAMEN EXAMEN El alumno ealizaá una opción de cada uno de los bloques La puntuación máxima de cada poblema es de puntos, y la de cada cuestión es de,5 puntos. BLOQUE

Más detalles

Laboratorio de Optica

Laboratorio de Optica Laboatoio e Optica 3. La pueba e la Navaja e Foucault Neil Buce Laboatoio e Optica Aplicaa, Cento e Instumentos, U.N.A.M., A.. 7-186, Méico, 451, D.F. 1. La pueba e la navaja en lentes Intoucción La pueba

Más detalles

UNIDAD Nº 2 VECTORES Y FUERZAS

UNIDAD Nº 2 VECTORES Y FUERZAS UNIVERSIDAD DE SANTIAGO DE CHILE DEPARTAMENTO DE FISICA FISICA EXPERIMENTAL PLAN ANUAL INGENIERIA FISICA 1 e SEMESTRE 2012 UNIDAD Nº 2 VECTORES Y FUERZAS OBJETIVOS Medi el módulo de un vecto fueza usando

Más detalles

TEMA 3: EL DESCUENTO SIMPLE Y EQUIVALENCIA DE CAPITALES 1.- INTRODUCCIÓN

TEMA 3: EL DESCUENTO SIMPLE Y EQUIVALENCIA DE CAPITALES 1.- INTRODUCCIÓN TEMA 3: EL ESCUENTO SIMPLE Y EQUIVALENCIA E CAPITALES 1.- INTROUCCIÓN El escueto es ua opeació fiaciea muy utilizaa e el ámbito mecatil. Las empesas cuao se ve co ificultaes e liquiez puee acui al escueto

Más detalles

CARACTERIZACIÓN Y DISEÑO DE BOBINAS Y TRANSFORMADORES

CARACTERIZACIÓN Y DISEÑO DE BOBINAS Y TRANSFORMADORES CARACTERIZACIÓN Y DISEÑO DE BOBINAS Y TRANSFORMADORES EFECTOS CAPACITIOS CONCEPTOS BÁSICOS DE ELECTROSTÁTICA Cagas puntuales F a,b Q a Q b Fueza ente os cagas F a, b 4 π o Q Q a b [ N] Intensia e campo

Más detalles

TRABAJO DE LABORATORIO Nº 2: Potencial Eléctrico Mapa de Campo Eléctrico

TRABAJO DE LABORATORIO Nº 2: Potencial Eléctrico Mapa de Campo Eléctrico Univesidad Nacional del Nodeste Facultad de Ingenieía Cáteda: Física III Pofeso Adjunto: Ing. Atuo Castaño Jefe de Tabajos Pácticos: Ing. Cesa Rey Auiliaes: Ing. Andés Mendivil, Ing. José Epucci, Ing.

Más detalles

Ejercicios de Diseño de Bases de Datos Relacionales

Ejercicios de Diseño de Bases de Datos Relacionales Ejecicios de Diseño de Bases de Datos Relacionales Paa cada ejecicio se pesenta la solución final que se obtiene tas el diseño lógico, es deci, el conjunto de elaciones en tecea foma nomal que foman el

Más detalles

1. 1. Prólogo de Amanda Mackenzie OBE, directora de marketing y comunicación de Aviva (p3)

1. 1. Prólogo de Amanda Mackenzie OBE, directora de marketing y comunicación de Aviva (p3) Encuesta Aviva sobre a actitud de os consumidores 2014 Contenido 1. 1. Próogo de Amanda Mackenzie OBE, directora de marketing y comunicación de Aviva (p3) 2. Resumen ejecutivo (p4) 3. CAS 2004: un vistazo

Más detalles

El Espacio Afín. I. E. S. Siete Colinas (Ceuta) Departamento de Matemáticas

El Espacio Afín. I. E. S. Siete Colinas (Ceuta) Departamento de Matemáticas I. E. S. Siete Colinas (Ceuta) Depatamento de Matemáticas Matemáticas de º de Bachilleato El Espacio Afín Po Javie Caoquino CaZas Catedático de matemáticas del I.E.S. Siete Colinas Ceuta 005 El Espacio

Más detalles

5 Procedimiento general para obtener el esquema equivalente de un transformador

5 Procedimiento general para obtener el esquema equivalente de un transformador Pocedimiento geneal paa obtene el esquema equivalente de un tansfomado 45 5 Pocedimiento geneal paa obtene el esquema equivalente de un tansfomado En este capítulo se encontaá el esquema equivalente de

Más detalles

Deflexión de rayos luminosos causada por un cuerpo en rotación

Deflexión de rayos luminosos causada por un cuerpo en rotación 14 Defleión de ayos luminosos causada po un cuepo en otación 114 Intoducción Cuando un ayo luminoso pasa po la cecanía de un cuepo se ve obligado a abandona su tayectoia ectilínea y cuvase más o menos

Más detalles

2.7 Cilindros, conos, esferas y pirámides

2.7 Cilindros, conos, esferas y pirámides UNIDAD Geometía.7 Cilindos, conos, esfeas y piámides 58.7 Cilindos, conos, esfeas y piámides OBJETIVOS Calcula el áea y el volumen de cilindos, conos, esfeas y piámides egulaes Resolve poblemas de solidos

Más detalles

Física P.A.U. GRAVITACIÓN 1 GRAVITACIÓN

Física P.A.U. GRAVITACIÓN 1 GRAVITACIÓN Física P.A.U. GRAVIACIÓN 1 GRAVIACIÓN INRODUCCIÓN MÉODO 1. En geneal: Se dibujan las fuezas que actúan sobe el sistema. Se calcula la esultante po el pincipio de supeposición. Se aplica la ª ley de Newton

Más detalles

Tema 2. Sistemas conservativos

Tema 2. Sistemas conservativos Tema. Sistemas consevativos Tecea pate: Fueza gavitatoia A Campo gavitatoio Una masa M cea en su vecindad un campo de fuezas, el campo gavitatoio E, dado po E u siendo u el vecto unitaio adial que sale

Más detalles

Instrumentación Nuclear Conf. # 2 Tema I. Procesamiento y Conformación de Pulsos.

Instrumentación Nuclear Conf. # 2 Tema I. Procesamiento y Conformación de Pulsos. Instumentación Nuclea onf. # 2 Tema I. Pocesamiento y onfomación de Pulsos. Sumaio: aacteísticas geneales de los pulsos. oncepto de Ancho de Banda y su elación con el tiempo de subida de un pulso. Objetivo

Más detalles

Colección Estudios Económicos 14-08 Serie Economía Regional CÁTEDRA Fedea Caja Madrid

Colección Estudios Económicos 14-08 Serie Economía Regional CÁTEDRA Fedea Caja Madrid SOBRE EL REPARTO DE LA FINANCIACIÓN SANITARIA Angel de la Fuente Instituto de Análisis Económico, CSIC Maía Gundín Univesidad Pompeu Faba Colección Estudios Económicos 14-08 Seie Economía Regional CÁTEDRA

Más detalles

PROBLEMAS DE ELECTROESTÁTICA

PROBLEMAS DE ELECTROESTÁTICA PBLMAS D LCTSTÁTICA I CAMP LCTIC N L VACI. Cagas puntuales. Cagas lineales. Cagas supeficiales 4. Flujo le de Gauss 5. Distibuciones cúbicas de caga 6. Tabajo enegía electostática 7. Poblemas Pof. J. Matín

Más detalles

D.1.- Considere el movimiento de una partícula de masa m bajo la acción de una fuerza central del tipo. n ˆ

D.1.- Considere el movimiento de una partícula de masa m bajo la acción de una fuerza central del tipo. n ˆ Cuso Mecánica (FI-1A), Listado de ejecicios. Edito: P. Aceituno 34 Escuela de Ingenieía. Facultad de Ciencias Físicas y Matemáticas. Univesidad de Chile. D: FUERZAS CENTRALES Y MOVIMIENTOS PLANETARIOS

Más detalles

Operaciones financieras de financiación, inversión y cobertura de riesgos.

Operaciones financieras de financiación, inversión y cobertura de riesgos. Opeaciones financieas de financiación, invesión y cobetua de iesgos. Tinidad Sancho, Maite Mámol UNIVERSIDAD DE BARCELONA 23/0/203 2 Tinidad Sancho Insa, Mª Teesa Mámol INDICE.. Sistemas y mecados financieos

Más detalles

Potencial eléctrico. Trabajo y energía potencial en el campo eléctrico. Potencial de una carga puntual: Principio de superposición

Potencial eléctrico. Trabajo y energía potencial en el campo eléctrico. Potencial de una carga puntual: Principio de superposición Potencial eléctico Intoducción. Tabajo y enegía potencial en el campo eléctico Potencial eléctico. Gadiente. Potencial de una caga puntual: Pincipio de supeposición Potencial eléctico de distibuciones

Más detalles

q d y se mide en N C

q d y se mide en N C Campo eléctico Campo eléctico es la zona el espacio en la ue apaecen fuezas e atacción o e epulsión ebio a la pesencia e una caga. Caacteísticas e las cagas: Hay os tipos e cagas: positivas y negativas.

Más detalles

Campo Magnético. q v. v PAR

Campo Magnético. q v. v PAR Un imán es un cuepo capaz e atae al hieo y a algunos otos mateiales. La capacia e atacción es máxima en os zonas extemas el imán a las que amos a llama polos ( y ). i acecamos os imanes, los polos e istinto

Más detalles

ALGUNAS MEDIDAS DE DISPERSIÓN ESPACIAL APLICADAS AL ESTUDIO DE LOS FLUJOS MIGRATORIOS REGIONALES EN ESPAÑA (1986-2003)

ALGUNAS MEDIDAS DE DISPERSIÓN ESPACIAL APLICADAS AL ESTUDIO DE LOS FLUJOS MIGRATORIOS REGIONALES EN ESPAÑA (1986-2003) XXX REUNIÓN DE ESTUDIOS REGIONALES ALGUNAS MEDIDAS DE DISPERSIÓN ESPACIAL APLICADAS AL ESTUDIO DE LOS FLUJOS MIGRATORIOS REGIONALES EN ESPAÑA (1986-2003) GUIJARRO GARVI, Mata Depatamento de Economía Univesidad

Más detalles

VII.- EQUILIBRIO DE LAS TRANSFORMACIONES REALES pfernandezdiez.es

VII.- EQUILIBRIO DE LAS TRANSFORMACIONES REALES pfernandezdiez.es VII.- EQUILIBRIO DE LAS RANSFORMACIONES REALES VII..- SISEMAS ERMODINÁMICOS La masa de los sistemas que evolucionan puede veni en moles, kg, etc., y po eso indicamos los potenciales temodinámicos con mayúsculas.

Más detalles

10.- www.lortizdeo.tk I.E.S. Francisco Grande Covián Campo Gravitatorio mailto:lortizdeo@hotmail.com 27/01/2005 Física 2ªBachiller

10.- www.lortizdeo.tk I.E.S. Francisco Grande Covián Campo Gravitatorio mailto:lortizdeo@hotmail.com 27/01/2005 Física 2ªBachiller www.lotizdeo.tk I.E.S. Fancisco Gande Covián Campo Gavitatoio mailto:lotizdeo@hotmail.com 7/01/005 Física ªBachille 10.- Un satélite atificial descibe una óbita elíptica, con el cento de la iea en uno

Más detalles

LA DERIVADA POR FÓRMULAS

LA DERIVADA POR FÓRMULAS CAPÍTULO LA DERIVADA POR FÓRMULAS. FÓRMULAS Obtener la erivaa e cualquier función por alguno e los os métoos vistos anteriormente, el e tabulaciones y el e incrementos, resulta una tarea muy engorrosa,

Más detalles

SERVICIO ASP OFRECIDO POR R

SERVICIO ASP OFRECIDO POR R SERVICIO ASP OFRECIDO POR R Rpone a disposición de sus clientes la INFRAESTRUCTURA, SERVICIOS y el SOPORTE TÉCNICO necesaio paa pode explota, en modo emoto, nuestas aplicaciones de la foma más ápida, segua

Más detalles

Determinación de precios para servicios en Internet Enfoques basados en teoría económica *

Determinación de precios para servicios en Internet Enfoques basados en teoría económica * Deteminación de pecios paa sevicios en Intenet Enfoques basados en teoía económica * Juan Manuel Laosa Univesidad Nacional del Su jlaosa@{ciba.edu.a; yahoo.com} * Pimea vesión: julio 2000. Esta vesión:

Más detalles

por qué ELEGIR LA CAREGA?

por qué ELEGIR LA CAREGA? CARACTERÍSTICAS Pubicación mensua GRATUITA. contenidos medio impeso: MAPA+pogamación+móduos pubicidad+casificados+ugaes de inteés tuístico. contenido web: MAPA+pogamación+móduos pubicidad+casificados+ugaes

Más detalles

Capitulo 9: Leyes de Kepler, Gravitación y Fuerzas Centrales

Capitulo 9: Leyes de Kepler, Gravitación y Fuerzas Centrales Capitulo 9: Leyes de Keple, Gavitación y Fuezas Centales Índice. Las 3 leyes de Keple 2. Campo gavitacional 4 3. Consevación de enegía 6 4. Movimiento cicula 8 5. Difeentes tayectoias 0 6. Demosta Leyes

Más detalles

Resumen Estructura de Capital y WACC 1

Resumen Estructura de Capital y WACC 1 Resumen stuctua de Capital y WCC 1 Mundo sin impuestos Poposición I de M&M: l valo de una empesa es independiente de su estuctua de capital s deci, da lo mismo que popoción de deuda se tenga, el invesionista

Más detalles

a = G m T r T + h 2 a = G r T

a = G m T r T + h 2 a = G r T www.clasesalacata.com Ley de la Gavitación Univesal 0.- Gavitación Univesal y Campo Gavitatoio Esta ley fomulada po Newton, afima que la fueza de atacción que expeimentan dos cuepos dotados de masa es

Más detalles

F k ; en el vacío k= Nm 2 C -2.

F k ; en el vacío k= Nm 2 C -2. Campo eléctico Campo eléctico es la zona el espacio en la ue apaecen fuezas e atacción o e epulsión ebio a la pesencia e una caga. Caacteísticas e las cagas: Hay os tipos e cagas: positivas y negativas.

Más detalles

CULTURA DE EJECUCIÓN: Gestión del capital humano

CULTURA DE EJECUCIÓN: Gestión del capital humano CULTURA DE EJECUCIÓN Es uno de los pilaes fundamentales paa la implementación de la estategia Es un tema de toda la oganización Contol egula Actuación de las pesonas CULTURA DE EJECUCIÓN: Gestión del capital

Más detalles

8.1 Conceptos e identidades fundamentales. Tipo de cambio

8.1 Conceptos e identidades fundamentales. Tipo de cambio Capítulo 8 Modelo de equilibio inteno y exteno: Mundell-Fleming Hasta aquí solo se ha descito el equilibio inteno, mas no el exteno. Po equilibio exteno entendeemos el equilibio de la balanza de pagos.

Más detalles

INTRODUCCION AL ANALISIS VECTORIAL

INTRODUCCION AL ANALISIS VECTORIAL JOSÉ MILCIDEZ DÍZ, REL CSTILLO, ERNNDO VEG PONTIICI UNIVERSIDD JVERIN, DEPRTMENTO DE ÍSIC INTRODUCCION L NLISIS VECTORIL Intoducción Pate Pate 3 Pate 4 (Pate ) Donde encuente el símbolo..! conduce a una

Más detalles

E-CONTABILIDAD FINANCIERA: NIVEL II

E-CONTABILIDAD FINANCIERA: NIVEL II E-CONTABILIDAD FINANCIERA: NIVEL II MÓDULO 8: INTRODUCCION AL ANALISIS DE BALANCES OBJETIVOS DEL MÓDULO: Iniciar el estudio de análisis contable. Comprender el significado y necesidad del fondo de maniobra.

Más detalles

APLICACION DE LAS VENTAJAS COMPARATIVAS RELATIVAS A LAS OPERACIONES SWAP.

APLICACION DE LAS VENTAJAS COMPARATIVAS RELATIVAS A LAS OPERACIONES SWAP. PLICCION DE LS VENTJS COMPRTIVS RELTIVS LS OPERCIONES SWP. Tinidad Sancho Fenando Espinosa Catedática de Escuela Univesitaia de Economía Financiea Contabilidad. Pofeso inteino. Depatamento de Matemática

Más detalles

F k ; en el vacío k= Nm 2 C -2.

F k ; en el vacío k= Nm 2 C -2. Campo eléctico Campo eléctico es la zona el espacio en la ue apaecen fuezas e atacción o e epulsión ebio a la pesencia e una caga. Caacteísticas e las cagas: s una magnitu escala. Hay os tipos e cagas:

Más detalles

[CH 3 Cl(g)] = 82 kj/mol, [HCl(g)] = 92 3 kj/mol. [CH 4 (g)] = 74 9 kj/mol, Δ H f

[CH 3 Cl(g)] = 82 kj/mol, [HCl(g)] = 92 3 kj/mol. [CH 4 (g)] = 74 9 kj/mol, Δ H f TERMOQUÍMICA QCA 7 ANDALUCÍA.- Dada la eacción: CH 4 (g) + Cl 2 (g) CH 3 Cl (g) + HCl (g) Calcule la entalpía de eacción estánda utilizando: a) Las entalpías de enlace. b) Las entalpías de omación estánda.

Más detalles

1 /13. dictamen 01/13 1. Sobre el Proyecto de Decreto

1 /13. dictamen 01/13 1. Sobre el Proyecto de Decreto ictamen 1 1 /13 Sobre el Proyecto e Decreto sobre el Proyecto e Decreto por el que se crea el Registro Vasco e Certificaos e Profesionalia y Acreitaciones Parciales Acumulables, y se establece el proceimiento

Más detalles